Stanisław Wyspiański jako
artysta wszechstronny
Stanisław Wyspiański jako
artysta wszechstronny
S
tanisław Wyspiański –
urodził się 15 stycznia 1869 w Krakowie
Od 1880 roku wychowywał się u
bezdzietnego wujostwa Kazimierza i Joanny
(Janiny) Stankiewiczów. Stankiewiczowie
byli ludźmi wysokiej kultury, w ich domu
bywali m.in. Jan Matejko, Józef Szujski,
Karol Estreicher i Władysław
Łuszczkiewicz
Autoportret rysunek ołówkiem
1890
Widok z okna pracowni na
Kopiec Kościuszki
Bliskość Wawelu, oglądanego
codziennie z okien pracowni
wzbudzała i żywiła wyobraźnię
małego wrażliwego chłopca Nic więc
dziwnego, że widok wysokiej skarpy z
zamkiem,
Kurzą Stopką
i katedrą utrwalił się
na zawsze w jego
pamięci
Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości
zaczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych
podejmując równocześnie studia na
Uniwersytecie Jagiellońskim w
dziedzinie historii sztuki. Nie był
Wyspiański w Szkole Sztuk Pięknych
bezpośrednim uczniem Jana Matejki, ale
to właśnie jego zaprosił Matejko do prac
nad polichromią w kościele Mariackim.
Na rusztowaniach spędził
pół roku, szybko
awansując do roli prawej
ręki Matejki i architekta
Tadeusza Stryjeńskiego.
Ta praca była dla
Wyspiańskiego
wspaniałą szkołą
poznawania tajników
warsztatu malarskiego i
wpłynęła na jego sztukę
mocniej niż oficjalne
studia
Autoportret
1890
Trzyletnia podróż poety po Europie
pozwoliła na gruntowne poznanie
modnych wówczas prądów w każdej
dziedzinie sztuki: w malarstwie, w
literaturze w teatrze, w architekturze
Oprócz witraży Wyspiański tworzy
wiele dzieł malarskich, z których
najbardziej znane to liczne widoki
Wawelu, wiejskie pejzaże, sady z
chochołami, kopce Kościuszki, portrety
dzieci, żony – chłopki i swoje własne
autoportrety
Namalował wiele
portretów swoich
dzieci:
Helenki, Mietka i
Stasia.
Używał najczęściej
techniki pasteli, gdyż
był uczulony na
składniki farb
olejnych.
Wszystkie te
plastyczne
arcydzieła
zostały
przyćmione
nieco przez
twórczość
literacką,
zwłaszcza
przez utwory
dramatyczne.
1899, wyst.
1903
, wyd i wyst. 1898
1899, wyst. 1909
, 1900, wyst. 1907
wyd. i wyst. 1901
fragmenty, 1904
wyd. i wyst. 1903
1900, wyst. 1911
1903
,
wyd. 1903, wyst. 1925
Noc Listopadowa 1904, wyst.
1908
Skałka 1907
Zygmunt August 1907
nieukończony, wyd. zupełnie
1930, wyst. 1932
Akropolis 1904, wyst. 1926
Powrót Odysa 1907, wyst. 1917
Kwiaty nocą 1906, wyst. 1921
Do swoich dramatów rysował projekty
scenografii oraz kostiumów
Śmiertelnie chory pisał przepiękne
liryki
Wyspiański zmarł 28
listopada 1907 roku
mając zaledwie 38 lat.
Pochowany został w
ukochanym Krakowie, w
polskim Akropolis na
Skałce.
“
“
Niech nikt nad grobem mi nie płacze”
Niech nikt nad grobem mi nie płacze”
Niech nikt nad grobem mi nie płacze
Niech nikt nad grobem mi nie płacze
krom jednej mojej żony,
krom jednej mojej żony,
za nic mi wasze łzy sobacze
za nic mi wasze łzy sobacze
i żal ten wasz zmyślony
i żal ten wasz zmyślony
Niech, kto chce, grudę ziemi ciśnie,
Niech, kto chce, grudę ziemi ciśnie,
aż kopiec mnie przywali.
aż kopiec mnie przywali.
Nad kurhan słońce niechaj błyśnie
Nad kurhan słońce niechaj błyśnie
i zeschłą glinę pali
i zeschłą glinę pali
A kiedyś może, kiedyś jeszcze,
A kiedyś może, kiedyś jeszcze,
gdy mi się sprzykrzy leżeć
gdy mi się sprzykrzy leżeć
rozburzę dom ten, gdzie się mieszczę
rozburzę dom ten, gdzie się mieszczę
i w słońcu pocznę bieżeć
i w słońcu pocznę bieżeć
Prace plastyczne Wyspiańskiego często
odrzucano z powodu niezrozumienia u
współczesnych. Dotychczas w świecie
artystycznym promowano wierność
historyczną a nie o wyobrażenia twórcy
.
Bitwa pod Grunwaldem
W swojej koncepcji teatru ogromnego
Wyspiański dążył do syntezy wielu sztuk:
słowa, muzyki, rzeźby, architektury,
malarstwa. To widoczny wpływ Wagnera,
którego muzyczne dramaty oglądał na
scenach Berlina i Monachium. W
dramatach Wyspiańskiego świat realny
splata się ze swiatem fantastycznym,
przeszłość miesza się z teraźniejszością
.
Duże zasługi położył dla rozwoju sztuki
użytkowej. Zajmował się grafiką książkową
(ilustracje, np. do “Iliady” Homera), stolarką
(projektował meble), haftem, wyrobami z
metalu, polichromią, drukarstwem.
Projektował także wnętrza, detale (np.
balustrady schodów, kurtyna do teatru
Słowackiego) i całość wystroju
poszczególnych pomieszczeń, począwszy od
mebli, kończąc na obiciach itp. Wiele jego
motywów zdobniczych wywodziło się ze
sztuki ludowej i z tradycji staropolskiej
Był największą indywidualnością
Młodej Polski, swoją wszechstronnością
przypominał mistrzów renesansu.
Pędzlem i piórem walczył o polską
duszę, chcąc wyrwać ją z gnuśności i
rozleniwienia. Jego życie miało wymiar
antycznej tragedii: wizjoner sztuki – a
patrzy jak upadają jego artystyczne
projekty; wyrachowany intelektualista
– a żeni się z chłopką; subtelny poeta –
a umiera na wstydliwą chorobę
weneryczną
