Postępowanie pielęgniarki w zaburzeniach funkcjonowania przewodu pokarmowego.

Postępowanie

pielęgniarki w

zaburzeniach

funkcjonowania

przewodu

pokarmowego.

Układ pokarmowy

(trawienny)



ma kształt długiej cewy,

rozpoczynającej się szparą ustną i

kończącą się odbytem. W skład

przewodu pokarmowego

wchodzą: jama ustna, gardło,

przełyk, żołądek, jelito cienkie,

jelito grube oraz wielkie gruczoły

trawienne - wątroba i trzustka.

Cel układu

trawiennego



rozłożenie spożytych pokarmów

na najprostsze części składowe,

które wessane z jelit i

przetworzone przez wątrobę stają

się materiałem budulcowym

ustroju i źródłem energii.

Trawienie



jest procesem przerabiania pobranego przez

ustrój pokarmu. W początkowym okresie tego

procesu pokarm musi być poddany

mechanicznej przeróbce, zostaje

rozdrobniony i zwilżony, a następnie

przekształcony na związki prostsze, które

mogą już być wchłonięte do krwi i

wykorzystane przez komórki ustroju do

budowy własnych tkanek oraz użyte do

procesów przemiany materii.

Nieprzyswajalne resztki zostają wydalone z

organizmu.

Praca przewodu

pokarmowego



Pozostaje prze cały czas pod wpływem

układu nerwowego przywspółczulnego i

współczulnego.



Układ przywspółczulny, a więc nerw

błędny, zwiększa wydzielanie wszystkich

zaczynów w przewodzie pokarmowym i

przyspiesza przechodzenie pokarmu

przez przewód. Nerw współczulny ma

działanie przeciwne.

Definiowanie

podstawowych

zaburzeń



Zaburzenia czynności przewodu

pokarmowego mogą polegać na zaburzeniu

przyjmowania pokarmów i wszystkich

czynności fizjologicznych z tym

związanych. Zakłócenia te mogą objawiać

się w postaci różnorakich stanów

chorobowych.



Niespecyficzne objawy ogólne chorób

przewodu pokarmowego to: zaburzenia

połykania, zgaga, odbijania, nudności i

wymioty, zaburzenia w oddawaniu stolca i

gazów, krwotoki wewnętrzne, wodobrzusze.

Zaburzenia połykania



Połykanie jest złożonym aktem, w

którym bierze udział jama ustna,

gardło i przełyk, odbywającym się

w trzech fazach: ustnej, gardłowej

i przełykowej, przy czym faza

ustna ma charakter dowolny,

natomiast gardłowa i przełykowa

– odruchowy.

Dysfagia



Zaburzeniami połykania (dysfagią)

nazywamy trudności w formowaniu kęsa

pokarmowego oraz przechodzeniu pokarmów

płynnych i stałych z jamy ustnej do dalszych

odcinków przewodu pokarmowego.



Dysfagia stanowi wiarygodny objaw

chorobowy występujący jedynie w trakcie

samego aktu połykania, zależny od zaburzeń

jego odpowiedniej fazy.



Dysfagii mogą towarzyszyć bóle związane z

przełykaniem (odynofagia).

Przyczyny odynofagii

1. Nowotwory:



głowy,



szyi i śródpiersia.

2. Przebyte zabiegi chirurgiczne:



języka,



policzka.

3. Radioterapia, która powoduje włóknienie tkanek i zmniejszenie ich

ruchomości.

4. Grzybica jamy ustnej.

5. Schorzenia neurologiczne (stwardnienie rozsiane, po zabiegach

neurochirurgicznych).

6. Zniesienie odruchu połykania (u chorych nieprzytomnych).

7. Schorzenia nie związane z nowotworem:



zwężenie przełyku,



niedobór żelaza,

8. zaburzenia psychiczne.

9. Inne przyczyny:



odleżyny po długotrwałym stosowaniu drenażu żołądkowo-nosowego,



zwężenia pozapalne i powrzodowe wywołane lekami (np. KCl,

chinidyna),



tabletki połykane bez popijania mogą przylgnąć do błony śluzowej

przełyku i spowodować owrzodzenie (szczególnie salicylany, preparaty

potasu, tetracykliny).

Przyczyny odynofagii

połączonej

z dysfagią



Po urazach i w zapaleniu przełyku (ostre,

bakteryjne, wirusowe i grzybicze

zapalenia gardła, zapalenia migdałków

podniebiennych).



Spożycie zbyt gorących potraw i płynów,



Delikatne urazy przełyku związane z

połykaniem źle przeżutych lub suchych i

twardych pokarmów,



Nowotwory złośliwe jamy ustnej i gardła.



Przewlekłe infekcje grzybicze (kandydoza

przełyku u chorych z AIDS) lub po

chemio- czy radioterapii.

Zgaga



Subiektywnie odczuwane

wrażenie bólu lub pieczenia za

mostkiem, promieniującego

niekiedy z okolicy wyrostka

mieczykowatego (od dołu) do

okolicy gardła (ku górze), a nawet

do pleców, barków, a niekiedy do

szczęk.

Przyczyny zgagi



Nadmierne przepełnienie żołądka.



Zarzucanie treści żołądkowej do dolnego

odcinka przełyku.



Niewystarczająca ilość soku żołądkowego.



Przepuklina rozworu przełykowego.



Chorobą wrzodowa żołądka.



Nacieczenie rozrostowe żołądka.



Resekcji żołądka.



Choroby dróg żółciowych.



Ciąża.



Zaburzenia psychonerwicowe.

Odbijania



Odruchowe i spontaniczne wydalanie z żołądka

nadmiaru nagromadzonego tam powietrza może być

objawem przechodzenia powietrza z jamy ustnej do

żołądka wraz z pokarmem podczas połykania na skutek

osłabionej sprawności górnego zwieracza przełyku,

którego nadmierne rozluźnienie się ułatwia zasysanie

powietrza do przełyku. W tych przypadkach mamy

odbijania tzw. puste samym powietrzem bez

określonego zapachu.



Odbijanie może też pojawić się w niektórych stanach

chorobowych, np. w bezsoczności żołądka lub zwężeniu

odźwiernika. Pokarm może wówczas znacznie dłużej

zalegać w żołądku, w związku z tym procesy trawienia i

gnicia, które w warunkach prawidłowych następują w

dalszych częściach przewodu pokarmowego, toczą się

w żołądku przy równoczesnej nadprodukcji gazów jako

efekt fermentacji i bakteryjnych procesów gnicia. W

tych przypadkach odbijanie pozostawia w ustach

nieprzyjemny smak i zapach.

Czkawka



Napadowy, niezależny od woli skurcz przepony i

mięśni głośni, z towarzyszącą emisją

charakterystycznych dźwięków. Jest to odruch

spowodowany podrażnieniem nerwu przeponowego

bodźcami z narządów jamy brzusznej lub

bezpośrednio z ośrodkowego układu nerwowego.



Częstotliwość czkawki jest różna i wynosi od 2 do 60

razy na minutę. Przewlekła czkawka (trwająca powyżej

48 godzin i nawracająca) jest przyczyną zmęczenia,

dyskomfortu, utraty wagi, bezsenności i depresji która

nasila wyrzut adrenaliny i zahamowanie perystaltyki

jelit, co może doprowadzić w konsekwencji do

dalszych powikłań.



Czkawka nie jest bezpośrednio niebezpieczna, ale

niepotrzebnie obciąża układ krążenia w stanach

pooperacyjnych lub w wypadku chorób toczących się

w jamie brzusznej nasila dolegliwości. Przewlekła

czkawka wpływa obciążająco na rodzinę chorego.

Przyczyny czkawki



Nadmierne rozciągnięcie żołądka (przejedzenie),



Zabiegi operacyjne w obrębie jamy brzusznej.



Zapalenie otrzewnej.



Niedrożność jelit.



Krwawienie z przewodu pokarmowego.



Zapalenie wątroby.



Choroby toczące się w obrębie klatki piersiowej

(tętniak aorty, zapalenie śródpiersia).



Zmiany w mózgu (guzy mózgu, wylewy

krwawe, zapalenie opon mózgowych).



Toksyczne (ostre zatrucie alkoholowe,

mocznica).



Podłoże nerwicowe.

Wymioty



To wyrzucanie zawartości żołądka

przez przełyk i jamę ustną

wywołane antyperystaltyczną

czynnością żołądka i przełyku, przy

udziale tłoczni brzusznej.



Mechanizm sterowania wymiotami

odbywa się poprzez ośrodek

wymiotny w rdzeniu przedłużonym.

Przyczyny wymiotów

1. Następstwo zdrowego mechanizmu obronnego, np.:



po spożyciu nieodpowiednich pokarmów, alkoholu,

przepełnionego żołądka.

2. Jako następstwo zaburzeń:



bezpośrednie podrażnienie mózgu, np. w przebiegu urazów

głowy, zatruć, chemioterapii,



pośrednie podrażnienie mózgu, np. w przebiegu zaburzeń

żołądkowo - jelitowych, chemioterapii,



mechaniczne utrudnienia w odprowadzeniu treści

pokarmowej np. skurcz odźwiernika, niedrożność porażenna,



nie wyjaśnione wymioty, np. w ciąży,



wymuszone wymioty, np. po podaniu słonej wody lub

pewnych leków.

►►

Przed wystąpieniem wymiotów można zaobserwować:

pocenie się, zimne poty, niepokój, przyspieszony oddech,

płytkie oddychanie lub pogłębione, bladość powłoki skórnej,

zawroty głowy, wzmożone ślinienie, nudności.

Nudności - Mdłości



Nieprzyjemne odczucia najczęściej

poprzedzające wymioty, choć mogą

również występować samoistnie.



Wywołują ogólne osłabienie (obniżenie

ciśnienia krwi), złe samopoczucie,

zawroty głowy, silne pocenie się, ślinotok.



W patofizjologii nudności istotną rolę

odgrywa tzw. teoria receptorowa. Wg tej

koncepcji występowanie nudności

spowodowane jest pobudzeniem przez

mediatory chemiczne określonych

rodzajów receptorów, zlokalizowanych w

ośrodkowym układzie nerwowym lub

obwodowo w zakończeniach nerwowych

w obrębie przewodu pokarmowego.

Przyczyny nudności



Nudności mogą być spowodowane przez nowotwór

rozwijający się w obrębie przewodu pokarmowego.



Nowotwór trzustki.



Zastój treści pokarmowej w żołądku będący wynikiem

powiększenia wątroby, obecności płynu w jamie otrzewnej.



Choroba wrzodowa żołądka.



Leczenie morfiną lub innymi opioidami przeciwbólowymi.



Podrażnienie błony śluzowej żołądka (po stosowaniu

niesterydowych leków przeciwzapalnych, glikosteroidów,

preparatów żelaza, po spożyciu alkoholu i z powodu

infekcji).



Zaburzenia metaboliczne (toksyny wydzielane przez guz,

mocznica, za wysoki poziom wapnia w surowicy).



Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe (guzy pierwotne lub

przerzutowe w mózgu).



Zaburzenia psychiczne (lęk, niepokój, depresja).

Biegunka



Biegunka to częste oddawanie luźnego

stolca. O biegunce mówi się wówczas,

gdy chory oddaje częściej niż trzykrotnie

w ciągu 24 godzin nieuformowany stolec.



Biegunka występuje u około 7-10 %

chorych z zaawansowanym procesem

nowotworowym.



Biegunka, która występuje przez ponad 3

tygodnie, traktowana jest jako

schorzenie przewlekłe.

Przyczyny biegunki

1. Infekcje przewodu pokarmowego:



infekcje bakteryjne (np. salmonella,

campylobacter i shigella)



infekcje wirusowe (np. Rotavirus i

Norwalk wirus).

►

Biegunki spowodowane wspomnianymi

bakteriami powodują także pojawienie

się gorączki, natomiast objawy ogólne

rzadziej występują w przypadku infekcji

wirusowych.

2. Odżywianie przez gastrostomię.

Przyczyny biegunki c.d

3. Terapia lekami: przeczyszczającymi (zbyt

intensywna terapia – szczególnie u chorych

nowotworowych), antybiotykami,

cytostatykami, niesterydowymi -

przeciwzapalnymi, preparatami żelaza.

►

W przypadku niepełnej niedrożności

występuje na przemian biegunka i zaparcie.

4. Inne schorzenia: cukrzyca, nadczynność

tarczycy, zespół drażliwego jelita,

5. Błędy dietetyczne: ostre przyprawy,

alkohol, otręby, owoce (sporadycznie).

Wzdęcia



Powiększenie obwodu brzucha

spowodowane gromadzeniem się w

jelitach gazów powstających w wyniku

rozkładu bakteryjnego resztek

pokarmowych. Gazy te są częściowo

wchłaniane do krwi i wydalane z

powietrzem oddechowym. Nadmiar jest

wydalony przez odbyt w postaci wiatrów.

Warunkiem sprawnego wydalania gazów

jest właściwa motoryka jelit i dobre

napięcie tłoczni brzusznej.

Przyczyny wzdęć

1. Fizjologicznie wzdęcia występują:



po spożyciu produktów bogatych w

błonnik.

2. W warunkach patologicznych wzdęcia

występują w:



niestrawności fermentacyjnej,



chorobach trzustki,



chorobach pęcherzyka żółciowego,



zaparciach,



niedrożności jelit.

Zaparcie stolca

(trudności w

wypróżnieniu)



Zjawisko przedłużonego zalegania mas

kałowych w jelitach i wydalanie stolca o

zmniejszonej zawartości wody.

Zaparcie może być:



przypadkowe;



krótkotrwałe;



przewlekłe; nawykowe - atoniczne

- może powstawać na skutek nadmiernego

stanu kurczowego odbytu lub osłabienia stanu

napięcia mięśni odbytu. Występuje zwłaszcza u

osób nerwicowych, prowadzących nieregularny

tryb życia, a w szczególności nieprawidłowo

odżywiających się, częściej u kobiet.

Przyczyny zaparć



Dieta ubogoresztkowa.



Zmniejszona ilość przyjmowanych pokarmów i

płynów.



Zmniejszona aktywność.



Brak intymnych warunków defekacji.



Przyjmowanie leków przeciwbólowych.



Żylaki odbytu.



Obecność guza w przewodzie pokarmowym.



Rak okrężnicy i odbytu.



Zniedołężnienie związane z chorobą nowotworową.



Zaburzenia neurologiczne związane z uszkodzeniem

odcinka lędźwiowego rdzenia kręgowego.



zaburzenia psychiczne (nasilony lęk i depresja).

Sztuczny odbyt

►►

Rak okrężnicy i odbytu jest w

Polsce drugą najczęstszą

przyczyną śmierci po raku piersi.



Wcześnie wykryty zwiększa

szansę przeżycia chorego.

Leczenie jednak często wiąże się

z koniecznością wyłonienia stomii.

Stomia



To chirurgiczne wytworzenie nowego

ujścia jelita w celu wydalania kału, w

sytuacji, gdy zmiany chorobowe w jelicie

cienkim lub grubym uniemożliwiają

prawidłowe funkcjonowanie przewodu

pokarmowego.



W zależności od umiejscowienia

sztucznego odbytu wyróżnia się

kolostomię i ileostomię.

Kolostomia



Umiejscowiona jest na okrężnicy w

lewym dole biodrowym (przy usunięciu

odbytnicy i układu zwieraczy) lub w

prawym dole biodrowym (gdy usunięto

całą lewą część jelita) i powinna być

wypukła ponad powłoki brzuszne o 0,5

- 1,5 cm – ma średnicę 2- 5 cm. Kształt

okrągły, jest czerwona lub purpurowa.



Ujście stomii jest małe, ale może się

znacznie powiększać podczas

opróżniania jelit.

Ileostomia



Wytworzona jest z końcowego odcinka

jelita cienkiego w wyniku wyłączenia z

pasażu jelitowego całego jelita grubego.



Umiejscowiona jest w prawym

podbrzuszu, powinna być wypukła

ponad powłoki brzuszne o 3 - 4 cm – ma

średnicę 2 – 4 cm.



Jest najczęściej okrągła, koloru

czerwonego podobnego do koloru

śluzówki w jamie ustnej.

Krwawienie z

przewodu

pokarmowego



Stanowi zagrożenie życia chorego.

Dzieli się na:



krwawienia z górnego odcinka przewodu

pokarmowego - GOPP



krwawienia z dolnego odcinka przewodu

pokarmowego - DOPP.



Taki podział jest uzasadniony tym, że objawy

krwawienia w danym odcinku przewodu pokarmowego

są praktycznie jednakowe niezależnie od źródła a

jednocześnie różnią się znacznie dla obu odcinków pod

względem dynamiki rozwoju.



Ponadto krwawienia z przewodu pokarmowego można

dzielić według ich nasilenia na ostre i przewlekłe.

Przyczyny ostrego

krwotoku z GOPP



wrzód żołądka,



wrzód dwunastnicy,



zapalenie lub wrzód przełyku,



nieżyt żołądka lub nadżerki,



żylaki przełyku,

inne przyczyny:



nowotwory (raki, mięsaki, chłoniaki),



zaburzenia krzepnięcia i skazy naczyniowe,



przepukliny rozworu przełykowego lub

okołoprzełykowe.

Przyczyny krwawienia

z DOPP



uchyłkowatość,



angiodysplazja,



polipy i guzy,



zapalenie jelita, w tym swoiste

(colitis ulcerosa, choroba Crohna),



żylaki odbytu.

Wodobrzusze



Jest to gromadzenie się płynu w jamie brzusznej,



Wodobrzusze (puchlina brzuszna) jest objawem, który

występuje u ok. 15-50 % chorych w zaawansowanej

chorobie nowotworowej.



Niejednokrotnie wodobrzusze jest przyczyną innych

objawów



Rozpoznanie opiera się na danych z wywiadu, badaniu

fizykalnym (stwierdza się objawy wolnego płynu w jamie

otrzewnowej).



W przypadkach wątpliwych, można wykonać badanie

ultrasonograficzne, które pozwala na wykrycie nawet 100

ml płynu.

►►

Do charakterystycznych objawów wodobrzusza zaliczamy:

uczucie rozpierania w jamie brzusznej, nudności,

wymioty, pieczenie w przełyku, obrzęki kończyn dolnych,

duszność.

Przyczyny

wodobrzusza

1. Nowotwory:



jajnika,



błony śluzowej trzonu macicy,



gruczołu piersiowego,



jelita grubego,



żołądka,



trzustki.

Wymienione nowotwory stanowią razem

ok. 80 % przypadków puchliny

brzusznej.

Przyczyny

wodobrzusza c.d

2. Do rzadszych przyczyn zalicza się:



mesothelioma,



chłoniaki nieziarnicze,



rak stercza, szpiczak mnogi,



czerniak złośliwy.

3. Zmiany o charakterze łagodnym:



choroby wątroby z nadciśnieniem w układzie wrotnym,



zakrzepica żyły wrotnej,



zastoinowa niewydolność krążenia,



zespół nerczycowy,



zapalenie trzustki,



gruźlica,



perforacja jelita.

Document Outline