Zespoły behawioralne związane z

zaburzeniami fizjologicznymi i

czynnikami fizycznymi

Zaburzenia odżywiania się

Jadłowstręt psychiczny-anorexia nervosa

Żarłoczność psychiczna-bulimia nervosa

Karina Steinbarth-Chmielewska

Podstawowe dane-

anoreksja

• Rozpowszechnienie 0,5% - 3,7%
• 6-12 razy częściej kobiety niż mężczyźni
• 1950-1980: 10 x wzrosły zachorowania w

USA–brak satysfakcjonującego
wyjaśnienia

• wieloczynnikowe uwarunkowanie

jadłowstrętu: osobowościowe,
biologicznne, rodzinne, społeczno-
kulturowe

• Podkreśla się kulturowe uwarunkowanie

występowania anoreksji – w krajach zachodnich
odnotowywane są najwyższe wskaźniki
rozpowszechnienia (białe dziewczyny, kobiety z
warstw średnich i wyższych)

• Rzadkie występowanie wśród rasy czarnej,

azjatyckiej; w krajach Am.Pł., Dalekiego
Wschodu.

• Emigracja – zmiana własnej tradycji na kulturę

zachodnią zwiększa ryzyko zachorowania np. u
Arabek przebywających w Anglii.

• występowanie zaburzeń odżywiania się

przed 13-tym r. ż. jest wyjątkowo rzadkie,
szczególnie bulimii ( a.n. opisywano u 8-
latek w XIX w.)

• Do 13 r.ż. częściej a.n. występuje u

chłopców niż dziewczynek

• Do 13 r.ż. częściej występują inne

emocjonalne postacie zaburzeń odżywiania
się niż a.n. (jedzenie wybiórcze,
emocjonalne unikanie jedzenia).

Adolescencja (15-19 lat)

• Okres najczęstszego występowania

zaburzeń odżywiania się: do1% a.n.;

do 2% bulimia (

rozbieżność danych, często

analizowane postacie subkliniczne oraz pojedyńcze

objawy a nie zespoły)

• Zdecydowana przewaga dziewcząt –

co jest tłumaczone zdecydowanie

wyższym poziomem stresu związanym

z dojrzewaniem biologicznym niż u

chłopców

Po 19 r.ż. – młodzi dorośli

• Anoreksja - rozpowszechnienie do

0,8%

• Bulimia - rozpowszechnienie do

1,7%

• Po 45 r.ż. – w okresie przekwitania

zaburzenia odżywiania występują
rzadko, ale występują

Czynniki ryzyka wystąpienia

zaburzeń odżywiania się (za Barbarą

Józefik)

Kulturowe: ideał szczupłej sylwetki,

społeczne oczekiwania atrakcyjności

kobiet
Rodzinne: przecenianie społecznych

oczekiwań, występowanie zaburzeń

jedzenia, chorób afektywnych,
alkoholizmu, relacje rodzinne

utrudniające osiągnięcie autonomii w

okresie dorastania
Indywidualne: zaburzony obraz siebie,

trudności w autonomicznym

funkcjonowaniu, silna potrzeba osiągnięć,

otyłość, doświadczenie nadużycia

seksualnego, chroniczna choroba

somatyczna

• U dzieci przed wystąpieniem zaburzeń

odżywiania się często występują:

1.

Trudności w wyrażaniu własnego

zdania

2.

Uległość wobec rodziców i

podporządkowywanie się im (są to

grzeczne dzieci)

3.

Dążenie do perfekcjonizmu

4.

Ambicja

Cechy osobowości, cechy

indywidualne

przedchorobowe/chorobowe w

anoreksji

• Perfekcjonizm
• Niska samoocena, depresyjność
• Introwersja
• Potrzeba sukcesu
• Potrzeba kontroli
• Troska o wagę, kształt ciała
• Przekonanie o byciu grubszym niż w

rzeczywistości

• Solidność i pilność
• Dążenie do wykształcenia

Etiopatogeneza anoreksji

• Teoria wieloczynnikowa –

wrodzone czynniki predysponujące
do wystąpienia anoreksji
(podobnie jak i bulimii)

• Zaburzenie kontroli olaknienia
• Teorie związane z zaburzeniami w

podwzgórzu

Kryteria ……ICD 10

• Zmniejszenie masy ciała poniżej 15%

należnej wagi lub BMI

waga w kg/{wzrost w

m do kwadratu}

poniżej 17,5

• Narzucone samemu sobie unikanie

pokarmów tuczących

• Lęk przed przytyciem – narzucenie

sobie niskiej wagi ciała

• Zanik miesiączki, u męż. impotencja i

utrata zainteresowań sek.

Kryteria: anoreksja DSM

IV

• Odmowa utrzymania ciężaru masy ciała

na poziomie 85% wagi należnej

• Lęk przed przytyciem mimo niedoboru

wagi

• Zaburzenie sposobu postrzegania i

doświadczania obrazu ciała na podstawie
własnej oceny

• U kobiet nieobecność co najmniej 3

kolejnych miesiączek

DSM IV rozróżnia dwa

typy a.n.

• Typ restrykcyjny, ograniczający –

nieprzerywane ograniczanie podaży kalorii,
nie wyst, nie występują ataki obżarstwa i
zachowań „wydalających” oraz

• Typ „żarłoczno wydalający”, bulimiczny –

względnie regularne ataki
niekontrolowanego objadania się i
prowokowania wymiotów, przeczyszczeń,
diurezy oraz następowo jeszcze sciślejsza
dieta, forsownych ćw. fizycznych

Klinika anoreksji

•

Często początek choroby ma skryty przebieg i

zaczyna się od odchudzania ( identyfikacja z idealną

sylwetką, wypróbowywanie diet, moda na szczupłość,

korzyści zawodowe np.. u skoczków, baletmistrzów,

baletnic)

•

Nie każde odchudzanie jest wstępem do zaburzeń

odżywiania się

•

Brak poczucia choroby

•

Ukrywanie, zaprzeczanie, udawanie i okłamywanie

odnośnie przyjmowania pokarmów i stosowania

zabiegów „wydalających”

•

nierozumienie potrzeby zahamowania spadku wagi

ciała

obraz kliniczny -

anoreksja

• Przekonanie o kontroli nad ciałem, wagą
• Uprawianie ćwiczeń fizycznych
• Perfekcyjne wykonywanie zadań według

własnego „planu dnia”, drobiazgowość i
dokładność we wszystkich działaniach

• Postępujące chudnięcie powoduje

narastanie izolacji od rodziny, kolegów
itp.

Skutki ograniczenia

jedzenia

- objawy psychopatologiczne t.j. zaburzenia

poznawcze jak pamięć, uwaga, zaburzenie uczucia

sytości-głodu oraz obrazu własnego ciała, zespoły

depresyjne, ograniczenie kontaktów społecznych

- Zaburzenia somatyczne które są wyrazem

dostosowania się organizmu do odwodnienia i

niedoborów pokarmowych. Zaburzenia

podstawowe w układach neuroendokrynnych i

hormonalnych. Skutki np.zanik tkanek w tym

komórek oun, zaburzenia krążenia, w układzie

kostnym, rozrodczym, pokarmowym, zmiany

skórne.

przebieg

• Przebieg schorzenia śr. 5 lat.

Najlepsze rokowanie dla 14-18
latków. 15% wyleczenie; 44% waga z
pogranicza normy z nieregularną
miesiączką; 25% stan nie ulega
poprawie. Wśród 20-30 latków w 18%
zgon (samobójstwo, niewydolność
krążenia, zaburzenia elektrolitowe).

współwystępowanie

• Zespół depresyjny ( u 75%)
• Zespół natręctw
• Zespół lęku napadowego,

uogólnionego

• Używanie substancji

psychoaktywnych

leczenie

• Szpital – poniżej 75% masy ciała
• Metody behawioralne z nagrodami
• Metody beawioralno-poznawcze
• Edukacja
• Terapa rodzin (niezbędna do 18 r.ż.)
• Leczenie depresji, lęków, natręctw – unikanie

leków zmniejszających apetyt (mianseryna,

mirtazapina). Fluoksetyna tylko dla pacjentek

z ustabilizowaną masą ciała i w zapobieganiu

nawrotom. Leki hormonalne tylko po

samoistnej miesiączce.

Bulimia nervosa

• 1980 DSM IV jako oddzielna

jednostka chorobowa

• Występuje częściej niż anoreksja

(zespoły subkliniczne nawet do 8%)

• Kobiety 10 x częściej niż mężczyźni
• Kobiety w wieku 18-25 lat

Etiopatogeneza bulimii

• Etiopatogeneza nieznana (rola

neurotransmiterów takich jak serotonina,
opioidy, dopamina, noradrenalina, leptyna
tzw. hormon sytości, neuropeptyd Y)

• Powiązania bulimii z chorobami

afektywnymi dwubiegunowymi

• Teoria wieloczynnikowa – wrodzone

czynniki predysponujące do wystąpienia
bulimii

Cechy osobowości, indywidualne

przedchorobowe/chorobowe w bulimii

• Ekstrawertyzm
• Wysoki stopień niepokoju
• Wstydliwość
• Wrażliwość interpersonalna
• Impulsywność (kradzieże, używki,

wydawanie pieniędzy)

• Tendencje S częstsze niż w anoreksji

Kryteria….ICD 10

• Zaabsorbowanie jedzeniem,

niepowstrzymane pragnienie jedzenia
(epizody żarłoczności nawet do 30 tys.
kalorii w krótkim czasie)

• Działanie p/tuczącym pokarmom:

wymioty, l. przeczyszczające, okresowe
głodówki, preparaty tarczycy i inne
leki tłumiące apetyt, leki moczopędne

Kryteria diagnostyczne

DSM IV

1.Powtarzające się epizody objadania się
2.Stosowanie nieprawidłowych

nawracających zachowań kompensacyjnych
w celu ograniczenia masy ciała

3.Ww zachowania występują co najmniej 2 x

w tyg przez trzy miesiące

4.Samoocena jest zależna od masy ciała
5.Zaburzenia te nie występują w przebiegu

anoreksjji

Typy bulimii – w okresie epizodu

bulimii

• Przeczyszający : regularne

wywoływanie wymiotów, wypróżnień,
odwodnienia

• Nieprzeczyszczający: dominujące

zachowania kompensacyjne typu
wysiłku fizycznego, poszczenia bez
regularnych wymiotów,
prowokowanych wypróżnień,
odwodnienia.

Epizod bulimii

• Objadanie się w krótkim czasie np..

2 godz. nadmierną ilością jedzenia

• Utrata kontroli nad objadaniem –

niemożność zaprzestania

• Podstawowe zachowania

kompensacyjne: poszczenie,
ćwiczenia fizyczne, wymioty,
przeczyszczanie, odwadnianie.

c.d.

• Obraz psychopatologiczny:

chorobliwe obawy przed utyciem,
określanie nieprzekraczlnych
granic masy ciała

• Często w wywiadzie przed kilku

miesięcy lub laty epizod nawet z
pogranicza jadłowstrętu
psychicznego

Obraz kliniczny

• Objadanie powoduje zmniejszenie

niepokoju, napięcia, smutku

(początek bulimii często zaczyna się

w okresie odchudzania)

• Objadanie zazwyczaj następuje w

samotności i nocą

• Napadowi objadania towarzyszy

poczucie winy, utrata kontroli,

nawet myśli S

• Bulimia może rozpocząć się nie tylko w

okresie zainteresowania ciałem ale –po

porodzie, w stresowej sytuacji (rozwód,

śmierć bliskiej osoby, zmiana pracy,

niepowodzenia).

• Napięcie wewnętrzne jako objaw

prodromalny ataku bulimii

• Atak bulimii – powtarzające się napady

objadania z zachowaniami kompensacyjnymi

mogą trwać nawet do kilku tygodni. Po czym

następuje okres prawidłowego odżywiania się

Zachowania kompensacyjne poza

„wydalającymi” obsesyjna gimnastyka –

siłownie, picie alkoholu, przyjmowanie

narkotyków (amfetamina, konopie), głodzenie

• Nadmierne skupienie na wadze ciała oraz

uzależnianie od tego poczucia własnej wartości

jest wspólne dla zaburzeń odżywiania się

• Choroba trwa latami, jest ukrywana (mniejsze

wyniszczenie niż w a.n.)

• Dobrze funkcjonują w pracy

• Przez długi okres czasu bulimia jest

„niewidoczna” mimo, że pacjentki mają
poczucie choroby w odróżnieniu od
chorujących na anoreksję

• Przebieg bulimii charakteryzuje się

okresami pogorszeń i poprawy : w
przeciwieństwie do anoreksji gdzie jest
systematyczne pogarszanie stanu
zdrowia

Skutki somatyczne bulimii

• Przewód pokarmowy ( nadżerki, stany

zapalne, zapalenie ślinianek, ropnie dziąseł,

uszkodzenie szkliwa, biegunki)

• Inne: obrażenia skóry dłoni
• Zaburzenia metaboliczne (obrzęki,

zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia

tętniczego, niedrożność jelit, wzmożona

diureza, stałe pragnienie, polineuropatie,

kurcze mięśniowe, drżenia mięśniowe,

nietypowe zaburzenia miesiączkowania,

zaburzenia świadomości, zmiany

postępowanie

• Psychoterapia – wszystkie rodzaje
• Zintegrowane leczenie ze

stopniowym włączniem
specjalistycznych technik

• Pierwszy etap terapii –

dzienniczek

• Farmakoterapia - fluoksetyna