Starożytny Egipt

Starożytny Egipt:

Starożytny Egipt (egip. Kemet, Czarna Ziemia) – wysoko rozwinięta

cywilizacja starożytnego Bliskiego Wschodu położona w północno-

wschodniej Afryce w dolinie i delcie Nilu (z oazami Pustyni

Libijskiej włącznie). W okresie największego rozkwitu (Nowe

Państwo) obejmująca swoim zasięgiem także Nubię (Kusz) oraz

Punt na południu, Syropalestynę (Retenu) na północnych

rubieżach azjatyckich, oraz tereny libijskie na północnym

zachodzie

Historia Egiptu interesowała już samych starożytnych i nie

przestała frapować badaczy okresów późniejszych. Jednak to

dopiero wiek XIX przyniósł przełom w postaci odczytania pisma

egipskiego (Jean-François Champollion[1], Ippolito Rosellini[2]), co

pozwoliło na odszfrowanie inskrypcji oraz odtworzenie historii

politycznej. Powszechne zainteresowanie społeczeństw

dziewiętnastowiecznej Europy, informowanej na bieżąco o

postępach prac dzięki dynamicznie rozwijającej się prasie,

doprowadziło do serii ekspedycji badawczych o charakterze

archeologicznym i w efekcie stworzenia podstaw dla współczesnej

egiptologii.

Historia badań nad

starożytnym Egiptem:



Prace podejmowane przez faraonów, nad zachowaniem

dziedzictwa kulturowego wieków wcześniejszych (np.

Totmesa IV, który nakazał renowację Wielkiego Sfinksa w

Gizie w podzięce za objęcie władzy w XIV wiek p.n.e.), czy

zwyczaj spisywania list władców począwszych od czasów

najdawniejszych (Kamień z Palermo, Kanon Turyński czy

Aegyptiaca Manethona) wskazują na to, że już sami

starożytni Egipcjanie okazywali szacunek dokonaniom

przodków. Swoją uwagę historii Egiptu w czasach

antycznych poświęcili również Herodot (cała Księga II

Dziejów) oraz Strabon.

Egiptologia:

Nowożytne studia nad historią starożytnego Egiptu rozpoczęły się wraz z

ekspedycją wojskową Napoleona w 1798 roku, kiedy to towarzyszący mu badacze

dokonali pierwszych opisów, pomiarów oraz szkiców[9] kraju, ze szczególnym

uwzględnieniem starożytności egipskich. Dalszy impuls do badań dało odczytanie

pisma hieroglificznego przez Jean-François Champollion'a i - co za tym idzie -

możliwość zrozumienia inskrypcji oraz rekonstrukcji historii politycznej.

Przełomowe dla egiptologii okazały się również prace archeologiczne Williama

Flindersa Petrie, który na przełomie wieków XIX i XX, prowadząc w sposób

nowatorski (szczególnie staranny) wykopaliska na najważniejszych stanowiskach

(m.in. Giza), ustanowił nowe standardy prac archeologicznych, kładąc podwaliny

pod współczesną egiptologię. Współcześnie badania nad historią starożytnego

Egiptu to grupa nauk pokrewnych historii i archeologii, uprawiana na wielu

uczelniach w wielu zakątkach świata, również w Polsce.

Położenie, geografia i

warunki naturalne

Egipt starożytny, w przeciwieństwie do współczesnej Republiki

Egiptu, to niemal wyłącznie dolina i delta Nilu. Rozległe pustynie

(Arabska i Libijska), poza wielkimi oazami, nigdy nie stanowiły z nim

jedności politycznej, kulturowej czy gospodarczej. W starożytności

dorzecze Nilu geograficznie i historycznie dzieliło się na Egipt Dolny,

obejmujący swym zasięgiem deltę oraz Egipt Górny, ograniczający

się do doliny rozciągającej się wzdłuż rzeki (aż do pierwszej

katarakty). Na południe od pierwszej katarakty znajdowała się Nubia

(obecnie południowy Egipt i północny Sudan), która - podobnie jak

północny sąsiad - dzieliła się na Nubię Dolną, nazywaną przez

starożytnych Egipcjan Wawat, i ciągnącą się od mniej więcej drugiej

do czwartej katarakty Nubię Górną, zwaną w inskrypcjach Kusz.

Nubia Dolna stanowiła integralną część państwa faraonów, związaną

z nim administracyjnie i politycznie nieomal przez całą jego historię.

Nubia Górna wchodziła w jego skład jedynie w okresach największej

świetności

Monarchia

Dziedzicznymi władcami starożytnego Egiptu byli faraonowie. Ich

władza miała charakter absolutny i silnie usankcjonowany religijnie.

Faraon był bowiem nie tylko królem, głównodowodzącym armią i

najwyższym kapłanem, ale zarazem ziemskim wcieleniem boga

Horusa (uosabiającego Egipt), który w konsekwencji po śmierci sam

stawał się bogiem. Miało to swoje odzwierciedlenie w egipskim

budownictwie religijnym, którego najbardziej okazałymi budowlami

były monumentalne grobowce panujących. Ta zależność powodowała

również silne powiązanie władcy z klerem określonych bóstw i silną

centralizację władzy opartą o hierarchię społeczną.

Armia:

Składała się z głównie z wolnych Egipcjan, a od II tysiąclecia p.n.e.

uległa uzawodowieniu. Służba dawała zapewne jedną z niewielu

szans awansu egipskim chłopom i cudzoziemcom, z których

werbowano korpusy zaciężne. Przez większość historii starożytnego

Egiptu podstawą armii faraonów była piechota i dopiero w okresie

Nowego Państwa pojawiły się lekkie rydwany. Żołnierze podzieleni

na garnizony bazowali w pałacu, ośrodkach prowincjonalnych lub

fortach strzegących granic (np. Buhen, Semna w Nubii). Wszystkie

formacje egipskiej armii począwszy od procarzy, poprzez łuczników,

a na topornikach kończąc miała charakter lekki. Wojownicy nie

nosili pancerza, tylko skórzane ochraniacze, a za ochronę głowy

musiała im wystarczyć gruba peruka lub specjalnie zapuszczane

włosy spięte w kok.

Pismo

Egipskie pismo hieroglificzne, obok pisma klinowego, uważane jest za

najstarsze na świecie, a jego pierwsze, najprostsze przedstawienia

datowane są na okres kultury archeologicznej Nagada[26] (okres

predynastyczny). W przeciwieństwie do pisma klinowego, hieroglify

wykorzystywane były do zapisu tylko jednego języka (staroegipski),

przechodzącego na przestrzeni tysiącleci, podobnie jak sam zapis,

znaczną ewolucję.

Hieroglify, Hieratyka i

Demotyka

Najstarszą znaną formą pisma egipskiego, stosowaną w okresie

Starego i Średniego Państwa, były hieroglify (stgr. ἱερογλυφικά

γράμματα, hieroglyfika grammata, święte znaki). Łączyły one

piktogramy, ideogramy i fonogramy, a podstawowa zasada ich

zapisu przetrwała niezmieniona przez cały czas trwania

cywilizacji egipskiej. Wynikało to z faktu, iż przeznaczone były

tylko do najważniejszych zapisów oficjalnych, świątynnych lub

grobowych.

Religia:

Herodot w drugiej księdze Dziejów pisał o Egipcjanach: Są oni

pobożni ponad miarę, bardziej niż wszystkie inne ludy[33] (II.37).

Obecny stan badań zdaje się potwierdzać tezę iż religia była

wszechobecna w życiu mieszkańców starożytnego Egiptu. Niektóre

jej aspekty, jak choćby kwestie powstania Świata, bliskie były

również filozofii.

Document Outline