Marta Kamińska

Czy możemy wierzyć zmysłom?



Niezależnie od etapu rozwoju podstawowym zadaniem

każdego mózgu jest zapewnienie przeżycia gatunku, a

nie dokładność odwzorowania świata zewnętrznego.



Wrażenia zmysłowe jakich doznajemy, zależą od

zaprogramowanych genetycznie połączeń między

komórkami mózgu oraz ich modyfikacji powstałych w

czasie uczenia się osobniczego. Zasady szybkiego

przetwarzania informacji, wytworzone w sieci

neuronowej mózgu implikują uproszczenia, których

przejawem są złudzenia percepcyjne i błędne oceny

emocjonalne.



To implikuje, że nigdy nie zobaczymy świata

nieprzefiltrowanego przez własny mózg i jesteśmy

skazani na subiektywizm ograniczonej percepcji.

Nieświadomość percepcyjna, poznawcza i

emocjonalna z perspektywy psychologii

klinicznej

W neuropsychologii klinicznej analiza nieświadomych procesów przetwarzania

opiera się

na następujących założeniach:



Procesy nieświadome i świadome są regulowane przez odrębne funkcjonalnie i

strukturalne systemy mózgowe



Mózgowa regulacja ludzkiej aktywności ma przede wszystkim charakter

nieświadomy (procesy świadome to końcowy etap)



Czynności nieświadome szybkie i poza kontrolą, a świadome, oparte głownie

na werbalizacji, mają charakter sekwencyjny i refleksyjny



Mimo przewagi przetwarzania nieświadomego, doznajemy przede wszystkim

uczucia świadomego doświadczania dzięki zdolności systemów mózgowych do

integracji



Integracja nie jest procesem łatwym, nawet gdy mózg funkcjonuje normalnie



Mózg nie jest w stanie wytworzyć skutecznych strategii w momencie zakłóceń

w jego funkcjonowaniu, pojawiają się specyficzne zaburzenia

neuropsychologiczne



Zaburzenia te przejawiają się w dysocjacji funkcjonowania systemów

mózgowych regulujących procesy nieświadome i świadome: nieświadomość

działa prawie normalnie, a świadomość jest zaburzona (kontrola

nieświadomości przez świadomość)

Nieświadomość percepcyjna



Widzenie mimo ślepoty

(rozległe uszkodzenie kory prążkowia) – pacjent jest w stanie

skoncentrować uwagę na bodźcu, rozpoznać jego cechy i adekwatnie zareagować, bez

możliwości świadomego doświadczania percepcji i z przekonaniem, że nic nie widzi. To

świadczy o rozdzielności systemów świadomego i nieświadomego.



Zespół Antona

(uszkodzone obszary asocjacyjnej kory wzrokowej) – pacjent nie wie, że

nie widzi i zachowuje się jakby widział. (towarzyszy temu zespołowi anosognozja).



Anosognozia

(Grabowska, 2001) – uszkodzenie ciemieniowych okolic prawej półkuli

mózgu. Pacjenci dotknięci lewostronnym niedowładem lub paraliżem zachowują się tak,

jakby nic o nim nie wiedzieli. Hipoteza Ramachandrana: dwie półkule mózgowe

odgrywają odmienną rolę w kontroli naszego zachowania. Ale chodzi tu o różnice

dotyczące odmiennych sfer, niż te, które tradycyjnie uważa się za charakterystyczne dla

działania lewej i prawej półkuli, a więc funkcje werbalne i wzrokowo- przestrzenne.

Wegług Ramachandrana



Zadaniem lewej półkuli jest tworzenie wewnętrznie spójnych modeli świata i

zapewnienie ich stabilności. W przypadku zderzenia z informacjami nieprzystającymi

do modelu uruchamiane są mechanizmy obronne (zaprzeczania, wyparcia, konfabulacji)



Zadania półkuli prawej odwrotne (adwokat diabła): uruchamiane są wówczas, gdy

„dziwne” informacje przekroczą pewien próg i należy zrewidować dotychczasowy

model.



Prosopagnozja

– trudności w rozpoznawaniu znajomych osób. Zachowana nieświadoma

percepcja nie zmienia świadomego przekonania pacjenta, że nie zna widzianej twarzy



Zespół Capgrasa

(Grabowska, 2001) – pacjent traktuje swoich bliskich (żonę, męża,

dzieci) jak podstawione osoby, oszustów, którzy są jego krewnymi.

Nieświadomość

poznawcza



Amnezja – niepamięć

zdarzeń bieżących

(amnezja następcza),

uprzednich (wsteczna),

dezorientacje w

miejscu i czasie,

konfabulacje

(zmyślenia).

Zachowane jest

nieświadome

zapamiętywanie i

przypominanie

Nieświadomość

emocjonalna



Anozodiaforia –

zachowana

świadoma wiedza

emocjonalna, a

zaburzona głęboko

świadoma wiedza

emocjonalna

(zaburzenia uczuć)

tu m.in. zespół

Phineasa Gage’a

Tendencyjność człowieka w spostrzeganiu i myśleniu

od dawna fascynuje psychologów. Owe odchylenia od

racjonalności są

prawidłowościami

psychologicznymi

, powszechnymi sposobami

poznawania świata i ludzi.

Często też niezdolność człowieka do posługiwania się

normatywnymi regułami wnioskowań nie ma większego

wpływu na umiejętność radzenia sobie w codziennym

życiu.

Dowody:



zbyt wielki koszt uzyskania całkiem pewnych informacji



teorie ewolucyjne

Często jednak także ludzie cierpią z powodu pułapek

oceniania, bądź wpadają w szpony wpływu społecznego.

Prawidłowości oceniania i atrybucji

Projekcje: obronna, asymilacyjna, komplementarna

Fałszywe poczucie powszechności

Ukryte teorie osobowości

Pozytywny (efekt aureoli) i negatywny efekt hallo

(efekt diabelski)

Fundamentalny błąd atrybucji

Skłonność do przeceniania w retrospekcji

prawdopodobieństwa zdarzeń dokonanych

Asymetria pozytywna w atrybucji zdolności

Asymetria negatywna w atrybucji moralności

Myślenie egocentryczne wywodzące się ze

złudzenia kontroli

Prawidłowości procesu

podejmowania decyzji

Sprzeniewierzenie się wymogom rachunku

prawdopodobieństwa

Tendencyjne uzasadnianie wyboru wstępnego

Żal podecyzyjny

Wzrost przekonania o słuszności wyboru

Inne prawidłowości procesu

spostrzegania społecznego

Wpływ pierwszego wrażenia, czy efekt

pierwszeństwa

Efekt świeżości

Centralność cech

Iluzoryczna kontrola

Iluzoryczna wolność

Przecenianie własnego udziału w procesach

zespołowych

Centryzm grupowy

Inklinacja pozytywna

Złudzenie patetyczne

10.

Wpływ podobieństwa na poziom sympatii

Prawidłowości procesu

rozpoznawania i przypominania

informacji

Wpływ oczekiwań na przypominanie

Organizacja danych wokół schematu w procesie

zapamiętywania

Wpływ heurystyki dostępności na

zapamiętywanie

Prawidłowości i odchylenia od

racjonalności w myśleniu

logicznym

Iluzoryczna korelacja

Nieprawidłowa generalizacja

Efekt zbladnięcia

Złudzenie gracza

Ignorowanie statystycznego „prawa wielkich liczb”

Efekt audytorium

Facilitacja społeczna

Samoutrudnianie

Próżniactwo społeczne

10.

Wyuczona bezradność

Inne prawidłowości psychologiczne

Warunkowanie klasyczne

Warunkowanie instrumentalne

Zjawisko samej ekspozycji

Teoria dysonansu poznawczego

Autokoncentracja a zgodność postaw z

zachowaniem

Efekt bumerangowy dla cenzury

I i II prawo Yerkesa – Dodsona

Dehumanizacja ofiary

Zjawisko reaktancji

10.

Społeczny dowód słuszności

Document Outline