Psychomotoryczny rozwój

noworodka i niemowlęcia

W okresie życia popłodowego wyróżnia się:
- okres noworodkowy 1 – 28 dni
- okres niemowlęcy 1 –12 miesięcy
- okres poniemowlęcy, czyli małego dziecka

1 – 3 lata

- okres dzieciństwa 3 -11 - 12 lat
(w nim podokresy : przedszkolny 3 – 7 lat i

szkolny 8 -11 - 12 lat.)

- okres dojrzewania płciowego 11- 12- 17 lat
- okres młodzieńczy 17- 19 -21 lat.

Etapy rozwoju dziecka

• Podział na okresy dyktowany jest

zarówno przesłankami teoretycznymi
(swoiste cechy rozwoju), jak i względami
praktycznymi (opieka nad dzieckiem w
zbiorowych środowiskach wychowania i
nauczania tzn. żłobek- przedszkole-
szkoła). Nie można go traktować w
sposób „sztywny” ponieważ rozwój jest
procesem ciągłym.

• Po urodzeniu i w dalszym rozwoju dziecko

ustala na ogół dość harmonijnie swój

stosunek do otaczającego je świata.

Okresowo zdobywa nowe cechy i

czynności, burząc poprzednią równowagę,

aby uzyskać nową. Ten okres utraconej

równowagi nazywany jest okresem

przełomu.

• Okresami przełomu są: noworodkowy,

poniemowlęcy i dojrzewania płciowego.

• Okresami równowagi są:
niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy.

Adaptacja noworodka

• Dziecko po urodzeniu przechodzi swój

pierwszy i najcięższy kryzys życia. Przejście

od życia płodowego, w którym wszystkie

jego potrzeby były zaspakajane przez

organizm matki, do życia poza jej

organizmem połączone jest z

przekształceniem w okresie noworodkowym

wielu czynności życiowych.

• Są to:

uruchomienie samodzielnych

mechanizmów oddychania, krążenia,

wydalania, trawienia, regulacji temperatury

itp. Te czynności przystosowawcze określa

się mianem adaptacji noworodka.

Dziecko rodzi się z krzykiem, po którym powietrze po raz

pierwszy wchodzi do płuc i wypełnia sklejone pęcherzyki

płucne. Płuca rozprężają się, w naczyniach płucnych

zaczyna krążyć krew. Od tego momentu zapotrzebowanie

organizmu w tlen odbywa się poprzez drogi oddechowe,

około 75% noworodków zaczyna oddychać w pierwszej

minucie życia.

Okres noworodkowy charakteryzuje pewien

zastój rozwoju przy jednoczesnym intensywnym

przystosowaniu się wielu funkcji organizmu do czynników

otaczającego środowiska zewnętrznego.

Noworodek

przejawia ogólną aktywność ruchową. Ruchy są chaotyczne

nieskoordynowane i występują spontanicznie na bodźce

zewnętrzne.

Ze względu na ogromne przemiany, jakie

zachodzą w organizmie dziecka, okres noworodkowy

zaliczany jest do okresów przełomu.

• Pierwszy rok życia jest okresem zdumiewającego

wzrostu i rozwoju. Niemowlę ma

charakterystyczny wygląd. Posiada ono

stosunkowo dużą głowę, krótką szyję, duży tułów.

• Dziecko w tym okresie ma obfitą tkankę

tłuszczową, która nadaje mu okrągłe zarysy.

• Niemowlę jest bardzo wrażliwe na wpływy

zewnętrzne. Dla prawidłowego rozwoju musi być

prawidłowo żywione.

Pierwszy okres życia jest

okresem, w którym szczególne często zagrażają

dziecku choroby wynikające z niedoboru, na

przykład krzywica (z niedoboru witaminy D), oraz

niedokrwistość (brak żelaza).

• Najwłaściwszym pokarmem dla niemowlęcia

jest pokarm matki. Najbardziej lapidarnie

motywował to kiedyś

prof. Wł. Szenajch.

Mawiał on: „mleko krowie jest w sam raz

dobre dla cielaka, a dziecku potrzebne jest

mleko kobiety.”

Pokarm matki jest sterylny,

bezpośrednio z miejsca produkcji

przekazywany do spożycia. Zawiera on

składniki, które odgrywają istotną rolę w

procesach odporności przeciw zakaźnej.

Karmienie piersią stwarza także okazję do

bezpośredniego, intymnego kontaktu

dziecka z matką.

Karmienie piersią

• Breastfeeding is the normal way of providing young infants

with the nutrients they need for healthy growth and

development. Virtually all mothers can breastfeed, provided

they have accurate information, and the support of their

family, the health care system and society at large.

• Colostrum, the yellowish, sticky breast milk produced at the

end of pregnancy, is recommended by WHO as the perfect

food for the newborn, and feeding should be initiated within

the first hour after birth.

• Exclusive breastfeeding is recommended up to 6 months of

age, with continued breastfeeding along with appropriate

complementary foods up to two years of age or beyond.

WHO – 10 faktów dotyczących

karmienia piersią

1. WHO zaleca karmienie piersią „na

żądanie” przez pierwsze 6 miesięcy
życia dziecka, ponadto

2. Karmienie piersią powinno rozpocząć

się około 1 godzinę po porodzie.

3. Butelki i smoczki nie powinny być

używane jako

„uspokajacze”

2. Mleko matki jest idealnym

pokarmem dla noworodka. Zawiera
wszystkie niezbędne składniki
odżywcze oraz immunoglobuliny
chroniące przed zapaleniem płuc i
biegunkami.

3. Karmienie piersią jest korzystne

również dla matek – zapewnia
naturalną ochronę przed zajściem w
kolejną ciążę przez 6 miesięcy
karmienia, zmniejsza ryzyko raka
piersi i jajnika, umożliwia szybsze
zmniejszenie masy ciała po ciąży,
obniża ryzyko otyłości.

4. Długotrwałe skutki dla dzieci:

zmniejszone ryzyko otyłości,
cukrzycy t. II w przyszłości, lepsze
wyniki w testach inteligencji.

5. Dlaczego nie mleko sztuczne?
Nie zawiera niezbędnych przeciwciał –

ryzyko chorób infekcyjnych

Ryzyko niedożywienia przy

rozcieńczaniu

W przypadku braku mleka sztucznego

brak możliwości do karmienia

piersią.

6. Matki HIV (+) mogą przekazać

dziecku wirusa z mlekiem. Dlatego
niezbędna jest kontynuacja terapii
antyretrowirusowej, która umożliwia
karmienie piersią. Postępowanie to
zmniejsza ryzyko infekcji dziecka.

7. Ścisła reglamentacja mleka

sztucznego i zasady jego
rozprowadzania i rozpowszechniania
1981 r.

8. Wsparcie matek w karmieniu piersią,

wykształcony personel - poradnie
laktacyjne.

9. Zapewnienie warunków matkom do

karmienia w czasie pracy (przerwy na
karmienie, skrócony czas pracy,
miejsca do odciągania pokarmu i
możliwość jego przechowywania).

10. Wprowadzanie pokarmów stałych –

około 6 m.ż. Nie należy rezygnować z
karmienia piersią, ale zgodnie z
zaleceniami wkomponowywać nowe
posiłki.

Rozwój psychoruchowy

• Rozwój w okresie niemowlęcym jest

szczególnie intensywny.

Mówimy o rozwoju

psychoruchowym, ponieważ w tym okresie
nie można odróżnić tych dwóch
komponentów rozwoju.

• Noworodek to człowiek kompletnie zależny

od otoczenia - bezradny, mało ruchliwy,
niezdolny do samodzielnego poruszania.

• Nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem.

Niemowlę

• Nie rozumie ludzkiej mowy i nie mówi. W pierwszym

roku życia dziecko przede wszystkim osiąga

spionizowaną postawę ciała.

• Niemowlę osiągając pionizację uczy się manipulować

ręką. Nie jest to wcale takie proste. Dłoń ludzka

skoordynowana ze wzrokiem stanowi niedoścignionej

doskonałości narzędzie pracy.

• Pionizacja ciała pozwala na opanowanie lokomocji.

Co prawda w pierwszym okresie niemowlęta

poruszają się „na czworakach”, raczkując, ale jest to

przejściowa faza rozwoju.

• Pod koniec roku zazwyczaj dziecko już staje i chodzi.

Nie jest to jeszcze chód zbyt pewny, ale pierwszy

krok na drodze rozwoju motorycznego w tym

zakresie.

• Dziecko uczy się poznawać otoczenie –

wykształca w sobie

zdolność

emocjonalnego reagowania na osoby
bliskie, przede wszystkim na matkę

.

Zdolność poznawania i co istotne,
zdolność przywiązywania się do matki
jest bardzo ważną cechą. W tym właśnie
okresie

kształtują się zasadnicze

elementy rozwoju uczuciowego

.

• W ciągu pierwszego roku życia dziecko

opanowuje mowę. Rozumie, co do niego się
mówi po intonacji głosu, po wyrazie twarzy
rozmówcy, uczy się poznawać zabarwienie
uczuciowe ludzkiej mowy. Pod koniec roku
zazwyczaj samo mówi i choć rozwój mowy
trwać będzie jeszcze długo, to jest to istotny
postęp. Równie ważną cechą okresu
niemowlęcego jest umiejętność opanowania
zwieraczy – dziecko uczy się sygnalizować
potrzeby fizjologiczne.

• Rozwój niemowlęcia odbywa się dzięki

właściwym warunkom higieniczno –

zdrowotnym, ale także dzięki wpływom

środowiska. Trzeba pamiętać, że bodźcem do

rozwoju dziecka, do pokonywania wielkich i

różnorodnych trudności jest przykład

człowieka dorosłego. Dziecko wychowywane

bez dorosłych nie nauczy się chodzić, mówić

ani rozumieć ludzkiej mowy. Dlatego ten

okres jest bardzo ważny i wymaga wiele

troski i starań ze strony rodziców.

Rozwój psychomotoryczny w I

roku życia

Rozwój ruchowy -

noworodek

• 1.W leżeniu na brzuchu :

- obraca głowę z położenia środkowego w bok

- kończyny całkowicie zgięte

- odruchowe pełzanie nóżkami

2. Przy próbie postawienia, odruchowy wyprost nóg

3. Chód automatyczny

4. Na plecach

- ułożenie głowy na boku

- naprzemienne ruchy kończyn

5. Przy podciąganiu do siadu głowa opada w przód

6. W pozycji siedzącej kilkakrotnie unosi głowę i

utrzymuje ją przez 1 s

7. Dłonie zamknięte, odruch chwytny rąk

Rozwój psychiczny -

noworodek

• 1. Reaguje niechęcią na ostre światło

i głośne dźwięki

Rozwój ruchowy – koniec

okresu noworodkowego

• 1. W leżeniu na brzuchu unosi na

moment głowę do 3s )
2. W leżeniu na plecach głowa w linii
środkowej przynajmniej przez 10s
3. Mimowolnie prowadzi rękę do ust
4. Stawia opór przy próbie otwierania
pięści
5. Dłonie częściej lekko otwarte

Rozwój psychiczny – koniec

okresu noworodkowego

• 1. Zauważa czerwoną zabawkę i

śledzi ją wzrokiem w bok do kąta 45
stopni
2. Wymawia samogłoski z "a" i "e"
połączone z "h"

Rozwój ruchowy – 2

miesiące

• 1. W leżeniu na brzuchu unosi głowę

do kąta 45 stopni i utrzymuje ją przez
10s
2. Zanikanie chodu automatycznego i
reakcji podparcia
3. W siadzie nie prostuje tułowia i
trzyma głowę prosto przez 5s
4. Energicznie wymachuje nóżkami
5. Trzyma grzechotkę przez krótki czas

Rozwój psychiczny – 2

miesiące

• 1. Zatrzymuje wzrok na poruszającej

się twarzy i śledzi ją
2. Śledzi grzechotkę od jednego oka
do drugiego do kąta 90 stopni
3. Reaguje na dźwięk dzwonka
4. Wymawia głoski gardłowe "e-che",
"ek-che", "e-rrhe" ( gaworzenie )

Rozwój ruchowy – 3

miesiące

• 1. W leżeniu na brzuchu unosi głowę pod kątem

45 - 90 stopni i utrzymuje przez minimum 1min

2. Podpiera się na przedramionach

3. Podnosi ręce nad głowę i obserwuje je

4. Dłonie otwarte

5. Porusza grzechotką włożoną mu do ręki

6. Przy podciąganiu do pionu lekko unosi głowę

7. W siadzie kontroluje głowę przez 0,5min

8. Postawione opiera się o podłoże nogami

ugiętymi w kolanach i biodrach, jedna noga unosi

się automatycznie

9. Wiedzie na wpół otwartą rękę do trzymanej

przed nim zabawki

Rozwój psychiczny – 3

miesiące

• 1. Można wyróżnić trzy różne dźwięki

krzyku
2. Szuka wzrokiem źródła dźwięku
3. Uśmiecha się
4. Pierwsze łańcuchy sylabowe

Rozwój ruchowy – 4

miesiące

• 1.W leżeniu na brzuchu trzyma łokcie przed ramionami w

pewnym podporze na przedramionach

2. Naprzemiennie kopie nóżkami

3. Dobra kontrola głowy

4. Obraca się z brzucha na plecy

5.W leżeniu na plecach podnosi ręce do ust, sięga do kolan

6. Siedzi podtrzymywany za dolną część tułowia, ręce

opadają do tułowia

7. W staniu opiera się na palcach z naprzemiennym

zginaniem i prostowaniem kończyn w stawach kolanowych i

skokowych

8. Pełza po okręgu

9. Wkłada zabawkę do ust

10. Zbliża niepewnie dłoń do grzechotki, bawi się palcami

Rozwój psychiczny 4

miesiące

• 1. Grucha i śmieje się

2. Wydaje okrzyki radości
3. Głoski szczelinowe ( podobne
do "w" )

Rozwój ruchowy – 5

miesięcy

• 1.W leżeniu przodem buja się przód - tył i na

boki, unosi ręce z wyprostem nóg ( pływanie )

2. Podpiera się na prostych rękach i sięga po

zabawkę umieszczoną na wysokości wzroku

3. W leżeniu na plecach sięga do stóp i

prowadzi je do ust, aktywnie unosi głowę

4. Przetacza się z brzucha na plecy i odwrotnie

5. Siedzi pochylony

6. Chwyta grzechotkę całą dłonią z prostym

kciukiem, wkłada ją do buzi i przekłada z ręki

do ręki

7. W staniu opiera się na czubkach palców

Rozwój psychiczny 5

miesięcy

• 1. rytmiczne ciągi sylabowe

2. Szuka szeleszczącego papieru
przez zwrócenie głowy
3. Śmieje się głośno, gdy się je
zaczepia

Rozwój ruchowy 6 miesięcy

• 1. W leżeniu na brzuchu podpiera się na dłoniach i

stopach

2. Siedzi z prostymi plecami, a mając oparcie chwyta

grzechotkę jedną ręką, początki podparcia z przodu

3. Trzymane pionowo utrzymuje częściowo ciężar

ciała

4. W leżeniu na plecach unosi głowę i bawi się

stopami

5. Przy podciąganiu samo trzyma się za podane

palce i aktywnie się podciąga

6. Początek reakcji równoważnych

7. Sięga tylko po jedną z dwóch podanych kostek

( drugą upuszcza )

8. Wyciąga rączki, by go wziąć na ręce

Rozwój psychiczny 6

miesiecy

• 1. Lokalizuje dźwięk przez zwrócenie

głowy lub wzroku
2. Rozpoznaje obce osoby
3. Spogląda za przedmiotem, który
upadł
4. Gaworzenie : szeregowanie
rozmaitych wyraźnych sylab ze
zmianą siły dźwięku i wysokości tonu

Rozwój ruchowy 7 miesięcy

• 1. Samo podciąga się do pozycji siedzącej

2. Siedzi niepewnie, mocno balansuje z

podparciem z przodu

3. Pełza okrężnie i do tyłu

4. Obraca się w obie strony

5. Podciągane do stania stoi przez moment

trzymane za ręce, sprężynuje

6. W leżeniu na plecach bawi się swoimi stopami

7. Chwyta palcami i prostym kciukiem

8. Sięga po każdą kostkę obiema rękami

9 Obraca zabawkę w ręce i uderza nią w stół

10 Gotowość ramion "do skoku"

11. W leżeniu na brzuchu utrzymuje rękę nad

podłożem przez minimum 3s

• 1. Uważnie obserwuje czynności osób

mu bliskich
2. Zdolność dostrzegania szczegółów
3. Wymawia sylaby "la, wa, ta, ba,
ka"
4. Rozumie zabawę "moje, moje" i "a
- kuku"

Rozwój ruchowy 8 miesięcy

• 1. Siedzi pewnie bez oparcia przez minimum

5s

2. Z leżenia na brzuchu próbuje siadać

zginając biodra i obracając tułów

3. Równowaga w siadzie, podpiera się z

przodu i z boku

4. Pełza na brzuchu do przodu

5. Próbuje podnieść się do stania

6. Stoi trzymane za ręce

7. Świadomie wypuszcza przedmioty

8. Chwyt pęsetowy

9. Dzwoni dzwoneczkiem

Rozwój psychiczny 8

miesięcy

• 1. Odwraca głowę szukając znanych

mu osób i przedmiotów
2. Boi się obcych
3. Próbuje naśladować cmokanie i
śpiewanie
4. Zaczyna szeptać
5. Wymawia "ma-ma", "pa-pa", "ta-ta"
6. Patrzy na odbicie w lustrze nie
szukając z nim kontaktu

Rozwój ruchowy 9 miesięcy

• 1. Potrafi przejść z siadu do leżenia na

brzuchu

2. W siadzie dobra równowaga, obraca

się wokół własnej osi, podpiera się z tyłu

3. Trzymane za ręce stoi na całych

podeszwach aktywnie podnosząc nogę

4. Celowo upuszcza przedmiot

5. Dotyka palcem wskazującym

szczegółów zabawki

6. Zdejmuje z głowy czapkę

Rozwój psychiczny 9

miesięcy

• 1. Robi "kosi-kosi"

2. Nasłuchuje tykania zegarka
3. Złości się gdy zabiera mu się
zabawkę
4. Rozpoznaje obce osoby
5. Zauważa kostkę w pojemniku i
sięga po nią

Rozwój ruchowy 10

miesięcy

• 1. Chodzi bokiem trzymając się poręczy

2. Z leżenia na brzuchu podnosi się do siadu

3. Stabilnie siedzi w siadzie prostym

4. Dobrze siedzi na krześle

5. Kołysze się na czworakach

6. Wyjmuje mały przedmiot z dużego

7. Podaje zabawkę ale nie potrafi jej

wypuścić z ręki

8. Posuwa  kostkę po stole aby ją zrzucić

9. Podnosi pokrywę plastikowego pojemnika

10. Kołysze kółko na sznurku

Rozwój psychiczny 10

miesięcy

• 1. Prowadzi monologi, naśladuje

dźwięki
2. Reaguje na swoje imię i polecenie
"daj mi"
3. Zaczyna rozumieć pochwałę 

Rozwój ruchowy 11

miesięcy

• 1. Raczkuje

2. Staje samodzielnie chwytając się poręczy

3. Chodzi bokiem trzymając się mebli

4. Chodzi trzymane za ręce

5. Dobra równowaga w siadzie, nawet przy

podnoszeniu jednej nogi do góry

6. Chwyta guzik zgiętym kciukiem i palcem

wskazującym - chwyt szczypcowy

7. Znajduje schowaną pod przykryciem

zabawkę

8. Próbuje wyjąć kostkę z sześcianu

9. Przyciąga zabawkę za sznurek

Rozwój psychiczny 11

miesięcy

•  1. Na prośbę dorosłego podaje

przedmiot
2. Pierwsze sensowne słowo
3. Kiwa głową na "nie"
4. Robi "pa-pa"
5. Wykonuje proste polecenia

Rozwój ruchowy 12

miesięcy

•  1. Pełne raczkowanie

2. Chodzi trzymane za jedną rękę
3. Pierwsze samodzielne kroki z
uniesionymi rękami
4. Dobra równowaga w klęku z
prostym tułowiem
5. Wkłada mały przedmiot do dużego
6. Po nauce umie samo pić z kubeczka
7. Próby samodzielnego jedzenia łyżką

Rozwój psychiczny 12

miesięcy

• 1. Wymawia trzy pierwsze słowa

dwusylabowe
2. Jeśli jest samo prowadzi monologi
sylabowe
3. Reaguje swoim głosem na muzykę
4. Na polecenie: szuka, znajduje i przynosi
wybrane przedmioty
5. Rozumie "zabawę w łapanego"
6. Bawi się swoim odbiciem w lustrze
7. Rozumie trójwymiarowość przedmiotów,
które wydają się płaskie