1

Prof. dr hab. med. K. Przesmycki

Wykład wprowadzający 

CZYM ZAJMUJE SIĘ 

ANESTEZJOLOGIA?

2

„Medycyna okołooperacyjna” - perspektywa 
anestezjologii 



 Ocena stanu pacjenta (stan fizyczny wg 

ASA), czynniki zwiększające ryzyko operacji, 
badanie fizykalne, wywiad, badania dodatkowe 
i czynnościowe.

3



 Zlecenia przedoperacyjne, dodatkowe 

leczenie, konsultacje, premedykacja, 



 wybór techniki znieczulenia do operacji i 

leczenia p-bólowego po operacji, 



 kwalifikacja anestezjologiczna i chirurgiczna 

przed operacją, 



 zgoda pacjenta dla anestezjologa i chirurga.

4

„Oddział pooperacyjny wybudzeń” 
Post Anesthesia Care Unit – PACU
 



 Monitorowanie może być rzadsze (w czasie 

operacji co 5 min lub ciągłe, po operacji co 15 
min), 



 największa częstość powikłań pierwsza godz. 

po operacji, 



 przekazanie do oddziału macierzystego, 

dalsze monitorowanie co 30 min przez 
pierwsze 3 godz., potem co 1 i 3 godz. 



 Warunek wypisania z oddz. wybudzeń: 

opanowanie silnego bólu, stabilizacja 
krążeniowa i oddechowa, brak wczesnych 
powikłań chirurgicznych, skala Aldriga.

5

 
„Macierzysty oddział chirurgiczny” 



 Fizykoterapia oddechowa i ruchowa, 

kontynuowanie leczenia bólu, 



 tak żeby chory mógł się jak najwcześniej 

poruszać (w łóżku oraz wstawać i chodzić) 
jako najskuteczniejsze zapobieganie zatorom 
zakrzepowym. Istotne jest 



 szybkie przywrócenie perystaltyki, w razie jej 

braku stosowanie blokerów pompy 
protonowej. 

6

„Dom”. Po operacji ambulatoryjnej lub 
chirurgii jednego dnia; 



 konieczny kontakt telefoniczny: 



 wymioty, ból, krwawienie, najczęstsze 

powody przyjęcia do szpitala.

7

Anestezjologia to 4 domeny wg 
Rozporządzenia MZ i OS 1998 <

www.anestezjologia.org

> „prawo”: 

 



 Anestezjologia + 

 



 Intensywna terapia + 

 



 Leczenie bólu + 

 



 Reanimacja (resuscytacja) 

8



 Reanimacja i intensywna terapia powstały w 

wyniku rozwoju anestezjologii, natomiast 
leczenie bólu jest naturalnie związane z 
anestezjologią

9

Historia anestezjologii to anestezja wziewna! 
Utrata przytomności oraz jej powrót występują przy 
pewnych stężeniach anestetyków wziewnych w 
pęcherzykach płucnych (MAC). MAC (minimal alveolar 
concentration) wywołujące utratę przytomności (w 
spoczynku) 



 zahamowanie czynności kory mózgowej, przy braku 

stymulacji chirurgicznej, jest kilkakrotnie mniejsze od 
MAC chirurgicznego 



 zahamowanie reakcji motorycznych na bodziec 

chirurgiczny (reakcje na poziomie rdzenia kręgowego) 
u nieprzytomnego pacjenta w czasie operacji. 

10

Chirurdzy nie lubią „poruszającego się pola 
operacyjnego”. W związku z tym głównym celem 
znieczulenia jest 



 uzyskanie „nieruchomego pacjenta” poprzez 

stosowanie głębokiego znieczulenia wziewnego 
lub/oraz leków zwiotczających mięśnie prążkowane. 
Pacjenci nie chcą być świadomi oraz pamiętać zdarzeń 
okołooperacyjnych, dlatego dla nich głównym celem 
znieczulenia jest 



 zniesienie świadomości, które powoduje skutecznie 

niepamięć (amnezję).
Dla anestezjologa celem podstawowym, poza 
spełnieniem powyższych dwóch warunków, jest 



 bezpieczne przeprowadzenie znieczulenia, czyli 

odpowiednie wspomaganie (resuscytacja) 
podstawowych czynności życiowych (oddychania, 
krążenia i innych), minimalizujące ich uszkodzenie 
(anestezjolog to „mecenas” nieprzytomnego pacjenta). 

11

Złożoność postępowania anestezjologicznego 

polega na uzyskaniu jednocześnie tych 3 
celów, 
z wyraźnym podkreśleniem celu ostatniego.

12

Anestezjologia wziewna polega na stosowaniu 
inhalacyjnie anestetyków lotnych (gazów lub 
par cieczy). 

Obecnie możliwa jest 



 kontrola uzyskanych stężeń w pęcherzykach 

płucnych (końcowo-wydechowych) a więc 
uzyskanie MAC znoszącego świadomość oraz 
MAC anestetycznego. 

13

Stymulacja chirurgiczna oraz laryngoskopia i 
intubacja tchawicy wywołują reakcje 
autonomiczne u pacjenta i mogą spowodować 
wybudzenie (powrót świadomości), pomimo 
uzyskania MAC znoszącego świadomość w 
spoczynku. 



 MAC hamujące reakcje autonomiczne jest 

znacznie większe od MAC anestezjologicznego 
i MAC znoszącego świadomość. 

14

Stężenia MAC hamujące reakcje autonomiczne, 
wywołują 



 zahamowanie czynności ośrodka oddechowego i 

wymagają stosowania oddechu wspomaganego lub 
kontrolowanego. 



 Wprowadzenie w anestezjologii IPPV (intermittent 

positive pressure ventilation) czyli wentylacji 
przerywanymi ciśnieniami dodatnimi oraz kontroli 
dróg oddechowych – spowodowały istotny postęp w 
reanimacji i intensywnej terapii, ponieważ umożliwiły 
utrzymanie przy życiu wielu pacjentów z 
niewydolnością oddechową wywołaną przyczynami 
odwracalnymi.

15

IPPV stosowana z kontrolą stężeń CO

2

 w pęcherzyku 

(ET CO

2

; końcowo wydechowych) umożliwia 

kontrolowaną resuscytację oddechową, unikając
 



 wentylacji niewystarczającej (hiperkapnia) lub 



 wentylacji nadmiernej (hipokapnia). Oba stany są 

poważną przyczyną zaburzeń równowagi kwasowo-
zasadowej i elektrolitowej. 

Pytanie – jakie jest normalne stężenie CO

2

 (mm Hg) we 

krwi tęniczej?

16

Depresja oddechowa wywołana anestetykami, 
opioidami i lekami sedacyjnymi charakteryzuje się 



 sedacją



 zwolnieniem częstości oddechów



 przesunięciem reakcji wentylacyjnej (VM; L/min) na 

zwiększenie stężenia Pa CO

2

 - w prawo, czyli 

utrzymaniu wentylacji przy większych wartościach Pa 
CO

2

 we krwi tętniczej. Jeżeli w czasie umiarkowanej 

depresji oddechowej pacjenci otrzymują powietrze ze 
zwiększonym stężeniem tlenu zwykle nie obserwuje się 
hipoksemii (zmniejszenia Pa O

2

 we krwi tętniczej <60 

mm Hg, lub saturacji O

2

 krwi obwodowej <90%). 

 



 Jedynym zagrożeniem jest retencja CO

2

 i ryzyko 

znacznej hiperkapnii. 

17

Nadmierna wentylacja pęcherzykowa, jeżeli jest duża 



 może spowodować całkowite usunięcie CO

2

 z 

organizmu nawet w ciągu 2 min i dużą hipokapnię. 
Jeżeli Pa CO

2

 we krwi tętniczej zmniejszy się szybko do 

wartości 15-20 mm Hg może wystąpić 



 utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem 

przepływu krwi w mózgu. 

18

Gwałtowne zmniejszenie Pa CO

2

 we krwi tętniczej u 

pacjentów z wcześniejszą przewlekłą niewydolnością 
oddechową, może wywołać 



 zmniejszenie ciśnienia tętniczego (hipotonia po-

hiperkapniczna). 
 
Zmniejszeniu Pa CO

2

 we krwi tętniczej towarzyszy 

alkaloza oddechowa, która jest kompensowana przez 
przesunięcie jonów wodorowych z komórek na 
zewnątrz oraz wymienne przesunięcie do komórek 
jonów potasu – co może powodować 



 niebezpieczną hipokaliemię. 

Nadmierna wentylacja pęcherzykowa, w czasie 
znieczulenia może spowodować 



 trudności z powrotem własnej spontanicznej 

wentylacji płuc po operacji pomimo pełnego 
wybudzenia pacjenta.

19

Zaburzenia wentylacji mogą prowadzić do hipoksemii, 
stanu najniebezpieczniejszego, prowadzącego do 
uszkodzenia nieodwracalnego mózgu i zatrzymania 
krążenia. 

Dlatego konieczne jest stosowanie mieszaniny gazowej 
wzbogaconej w tlen jako



 warunku bezpiecznego znieczulenia. 

20

Utrzymanie drożności i kontrola dróg oddechowych 
(airways) są konieczne w czasie stosowania IPPV. 
Rozwój anestezjologii wiązał się z powstaniem nowych 
technik kontroli drożności dróg oddechowych (rurki 
ustno- i nosowo-gardłowe, rurki intubacyjne 
dotchawicze, maski krtaniowe, rurki Combitube i 
inne.) i przyczynił się do 



 powstania reanimacji krążeniowo-oddechowej (zasady 

A+B+C w latach 60-tych XX wieku) oraz 



 intensywnej terapii (od epidemii Polio w latach 50-

tych XX wieku). 

21

Objawy niedrożności i niewydolności oddechowej, 
rozpoznawanie ich przyczyn i zasady skutecznego 
postępowania są 



 fundamentem bezpiecznego postępowania w stanach 

krytycznych oraz w anestezjologii. 

22

Znieczulenie ogólne całkowicie dożylne wymaga 
również stałej kontroli wydolności oddechowej oraz 
drożności dróg oddechowych i stosowania IPPV w 
stanach tego wymagających. 
Dlatego warunkiem bezpiecznego, nawet 
krótkotrwałego znieczulenia dożylnego jest posiadanie, 
co najmniej możliwości bezpiecznej sztucznej 
wentylacji płuc, kontroli dróg oddechowych, dostępu 
do tlenu oraz sprawnego ssaka elektrycznego 
umożliwiającego usunięcie wydzieliny z dróg 
oddechowych; 

Reasumując spełnienia warunków koniecznych dla 
stanowiska znieczulenia określonych w 



 Rozporządzeniu MZ i OS 1998 więcej zobacz <

www.anestezjologia.org

> „prawo”. 

23

Znieczulenie jest to 



 zahamowanie bólu odczuwanego przez przytomnego 

pacjenta a więc sama technika znieczulenia zakłada, że 
jest to znieczulenie przewodowe lub miejscowe 
(infiltracyjne) przy pomocy leków znieczulających 
miejscowo i nie jest to znieczulenie ogólne znoszące 
całkowicie świadomość pacjenta. 
Znieczulenie anestetyczne jest stosowane w celu 
przeprowadzenia operacji (



 warunkiem koniecznym 

jest zniesienie odruchów motoryczny i napięcia mięśni, 
czyli ich zwiotczenie). 

Znieczulenie analgetyczne jest stosowane w celu 
kontroli bólu np. ostrego bólu pourazowego i 
pooperacyjnego a także bólu porodowego. W tym 
przypadku 



 konieczne jest zachowanie funkcji mięśni, 

umożliwiając pacjentowi poruszanie się i fizykoterapię. 

24

Sedacja lub sedacjo-analgezja kontrolowana jest 
stosowana w celu 



 zahamowania lęku oraz bólu u pacjentów 

poddawanych małym zabiegom chirurgicznym lub 
diagnostycznym, szczególnie u osób nie 
współpracujących oraz dzieci. W zależności od 
wielkości podanej dawki leków (uspokajających i 
opioidów) 



 można wywołać stan głębokiej sedacji do znieczulenia 

ogólnego włącznie.