background image

Wykład X

Wykład X

Psychozy schizofreniczne . Od 

Psychozy schizofreniczne . Od 

czterech A

czterech A

 do 

 do 

pięciu wymiarów. Leki 

pięciu wymiarów. Leki 

antypsychotyczne. 

antypsychotyczne. 

Leki 

Leki 

antypsychotyczne. Standardy terapii 

antypsychotyczne. Standardy terapii 

schizofrenii

schizofrenii

 

 

Andrzej Czernikiewicz 

background image

2

Schizofrenia - 
podstawowe fakty

Na schizofrenię choruje co 

setny

 

człowiek

typowy wiek zachorowania na 
schizofrenię to u mężczyzn 

20-25 

lat

, u kobiet 

26-35 lat

10%

 osób chorych na schizofrenię 

ginie śmiercią samobójczą

koszty leczenia chorych na 
schizofrenię to ok.. 

5%

 wszystkich 

kosztów opieki medycznej

wg NIMH (1997)

background image

3

czym jest 
schizofrenia

czym nie jest 
schizofrenia

trzecią pod względem 
częstości psychozą - 
1% ludzi choruje na 
sch.

bardzo rzadką 
chorobą psychiczną

na sch. chorują ludzie 
ze wszystkich grup 
społecznych

na sch. choruje tylko 
osoby zdolne i dużo 
się uczące

u 1/3 chorych 
uzyskuje się długie 
remisje, kolejna 1/3 
nieźle funkcjonuje

sch. jest nieuleczalna

większość chorych jest 
leczona 
ambulatoryjnie

wszyscy chorzy na 
sch. wymagają 
długotrwałego 
leczenia szpitalnego

background image

4

Schizofrenia - czynniki 
ryzyka to:

mieć co najmniej jednego krewnego 1-o 
stopnia lub co najmniej dwu krewnych ze 
schizofrenią

być stanu wolnego

być mieszkańcem dużego miasta lub 
obywatelem uprzemysłowionego państwa

urodzić się w zimie

być członkiem niższej klasy 
socjoekonomicznej

mieć problemy zdrowotne w okresie 
prenatalnym

doświadczyć w ostatnim okresie 
stresującego zdarzenia

wg APA (1997)

background image

5

Historia koncepcji

Historia koncepcji

Kraepelin (1896) 

Kraepelin (1896) 

dementia praecox

dementia praecox

Bleuler (1911) 

Bleuler (1911) 

schizo

schizo

f

f

renia = 

renia = 

rozszczepienie 

rozszczepienie 

umysłu

umysłu

background image

6

Schizofrenia - wybrane 
kryteria diagnostyczne 
wg DSM IV

Dwa lub więcej objawy z listy podanej 
niżej, trwające co najmniej miesiąc (lub 
mniej jeżeli były efektywnie leczone):
1. Urojenia
2. Omamy
3. Zdezorganizowane wypowiedzi
4. Zdezorganizowane lub katatoniczne 

zachowanie

5. Objawy negatywne

Znaczące pogorszenie funkcjonowania 
socjalnego lub zawodowego

wg APA (1995)

background image

7

Schizofrenia - „objawowe” kryteria 
diagnostyczne
 wg ICD 10 DCR 

wg WHO (1995)

G1.(1) Co najmniej 
jeden z poniższych 
objawów w epizodzie 
psychozy (minimalny 
czas trwania - 1 
miesiąc):
a. Echo myśli
b. Urojenia wpływu
c. Omamy słuchowe o 

treściach 
dyskutujących 

lub  komentujących
d.Uporczywe urojenia

Lub 

G1. (2) Co najmniej 2 
z poniższych objawów 
w epizodzie 
psychotycznym  (jeśli  
trwają co najmniej  
miesiąc i  towarzyszą 
im urojenia bez  treści 
afektywnej):
a. Utrwalone omamy
b. Niespójne lub 
zdezorganizowane 
wypowiedzi
c. Zachowanie 
katatoniczne
d. Objawy negatywne

background image

8

Objawy kognitywne – 

Objawy kognitywne – 

zaburzenia treści myślenia

zaburzenia treści myślenia

urojenia

urojenia

charyzmatyczne

charyzmatyczne

kontroli

kontroli

prześladowcze

prześladowcze

odnoszące

odnoszące

background image

9

Formalne zaburzenia myślenia

Formalne zaburzenia myślenia

Luźne skojarzenia

Luźne skojarzenia

Zbaczanie 

Zbaczanie 

Ubóstwo treści

Ubóstwo treści

dźwięczenie

dźwięczenie

neologizmy

neologizmy

rozkojarzenie

rozkojarzenie

background image

10

Zaburzenia percepcji

Zaburzenia percepcji

Zaburzona percepcja

Zaburzona percepcja

Omamy 

Omamy 

Słuchowe 

Słuchowe 

Wzrokowe 

Wzrokowe 

Dotykowe 

Dotykowe 

Pseudohalucynacje 

Pseudohalucynacje 

Halucynacje psychiczne

Halucynacje psychiczne

background image

11

Objawy emocjonalne

Objawy emocjonalne

Płaski afekt

Płaski afekt

Niedostosowanie afektywne

Niedostosowanie afektywne

Anhedonia

Anhedonia

background image

12

Objawy behawioralne

Objawy behawioralne

Utrata motywacji

Utrata motywacji

Izolacja socjalna

Izolacja socjalna

background image

13

Objawy pozytywne i negatywne

Objawy pozytywne i negatywne

Objawy pozytywne

Objawy pozytywne

Widoczne , nieobecne u ludzi psychicznie 

Widoczne , nieobecne u ludzi psychicznie 

zdrowych

zdrowych

Objawy negatywne

Objawy negatywne

Nieobecne „normalne” zachowania

Nieobecne „normalne” zachowania

Złe przystosowanie przedchorobowe

Złe przystosowanie przedchorobowe

Gorsze rokowanie

Gorsze rokowanie

Brak redukcji po klasycznych LAP

Brak redukcji po klasycznych LAP

background image

14

w wymiarze 

w wymiarze 

„pozytywno-

„pozytywno-

negatywnym” 

negatywnym” 

schizofrenii

schizofrenii

"positive" "...denotes those 
symptoms which are present 
and should be absent..."; 

"negative" those "...that are 
absent but should be 
present...." 

background image

15

Objawy pozytywne w Skali 
PANSS:

P1. UROJENIA 

P2. FORMALNE ZABURZENIA MYŚLENIA 

P3. OMAMY 

P4. PODNIECENIE

P5. POSTAWA WIELKOŚCIOWA

P6. PODEJRZLIWOŚĆ I UROJENIA PRZEŚLADOWCZE 

P7. WROGOŚĆ

background image

16

Objawy negatywne wg PANSS

Stępienie afektywne

Wycofanie emocjonalne

Zubożenie kontaktu

Apatia 

Zaburzenia myślenia abstrakcyjnego

Brak spontaniczności i płynności 
konwersacji

Stereotypia myślenia

background image

17

Objawy osiowe wg Bleulera
„obecne u każdego chorego, w 
każdym okresie choroby”

A

utyzm 

A

mbiwalencja 

Zblednięcie 

A

fektywne

Zaburzenia 

A

socjacji

background image

18

Schizofrenia - trzy zespoły

Schizofrenia - trzy zespoły

Zespół „błędnej oceny rzeczywistości” 
(objawy „pozytywne”): urojenia i 
omamy

Zespół „objawów deficytowych” 
(objawy „negatywne”): ubóstwo mowy, 
„spłaszczenie” afektu,zubożenie 
psychomotoryczne, spadek inicjatywy

Zespół ”dezorganizacji”: 
objawy dezorganizacji 
myślenia, zdezorganizowane 
zachowanie

Liddle(1987) 

APA (1997)

 

Czernikiewicz (1999)

background image

19

Trzy syndromy – pięć wymiarów

Zespół błędnej 
oceny 

rzeczywistości

Zespół 
dezorganizacji

Zespół zubożenia 
psychomotoryczne

go

background image

20

Schizofrenia - psychiczne 
przyczyny i ich skutki

PRZYCZYNY 

(ZABURZENI
A):

 percepcji 
(=omamy)

oceny 
rzeczywistości 
(=urojenia)

myślenia i 
języka 
(=schizofazja)

uwagi

koncentracji

motywacji

SKUTKI:

problemy w 
nauce i pracy

deficyty w 
dbaniu o 
siebie

pogorszenie  
w relacjach 
interpersonaln
ych

wg APA (1997)

background image

21

Schizofrenia - fazy 
psychozy -
 fazy terapii

Faza ostra 
(psychotyczna)

Faza stabilizacji 

Faza stabilnego 
funkcjonowania 
(remisji)

wg APA (1997)

background image

22

Schizofrenia - faza ostra

Jest to faza w której pacjent wykazuje 
wyraźne objawy psychotyczne.

Cele terapii to „zapobieganie przejawom 
zagrażającym pacjentowi i jego otoczeniu, 
uzyskanie kontroli nad zachowaniem, 
redukcja objawów, a w efekcie szybki 
powrót do normalnego poziomu 
funkcjonowania...”

Niebezpieczeństwa: 10% osób ze 
schizofrenią ginie śmiercią samobójczą, u 

60% leczonych w tej fazie rozwijają się 
objawy pozapiramidowe

.

wg APA (1997)

background image

23

Schizofrenia - faza 
stabilizacji

Jest to faza obejmująca pierwszych 
6 miesięcy (lub więcej) od początku 
epizodu psychotycznego, w czasie 
której dochodzi do stopniowej 
redukcji objawów ostrych.

Cele terapii to „wczesne 
zapobieganie nawrotowi psychozy, 
readaptacja pacjenta w jego 
środowisku,  dalsza redukcja 
objawów, utrwalanie remisji...”

Niebezpieczeństwa: 

„mechanizm 

drzwi obrotowych”

wg 

APA (1997)

background image

24

Schizofrenia - faza 
remisji 

Jest to faza w której objawy 
psychotyczne są minimalne lub 
nieobecne.

Cele terapii to „poprawa 
funkcjonowania i minimalizacja 
ryzyka nawrotu psychozy i jego 
konsekwencji...”.

Niebezpieczeństwa: u 

40-60% 

leczonych w okresie roku występuje 
nawrót psychozy

.

wg APA (1997)

background image

25

Epidemiologia schizofrenii

Epidemiologia schizofrenii

0.2-2% populacji ogólnej (1%)

0.2-2% populacji ogólnej (1%)

12 tysięcy osób ze schizofrenią na Podlasiu

12 tysięcy osób ze schizofrenią na Podlasiu

40-60% przyjęć do szpitali psychiatrycznych

40-60% przyjęć do szpitali psychiatrycznych

Początek zachorowania – typowy - trzecia 

Początek zachorowania – typowy - trzecia 

dekada życia

dekada życia

Kobiety = Mężczyźni

Kobiety = Mężczyźni

Mężczyźni 

Mężczyźni 

Wcześniejsze zachorowanie

Wcześniejsze zachorowanie

Gorsze rokowanie

Gorsze rokowanie

Więcej objawów negatywnych

Więcej objawów negatywnych

background image

26

objawy fazy prodromalnej (lub rezydualnej) 
schizofrenii wg DSM III R:

·     społeczna izolacja

·     pogorszenie funkcjonowania w podstawowych 

rolach zawodowych i domowych

·     dziwne zachowania (zbieranie odpadków, 

mówienie do siebie)

·     pogorszenie w dbaniu o własną higienę

·     blady, niedostosowany afekt

·     dziwaczne wypowiedzi

·     dziwne przekonania (myślenie magiczne, 

"jasnowidzenie„, „szósty  zmysł")

·     niezwykłe doswiadczenia zmysłowe (iluzje, 

świadomość działania obcych sił)

·     spadek inicjatywy, zainteresowań, energii

background image

27

Pacjent o łagodnym 
przebiegu psychozy 
(stabilny):

Ø      Ma niewielkie objawy psychozy 

w okresie poprawy (remisji) lub nie 

ma ich wtedy wcale

Ø      Miał tylko jeden lub dwa 

epizody psychozy do 45 roku życia

Ø      Systematycznie przyjmuje 

zalecone przez psychiatrę leki

background image

28

Pacjent o średnim przebiegu psychozy 
(często stabilny):

Ø      Miał kilka epizodów psychozy 

przed 45 rokiem życia, zwykle w 

okresie zwiększonego stresu

Ø      Ma pewne, umiarkowane 

objawy pomiędzy epizodami (w 

okresie remisji)

Ø      Rzadko zdarzają mu się okresy 

kiedy nie przyjmuje leków, lub 

przyjmuje je niesystematycznie

background image

29

Pacjent z ciężkim przebiegiem psychozy 
(niestabilny):

Ø      Nawroty występują często, nawet co kilka 

miesięcy

Ø      W okresie remisji występują wyraźne 

objawy, które zakłócają codzienne 

funkcjonowanie

Ø      Zwykle nie bierze zaleconych mu leków, 

sprzeciwia się dalszemu leczeniu

Ø      Ma dodatkowe problemy psychiczne (np. 

nadużywanie alkoholu, czy narkotyków) lub 

somatyczne (dodatkowe choroby np. serca, czy 

nerek), które utrudniają mu powrót do 

zdrowia.

background image

30

Rokowanie 

Rokowanie 

10% 

10% 

prawie ciągłe hospitalizacje

prawie ciągłe hospitalizacje

<

<

 30% 

 30% 

remisje – około 5 lat

remisje – około 5 lat

 

 

60% 

60% 

przebieg epizodyczny

przebieg epizodyczny

background image

31

Postacie schizofrenii

Postacie schizofrenii

Paranoidalna 

Paranoidalna 

Omamy i urojenia

Omamy i urojenia

Brak formalnych zaburzeń 

Brak formalnych zaburzeń 

myślenia

myślenia

Lepsze rokowanie

Lepsze rokowanie

Późniejszy początek

Późniejszy początek

background image

32

Postacie schizofrenii

Postacie schizofrenii

katatoniczna

katatoniczna

Zaburzenia zachowania ruchowego

Zaburzenia zachowania ruchowego

Postać hipokinetyczna

Postać hipokinetyczna

Postać hiperkinetyczna

Postać hiperkinetyczna

background image

33

Postacie schizofrenii

Postacie schizofrenii

Zdezorganizowana 

Zdezorganizowana 

(hebefreniczna)

(hebefreniczna)

Dezorganizacja myślenia, 

Dezorganizacja myślenia, 

afektywna, zachowania

afektywna, zachowania

Złe rokowanie

Złe rokowanie

Wczesny początek

Wczesny początek

background image

34

Postacie schizofrenii

Postacie schizofrenii

niezróżnicowana

niezróżnicowana

Pacjent nie spełnia kryteriów 

Pacjent nie spełnia kryteriów 

pozostałych zaburzeń

pozostałych zaburzeń

background image

35

kryteria diagnostyczne zaburzenia 
schizoafektywnego (wg DSM IV):

·     z typowymi objawami 

schizofrenii konkurują wyraźne 

objawy afektywne (manii lub 

depresji)

·     w przebiegu choroby był co 

najmniej 2-tygodniowy okres 

choroby, w którym objawy 

afektywne nie występowały

·     przebieg choroby jest zawsze 

epizodyczny

background image

Etiologia schizofrenii

Etiologia schizofrenii

background image

37

Czynniki biologiczne – ryzyko zachorowania 

Czynniki biologiczne – ryzyko zachorowania 

schizofrenicznego probanda

schizofrenicznego probanda

Populacja ogólna

Populacja ogólna

  1%

  1%

Ciotka 

Ciotka 

  2%

  2%

Rodzic

Rodzic

  6%

  6%

Rodzeństwo 

Rodzeństwo 

  9%

  9%

Dziecko

Dziecko

18%

18%

Dziecko dwu probandów

Dziecko dwu probandów

46%

46%

background image

38

Badania bliźniąt

Badania bliźniąt

Gottesman (1991) 

Gottesman (1991) 

przegląd 13 prac

przegląd 13 prac

DZ = 17%

DZ = 17%

MZ = 48%

MZ = 48%

Torrey (1994) 

Torrey (1994) 

przegląd 8 prac

przegląd 8 prac

DZ = 6%

DZ = 6%

MZ = 28%

MZ = 28%

Wyższe ryzyko zachorowania, jeśli 

Wyższe ryzyko zachorowania, jeśli 

proband ma ciężki przebieg 

proband ma ciężki przebieg 

choroby

choroby

background image

39

Badania adopcyjne

Badania adopcyjne

Większe ryzyko zachorowania na 

Większe ryzyko zachorowania na 

schizofrenię, jeśli na schizofrenię 

schizofrenię, jeśli na schizofrenię 

chorował krewny biologiczny – w 

chorował krewny biologiczny – w 

porównaniu z chorym krewnym  

porównaniu z chorym krewnym  

adopcyjnym

adopcyjnym

Kety (1968)

Kety (1968)

Biologiczni krewni probanda

Biologiczni krewni probanda

 = 8.9% 

 = 8.9% 

concordance

concordance

Adopcyjni krewni probanda

Adopcyjni krewni probanda

 = 1.9% 

 = 1.9% 

concordance

concordance

background image

40

geny kandydaci wg metaanalizy

• Badner u. Gershon, 2002; 
• Segurado et al., in press

ChAD

schizofrenia

background image

41

Geny i białka syntetyzowane przez nie a schizofrenia i 

ChAD

ChAD

Dysbindin (6p)

Neureguli
n 1

COMT ?

G72

G72

COMT ?

Schizophrenia

background image

42

Konkluzje z badań nad 

Konkluzje z badań nad 

dziedziczeniem schizofrenii

dziedziczeniem schizofrenii

Obecność czynnika rodzinnego 

Obecność czynnika rodzinnego 

w niektórych przypadkach

w niektórych przypadkach

Znaczenie czynnika 

Znaczenie czynnika 

dziedzicznego w 10% 

dziedzicznego w 10% 

przypadków schizofrenii

przypadków schizofrenii

Transmisja poligeniczna

Transmisja poligeniczna

Co jest dziedziczone

Co jest dziedziczone

?

?

background image

43

Czynniki etiologiczne 

Czynniki etiologiczne 

schizofrenii

schizofrenii

Hipoteza dopaminowa

Hipoteza dopaminowa

Nadaktywność dopaminowa 

Nadaktywność dopaminowa 

 --> 

 --> 

schizo

schizo

f

f

renia

renia

Wysokie poziomy DA

Wysokie poziomy DA

Więcej receptorów DA

Więcej receptorów DA

Większa czułość receptorów DA

Większa czułość receptorów DA

background image

44

Dowody na słuszność hipotezy 

Dowody na słuszność hipotezy 

dopaminowej

dopaminowej

Leczenie 

Leczenie 

Neuroleptyki blokują receptory DA

Neuroleptyki blokują receptory DA

Redukcja objawów schizofrenii

Redukcja objawów schizofrenii

Amfetamina powoduje wzrost DA

Amfetamina powoduje wzrost DA

Nasilenie objawów psychotycznych

Nasilenie objawów psychotycznych

Psychozy eksperymentalne

Psychozy eksperymentalne

Psychozy po fenmetrazynie

Psychozy po fenmetrazynie

L-Dopa 

L-Dopa 

powoduje wzrost DA

powoduje wzrost DA

Objawy psychotyczne

Objawy psychotyczne

background image

45

Dowody na słuszność hipotezy 

Dowody na słuszność hipotezy 

dopaminowej

dopaminowej

Badania 

Badania 

in vivo

in vivo

 i 

 i 

post mortem

post mortem

Więcej receptorów D

Więcej receptorów D

w mózgu 

w mózgu 

osób ze schizofrenią

osób ze schizofrenią

Ale może być to efektem terapii

background image

46

W jaki sposób DA „produkuje” 

W jaki sposób DA „produkuje” 

objawy

objawy

?

?

Układ limbiczny - emocje

Układ limbiczny - emocje

Płat czołowe – teoria 

Płat czołowe – teoria 

hypofrontality

hypofrontality

Płaty skroniowe – omamy 

Płaty skroniowe – omamy 

słuchowe

słuchowe

Zwoje podstawy – zaburzenia 

Zwoje podstawy – zaburzenia 

ruchowe

ruchowe

background image

47

Excess subcortical DA
 
 

Hyperstimulation D

2

 

receptors
 
 

Positive  symptoms

Deficit prefrontal 
DA
 

Hypostimulation 
D

1

 receptors

  

Negative 
symptoms
& cognitive 
impairment

Dopamine 
pathways

Schizophrenia

Schizophrenia

Alterations in PFC synaptic connectivity

(NMDA hypofunction)

background image

48

Czynniki etiologiczne w schizofrenii – koncepcje 

Czynniki etiologiczne w schizofrenii – koncepcje 

biologiczne c.d.

biologiczne c.d.

Prenatalny uraz biologiczny

Prenatalny uraz biologiczny

8% 

8% 

wzrost zachorowań u osób 

wzrost zachorowań u osób 

urodzonych w zimie

urodzonych w zimie

  

  

Choroba defektu związanego z 

Choroba defektu związanego z 

drugim trymestrem ciąży?

drugim trymestrem ciąży?

Więcej objawów negatywnych

Więcej objawów negatywnych

background image

49

Czynniki biologiczne w 

Czynniki biologiczne w 

etiologii schizofrenii

etiologii schizofrenii

Pre- i perinatalne urazy

Pre- i perinatalne urazy

anoksja

anoksja

 --> 

 --> 

strukturalne uszkodzenia 

strukturalne uszkodzenia 

mózgu

mózgu

Więcej objawów negatywnych

Więcej objawów negatywnych

Przewlekły przebieg

Przewlekły przebieg

Wśród schizofrenicznych probandów, 

Wśród schizofrenicznych probandów, 

pochodzących od rodziców ze 

pochodzących od rodziców ze 

schizofrenią – 2x większe obciążenie 

schizofrenią – 2x większe obciążenie 

urazami pre- i perinatalnymi 

urazami pre- i perinatalnymi 

background image

50

Motoryczne i językowe 

funkcjonowanie osób chorych na 

schizofrenią w okresie dziecięcym 

Mary Cannon et al, Arch Gen Psych, 2002, 59, 449-556

-4.0

-3.0

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

Motor 

developmen

t

Expressive 

language

Receptive 

language

IQ

background image

51

Czynniki biologiczne w etiologii 

Czynniki biologiczne w etiologii 

schizofrenii

schizofrenii

Struktury mózgu

Struktury mózgu

Powiększenie komór

Powiększenie komór

20-25% 

20-25% 

pacjentów ze schizofrenią

pacjentów ze schizofrenią

Więcej objawów negatywnych, 

Więcej objawów negatywnych, 

bardziej przewlekły przebieg

bardziej przewlekły przebieg

Ale, powiększenie komór 

Ale, powiększenie komór 

występuje w również w innych 

występuje w również w innych 

chorobach

chorobach

background image

52

Redukcja objętości struktur 
mózgowych w schizofrenii

background image

53

Zmiany w objętości istoty 

szarej w pierwszym roku PEP

Zmiany w objętości istoty 

szarej w pierwszym roku PEP

D

e

lt

a

 g

re

y

 m

a

tt

e

(c

m

3

)

pacjenci

Grupa kontrolna

80
60
40
20

0

-20
-40
-60
-80

Cahn et al. 2002

background image

54

Mieszany model etiologii 

Mieszany model etiologii 

schizofrenii

schizofrenii

Biologiczna podatność na stres 

Biologiczna podatność na stres 

+ stres

+ stres

background image

55

Rodzina a schizofrenia

Rodzina a schizofrenia

1950-

1950-

schizofrenogenna matka

schizofrenogenna matka

Nadopiekuńczość i odrzucenie

Nadopiekuńczość i odrzucenie

1970s-

1970s-

”Podwójne związanie”

”Podwójne związanie”

 

 

Predyktor początku psychozy

Predyktor początku psychozy

1980-2000 EE

1980-2000 EE

Predyktor nawrotu

Predyktor nawrotu

background image

56

Czynniki socjoekonomiczne

Czynniki socjoekonomiczne

Niski status socjoekonomiczny

Niski status socjoekonomiczny

Teoria socjogenności

Teoria socjogenności

Teoria „dryfu socjalnego”

Teoria „dryfu socjalnego”

background image

Nowe i najnowsze standardy 

terapii farmakologicznej 

schizofrenii

Andrzej Czernikiewicz

Klinika Psychiatrii AMB

background image

58

background image

59

Historia terapii schizofrenii

Do 1930 r. – przetrzymywanie w szpitalach  

70% przewlekłych przebiegów i hospitalizacji

1929 r. – Sakel wprowadza insulinoterapię > 
ostatni ośrodek Lublin ’90

1936 r, Moniz wprowadza leukotomię 
prefrotalną – w następnych 15 latach ok. 50 
000 lobotomii 
 Moniz ginie zabity przez 

pacjenta

1952 r. largactil pierwszym neuroleptykiem – 
u 70% chorych uzyskuje się długie remisje

’80 – klozapina pierwszym neuroleptykiem 
atypowym

background image

60

background image

61

Leki antypsychotyczne

typowe (klasyczne)

Leki antypsychotyczne 

atypowe (Nowsze)

Wpływają głównie na 
redukcję objawów 
wytwórczych

Wpływają w większym 
stopniu, niż leki typowe, na 
redukcję objawów 
ubytkowych i objawów 
dezorganizacji

Ich skuteczność jest 
związana głównie z ich 
wpływem na receptory 
dopaminowe

Ich szeroki profil działania 
(a więc wpływ na 
ustępowanie różnych typów 
objawów) wiąże się z tym, że 
wpływają one również na 
inne neuroprzekaźniki, np. 
serotoninę

Powodują typowe objawy 
uboczne – tzw. objawy 
pozapiramidowe

Powodują objawy 
pozapiramidowe o 
niewielkim nasileniu, lub 
nie powodują ich w ogóle

Są dostępne w postaci depot

Nie są dostępne w postaci 
depot
 

background image

62

Co to są neuroleptyki (leki antypsychotyczne) typu 
depot
 (po polsku – o przedłużonym działaniu) ?

Jest to grupa kilku neuroleptyków typowych, dla 

których udało się stworzyć takie ich preparaty, które po 

wstrzyknięciu domięśniowym powoli uwalniają się w 

organizmie. Dzięki temu chory ma w swoim organizmie 

stałe stężenie tego leku, tak jakby codziennie 

przyjmował pewną dawkę leku doustnie. 

Zastrzyki wykonuje się co 2-4 tygodnie, ponieważ taki 

jest okres utrzymywania się leku w stałym stężeniu. W 

ten sposób pacjent nie musi codziennie pamiętać o 

przyjmowaniu jakiejś ilości tabletek, a konieczność 

wykonania kolejnego zastrzyku pozwala lekarzowi, 

choremu, i jego rodzinie nadzorować proces terapii. 

Liczba objawów ubocznych po neuroleptykach depot 

nie jest większa, niż przy ich doustnym stosowaniu. 

Stosowanie neuroleptyków typu depot  co najmniej 

dwukrotnie redukuje ryzyko nawrotu psychozy, w 

porównaniu ze stosowaniem typowych leków 

antypsychotycznych w formie doustnej.

background image

63

zespół pozapiramidowy

jego objawy

Zespół Parkinsona

Drżenie (zwykle rąk, głowy), 
sztywność mięśniowa, powolne 
poruszanie się

Dystonia

Nagłe skurcze mięśni, np. 
wyginanie szyi, gwałtowne 
zwracanie oczu do góry, a 
nawet skurcze utrudniające 
przełykanie

Akatyzja

Niemożność usiedzenia czy 
ustania w miejscu, tzw. 
„niespokojne nogi”

Późne dyskinezy

Dziwne, rytmiczne 
niekontrolowane ruchy, 
najczęściej w obrębie twarzy, 
ciągłe ruchy warg (tzw. zespół 
królika), rytmiczne ruchy 
językiem

background image

64

lek

cechy typowe

objawy niepożądane

klozapina

Skuteczny w 25-50% 
przypadków w terapii 
psychoz lekoopornych 
na typowe leki 
antypsychotyczne

Poważne powikłanie u 
co setnej osoby 
przyjmującej ten lek: 
uszkodzenie szpiku 
kostnego – dlatego 
konieczność kontroli 
krwi w wyznaczonych 
terminach; początkowo 
duża senność

amisulpryd

Działanie 
antydepresyjne obok 
antypsychotycznego, 
silny wpływ na objawy 
ubytkowe

U części kobiet 
przyjmujących ten lek 
mogą się pojawić 
zaburzenia 
miesiączkowania 
miesiączki

risperidon

W porównaniu z innymi 
lekami powoduje 
niewielkie tylko 
zaburzenia poznawcze

Pomimo, że jest lekiem 
nietypowym mogą po 
nim występować objawy 
pozapiramidowe

olanzapina

Zrównoważony wpływ 
na objawy wytwórcze i 
ubytkowe, zwykle 
stosuje się lek tylko raz 
dziennie, wieczorem

Senność i wzrost wagi w 
początkowym okresie 
terapii

background image

65

background image

66

PIERWSZY EPIZOD

EXPERT CONSENSUS GUIDELINES - 1999

PRZEWAGA OBJAWÓW POZYTYWNYCH – LEKI 

ANTYPSYCHOTYCZNE ATYPOWE

OBJAWY POZYTYWNE I NEGATYWNE – LEKI 

ANTYPSYCHOTYCZNE ATYPOWE

background image

67

PIERWSZY EPIZOD 

OPTIMIZING … 2003

Obraz 

kliniczny

Leki I 

rzutu

Leki II 

rzutu

rozważ 

również

Dominacja 

objawów 
pozytywnych

RISPERIDON

OLANZAPINA
ARIPIPRAZOL

ZIPRASIDON
KWETIAPINA

LAAAP

Dominacja 

objawów 
negatywnych

RISPERIDON

ARIPIPRAZOL

ZIPRASIDON
OLANZAPINA
KWETIAPINA

LAAAP

Zarówno 

objawy 
pozytywne i 
negatywne

RISPERIDON

ARIPIPRAZOL
ZIPRASIDON

OLANZAPINA
KWETIAPINA

LAAAP

background image

68

Brak lub częściowa reakcja na 
poprzednią terapię 

EXPERT CONSENSUS 

GUIDELINES - 1999

PRZETRWAŁE OBJAWY 
POZYTYWNE

PRZETRWAŁE 
OBJAWY 

NEGATYWNE

POPRZEDNI LEK 

KONWENCJONALNY

LEK ATYPOWY

LEK ATYPOWY

POPRZEDNI LEK 

ATYPOWY

INNY LEK ATYPOWY
ZWIĘKSZENIE DAWKI 
LEKU 
DOTYCHCZASOWEGO

INNY LEK ATYPOWY

background image

69

Schizofrenia lekooporna 

TMAP 1999

KLOZAPINA

KLOZAPINA + AUGMENTACJA 
(NORMOTYMIK LUB LAP LUB ELD)

TYPOWY LAP + ATYPOWY LAP

ATYPOWY LAP + ATYPOWY LAP

LAP + ELD

background image

70

SCHIZOFRENIA LEKOOPORNA 

EXPERT 

CONSENSUS GUIDELINES - 1999

PRZEWAGA 

OBJAWÓW 

POZYTYWNYCH

PRZEWAGA 

OBJAWÓW 

NEGATYWNYCH

ZMIANA NA KLOZAPINĘ
ZMIANA NA NIESTOSOWANY 
DO TEJ PORY LEK ATYPOWY
PODNIESIENIE DAWKI 
DOTYCHCZASOWEGO LEKU 
ATPOWEGO

ZMIANA NA KLOZAPINĘ
ZMIANA NA NIESTOSOWANY 
DO TEJ PORY LEK ATYPOWY

background image

71

Specyfika obrazu klinicznego 

TMAP 1999

POBUDZENIE/AGRESJA

+ BDA IM/PO LUB LAP IM

INSOMNIA

+BDA LUB ZOLPIDEM

+TRAZODON

DEPRESJA

+SSRI LUB NEFAZODON LUB 
WENLAFAKSYNA LUB MIRTAZAPINA

background image

72

Specyfika obrazu klinicznego 

EXPERT 

CONSENSUS GUIDELINES - 1999

PROBLEM

ZALECANY LAP

+

AGRESJA

KLOZAPINA, LAPIG 

SILNIE DZIAŁAJĄCY, 

ATYPOWY LAP

WALPROINIAN

AGITACJA

WALPROINIAN, BDA

INSOMNIA

ATYPOWY LAP, LAPIG 

SŁABO DZIAŁAJĄCY

BDA, TRAZODON, 

HYDROXYZYNA

DEPRESJA

LAP ATYPOWY

SSRI

AKTYWNOŚĆ 

SUICYDIALNA

LAP ATYPOWY

SSRI

DEFICYTY 

KOGNITYWNE

LAP ATYPOWY

PODWÓJNE 

ZABURZENIE

LAP ATYPOWY

background image

73

ZASADY WYBORU LAP 

[APA 2004]

PROFIL 
PACJENTA

LAPIG

LAPIIG

KLOZAPINA

LAP DEPOT

1. EPIZOD

TAK

AKTYWNOŚĆ 

SUICYDIALNA

TAK

AGRESJA

TAK

TD

TAK

TAK

EPS

TAK*

PRL

TAK*

WZROST 

WAGI, AIHG

ZIPRASIDON
ARIPIRAZOL

BRAK 

WSPÓŁPRACY

TAK

background image

74

„zasady” terapii schizofrenii 

[Czernikiewicz 2003]

Większość leków antypsychotycznych nie 

jest skuteczna w terapii schizofrenii jeśli 

chory ich nie przyjmuje

Skuteczne w badaniach klinicznych leki 

antypsychotyczne, których się nie 

przyjmuje są mniej skuteczne od mniej 

skutecznych neuroleptyków, które się 

przyjmuje

Poprzednie dane o skuteczności w leczeniu 

psychoz bez leków/metod biologicznych – 

1973 lata temu


Document Outline