LECZNICZE
KĄPIELE
MINERALNE
LECZNICZE
KĄPIELE
MINERALNE
LECZNICZE KĄPIELE MINERALNE
ZAGADNIENIA OGÓLNE
•ZABIEGI Z WÓD MINERALNYCH A HYDROTERAPIA
•DZIAŁANE KĄPIELI MINERALNYCH
•WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM
•SKÓRA JAKO NARZĄD WIELOFUNKCYJNY
•REAKCJA ORGANIZMU NA KĄPIELE MINERALNE
•PODZIAŁ KĄPIELI MINERALNYCH
POSZCZEGÓLNE RODZAJE KĄPIELI MINERALNYCH
•KĄPIELE SOLANKOWE
•KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
•KĄPIELE SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE
•KĄPIELE RADOCZYNNE
- WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
- DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
- PODZIAŁ - RODZAJE
- WSKAZANIA – PRZECIWWSKAZANIA
- METODYKA WYKONYWANIA
PARAMETRY ZABIEGOWE KĄPIELI MINERALNYCH
ZABIEGI BALNEOLOGICZNE
Z WYKORZYSTANIEM
WÓD MINERALNYCH
• KĄPIELE LECZNICZE
• KURACJA PITNA (KRENOTERAPIA)
• INHALACJE
• PŁUKANIA, NATRYSKI, IRYGACJE
HYDROTERAPIA A BALNEOTERAPIA
HYDROTERAP
IA
BALNEOTERA
PIA
KĄPIELE
NATRYS
KI
IRYGACJ
E
MASAŻE
KĄPIELE
NATRYSK
I
IRYGACJE
MASAŻE
WODA
GOSPODARCZA
WODA
MINERALNA
BODŹCOWE DZIAŁANIE
KĄPIELI MINERALNYCH
1. BODŹCE NIESPECYFICZNE
* MECHANICZNE
* TERMICZNE
* OSMOTYCZNE
* PSYCHICZNE
2. BODŹCE SPECYFICZNE
* DZIAŁANIE SWOISTYCH SKŁADNIKÓW CHEMICZNYCH
ZJAWISKO IMMERSJI WODNEJ
WPŁYW NA RÓWNOWAGĘ WODNO-ELEKTROLITOWĄ
- przesunięcie jonów i płynów zgodnie z gradientem stężeń
WPŁYW NA WYDZIELANIE HORMONÓW
- zmniejszenie wydzielania aldosteronu
- zwiększenie wydzielania reniny
- zmniejszenie wydzielania katecholamin
- zmniejszenie wydzielania wazopresyny
ZMIANY HEMODYNAMICZNE
- przesunięcie płynów ze skóry do narządów wewnętrznych -
spadek ciśnienia tętniczego krwi
- zwolnienie tętna
ZMIANY NERKOWE
- wzrost diurezy
- wzrost natriurezy
WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (1)
•rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych
•miejscowy wzrost przepływu krwi
•działanie przeciwbólowe
•obniżenie napięcia mięśniowego
ODCZYN MIEJSCOWY
ODCZYN OGÓLNY
• zwiększenie wydzielania potu wraz z substancjami mineralnymi
– gł. NaCl
• przyśpieszenie procesu przemiany materii
• przyśpieszenie tętna (na 1
0
C o 20 uderzeń/min)
• obniżenie wysycenia tlenem krwi tętniczej
• zwiększenie wysycenia tlenem krwi żylnej
• zwiększenie częstości oddechów
WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (2)
ILOŚĆ CIEPŁA PRZECHODZĄCA PRZEZ WARSTWĘ DANEGO CIAŁA
O GRUBOŚCI 1 CM, W CZASIE 1 S, PRZY ZMIANIE TEMPERATURY
O 1 ST. CELSJUSZA
(SZYBKOŚĆ POBIERANIA I ODDAWANIA CIEPŁA)
PRZEWODNICTWO CIEPLNE
POJEMNOŚĆ CIEPLNA
STOSUNEK ILOŚCI CIEPŁA DOSTARCZONEGO DO DANEGO CIAŁA
DO SPOWODOWANEJ NIM ZMIANY JEGO TEMPERATURY
(ZDOLNOŚĆ POBIERANIA I ZACHOWYWANIA CIEPŁA)
WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (3)
BODŹCE TERMICZNE DZIAŁAJĄCE NA DUŻE POWIERZCHNIE
SKÓRY, POWODUJĄ PRZECIWNE DO NACZYŃ SKÓRY ZACHOWANIE
SIĘ DUŻYCH NACZYŃ KLATKI PIERSIOWEJ I JAMY BRZUSZNEJ.
JEDYNIE NACZYNIA
NEREK
,
ŚLEDZIONY
I
MÓZGU
WYKAZUJĄ TAKI SAMODCZYN JAK NACZYNIA SKÓRY.
PRAWO DASTRE - MORATA
WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (4)
DLA POWIETRZA............................OK. 20 ST. CELSJUSZA
DLA WODY GOSPODARCZEJ...........34-36 ST. CELSJUSZA
DLA KĄPIELI CO
2
WODNEJ.............32-34 ST. CELSJUSZA
DLA KĄPIELI CO
2
GAZOWEJ...........21-29 ST. CELSJUSZA
TEMPERATURA SUBIEKTYWNIE OBOJĘTNA
DROGI DZIAŁANIA
KĄPIELI MINERALNYCH
* DZIAŁANIE MIEJSCOWE- BEZPOŚREDNIE- NA
SKÓRĘ
* DZIAŁANIE OGÓLNOUSTROJOWE
* DZIAŁANIE NA DROGI ODDECHOWE (INHALACJA)
MECHANIZMY DZIAŁANIA
KĄPIELI MINERALNYCH
* NA RECEPTORY SKÓRY
* NA ZAKOŃCZENIA NERWOWE
UKŁADU AUTONOMICZNEGO
* PRZEZ HORMONY TKANKOWE
TRZY POZIOMY REAKCJI
NA BODŹCE LECZNICZE
I. POZIOM RECEPTOROWY
- RECEPTORY SKÓRY
II. POZIOM RDZENIOWY
- ODRUCHY RDZENIOWE
III. POZIOM KOROWO - PODKOROWY
- CENTRALNE MECH. REGULACYJNE
SKÓRA JAKO NARZĄD WIELOFUNKCYJNY
•
SKÓRA JAKO NARZĄD ZMYSŁÓW
(ŁĄCZY ZE ŚRODOWISKIEM ZEWN.)
- liczne receptory przekazujące do CUN informacje o środowisku
zewnętrznym (SKÓRA JAKO ANTENA)
- liczne powiązania skóry z narządami wewnętrznymi poprzez drogi
układu autonomicznego
- szereg odruchów skórno - mięśniowych i skórno - trzewnych
•
SKÓRA JAKO NARZĄD WYDALNICZY
- pot - woda i sole mineralne
- produkty przemiany materii - mocznik, kwas moczowy i inne
•
SKÓRA JAKO CZĘŚĆ UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO
•
SKÓRA JAKO POWŁOKA I BARIERA
(ODDZIELA OD ŚRODOWISKA ZEWN.)
BARIERA SKÓRNA
•
EMULSJA WODNO - TŁUSZCZOWA
•
WARSTWA ROGOWA NASKÓRKA:
- BEZPOSTACIOWA ZŁUSZCZAJĄCA SIĘ MASA
- WARSTWA LUŹNO UŁOŻONYCH KOMÓREK
(TU WNIKA I ZATRZYMUJE SIĘ WODA
WRAZ ZE ZWIĄZKAMI MINERALNYMI,
TWORZĄC DEPOT MINERALNE)
- WARSTWA ZBITA
CZAS DZIAŁANIA
KĄPIELI MINERALNYCH
* W TRAKCIE KĄPIELI
* PO KĄPIELI (PO SERII KĄPIELI)
REAKCJA ORGANIZMU NA KĄPIEL
• RODZAJ I PARAMETRY KĄPIELI
• WŁAŚCIWOŚCI OSOBNICZE SKÓRY:
GRUBOŚĆ
UKRWIENIE
WILGOTNOŚĆ
ODCZYN KĄPIELOWY
WYRAZ REAKCJI ORGANIZMU NA PRZEKROCZENIE
PROGU TOLERANCJI PRZEZ DZIAŁANIE BODŹCOWE
STOSOWANYCH ZABIEGÓW.
ZACHWIANIE MECHANIZMÓW AUTOREGULACJI
ORGANIZMU.
ODCZYN KĄPIELOWY
OBJAWY
SUBIEKTYWNE OBIEKTYWNE LABORATORYJNE
bezsenność
senność
nadpobudliwość
ogólne rozbicie
apatia
depresja
bóle głowy
dolegliwości żoł.-jelit.
dolegl. stenokardialne
podwyższenie
temperatury ciała
wzrost napięcia
mięśniowego
dermografizm
podwyższenie OB
podwyższenie poz.
tansaminaz
podw. leukocytoza
zmiany w ekg
ODCZYN KĄPIELOWY
OBJAWY
SWOISTE NIESWOISTE
NIE ZWIĄZANE ZE
SCHORZENIEM, NA KTÓRE
CIERPI PACJENT
„NOWE” DOLEGLIWOŚCI
ZWIĄZANE ZE SCHORZENIEM,
NA KTÓRE CIERPI PACJENT
• ZAOSTRZENIE PROCESU
CHROBOWEGO
• UCZYNNIENIE STARYCH OGNISK
ZAPALNYCH
(zęby, zatoki, migdałki, przydatki,
pęcherzyk żółciowy, wyrostek
robaczkowy ...)
KĄPIELE MINERALNE
PODZIAŁ
1. solankowe
2. kwasowęglowe
3. siarczkowo-siarkowodorowe
4. radoczynne
5. ozonowe
1. naturalne
2. sztucznie
przyrządzone
1. indywidualne - w wannie
2. zbiorowe - w basenie
1. całkowite
2. częściowe
1. bez ćwiczeń
2. z ćwiczeniami - kąpiele
kinezyterapeutyczne
KĄPIELE SOLANKOWE
KĄPIELE SOLANKOWE
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
* STĘŻENIE - OD 1,5% DO 6%
* WYSOKI CIĘŻAR WŁAŚCIWY
* WYSOKIE CIŚNIENIE OSMOTYCZNE
* WYSOKIE CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE
* WYSOKA WYPORNOŚĆ
* DUŻA POJEMNOŚĆ CIEPLNA
* MAŁE PRZEWODNICTWO CIEPLNE
KĄPIELE SOLANKOWE
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
* rozszerzenie naczyń włosowatych
* poprawa ukrwienia
* wpływ na układ autonomiczny
* wpływ na wydzielanie hormonów tkankowych
(histamina, acetylocholina, bradykinina, serotonina,
adrenalina)
* przegrzanie ustroju
- zmniejszenie napięcia mięśni
- rozszerzenie naczyń obwodowych
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
KĄPIELE SOLANKOWE
RODZAJE
1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE
1. INDYWIDUALNE
2. ZBIOROWE
1. BEZ ĆWICZEŃ
2. KINEZYTERAPEUTYCZNE
KĄPIELE SOLANKOWE
WYBRANE WSKAZANIA
REUMATOLOGIA
•
Przewlekłe schorzenia o podłożu zapalnym (poza okresami zaostrzeń)
- RZS - ZZSK - Dna moczanowa i inne
•
Choroba zwyrodnieniowa stawów
•
Gościec tkanek miękkich
ORTOPEDIA
•
Stany pourazowe i pooperacyjne
NEUROLOGIA
•
Niedowłady, porażenia zwłaszcza ze wzmożonym napięciem mięśni
•
Nerwica wegetatywna
DERMATOLOGIA
•
Łuszczyca, wyprysk łojotokowy, trądzik
GINEKOLOGIA
•
Bolesne miesiączkowanie
•
Zespół klimakteryczny
•
Stany pooperacyjne
•
Przewlekłe stany zapalne
•
Bezpłodność
INNE:
•
obniżona odporność, rekonwalescencja, profilaktyka
KĄPIELE SOLANKOWE
WYBRANE PRZECIWWSKAZANIA
REUMATOLOGIA
•
RZS (i inne zapalne schorzenia ukł. ruchu) w okresie zaostrzeń
•
Ostre stany zapalne tkanek miękkich
•
Kolagenozy
ORTOPEDIA
•
Świeże stany pourazowe i pooperacyjne
NEUROLOGIA
•
Stany pobudzenia, psychozy
UKŁAD ODDECHOWY
•
Ostre schorzenia zapalne i zaostrzenia schorzeń przewlekłych
DERMATOLOGIA
•
Ropne stany zapalne skóry i tkanki podsk.
•
Owrzodzenia i inne uszkodzenia skóry
•
Żylaki kończyn dolnych (zaawansowane)
GINEKOLOGIA
•
Ostre stany zapalne narządu rodnego
•
Mięśniaki macicy
•
Krwawienia z dróg rodnych
•
Ciąża
UKŁAD KRĄŻENIA
•
Choroba niedokrwienna serca (III i IV
o
CCS)
•
Stan po zawale mięśnia serca i po zabiegach kardiochirurgicznych (do 6 mies.)
•
Nadciśnienie tętnicze zaawansowane (III
o
WHO) lub nie wyrównane
•
Jawna niewydolność krążenia (III i IV
0
NYHA)
PRZECIWWSKAZANIA OGÓLNE
KĄPIELE SOLANKOWE
METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW
• nie wycierać ani nie zmywać skóry po zabiegu
• wypoczynek po zabiegu
UZDROWISKA STOSUJĄCE
NATURALNE
KĄPIELE SOLANKOWE
Busko, Ciechocinek, Iwonicz, Kamień Pomorski,
Kołobrzeg, Połczyn, Rabka, Sopot, Świnoujście, Ustroń, Wieniec
KĄPIELE
KWASOWĘGLOWE
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE CO
2
(1)
* BEZBARWNY GAZ O LEKKO KWAŚNYM SMAKU I ZAPACHU
* OKOŁO 1,5 RAZA CIĘŻSZY OD POWIETRZA
* DOBRZE ROZPUSZCZALNY W WODZIE I TŁUSZCZACH
* DOBRZE PRZENIKA PRZEZ BARIERĘ SKÓRNĄ
* ROZPUSZCZALNOŚĆ MALEJE ZE WZROSTEM TEMP.
* NISKIE PRZEWODNICTWO CIEPŁA
* Z WODĄ TWORZY ŁATWO DYSOCJUJĄCY KWAS WĘGLOWY
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE CO
2
(2)
CO
2
OK. 100 X SZYBCIEJ NIŻ WODA PRZENIKA PRZEZ SKÓRĘ
SZYBKOŚĆ PRZENIKANIA ZALEŻY OD:
•
RÓŻNICY STĘŻEŃ CO
2
W WODZIE I PŁYNACH USTROJOWYCH (ZWYKLE 10 - 20 X)
•
TEMPERATURY KĄPIELI
•
OBECNOŚCI SOLI MINERALNYCH
•
CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO
•
OSOBNICZYCH WŁAŚCIWOŚCI SKÓRY
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
•
Zmniejszenie pobudliwości receptorów ciepła
•
Zwiększenie pobudliwości receptorów zimna
•
Pobudzenie mechanoreceptorów skóry przez pęcherzyki CO
2
(łaskotanie
skóry)
•
Rozszerzenie naczyń włosowatych i tętniczek skóry (rumień)
- bezpośrednie działanie na naczynia
- poprzez hormony tkankowe
•
Poprawa ukrwienia
•
Decentralizacja krążenia
•
Wzrost objętości wyrzutowej i minutowej serca
•
Zwolnienie czynności serca
•
Zmniejszenie oporów obwodowych
•
Obniżenie ciśnienia tętniczego
•
Wzrost przepływu wieńcowego
•
Zwiększenie diurezy i natriurezy
•
Zmniejszenie stężenia kw. mlekowego, kw. keto-glutarowego,
cholesterolu, glukozy w surowicy
•
Zwiększenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych
•
Początkowo zmniejszenie a następnie zwiększenie wentylacji płuc
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
RODZAJE
1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE
1. WODNE
2. GAZOWE
1. INDYWIDUALNE
2. ZBIOROWE
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
WYBRANE WSKAZANIA
UKŁAD KRĄŻENIA
• Nadciśnienie tętnicze I
i II
o
WHO
• Miażdżyca zarostowa naczyń kończyn dolnych I i II okres wg Fontaine
’
a
• Choroba Raynauda i inne zaburzenia krążenia obwodowego, w tym
czynnościowe
• Stabilna choroba wieńcowa - I i II okres CCS
• Wyrównane wady serca
• Początkowy okres niewydolności krążenia I i II okres NYHA
UKŁAD NERWOWY
• Polyneuropatia
• Nerwica wegetatywna
• Stwardnienie rozsiane
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW
• Płytsza wanna - głowa ponad krawędzią wanny
• Przykrycie wanny
• Sprawna wentylacja przypodłogowa
• Przestrzeganie właściwego sposobu napełniania wanny
UZDROWISKA STOSUJĄCE
NATURALNE
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
WODNE
Długopole, Duszniki, Kudowa, Polanica, Szczawno,
Szczawnica, Wysowa
GAZOWE
Długopole, Duszniki, Kudowa, Krynica
KĄPIELE SIARCZKOWO -
SIARKOWODOROWE
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
* SIARKA W POSTACI : GAZOWEGO SIARKOWODORU (H
2
S), JONU
WODOROSIARCZKOWEGO (HS
-
), JONU SIARCZANOWEGO (SO
4
2-
),
SIARKI KOLOIDALNEJ
* ODCZYN WÓD SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWYCH- PH 6-8
* PRZENIKANIE SIARKI PRZEZ SKÓRĘ W POSTACI
SIARKOWODORU LUB POSTACI KOLOIDALNEJ
* W NASKÓRKU PRZEKSZTAŁCANIE W SIARCZANY
* WCHŁANIANIE DO KRWIOOBIEGU
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
* Miejscowe
- Keratolityczne
- Keratoplastyczne
- Silne rozszerzenie naczyń skóry - rumień
- Rozszerzenie naczyń głębiej położonych (tkanka podskórna, narządy
wewnętrzne)
- Pobudzenie mechanoreceptorów skóry (swędzenie, palenie)
* Ogólne
- Przemieszczenie krwi na obwód - obniżenie ciśnienia tętniczego
- Pobudzenie osi przysadkowo-nadnerczowej
- Uzupełnienie niedoborów siarki i jej wykorzystanie do syntezy kwasu
chondroitynosiarkowego oraz aminokwasów- metioniny i cystyny
- Działanie odtruwające (Hg, As, Pb, Bi)
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
RODZAJE
1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
WYBRANE WSKAZANIA
REUMATOLOGIA
•
ZZSK
•
RZS
•
Choroba zwyrodnieniowa stawów
ORTOPEDIA
•
Stany pourazowe i pooperacyjne
NEUROLOGIA
•
Dyskopatia, rwa kulszowa, rwa ramienna
UKŁAD KRĄŻENIA
•
Nadciśnienie tętnicze I i II st. WHO
•
Zaburzenia krążenia obwodowego
DERMATOLOGIA
•
Łuszczyca
•
Trądzik
•
Wyprysk kontaktowy
•
Dermatozy zawodowe
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW
• Płytsza wanna - głowa ponad krawędzią wanny
• Przykrycie wanny
• Sprawna wentylacja przypodłogowa
• Przestrzeganie właściwego sposobu napełniania wanny
• Okulary dla pacjenta i personelu
UZDROWISKA STOSUJĄCE
NATURALNE
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
Busko, Horyniec, Solec, Swoszowice, Wieniec
KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
OBJAWY ZATRUCIA SIARKOWODOREM
• dolegliwości żołądkowo - jelitowe
• bóle głowy
• bóle mięśni
• senność
• utrata przytomności
KĄPIELE RADOCZYNNE
KĄPIELE RADOCZYNNE
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE RADONU
* EMISJA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO
* BARDZO DOBRE PRZENIKANIE PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE
KĄPIELE RADOCZYNNE
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
TEORIE ODDZIAŁYWANIA
EFEKTY DZIAŁANIA
• TEORIA ODDZIAŁYWANIA LINIOWEGO
• TEORIA HORMEZY RADIACYJNEJ
• ROZSZERZENIE NACZYŃ
• POBUDZENIE UKŁADU PRZYSADKOWO- NADNERCZOWEGO,
GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH, PROCESÓW BIOLOGICZNYCH
KĄPIELE RADOCZYNNE
WYBRANE WSKAZANIA
UKŁAD KRĄŻENIA
•
Nadciśnienie tętnicze I
i II
o
WHO
•
Miażdżyca naczyń kończyn dolnych
•
Czynnościowe zaburzenia krążenia obwodowego
UKŁAD RUCHU
•
RZS
•
ZZSK
UKŁAD ODDECHOWY
•
Przewlekłe stany zapalne
NEUROLOGIA
•
Neuropatie, zapalenia nerwów
•
Nerwice
KĄPIELE RADOCZYNNE
WYBRANE PRZECIWWSKAZANIA
•
Wiek poniżej 40 lat
•
Ciąża
•
Choroba nowotworowa
•
Zawodowe narażenie na promieniowanie jonizujące
PARAMETRY ZABIEGOWE
KĄPIELI MINERALNYCH
Rodzaj kąpieli Temp.
o
C
Czas
min.
Ilość
w serii
Częstotliwość
stosowania
solankowe
36-38
15-20
14-18
co 2-gi dz.,
codziennie
kwasowęglowe
32-35
10-20
12-15
codziennie,
co 2-gi dz.
siarczkowo-
siarkowodorowe
33-38
8-15
8-12
co 2-gi dz.,
rzadziej
radoczynne
32-37
15-20
8-12
codziennie,
co 2,3 dzień
