Zachowania
organizacyjne w
teorii i praktyce
zarządzania
Temat 2
Czynniki wpływające na
osobowość i jej wpływ na
człowieka
w środowisku pracy
Zachowania
organizacyjne w
teorii i praktyce
zarządzania
Temat 2
Czynniki wpływające na
osobowość i jej wpływ na
człowieka
w środowisku pracy
PLAN WYKŁADU:
Podejścia do osobowości
Definicje osobowości i jej implikacje
dla meneżera
Zmienne przyczyniające się do
kształtowania się osobowości
Wpływ niektórych charakterystyk
osobowości na zachowanie
Podejścia do osobowości
W przedsiębiorstwie i innego typu organizacjach
niejednokrotnie powstaje konieczność zrozumienia
zachowań pracowników i przyczyn ich zróżnicowania.
Chodzi tu przede wszystkim o poznanie z wyprzedzeniem
oczekiwanych reakcji pracowników, które często są
niejednakowe, mimo że wywołują je te same sytuacje.
Kilka dyscyplin naukowych próbuje wyjaśnić powiązanie
między osobowością a zachowaniem się człowieka.
Należą do nich: psychoanaliza, behawioryzm,
społeczne uczenie się i teorie cech.
S. Freud, twórca
psychoanalizy
, twierdził, że osobowość
i jej stan zależy od współdziałania oraz konfliktu między
społecznie wyuczonymi działaniami a trzema ważnymi
komponentami umysłu,
id, ego i superego
.
Innymi słowy psychoanaliza sugeruje, że w kształtowaniu
dojrzałej osobowości biorą udział wyparte ze
świadomości, pierwotne impulsy, popudy i pragnienia
oraz ślady dawnych (z wczesnego dzieciństwa) przeżyć i
urazów.
Przedstawiciele
behawioryzmu
, tacy jak J.B.
Watson, B.F. Skinner, sugerują, że osobowość
rozwija się głównie za pomocą bodźców
zewnętrznych. A zatem formowanie się osobowości
następuje za pomocą oddziaływania takiego
rodzaju bodźców, jak zmiany otoczenia.
Wszystkie złożone formy zachowania, takie jak
emocje czy zwyczaje, mogą być obserwowane i
mierzone w odpowiedzi na działanie impulsów
zewnętrznych.Można się nauczyć form zachowania
lub nie, tak jak innych umiejętności.
B.F. Skinner twierdzi, że na zachowanie człowieka
głównie wpływają jego konsekwencje. W sytuacji,
gdy nagroda jest tą konsekwencją, wówczas
człowiek powtórzy swe zachowanie, a jeśli karą - to
istnieje małe prawdopodobieństwo, że je ponowi.
Teoretycy
społecznego uczenia się
, w tym A.
Bandura, podkreślają, że w kształtowaniu osobowości
i uczeniu się przez ludzi nowych zachowań bierze
udział przeprowadzana przez nich obserwacja,
naśladownictwo i samokontrola.
1. człowiek obserwuje innych, których działalność
pragnie realizować
2. zapamiętuje ją w formie modelu, co oznacza, że
wytwarza w sobie psychiczny obraz tej działalności,
bedący wskazówką na temat dalszego zachowania
3. próbuje tak samo działać posługując się
modelem, a zatem naśladuje to, co zapamiętał
4. kontroluje osiągnięty rezultat.
Jeśli wynik jest pozytywny, to powtarza działania,
jeśli negatywny, to ich nie realizuje albo koryguje
dotychczasowe postępowanie chcąc osiągnąć dobry
rezultat.
Teorie cech
koncentrują się głównie na sposobie
powstawania cech i ich zintegrowaniu z człowiekiem.
Formułują także cechy, które wpływają na to, jak dana
jednostka radzi sobie z sobą i ludźmi, z którymi ma do
czynienia.
Są to np.: drobiazgowość, prawdomówność,
przewrotność, towarzyskość. Cechy te określają
tendencję do reakcji na bodźce zewnętrzne, a powstają
jako rezultat skłonności genetycznych i doświadczenia.
Powiązanie osobowości
z zachowaniem
Behawioryzm
Psychoanaliza
Społeczne
uczenie się
Teoria cech
Definicje osobowości i jej implikacje dla
meneżera
W psychoanalizie przyjmuje się pojedyncze charakterystyki,
jak np.: id, ego, superego.
W psychologii badającej osobowość rozpatruje się składniki
modelu OCEAN, wyszczególnione w drugim rzędzie na
rysunku
Osobowość
składa
się z :
Id
Ego
Superego
Otwartość
Sumienność Stabilność Ekstrawersja
Życzliwość
Id
jest podświadomą częścią umysłu, złożoną ze zbioru
instynktownej energii człowieka kryjącej się w
biologicznych pragnieniach, motywach i naciskach.
Id kieruje zasada przyjemności, która powoduje, że
człowiek pragnie urzeczywistniać tą instynktowną
energię.
Innymi słowy, Id składa się z tłumionych
instynktów, popędów i motywacyjnych tendencji. Te
składniki id są dziedziczone i wrodzone. Znajdują
swój wyraz w psychice, czyli jej właściwościach
intelektualnych, uczuciowych, zależnych od woli
człowieka.
Chociaż id jest przyczyną całej działalności
człowieka, to jego myśli są często nieuświadomione
i tłumione.
Id nieustannie poszukuje przyjemności i realizacji.
Ego
jest pod silnym wpływem rzeczywistości i
występujących w niej sił społecznych.
Kształtowanie ego rozpoczyna się już przy urodzeniu,
przy pierwszym zetknięciu się ze światem
zewnętrznym ludzi i rzeczy.
Ego uczy zmian w zachowaniu, gdyż oddziałuje na te
impulsy, które społecznie nie są akceptowalne. Jego
zadaniem jest pośredniczenie między podświadomą
energią a osobistymi i społecznymi normami.
Ego reguluje postępowanie człowieka w taki sposób,
aby poszczególne popędy zostały zaspokojone bez
niebezpieczeństwa istnienia bytu ludzkiego.
Funkcjami ego jest regulacja i kontrola instynktów
tkwiących w id. W tym celu człowiek posługuje się
rozumem, logiką i procesami poznawczymi, takimi
jak postrzeganie, zapamiętywanie, sądzenie,
decydowanie.
Funkcje ego są zależne od doświadczenia jednostki.
Superego
w normalnej osobowości automatycznie zmienia i
hamuje instynktowną energię, która zmierza do
wytworzenia antyspołecznych działań i myśli. U
dziecka superego rozwija się stopniowo i
podświadomie, początkowo przyswajając
standardy swoich rodziców, a następnie swego
otoczenia.
wiąże id z ego. Jest to część psychiki, na którą
składają się zakazy i nakazy pochodzące od
rodziców i społeczeństwa. Wyraża wpływ tego, co
człowiek nauczył się od innych ludzi, i to, co nabył
z dzieciństwa.
Jest sumieniem dostarczającym moralnych
wskazówek do określenia rzeczy słusznych i
niesłusznych, dobrych i złych.
Superego hamuje podświadomą energię sfery
popędowej id i poprzez różne mechanizmy
psychiczne wysubtelnia ją w formy kultury.
Składniki
modelu OCEAN
pochodzą od pierwszych
liter ich nazw w języku angielskim: openness to
experience, conscientiousness, extraversion,
agreeableness and neuroticism.
W swobodnym tłumaczeniu poszczególne składniki
oznaczają: otwartość, odpowiedzialność, ekstrawersję,
życzliwość i stabilność. Otwartość na doświadczenie
oznacza poziom elastyczności psychicznej oraz
podatności człowieka na nowe pomysły.
Odpowiedzialność / sumienność / obowiązkowość
ma wyrażać chęci człowieka do uznawania potrzeb
innych i zakres gotowości do osiągnięć.
Ekstrawersja / introwersja określa stopień, w jakim
jednostka cieszy się z towarzystwa innych osób i
aktywnie go poszukuje. Sympatyczność / życzliwość
mierzy się stopniem skłonności, wziętym z zakresu
sięgającego od troszczenia się i wychowania do
wrogości i złośliwości. Nerwowość zastąpiona przez
stabilność jest charakteryzowana przez poziom
stabilności emocjonalnej
Podejście całościowe
scala i wyjaśnia wewnętrzne
czynniki rządzące człowiekiem, jego zachowaniem w
przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Usiłuje
odpowiedzieć na pytanie, kim są ludzie i jaka jest ich
osobowość. Poszukuje prawidłowości w określeniu
istoty człowieka oraz czynników wpływających na tok
jego życia.
Osobowość
rozumiana jest jako zbiór względnie
stałych cech psychicznych człowieka, różniących go
od innych ludzi i warunkujących stałość zachowania
się. Osobowość jest więc systemem warunkującym
organizację zachowania się człowieka, jego
psychiczną tożsamość, kierunek i sposoby
przystosowania się do otoczenia oraz twórczego
przekształcenia go. W skład tego systemu wchodzą
motywy, potrzeby, postawy, przekonania,
temperament, zdolności
Zmienne przyczyniające się do
kształtowania się osobowości
Do zmiennych przyczyniających się do kształtowania
osobowości zalicza się:
Dziedziczenie
Kultura
Rodzina i członkostwo w grupie
Doświadczenie
Własna działalność jednostki
Dziedziczenie
jest przekazywaniem cech z
pokolenia na pokolenie. Cechy te powodują, że
dziecko przypomina swoich rodziców. Jednostką
dziedziczności jest gen, który jest pewną sekwencją
DNA. Geny głównie są zlokalizowane w
chromosomach. Każdy gen przekazuje informację,
która prezentuje cechę. Przykładowymi
charakterystykami są: struktura ciała, płeć,kolor,…
W antropologii
kultura
oznacza zintegrowany
system społecznie wymaganych wartości,
przekonań, zasad postępowania, które wyznaczają
zakres akceptowanych zachowań w danej
społeczności.
Ludzie urodzeni w otaczającej ich kulturze uczą
się jej wartości oraz aprobowanych i właściwych
norm zachowania się. Kultura wyznacza sposoby
pełnienia różnych ról w społeczeństwie uznającym
daną kulturę.
Starsze pokolenie nakłania i zmusza młodsze do
odtwarzania i stosowania ustalonego stylu życia.
Elementami kultury są np.: język, prawo, religia,
sztuka, umiejętności, zwyczaje.
Także
rodzina
formuje osobowości ludzi. W przypadku
osób dojrzałych wpływ ma żona, mąż, teściowie, dzieci i
inni. W przypadku dzieci, chodzi tu o oddziaływanie
rodziców, rodzeństwa i innych bliskich, np. dziadków.
Wpływ członków rodziny na kształtowanie osobowości
zachodzi poprzez:
pełnienie przez nich roli modelu osoby, która: przeważa nad
innymi, unika konfliktów i ich rozwiązywania, obserwuje, ale nie
robi uwag;
stosowanie przez nich nagród i kar za określone zachowanie;
tworzenie sytuacji zachęcających lub zniechęcających do
określonych zachowań.
Doświadczenie
stanowi ważny czynnik zmieniający
osobowość. Składa się ono ze zdarzeń, które są
rozpoznawalne, gdyż łatwo się je przypomina, i
nierozpoznawalne, kiedy trudno lub wcale nie można do
nich siągnąć pamięcią. Oba rodzaje zdarzeń mają
znaczący wpływ na człowieka. Jednak te pierwsze
dostarczają argumenty i sprawdzone wnioski,
przemawiające za określoną działalnością, a te drugie w
sposób podświadomy hamują lub zachęcają do działania.
Wpływ niektórych charakterystyk
osobowości na zachowanie
Zrozumienie i wyjaśnienie zachowania się człowieka wśród
innych ludzi, np. w miejscu pracy, wymaga poznania kilku
podstawowych charakterystyk, takich jak:
Poczucie własnej wartości jest ogólną oceną albo opinią
ludzi o własnym zachowaniu się, zdolnościach, wyglądzie i
własnej cenności
Miejsce kontroli jest koncepcją skupiającą się na wyjaśnianiu
przez ludzi przyczyn powstawania sytuacji, które ich dotyczą.
Internaliści wierzą, że są mistrzami swego własnego życia, że
mogą go formować i dominować nad swym przeznaczeniem i
losem.
Eksternaliści z kolei są przekonani, że to, z czym się
spotykają w swoim życiu, nie znajduje się pod ich kontrolą,
lecz jest rezultatem zewnętrznych sił, takich jak los, szczęście
albo okazja.
Osoby z ekstrawersją, tak zwani ekstrawertycy, mają
skłonnośći do koncentrowania się na zewnętrznym
świecie.
Osoby z introwersją, zwani introwertykami, skupiają
swą uwagę na własnym świecie. To, co się w nim dzieje,
jest przyczyną powstawania energii do działania.
Autorytaryzm jest oznaką trzech postaw: uległości
wobec władzy, autorytarnej agresji i
konwencjonalizmu(=stosowanie przyjętych konwencji w
danym przedsiębiorstwie)
Dogmatyzm jest słowem ściśle powiązanym z
autorytaryzmem i także oznacza sztywność przekonań
osób sprawujących władzę albo wyznających doktryny.
Osoba z wysokim stopniem dogmatyzmu uznaje się za
osobę wolną od wszelkich ograniczeń i świat widzi jako
nieprzyjazne jej środowisko, z wyjątkiem tych, którzy
pełnią w nim wyższą lub równorzędną pozycję.
Dziękuję za uwagę!