Podstawowe instytucje prawa

administracyjnego

Istota relacji administracja -

podmiot sfery zewnętrznej



Władztwo administracyjne to

zdolność podmiotu

administrującego do
jednostronnego kształtowania
praw

i obowiązków podmiotu

administrowanego (obywatela,
przedsiębiorcy itp.).

Konstrukcja władztwa

Konstrukcja władztwa opiera się na

nierównorzędności podmiotów,
wyrażającej się w możliwości
kształtowania przez podmiot
administrujący sytuacji podmiotu
administrowanego, niezależnie od
jego woli, ale zgodnie z prawem
materialnym .

Konstrukcja władztwa



Może ono więc wynikać z treści aktów
normatywnych, aktów generalnych
stosowania prawa, aktów
administracyjnych o charakterze
indywidualnym (decyzji
administracyjnych).

Przykład władztwa

administracyjnego



Przejawy wykonywania władztwa
administracyjnego przez organy

administracji publicznej :

•

wydawanie decyzji administracyjnych na
podstawie norm prawa administracyjnego
- np. na podstawie art. 28 ustawy z dnia 7 lipca
1994 r. - Prawo
budowlane (tekst jedn. z 2006 r. DzU nr 156,
póz. 118 ze zm.) wydaje pozwolenie na budowę

Przykład władztwa

administracyjnego



wydawanie wytycznych (akty
generalne stosowania prawa) przez
organ
stojący w hierarchii organizacji aparatu
administracyjnego wyżej nad innym
organami.

Istota władztwa

administracyjnego (podstawowe

elementy definicji)

działanie w ramach imperium
jednostronne kształtowanie sfery

prawnej podmioty



WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE
korzystanie z domniemania
legalności

możliwość wyegzekwowania

Stosunek

administracyjnoprawny



Stosunki pomiędzy państwem a
obywatelem, przedsiębiorcą lub innymi
jesz cze podmiotami, oparte na normach
prawa administracyjnego., nazwane są
sto sunkami
administracyjnoprawnymi.

Podmioty stosunku

administacyjnoprawnego



Podmiotami występującymi w ramach
stosunku administracyjnoprawnego są:



podmiot administrujący, upoważniony
do żądania określonego zachowania
się albo świadczenia na rzecz podmiotu
sfery zewnętrznej (obywatela, przed
siębiorcy, itp.),

Podmioty stosunku

administacyjnoprawnego



podmiot administrowany, czyli
podmiot będący osobą fizyczną, osoba
prawną lub jednostką organizacyjną
nieposiadającą osobowości prawnej,
do której
kierowany jest nakaz lub zakaz, albo
który to podmiot żąda określonego za
chowania się od organu administracji.

Stosunek

administracyjnoprawny



Stosunek administracyjnoprawny
cechuje się:



nierównorzędnością podmiotów
uczestniczących w tym stosunku,



władczością leżącą po stronie podmiotu
reprezentującego państwo, mogącego
w jednostronny sposób kształtować treść
tegoż stosunku.

Stosunek

administracyjnoprawny



Podmiot administrujący, reprezentujący
państwo, i dysponujący z tego tytułu
władztwem, ma zawsze zdecydowaną
przewagę nad jego drugą stroną

Schemat stosunku

administracyjnoprawnego

Podmiot

administrując
y

Przymus administracyjny



Przymus administracyjny jest formą
przymusu państwowego, będąc
szczególnym uprawnieniem
administracji publicznej do realizowania
swoich zarządzeń własnymi środkami, a
więc bez udziału podmiotów należących
do innej sfery szeroko rozumianego
władztwa publicznego .

Przymus administracyjny



Możliwość „przymuszenia" kogoś do wykonania
ciążących na nim obowiązków
administracyjnoprawnych jest realizowana
głównie za pomocą mechanizmów noszących
zbiorczą nazwę tzw. egzekucji
administracyjnej. Jej stosowanie jest opisane
odrębnym aktem normatywnym - ustawą z
dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. z
2005 r. DzU nr 229, póz. 1954 ze zm.).

Przymus administracyjny



Za instrument przymusu
administracyjnego można też uznać
niektóre rodzaje administracyjnych
kar pieniężnych, nakładanych celem
wymuszenia realizacji na określonym
podmiocie ciążącego na nim obowiązku
administracyjnego

Przymus administracyjny



Stosowanie przymusu
administracyjnego jest „podstawowym
sposobem przełamywania przez
administrację bierności lub oporu
podmiotów administrowanych"

Sankcja administracyjna



Sankcja administracyjna to swoisty

instrument prawny, którego zadaniem jest

sprawienie dolegliwości podmiotowi sfery

zewnętrznej, który nie wykonuje

określnych prawem obowiązków

administracyjnoprawnych. Obowiązki te

mogą wyniki wprost z aktu normatywnego

(ustawy) lub też z aktu stosowania prawa

(decyzji administracyjnej).

Obowiązek wymierzenia

sankcji



Naruszenie przez dany podmiot
przepisów prawa, którego
skutkiem może być zastosowanie
sankcji administracyjnej, nie
oznacza w każdym przypadku
obligatoryjności nałożenia sankcji.

Podmiot administrujący



Zakres pojęcia (kryterium funkcjonalne )

Pojęcie podmiotu administrującego należy

ujmować szeroko, uwzględniając w nim

zarówno podmioty należący do sfery

ustrojowej administracji (administracji

rządowej oraz samorządu terytorialnego), jak

i pozostające poza tym obszarem (podmioty

wykonujące funkcje z zakresu administracji

na skutek zlecania ich przez państwo.

Podmiot administrujący



Zlecanie funkcji z zakresu administracji

dokonywane jest na podmioty funkcjonujące w

sferze publicznoprawnej (podmioty kreowane

na podstawie norm prawa publicznego), jak

chociażby samorządy zawodowe (np.

samorząd adwokacki, radców prawnych,

notarialny, lekarski, pielęgniarek i po łożnych i

in.), przedsiębiorstwa państwowe (np. p.p.u.p.

„Poczta Polska", przed siębiorstwa komunalne,

których zadaniem jest zaspokajanie bieżących

potrzeb

Podmiot administrujący



przedsiębiorstwa komunalne, których
zadaniem jest zaspokajanie bieżących potrzeb

ludności na usługi wodnokanalizacyjne,

energię i in.}, niektóre agencje (np.
Państwowa Agencja Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych, Agencja Rynku
Rolnego, Państwowa Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości, Agencja Rozwoju
Przemysłu S.A.),

Podmiot administrujący



stowarzyszenia (np. Polski Związek
Łowiecki), zakłady administracyjne
(szkoły podstawowe, gimnazja, licea,
szkoły wyższe, biblioteki publiczne i in.).

Podmiot administrowany



Pojęcie podmiotu administrującego
należy przeciwstawić pojęciu podmiotu
administrowanego.

Struktura układu podmiotów

administrujących



organy administracji rządowej



organy administracji samorządowej



agencje



PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE



samorządy zawodowe



spółki prawa handlowego



przedsiębiorstwa państwowe



zakłady administracyjne

Prywatyzacja zadań

publicznych



Jako przykład prywatyzacji zadań

publicznych można podać również

prywatyzację przedsiębiorstw użyteczności

publicznych (przekształcanie

przedsiębiorstw komunalnych

odpowiedzialnych za zaspokajanie

bieżących po trzeb ludności chociażby w

zakresie dostarczania usług wodno-

kanalizacyjnych w spółki prawa

handlowego).

Organ administracji



Organ administracji jest zasadniczą
jednostką składową administracji w
sensie podmiotowym .



Nie należy utożsamiać pojęcia „organ" z
pojęciem „urząd".

Pojęcie urzędu administracji

publicznej



Urząd jest wyłącznie aparatem
pomocniczym organu (osoby
fizycznej piastują cej funkcje organu),
który jest tworzony celem wykonywania
kompetencji przypisanych danemu
organowi w ustawach.

Pojęcie urzędu administracji

publicznej



Jest więc substratem kilku elementów:
osobowego (ludzie pracujący w
urzędzie), jak i materialnego (budynki,
inne środki trwałe prze znaczone do
wykonywania obowiązków służbowych).
Urząd nigdy nie posiada przypisanych
kompetencji.

Pojęcie urzędu administracji

publicznej



Przykładowo organem administracji

publicznej jest starosta, zaś urzędem

powołanym do wspomagania organu w

wykonywaniu jego kompetencji jest

starostwo. I odpowiednio minister

(organ) - ministerstwo (urząd), Prezes

Urzędu Ochrony Konkurencji i

Konsumentów (organ) - Urząd Ochrony

Konkurencji i Konsumentów (urząd).

Pojęcie urzędu administracji

publicznej



Literatura przedmiotu pod pojęciem
„urząd" rozumie również zbiór kompe
tencji, jakie ustawodawca przypisuje
danemu organowi

Aparat pomocniczy danego

organu



Jako szczególny rodzaj jednostek
wchodzących w skład aparatu
pomocniczego danego organu uznać
należy delegatury (np. delegatury
Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, delegatury Ministerstwa
Skarbu Państwa, delega tury Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego).

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Organy administracji publicznej można
klasyfikować według różnych kryteriów.



Stosując kryterium analizy struktury,
można wskazać na istnienie organów
jednoosobowych
(monokratycznych) oraz organów
kolegialnych.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Jeżeli jedna osoba piastuje funkcję
organu administracji, mamy do czynienia
z organem jednoosobowym, jeśli zaś
funkcje organu administracji sprawuje
jednocześnie kilka osób, mamy do
czynienia z organem kolegialnym.
Jednoosobowość i kolegialność wynika z
przepisów rangi ustrojowej.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Można również wskazać na istnienie
tzw. organów centralnych oraz
organów terenowych (lokalnych).

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Można wskazać na istnienie organów
naczelnych, które zajmują najwyższą
pozycję w strukturze administracji w
Polsce, nie podlegają żadnym innym
organom administracji, oraz
centralnych organów administracji
rządowej, podporządkowanych de
facto organom naczelnym.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Przykład



Przykłady organów naczelnych: Rada
Ministrów, ministrowie.



Przykłady centralnych organów
administracji rządowej: Prezes Urzędu
Komunikacji Elektronicznej, Prezes
Agencji Rezerw Materiałowych, Komisja
Nadzoru Finansowego.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Ostatni, wskazany tutaj jest podział
oparty na kryterium funkcji
wypełnianych przez dany organ - na
podstawie powyższego można wskazać
na istnienie organów stanowiących,
wykonawczych oraz pomocniczych.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Organy stanowiące to takie, których
szczególna aktywność związana jest z
możliwością przyj mowania przepisów o
charakterze normatywnym. Z kolei główną
domeną orga nów wykonawczych jest realizacja
norm prawa administracyjnego (w tym norm
kreowanych przez organy stanowiące). Rolą
organów pomocniczych jest wyko nywanie
funkcji „usługowych" wobec innych organów
(np. doradztwo).

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Przykłady



Przykłady organów stanowiących: rada
powiatu, sejmik województwa.



Przykłady organów wykonawczych:
burmistrz, starosta.



Przykłady organów pomocniczych: Rada
Legislacyjna.

Klasyfikacja organów

administracji publicznej



Jeszcze jedno kryterium podziału wynika

z przepisów proceduralnych (kodeks

postępowania administracyjnego), i

utworzone jest na potrzeby realizacji

zapisanej w kodeksie zasady ogólnej

dwuinstancyjności postępowania. Z

tego punktu widzenia można mówić o

tzw. organach I instancji oraz

organach wyższego stopnia .

Zakres działania organu



Zakres działania organu administracji
to obszar spraw uregulowanych
przepisami prawa ustrojowego, jakimi
ma się zajmować dany organ.

Zakres działania organu



Normy określające zakres działania
znajdują się w ustawach o charakterze
ustrojowym.



Aby dany organ mógł załatwiać sprawy
administracyjne, wydając władcze
rozstrzygnięcia wobec podmiotów sfery
publicznej, musi posiadać
kompetencję do takiego działania.

Kompetencja organu



Kompetencja to zdolność organu do
załatwiania określonego typu spraw
administracyjnych.

Kompetencja organu



Kompetencje, przyznawane na
podstawie ustaw szczególnych danemu
organowi, powinny należeć do szeroko
rozumianego zakresu działania organu
administracji publicznej.

Kompetencja organu



Przypadki tzw. powierzania
wykonywania kompetencji, będące
rodzajem pełnomocnictwa
administracyjnego .

Samorząd



Samorząd to określony przepisami prawa

zakres kompetencji do zawiadywania

własnymi sprawami; samodzielne i

niezależne zawiadywanie własnymi sprawami

w zakresie administracji publicznej, a także

samodzielne wykonywanie niektórych zadań

z zakresu administracji rządowej

(wykonywanie zadań zleconych) przez pomiot

niepodporządkowany tejże administracji.

Samorząd posiada strukturę korporacyjną

(jest korporacją), gdyż jest związkiem osób.

Podział samorządu

terytorialnego :



Samorząd można podzielić na:



samorząd terytorialny,



samorząd specjalny w którym to
pojęciu mieści się: samorząd
zawodowy,
jak również samorząd gospodarczy.

Samorząd terytorialny



Samorząd terytorialny jest powstałym
z mocy prawa związkiem społeczności
lokalnej, powołanym do samodzielnego
wykonywania zadań publicznych
powierzonych mu przez państwo w
drodze ustaw, wyposażony w materialne
środki służące realizacji tychże zadań i
posiadającym osobowość prawną.

Samorząd terytorialny



Samorząd terytorialny uczestniczy w
sprawowaniu władzy publicznej.



Przysługującą mu w ramach ustaw
istotną część zadań publicznych
samorząd wykonuje w imieniu
własnym i na własną
odpowiedzialność.

Samorząd terytorialny



Niezbędnymi elementami
wyróżniającymi samorząd terytorialny
jest określone terytorium oraz
mieszkańcy .

Samorząd terytorialny



Samorząd powstaje z woli
ustawodawcy, a przynależność do
niego jest obowiązkowa dla osób
zamieszkujących na określonym
terytorium, objętym jurysdykcją danej
jednostki samorządu terytorialnego.

Samorząd terytorialny



Obowiązujący obecnie w Polsce
trójszczeblowy model samorządu
terytorialnego ( gmina-powiat-
województwo) istnieje od 1 stycznia
1999 r.

Samorząd terytorialny



W zakresie wykonywania administracji
samorząd wykonuje zarówno zadania
własne, jak i zadania zlecone
(poruczone) przez administrację
rządową.

Samorząd terytorialny



Samodzielność jednostek samorządu
terytorialnego podlega ochronie
sądowej.

Samorządy specjalne



Pierwsza z kategorii samorządu
specjalnego - samorząd zawodowy
jest powoływany przez przepisy prawa
powszechnie obowiązującego w celu
objęcia określonymi rygorami
niektórych grup zawodowych
reprezentujących tzw. zawody
zaufania publicznego.

Samorządy specjalne



Samorząd zawodowy kreowany jest
więc na zasadzie więzi zawodowej osób,
uzyskujących dzięki obowiązkowej
przynależności do tegoż samorządu
określone uprawnienia, ale również

i obowiązki .

Samorządy specjalne



Samorząd zawodowy sprawuje pieczę nad

prawidłowym wykonywaniem przez nich

zawodu i zapewniające właściwy poziom

wykonywania zawodu.



Samorząd zawodowy reprezentuje swoich

członków na zewnątrz (dbając przede

wszystkim, o ich interesy zawodowe)

przed organami administracji publicznej,

czy choćby w trakcie prac

parlamentarnych nad zmianami

w przepisach prawa związanych z

wykonywaniem danego zawodu.

Przykładami samorządów

zawodowych

Przykładami samorządów zawodowych

są samorządy: adwokacki, radców
prawnych, notariuszy, lekarzy i lekarzy
dentystów, pielęgniarek i położnych,
psychologów, biegłych rewidentów
księgowych, architektów, inżynierów
budownictwa i urbanistów itp.

Samorząd gospodarczy



Istnieje również tzw. samorząd
gospodarczy, do którego przynależność
fak tycznie nie ma charakteru
obowiązkowego. Powołany jest do
wykonywania administracji w określonych
sferach działalności gospodarczej przez
bezpośrednio związane z tą działalnością
osoby reprezentujące wspólne interesy.

Zakład administracyjny



Pod pojęciem zakładu
administracyjnego należy rozumieć
jednostkę organizacyjną, która nie jest
ani organem administracji publicznej,
ani też przedsiębiorstwem państwowym
czy też spółką prawa handlowego, która
jest tworzona w celu wykonywania
określonych zadań publicznych.

Zakład administracyjny



Użytkowników zakładu
administracyjnego łączy więc swoisty
stosunek administracyjnoprawny z
samym zakładem, który charakteryzuje
się nierównorzędnością ich pozycji.

Zakład administracyjny



Podmiotami, które można zaliczyć do
zakładów administracyjnych, są:
biblioteki publiczne, szkoły
podstawowe, gimnazja, szkoły licealne,
zakład opieki zdrowotnej, muzea, szkoły
wyższe, domy kultury, domy pomocy
społecznej, zakłady karne, zakłady dla
nieletnich itp.

Zakład administracyjny



Zakłady administracyjne istnieją w celu
świadczenia określonych usług ich
użytkownikom - uczniom, studentom,
osobom chorym, czytelnikom itp. To
właśnie użytkownicy są podmiotami, w
stosunku do których ma zastosowanie
władztwo zakładowe.

Zakład administracyjny



W zakładach administracyjnych
funkcjonuje co do zasady jednoosobowe
kierownictwo (np. dyrektor szkoły,
rektor szkoły wyższej, dyrektor zakładu
karnego),