Mediacje w
administracji
Czerwińska Edyta 16457
Bednarczyk Sylwia 16458
Łakus Małgorzata 16466
Mediacje w
administracji
Czerwińska Edyta 16457
Bednarczyk Sylwia 16458
Łakus Małgorzata 16466
Historia
Koniec lat 70. i lata 80. w USA to okres
narodzin i gwałtownego rozwoju
alternatywnych metod rozwiązywania sporów
i konfliktów zbiorczo nazywanych terminem
„ADR”, będących skrótem „Alternative
Dispute Resolution”. Spektakularny rozwój
instytucji ADR w Stanach Zjednoczonych był
przede wszystkim praktyczną reakcją
korporacji i sądów na niewydolność
tradycyjnego rozstrzygania sporów przez sądy
państwowe.
Z drugiej strony koncepcja ADR oznaczała
realizację postulatu poszerzenia dostępu
jednostki do wymiaru sprawiedliwości
sensu largo poprzez uzupełnienie
tradycyjnego systemu sądownictwa
powszechnego i arbitrażowego opartego
na mechanizmie konfliktu stron,
rozstrzyganego władczo przez trzeci
podmiot (sędzia, arbiter) przez inne
mechanizmy i fora oparte nie na
konfrontacji, a na dialogu prowadzącym
do rozwiązania sporu w trybie ugody
stron przy pomocy i zachęcie
oferowanych przez podmioty neutralne.
Definicja
Dotychczas brak jednolitej definicji
normatywnej w prawie
międzynarodowym i legislacjach
krajowych. Doktryna i praktyka mediacji
określa mediację jako metodę
rozwiązywania sporów w trybie
szczególnego rodzaju negocjacji
prowadzonych przez strony sporu przy
pomocy neutralnej osoby trzeciej-
mediatora.
Każdy spór może być rozwiązany drogą
dyskusji i negocjacji. Bywa jednak tak, że
uczestnicy konfliktu nie są w stanie ze sobą
negocjować, wówczas spór ulega eskalacji,
co często kończy się procesem sądowym.
Alternatywną wobec drogi sądowej metodą
rozwiązywania konfliktu jest mediacja.
Mediacja jest dobrowolnym porozumieniem
się stron będących w konflikcie w obecności
osoby trzeciej, która jest bezstronna,
akceptowana i neutralna,
tj. mediatora. Jest to metoda pośredniczenia
w sporze, a mediator jest osobą, która
wspomaga negocjacje stron
Mediator jest trzecią stroną, czyli jest
to osoba niezaangażowana
bezpośrednio w spór lub konkretne
kwestie sporne. To podstawowy
warunek zarządzania konfliktem i
dochodzenia do porozumienia,
ponieważ to właśnie obecność osoby z
zewnątrz najczęściej dostarcza
stronom nowego spojrzenia na
dzielące je kwestie i bardziej
skutecznych procedur umożliwiających
stworzenie relacji ukierunkowanej na
rozwiązywanie problemów.
Kolejnym elementem definicji jest
akceptowalność: uczestnicy sporu muszą
być gotowi, by włączyć do niego trzecią
stronę, która będzie im towarzyszyć w
dochodzeniu do porozumienia. Akceptacja
nie musi koniecznie oznaczać, że
dyskutanci z radością powitają
zaangażowanie mediatora i będą
dokładnie stosować się do jego
wskazówek. Oznacza natomiast, że strony
zgadzają się na obecność mediatora i są
gotowe słuchać i poważnie brać pod
uwagę jego sugestie dotyczące radzenia
sobie z dzielącymi je nieporozumieniami.
Cele mediacji
Celem każdej mediacji jest udzielenie osobom
będącym w konflikcie pomocy w osiągnięciu
przez nie własnego, wzajemnie
akceptowanego porozumienia dotyczącego
spornych kwestii.
Sprawiedliwość naprawcza stawia sobie za cel
zagojenie ran odniesionych przez każdą
osobę dotkniętą przez konflikt (przestępstwo)
zarówno ofiarę jak i sprawcę. Jest to możliwe
przy zachowaniu procedur mediacyjnych.
Rodzaje mediacji
Mediacja konwencjonalna- mediacja
inicjowana przez strony na podstawie
wcześniejszej umowy mediacyjnej lub
incydentalnego porozumienia, czyli tzw.
Kompromisu w trakcie zaistniałego
sporu (mediacja umowna).
Mediacja w trakcie postępowania
sądowego – mediacja inicjowana przez
sąd (mediacja ze skierowania sądu).
Zasady mediacji
Podstawowymi zasadami mediacji są:
Akceptowalność – strony muszą akceptować mediatora, jak
również reguły mediacji
Dobrowolność – strony uczestniczą w procesie z własnej woli,
nie można stosować form nacisku ani presji na żadną ze stron .
Na każdym etapie procesu mediacyjnego strony mogą się
wycofać.
Bezstronność – strony konfliktu mają równe prawa i powinny
być jednakowo traktowane. Mediator nie może narzucać swoich
opinii jak również nie może prowadzić postępowania
mediacyjnego, gdy któraś ze stron jest mu znana.
Neutralność – mediator pozostaje neutralny wobec przedmioty
sporu oraz nie czerpie korzyści z tego co jest przedmiotem
mediacji, nie może narzucać swoich rozwiązań.
Poufność – wszelkie informacje jakie zostają ujawnione w czasie
rozmów mediacyjnych nie mogą być przekazywane żadnej
instytucji ani osobie prywatnej.
Mediator- kim jest? Jego
rola.
Praca mediatora polega na pogodzeniu
konkurencyjnych interesów dwóch
stron. Zadania mediatora wiążą się ze
wspieraniem stron w badaniu swoich
interesów i potrzeb, pomocą w
negocjacjach i wymianie obietnic oraz
redefiniowaniem ich relacji w obopólnie
satysfakcjonujący sposób, który będzie
zgodny ze standardami sprawiedliwości.
Mediator nie ma uprawnień pozwalających na
podejmowanie decyzji ,i to właśnie zwiększa
atrakcyjność mediacji dla wielu osób trwających
w sporze, ponieważ pozwala im zachować
ostateczną kontrolę nad jego wynikiem.
Mediatorzy nie pozostają jednak bez wpływu na
sytuację. Pozycja mediatora jako taka opiera się
na jego osobistej wiarygodności i solidności,
biegłości w efektywnym wykorzystaniu procesu
negocjacyjnego, doświadczeniu w radzeniu sobie
z podobnymi sprawami, zdolności doprowadzenia
do spotkania stron, uświadomienia stronom
konieczności wspólnego zmierzenia się z
problemem dla dobra ich własnych interesów. W
mediacji strony same okreslają pozycje
mediatora, ewentualnie przyznają mu
kompetencje do wpływania na wynik sporu, nie
wynikają one z prawa, umowy ani sporu.
Wskazuje się trzy kluczowe kompetencje
mediatora:
Umiejętność identyfikowania problemów
Kompetencje zarządzania procesem
komunikowania się stron konfliktu
Wiedzę psychologiczną
Mediator musi odkryć jakie potrzeby
jawne bądź ukryte kryją się za żądaniami
stron. Niezbędna jest umiejętność
aktywnego słuchania, zadawania
właściwych pytań oraz parafrazowanie.
Niezwykle pomocna staje się technika
odczytywania komunikatów tzw.
niewerbalnej mowy ciała.
Kluczową kompetencją jest wiedza
psychologiczna. Negocjacje, w których
uczestniczy mediator to nie tylko
„stanowisko” i „żądania”, ale i emocje,
postawy, zachowania, przekonania i
wartości obu stron. Zarządzanie tymi
emocjami może mieć nierzadko
decydujące znaczenie.
Rola mediatora w
procesie mediacji
Mediator to bezstronna osoba, która wspomaga w
rozmowach strony konfliktu. Podstawową rolą mediatora
jest:
- organizowanie procesu mediacji,
- stanie na straży ustalonych wcześniej procedur,
- musi być aktywnym słuchaczem
- musi być nauczycielem negocjacji problemowych, czyli
nauczyć strony myślenia, działania i negocjowania w duchu
współpracy,
- musi być strażnikiem realności porozumienia.
Mediator w trakcie procesu mediacji musi się kierować
zasadami etyki. Polskie Centrum mediacji opracowało
Kodeks etyki mediatora, który ma pomóc mediatorom w
prowadzeniu mediacji, a przede wszystkim wskazać na
niezbędność kierowania się wartościami duchowymi w
związkach międzyludzkich, a także na potrzebę stałego
rozwijania tych wartości.
Mediacje w postępowaniu
administracyjnym
Postępowanie mediacyjne wprowadzone
do postępowania administracyjnego
może być dobrym rozwiązaniem
zarówno dla skarżącego, jak i organu
administracji. Sprawę można załatwić
szybko, a sama mediacja nie przekreśla
prawa do dochodzenia praw przed
sądem przez skarżącego.
Załatwienie sprawy administracyjnej
obywatela nie zawsze musi odbyć się po
jego myśli. Jeżeli urzędnik i obywatel nie
mogą dojść do porozumienia, spór
najczęściej trafia na wokandę sądu
administracyjnego. Na rozprawę czeka się
stosunkowo długo. Przepisy ustawy o
postępowaniu przed sądami
administracyjnymi przewidują jednak
możliwość szybszego załatwienia sprawy.
Mowa o dwóch instytucjach: postępowaniu
mediacyjnym i uproszczonym.
Postępowanie mediacyjne to
stosunkowo nowe rozwiązanie w
procedurze sądowo-administracyjnej.
Zostało wprowadzone w 2004 roku w
wyniku reformy sądownictwa
administracyjnego. I choć minęło już
dużo czasu do zapoznania się z tą
procedurą, nadal nie jest popularne.
O przeprowadzenie mediacji przed sądem może
występować nie tylko skarżący, czyli adresat
zaskarżonej decyzji. Prawo takie przysługuje także
organowi administracji. Często po tym, jak sprawa
trafia do sądu i organ administracji otrzymuje pełną
argumentację skarżącego, okazuje się, że
rozstrzygnięcie mogłoby być inne. Mediacja polega
właśnie na tym, że na wniosek skarżącego lub organu
może być przeprowadzone postępowanie, którego
celem jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności
faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez
strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w
granicach obowiązującego prawa. Wniosek można
złożyć aż do czasu wyznaczenia rozprawy. Mówiąc
najprościej, w trakcie mediacji organ i skarżący w
obecności bezstronnego mediatora mogą
przedyskutować to, czy nie można sprawy załatwić
bez przeprowadzania rozprawy.
Przebieg mediacji
W mediacji udział oprócz stron bierze mediator.
Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub
referendarz sądowy wyznaczony przez
przewodniczącego wydziału. Posiedzenie mediacyjne
odbywa się z udziałem stron. Wynika to niejako z
charakteru samej instytucji mediacji. Nie można
uznać, że postępowanie mediacyjne może odbyć się
skutecznie tylko z udziałem jednej strony. Mediacja
polega przecież na dyskusji co do faktów i praw
zaistniałych w danej sprawie. Z przebiegu posiedzenia
mediacyjnego spisuje się protokół. W nim zamieszcza
się stanowiska stron, a w szczególności dokonane
przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia
sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie
mediacyjne oraz strony.
Mediacja zakończona sukcesem pozwala na
zakończenie sporu. Na podstawie ustaleń dokonanych
w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub
zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje
inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w
zakresie swojej właściwości i kompetencji. Tym samym
na podstawie ustaleń mediacji organ administracji
może dokonać weryfikacji swojego rozstrzygnięcia. Nie
każda jednak mediacja prowadzi do kompromisu.
Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu
załatwienia sprawy, podlega ona rozpoznaniu przez
sąd. Brak ustaleń w toku mediacji powoduje, że
sprawę rozstrzyga sąd w zwykłym trybie, czyli na
rozprawie.
Zarówno urzędnicy jak i skarżący muszą
pamiętać, że wypracowane przez strony
rozwiązania przestają obowiązywać po
zakończeniu mediacji. Skarżący ma
pełną gwarancję obrony swoich praw, a
urzędnik musi pamiętać, że
niewypełnienie ustaleń poczynionych w
toku mediacji będzie podlegać kontroli.
Na akt wydany na podstawie ustaleń mediacji
można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu
administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie
trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo
wykonania lub podjęcia czynności. Skargę sąd
rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w
sprawie na akt lub czynność, w której
przeprowadzono postępowanie mediacyjne.
Tylko jeżeli skarga na akt lub czynność wydane
lub podjęte na podstawie tych ustaleń nie
zostanie wniesiona albo skarga ta zostanie
oddalona, sąd umarza postępowanie w sprawie,
w której przeprowadzono postępowanie
mediacyjne. Czyli spór się zakończy.
Jak sporządzić wniosek
Postępowanie mediacyjne może być prowadzone
mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego
postępowania. Jednak co do zasady strona, która chce
przeprowadzenia mediacji, musi sporządzić wniosek.
Wniosek o przeprowadzenie mediacji jak każde pismo
procesowe musi spełniać podstawowe wymogi
formalne. We wniosku o przeprowadzenie
postępowania mediacyjnego należy wskazać, jakie
konkretne okoliczności sprawy mają być poddane
wyjaśnieniu. We wniosku należy też wskazać ustalenia
co do sposobu załatwienia sprawy. Wnioskodawca
musi zakreślić, jakie okoliczności będą podlegać
dyskusji oraz jakiego rozwiązania się spodziewa.
Postępowanie
uproszczone
Kolejnym przypadkiem, kiedy sprawa nie trafia na
wokandę sądu, może być jej załatwienie w trybie
postępowania uproszczonego. Sprawa może być
rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli:
- decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą
nieważności albo wydane zostały z naruszeniem
prawa dającym podstawę do wznowienia
postępowania;
- strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do
rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z
pozostałych stron w terminie czternastu dni od
zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda
przeprowadzenia rozprawy.
Również w tym przypadku wniosek o
skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie
uproszczonym może złożyć zarówno organ
administracji, jak i skarżący. W obu przypadkach
do jego przeprowadzenia konieczna jest zgoda
strony przeciwnej. Jeżeli to skarżący występuje z
wnioskiem o przeprowadzenie postępowania
uproszczonego, organ administracji ma prawo
do żądania przeprowadzenia rozprawy. Organ
administracji ma na to 14 dni od doręczenia
skargi wraz z wnioskiem o skierowanie sprawy
do rozpoznania w trybie uproszczonym.
W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy
na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego
sędziego. Sąd rozpoznający sprawę w trybie
uproszczonym może przekazać sprawę do
rozpoznania na rozprawie. Sprawa może być
również rozpoznana w trybie uproszczonym, w
przypadku gdy organ nie przekazał sądowi skargi
mimo wymierzenia grzywny. Sąd może wówczas
na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na
podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan
faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie
budzi uzasadnionych wątpliwości.
Załatwienie sprawy
administracyjnej w trybie mediacji-
5 etapów
1. Złożenie skargi
Obywatel składa skargę do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego
2. Wniosek
Organ administracji występuje z wnioskiem o
przeprowadzenie mediacji
3. Porozumienie
Mediacja kończy się porozumieniem co do
rozstrzygnięcia sprawy
4. Zmiana decyzji
Na podstawie protokołu z mediacji organ
administracji zmienia zaskarżoną decyzję zgodnie z
ustaleniami mediacji.
5. Zakończenie sporu
Wydanie nowej decyzji kończy spór w sprawie.
Korzyści z mediacji
fakt, że mediacja jest poufna pozwala na
otwartość stronom i ochronę ich reputacji
żadna decyzja nie może być podjęta bez zgody
stron, co daje całkowitą kontrolę stronom nad
przebiegiem mediacji; mają więc bezpośredni
wpływ na rozwiązywanie konfliktu oraz
podejmowanie decyzji o zadośćuczynieniu
zaspokojone zostają interesy każdej ze stron,
obie strony są zwycięzcami
odreagowanie emocji, zmniejszenie lęku
szybki i ostateczny wynik
strony stosują się do podjętych ustaleń, bo
same te ustalenia uzgodniły
pomaga w utrzymaniu lub wznowieniu
kontaktów międzyludzkich
pozwala każdej ze stron zachować twarz
niski stopień ryzyka, w każdej chwili każda że
stron może zrezygnować
z mediacji
jest sprawiedliwa
jest znacznie tańsza od tradycyjnego procesu
sądowego
następuje pojednanie skonfliktowanych stron.
Za jedyną wadę mediacji może być uznawana
jej dobrowolność, gdyż nie można zmusić
stron do mediowania ani do wyrażania zgody
na jakiś układ. Jest to jednak również jeden z
atrybutów mediacji.
Mediacja jest procedurą bardzo skuteczną
przede wszystkim dlatego, że skonfliktowane
strony same znajdują rozwiązanie problemu i
zawierają porozumienie (ugodę) którą
zobowiązują się wypełnić. Proces ten pozwala
na sprawiedliwe rozwiązanie sporu przy
minimalizacji kosztów, rozgłosu i zakłóceń
w życiu prywatnym i zawodowym.
Dodatkowym atutem mediacji jest
stawianie sobie za cel sprawiedliwości
naprawczej, która gwarantuje
zadośćuczynienie, przeproszenie,
ponoszenie odpowiedzialności za swoje
czyny, zrozumienie motywów działania,
a przede wszystkim pojednanie.
Dziękujemy za uwagę!
Bibliografia
M. Borowicz, Mediacje gospodarcze- jak mediować i
przekonywać, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2004, s.
13- 20
S. Pieckowski, Mediacja w sprawach cywilnych, Difin,
Warszawa 2006, s. 11-14
Ch. W. Moore, Mediacje- praktyczne strategie rozwiązywania
konfliktów, Wolters Kluwer Polska Sp. z.o.o., Warszawa
2009, s. 30-34.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270
ze zm.).