PROTEZY CAŁKOWITE

Metody wyznaczania zwarcia centralnego

1 

Położenie  żuchwy,  w  którym  łuki  (szeregi)  zębowe  stykają  się 

wzajemnie. (Jańczuk)

2 

To  każdy  wzajemny  stosunek  czynnościowy  łuków  zębowych 

żuchwy  i  szczęki  będących  w  kontakcie.   

(Ramfjord)

ZWARCIE (occlusio)  – położenie zwarciowe

POŁOŻENIA ŻUCHWY W STOSUNKU DO SZCZĘKI

Położenie 
spoczynkowe

Położenie 
międzyguzkowe 

= 

położenie centralne 
położenie mięśniowe 
(nawykowe)
kontaktowe położenie 
mięśniowe
nawykowe położenie 
zwarciowe
okludalne położenie 
zębów
okluzja centralna

Położenie dotylne 

=

centralne zwarcie
położenie więzadłowe
końcowe położenie 
zawiasowe
relacja centralna

Wyróżnia się 3 podstawowe położenia żuchwy:

POŁOŻENIA ŻUCHWY W STOSUNKU DO SZCZĘKI

Położenie spoczynkowe

jest wyjściowym 
położeniem żuchwy, w 
którym żuchwa znajduje 
się najdłużej i z którego 
zaczynają się jej ruchy.
W położeniu tym 
żuchwa przesunięta jest 
ku dołowi i przodowi. 
Występuje 
rozkontaktowanie 
powierzchni 
zwarciowych. (szpara 
spoczynkowa)

Okluzja centralna

to pozycja zębów 
górnych 
względem 
dolnych przy 
maksymalnym 
zaguzkowaniu.

 

(w 

 najgłębszym 
kontakcie) 

Relacja centralna

 

to najbardziej dotylna, 
niewymuszona pozycja 
żuchwy względem szczęki 
przy danej wysokości 
zwarcia.

 

pozycję tą przyjmuje 
żuchwa kiedy wyrostki 
kłykciowe wędrują w ssż od 
położenia mięśniowego do 
najbardziej dotylnego, od 
którego z uwagi na warunki 
anatomiczne nie może 
nastąpić dalsze 
przesunięcie.

POŁOŻENIA ŻUCHWY W STOSUNKU DO SZCZĘKI

Położenie spoczynkowe

Okluzja centralna

Relacja centralna

 

+

Położenie 

dotylne, 

położenie 

międzyguzkowe  oraz  drogi  poślizgu 
pomiędzy  tymi    położeniami  składają 
się na pojęcie zwarcia centralnego czy 
centrycznego

 

Zwarciem  ekscentrycznym  określa  się 
wszystkie 

pozostale 

położenia 

i 

przemieszczenia  zuchwy  wystepujące 
przy kontakcie zębów.

=

ZWARCIE CENTRYCZNE (zwarcie centralne)

Położenie spoczynkowe

Okluzja centralna

Relacja centralna

 

Położenie 

dotylne 

(relacja 

centralna) 

może  być  tym  samym 

położeniem

 

co 

położenie 

centralnego  zwarcia  (centralnej 
okluzji) .
Jednak  w  populacji  tylko  u  8-10% 
pacjentów położenia te są jednakie. 
  Oba  położenia  należy  więc  uznać 
za fizjologiczne albo prawidłowe.

POŁOŻENIA ŻUCHWY W STOSUNKU DO SZCZĘKI

USTALENIE CENTRALNEGO ZWARCIA

• I  sytuacja  kliniczna  -  pełne  łuki    lub  pojedyncze 

braki zębowe i jest utrzymana wysokość zwarcia 
–  rejestracja  zwarcia  za  pomocą  rejestratu 
zwarcia

• II  sytuacja  kliniczna  -  braki  częściowe,  ale 

zachowane  strefy  podparcia  (wysokość  zwarcia) 
–  wzorniki  zwarciowe  i  uproszczona  metoda 
rejestracji zwarcia

• III  sytuacja  kliniczna  -  braki  częściowe  bez  stref 

podparcia  lub  bezzębie  –  pełne  ustalenie 
centralnego położenia żuchwy

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA - etapy

Najbardziej 

popularną 

metodą 

określania 

zwarcia centralnego w leczeniu bezzębia jest:

metoda anatomofizjologiczna

.

Metoda ta składa się z trzech etapów: 

-  I  etap  -  ustalenie  położenia  płaszczyzny 
zgryzowej
-II  etap  -  określenia  zwarciowego  wymiaru 
pionowego dolnego odcinka  twarzy
-III  etap  -  określenia  centralnego  położenia 
żuchwy w płaszczyźnie horyzontalnej.

CENTRALNE ZWARCIE

relacja wertykalna (pionowa)

WYSOKOŚĆ ZWARCIA

odległość szczęki od żuchwy w położeniu 

relacji centralnej mierzona między dwoma umownie 

określonymi punktami np. subnasale i gnathion

relacja horyzontalna 

(pozioma)

pozycja /położenie żuchwy 

względem szczęki 

w płaszczyźnie poziomej

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA - etapy

Do  ustalenia  centralnego  zwarcia  w  tej 
metodzie niezbędne są:

Wzorniki zwarciowe,
Cyrkiel, linijka ewt. przyrząd Willisa, 
Płytka Foxa, 
Klucze zwarciowe, 
Ołówek lub pisak dermograficzny, 
Nożyk protetyczny, 
Palnik gazowy

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

wzorniki zwarciowe

Wzorniki  zwarciowe  służą  do  ustalenia  żądanego  położenia 
żuchwy  w  stosunku  do  szczęki,  utrwalonego  następnie  w 
zgryzadle  albo  zwieraku,  płaszczyzny  okludalnej  oraz  właściwej 
relacji łuków zębowych w stosunku do warg, języka i policzków.

Wzorniki muszą odpowiadać następującym wymaganiom:

-być właściwie ukształtowane i przylegać do modelu roboczego 

-być stabilne

-nie zaburzać ruchów warg języka i policzków; nie zniekształcać rysów twarzy

-być wykonane z materiału trudno odkształcalnego  w warunkach jamy ustnej

-mieć gładka powierzchnię i zaokrąglone kontury

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

wzorniki zwarciowe - przygotowanie

Wzorniki  zwarciowe  powinny  być  wykonane  wg.  wartości 
średnich godnie z zasadą Mc Grane’a tz. że ich wysokość w linii 
pośrodkowej, mierząc od najgłębszego punktu w przedsionku do 
linii siecznej, powinna mieć ok. 20mm..

Płaszczyzna  orientacji  (okluzji)  wzornika  górnego    powinna  być 
ukształtowana  przyrządem  Rim-former  (być  równoległa  do 
punktów  odpowiadającym  incisurae  pterygopalatinae  oraz  papilla 
incisiva).  
Płaszczyzna orientacji wzornika dolnego powinna przebiegać w linii 
pośrodkowej  przez punkt wyznaczony zgodnie z zasadą Mc 
Grane’a oraz punktami pomiędzy 1/3górną i 1/3 dolną wysokości 
trójkąta zatrzonowcowego (dla ułatwienia połowa wysokości)

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

wzorniki zwarciowe - przygotowanie

Po  przygotowaniu  wzorników  zgodnie  z  wartościami  średnimi, 
skontrolowaniu  ich  przylegania,  należy  wprowadzić  je  do  jamy 
ustnej  pacjenta  i  skorygować  tak,  aby  wzornik  górny  wystawał 
ok. 
1-2mm spod  wargi górnej a płaszczyzna okluzji była równoległa 
do  linii  Campera  (nosowo-usznej)  i  źrenicznej.    Do  weryfikacji 
przebiegu płaszczyzny okluzji służy płytka Foxa. 

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

I etap– wyznaczenie płaszczyzny okluzji

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

II etap – Ustalenie zwarciowego wymiaru pionowego dolnego 

odcinka twarzy

1. Zaznaczenie kropek na nosie i brodzie.
2. Spowodowanie, by pacjent przyjął 

spoczynkową 

pozycję żuchwy

. Do tego celu pomocne są 

metody:

• spoczynkowa - pacjent siedzi pionowo bez 

podparcia z zamkniętymi ustami

• kontaktowa - pacjent zamyka usta do momentu 

uzyskania liniowego kontaktu warg.

• fonetyczna - wymawianie słowa "Adam" - 

"Warszawa"

• połykowa - po połknięciu śliny

3. Określenie za pomocą cyrkla i linijki lub specjalnych 

przyrządów 

spoczynkowego wymiaru pionowego

.

4. Określenie 

zwarciowego wymiaru pionowego 

przez 

odjecie od uzyskanego spoczynkowego wymiaru 
pionowego od 2 do 3 mm na szparę spoczynkową.

5. Rejestracja zwarciowego wymiaru pionowego

 przez 

obniżanie lub podwyższanie dolnego wału 
zwarciowego w ten sposób, by oba wały zwierały się 
ze sobą przy określonym uprzednio wymiarze 
pionowym. Istotne jest przy tym zapewnienie 
zrównoważonego nacisku na powierzchniach wałów 
zwarciowych. Spełnienie tego warunku jest 
praktycznie możliwe dzięki uplastycznianiu 
powierzchni dolnego wału zwarciowego lub 
wprowadzenie plastycznej masy wyciskowej 
pomiędzy wały zwarciowe i zaciśnięciu przez 
pacjenta żuchwy. 

2-4 
mm

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

II etap - wyznaczenie wysokości zwarcia – inne metody

Metody wspomagające wyznaczania 
pionowej relacji

-przeniesienie wysokości zwarcia ze 
starych protez 
-metoda antrompometryczna 
-wyznaczenie wysokości zwarcia na 
podstawie danych, poprzedzających 
ekstrakcje
-metoda ustalania zwarcia przy 
współpracy pacjenta 

Pacjent bezzębny ma skłonność do wysuwania żuchwy do przodu 
w czasie jej zwierania i dlatego
w  wielu  przypadkach  właściwe  jej  sytuowanie  wymaga 
dodatkowych zabiegów.
 
Staramy  się  aby  pacjent  przyjął  powtarzalne  położenie  dotylne 
żuchwy.

Posługujemy się następującymi metodami:

Pasywne:

Zwieranie żuchwy w trakcie uciskania przez lekarza wału zwarciowego dolnego wzornika w okolicy 
drugich zębów trzonowych
Ucisk ręki lekarza na podbródek

Aktywne:

Przełykanie śliny i zwieranie żuchwy przy końcu tej czynności
Dotykanie koniuszkiem języka do tylnej granicy płyty wzornika górnego
Przywodzenie żuchwy podczas gdy głowa jest odchylona do tyłu
Wielokrotne powtarzanie ruchów zamykania i otwierania ust
Uśmiech  podczas zwierania wzornikw

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

III etap - Ustalenie centralnego zwarcia w płaszczyźnie poziomej

Ustaloną pozycję centralnego zwarcia w płaszczyźnie poziomej u 
pacjenta  rejestrujemy  na  wzornikach    dopasowując  wzornik 
dolny do górnego- dodając lub odejmując wosk.

Złączenia wzorników można dokonać:
a.  metodą  Jędrzejewskiego  -  za  pomocą  pinesek  wpiętych  w 
dolny wał i uplastycznienia górnego wału,
b. metodą wykonania zagłębień w górnym wale zwarciowym oraz 
nałożenia plastycznego wosku na dolny wał zwarciowy.
c. kluczy zwarciowych

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

III etap - Ustalenie centralnego zwarcia w płaszczyźnie poziomej

Po 

ustaleniu 

centralnego 

zwarcia 

i 

zespoleniu 

wzorników 

na 

powierzchniach 
przedsionkowych 

wałów 

zakreśla się linie orientacyjne 

•środkową, 

•kłów 

•uśmiechu 
pomocne  technikowi  przy 
osadzaniu 

modeli 

w 

artykulatorze  i  ustawianiu 
zębów.

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

Końcowy etap ustalenia centralnego zwarcia

METODA ANATOMOFIZJOLOGICZNA

Ustalenie centralnego zwarcia w płaszczyźnie poziomej – inne metody

W celu wykorzystania tej metody po 
uprzednim określeniu wysokości 
zwarcia we wzornikach montuje się 
tzw. rylec i stolik.

Metoda wewnątrzustnej rejestracji 

położeń żuchwy polega na wykonaniu 

graficznego  zapisu  poziomych  ruchów  żuchwy,  które  w  warunkach 
prawidłowych  tworzą  wykres  zwany  łukiem  gotyckim  albo  punktem 
strzały.

Po 

wprowadzeniu 

tak 

zmodyfikowanych 

wzorników 

poleca 

się 

pacjentowi 

wykonanie  żuchwą  ruchów  do 
przodu, do tyłu i na boki.

Wierzchołek  strzały  wskazuje 
najbardziej  dotylne  położenie 
żuchwy.

Dziękujemy za uwagę