Wielki kryzys gospodarczy w 

czasie międzywojennym

 

 

Sytuacja gospodarcza

w latach 1919-1939



Po zakończeniu wojny nastąpił spadek 
produkcji przemysłowej na świecie. W 
1922r. kryzys został opanowany. Produkcja 
przemysłowa zaczęła rosnąć. Odbudowa 
zniszczeń wojennych i konieczność 
wymiany zużytych maszyn w zakładach 
przemysłowych spowodowały wzrost 
zapotrzebowania na wyroby przemysłowe.  

 

 



Ludzie chętnie kupowali, banki udzielały 

kredytów na zakup towarów. W krótkiej 

perspektywie oznaczało to wzrost popytu, 

ale konieczność spłaty zaciągniętych 

kredytów wymuszała oszczędność w 

wydatkach i w dalszej perspektywie 

oznaczała spadek zainteresowania nabytych 

dóbr. W 1929r. pojawiły się w gospodarce 

oznaki stagnacji. Przedsiębiorcy produkowali 

więcej towarów, niż rynek mógł wchłonąć. 

Zaczęto magazynowanie towarów.

 

 



24 października 1929 r. na nowojorskiej 
giełdzie nastąpił krach, zwany czarnym 
czwartkiem. Sztucznie utrzymywane ceny 
akcji z dnia na dzień straciły na wartości. 
Pociągnęło to za sobą bankructwo wielu 
setek przedsiębiorstw, firm, upadek 
banków, masowe bezrobocie. Wielki 
kryzys gospodarczy niebawem ogarnął 
wszystkie kraje kapitalistyczne.  

 

 



Gwałtowny spadek popytu miał 
katastrofalne następstwa przemysłowe. 
Nastąpił spadek produkcji, masowe 
bankructwa przedsiębiorców. Kryzys objął 
cały świat. W 1931r. osiągnął apogeum, 
produkcja przemysłowa na świecie zmalało 
o 31% w stosunku do okresu 
przedkryzysowego. Najsilniej kryzys 
dotknął USA, gdzie spadek produkcji 
zmalał o 52%. Kryzys był również obecny 
w Europie.

 

 



Następstwem spadku produkcji był spadek 
dochodów ludności i masowe bezrobocie. 
Cena akcji była sztucznie podbijana. 
Zaważyła polityka rządu USA. Prezydent USA 
Hoover- chciał utrzymać płace na dawnym 
poziomie to pogłębiło kryzys. Zdecydowano o 
cłach nakładanych na produkty z poza USA- 
cła zaporowe. Kryzys przenosi się na Europę. 
Najpierw na zachodnią, potem na środkową i 
wschodnią. W Austrii upadła bank Credit 
Austald w połowie 1931r. spowodowało to 
przeniesienie się kryzysu na pozostałą część 
Europy.

 

 

Skutki: 



spadek produkcji przemysłu 



zahamowanie polityki inwestycyjnej 



spadek produkcji przemysłu 



wzrost bezrobocia 



wzrost inflacji 



pogorszenie nastrojów społecznych 



wzrost popularności radykalnych poglądów 
(partie faszystowskie i komunistyczne)



Monopolizacja, powstały duże korporacje



ugrupowania radykalne u władzy (Niemcy 1933r 
Hitler) 



wzrost interwencjonalizmu państwowego 

 

 

Walka z kryzysem:



W 1933r. Franklin Delano Roosevelt 
przedstawił koncepcję polityki gospodarczej, 
nazwanym nowym ładem (New Deal). 
Państwo łożyło wielkie sumy z kasy 
publicznej na zakrojone na nie spotykaną do 
tej pory skalę roboty publiczne, co pozwoliło 
skutecznie walczyć z plagą bezrobocia. 
Możemy nawet mówić o państwowym 
kierowaniu gospodarką (interwencjonizm 
państwowy), co w warunkach amerykańskich 
było zdarzeniem bezprecedensowym. 

 

 



Ludzie, dysponując gotówką, zaczęli kupować 
już nie tylko niezbędne artykuły, ale także 
szukać towarów zbytku, co pociągnęło za 
sobą przełamanie stagnacji w przemyśle. 
Dzięki państwowym kredytom farmerzy mogli 
odbudować amerykańskie rolnictwo. Ogromne 
fundusze pochłonęły nowopowstające drogi, 
lotniska, elektrownie wodne. 
Zagospodarowano teren rzeki Tennessee. 
Małe, nieefektywne gospodarstwa zastąpiły 
nowoczesne farmy. W roku 1933 Stany 
Zjednoczone zaczęły wychodzić z kryzysu. 

 

 



Franklin Delano 
Roosevelt 
amerykański polityk, 
32. prezydent USA. 
Czterokrotnie wybierany, z 
ramienia Partii 
Demokratycznej, w latach 
1933-1945. 



W czasie wielkiego 
kryzysu zrealizował 
plan Nowy Ład (New 
Deal), który polegał 
głównie na 
interwencjonizmie 
państwowym. 

 

 



W grudniu 1927 roku w ZSRR na kolejnym 
zjeździe przyjęto uchwałę o konieczności 
opracowania długofalowego planu 
rozbudowy przemysłu, podniesieniu 
obronności kraju, elektryfikacji, 
rozbudowie hutnictwa żelaza i metali 
kolorowych, zwiększeniu wydobycia węgla 
i ropy naftowej, rozbudowie przemysłu 
okrętowego, elektrotechnicznego, 
zwiększeniu wydobycia złota i platyny. Na 
lata 1928-32 przypada w ZSRR realizacja I 
planu pięcioletniego, lata1933-37 II planu 
pięcioletniego. 

 

 



Na lata realizacji I planu pięcioletniego 

przypada polityka kolektywizacji wsi. 

Chłopi byli zmuszani do wstępowania do 

wielkich gospodarstw rolnych - 

kolektywów. Przez skupienie chłopów w 

kontrolowanych kołchozach państwo 

uzyskało możliwość całkowitego 

podporządkowanie sobie tej grupy 

społecznej. Oporni zostali napiętnowani 

jako kułacy, wrogowie ludu i państwa 

radzieckiego. Zapełniły się więzienia i 

gułagi. Wraz z wprowadzeniem 

kolektywizacji pojawiły się bieda i głód. 

Kolektywizacja pochłonęła miliony ofiar. 

 

 



Kołchoz (ros.
 Колхоз) - 
formalnie 
rolnicza spółd
zielnia produk
cyjna, rodzaj 
przedsiębiors
twa 
rolniczego 
charakterysty
cznego dla 
byłego ZSRR.