EKONOMIA
MNOŻNIK WYDATKÓW
EKONOMIA
MNOŻNIK WYDATKÓW
MNOŻNIK WYDATKÓW
1.
PODSTAWOWA IDEA MNOŻNIKA
2.
KONSUMPCJA I OSZCZĘDNOŚCI
3.
IMPORT
4.
MNOŻNIK RAZ JESZCZE
1. PODSTAWOWA IDEA MNOŻNIKA
ZMIANA POPYTU AUTONOMICZNEGO (przykłady):
Y=C+I+G+X-M
– Spadek stopy procentowej
– Fala innowacji
– Zmiana sytuacji gospodarczej za granicą
– Zmiana nastrojów konsumentów i inwestorów
– Zmiana wydatków rządowych
Kiedy autonomiczne wydatki wzrastają, globalny popyt
też wzrasta. Wrasta więc realny PKB. Ale
wzrost realnego
PKB jest większy od początkowego wzrostu
autonomicznego popytu.
Mnożnik jest to wielkość, o którą trzeba powiększyć/
pomnożyć zmianę w wydatkach globalnych, aby
zdeterminować zmianę w wydatkach równowagi i
realnym PKB.
BEZ PODATKÓW I IMPORTU:
MNOŻNIK > 1 (
wygenerowana konsumpcja
)
I
AD
Y
Yd
C
S
Wyobraźmy sobie następujący szok: inwestycje
wzrastają. Dodatkowe wydatki przedsiębiorstw
oznaczają, że globalny autonomiczny popyt i realny
PKB wzrastają. Wzrost realnego PKB zwiększa dochód
rozporządzalny, a z zerowymi podatkami, realny PKB i
rozporządzalny dochód wzrastają o tą samą kwotę.
Wzrost rozporządzalnego dochodu powoduje następnie
wzrost konsumpcji. A wzrost konsumpcji powiększa
jeszcze bardziej globalny popyt. Realny GDP oraz
dochód rozporządzalny zwiększają się znowu,
pociągając za sobą zwiększenie konsumpcji.
Początkowy wzrost inwestycji powoduje więc jeszcze
większy wzrost globalnego popytu, ponieważ prowokuje
wzrost w konsumpcji. Skala wzrostu globalnego popytu
na wskutek zwiększenia się inwestycji jest
zdeterminowana przez mnożnik.
Mnożnik jest większy niż 1, ponieważ ostateczny wzrost
PKB jest większy niż początkowy wzrost popytu
autonomicznego.
Różnica to wygenerowany popyt
(konsumpcja).
ż
Po ludzku:
Nadawcy telewizyjni zwiększają inwestycje w telewizję cyfrową, zamawiając
specjalne oprogramowanie.
Producenci oprogramowania dostają nowe zamówienia, zatrudniają więcej
pracowników (lub aktualni pracownicy dostają nadgodziny). Generalnie ludziom
„od oprogramowania” dostają się dodatkowe dochody.
Ludzie „od oprogramowania” trochę z tych dodatkowych dochodów zaoszczędzą,
a za resztę kupią np. książki.
Ludzie „od książek” produkują więcej książek i mają wyższe dochody. Z tych
dodatkowych dochodów część jest oszczędzana, część wydawana na.. np.
dodatkowe bilety do kina.
Ludzie „od kina” produkują więcej filmów i mają wyższe dochody. Z tych
dodatkowych dochodów część jest oszczędzana, część wydawana na.. np.
samochody….
Ludzie „od samochodów” produkują więcej aut i mają wyższe dochody. Z tych
dodatkowych dochodów część jest oszczędzana, część wydawana na….
W sumie zatrudnienie wzrosło, wzrosły dochody, powstały dodatkowe
oszczędności oraz dodatkowa konsumpcja (książek, kina, samochodów, itd.).
Popyt globalny wzrósł więc nie tylko o wydatki inwestycyjne (na
oprogramowanie), ale także o wygenerowaną konsumpcję (książki, kino,
samochody…)
MNOŻNIK – wzrost jednego z
elementów popytu generuje
kolejne wzrosty AD (przez wzrost
C)
wzrost z
biezacej
rundy
wzrost
skumulowany
z poprzednich
rund
+I
+C
+C
+C
+C
+C
+C
+C
+C
Mnożnik a skłonność do
konsumpcji i oszczędzania
MNOŻNIK tym większy im ……
I
AD
Y
Yd
C
S
2. KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ
DO KONSUMPCJI I
OSZCZĘDZANIA
Dochód rozporządzalny: Yd = Y –T (dochód – podatki)
Yd = C +S (konsumpcja + oszczędności)
Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC)
jest to część
zmiany w dochodzie rozporządzalnym, jaka jest
konsumowana.
MPC=dC/dYd
Kwota, o jaka wzrastają oszczędności, kiedy rozporządzalny
dochód wzrasta o jednostkę zależy od
krańcowej skłonności
do oszczędzania (MPS).
MPS=dS/dYd
MCP+MPS=1
dC+dS=dYd
dC/dYd + dS/dYd=1
3. IMPORT
Import jest zdeterminowany przez wiele czynników,
ale w krótkim okresie, przy stałych cenach dominuje
jeden czynnik: realny PKB w kraju.
Przy innych czynnikach bez zmian, im większy realny
PKB w kraju, tym większa ilość importowanych dóbr.
Ten związek jest określony przez
krańcową skłonność
do importu.
KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO IMPORTU:
MMP= dM/dY
ą
4. MNOŻNIK RAZ JESZCZE
I AD Y Yd
C S
M
T
IMPORT (M) I PODATKI (T) ZMNIEJSZAJĄ
MNOŻNIK:
Import (M) sprawia,
ż
e mnożnik jest mniejszy niż
byłby bez importu. Dzieje się tak, poniewa
ż
część wzrostu konsumpcji jest przeznaczona na
dobra i usługi importowane. A tylko dobra i
usługi produkowane w Polsce zwiększają realny
PKB w Polsce. Im większa krańcowa skłonność
do importu, tym mniejsza zmiana w polskim
PKB.
Podatki dochodowe (T) także zmniejszają
MNOŻNIK. Jesli płacimy podatki dochodowe,
dochód rozporządzalny wzrasta o mniej niż
wzrost realnego PKB. Konsekwentnie,
konsumpcja wzrasta mniej niż bez podatków. Im
większa krańcowa stopa opodatkowania, tym
mniejsza zmiana w rozporządzalnym dochodzie i
w realnym PKB.
Po ludzku:
Część książek, samochodów jest
wyprodukowana za granicą (nasz import).
Kupowanie ich zwiększa więc popyt na
towary zagraniczne, a nie nasze.
Z dochodu trzeba jeszcze zapłacić
podatek dochodowy. Mniej pieniędzy
zostaje na oszczędności i dodatkowe
książki czy samochody.
5. MNOŻNIK a POZIOM CEN
poziom
cen
realny
PKB
P0
SAS0
LAS0
AD0
E0
Y0
E1
=Y2
P1
P2
Y1
AD1
w rośnie
E2
SAS1
wzrost
popytu
autonomicznego
efekt mnożnika
(dodatkowy
wzrost konsumpcji)
Na początku gospodarka znajduje się w równowadze długookresowej
(równowaga stacjonarna lub równowaga pełnego zatrudnienia). Punkt A
leży na przecięciu się LAS, SAS i AD.
Przykładowo autonomiczne inwestycje wzrastają i przesuwają AD w
prawo. Efekt mnożnika generuje dodatkowy wzrost konsumpcji. Globalny
popyt na produkty krajowe wzrasta więc jeszcze bardziej.
W obliczu zwiększonego popytu, przedsiębiorstwa zwiększają podaż
oraz zwiększają ceny. Równowaga krótkookresowa ustala się w punkcie
E1. Realny PKB wzrósł w stosunku do równowagi początkowej. Mamy
lukę inflacyjną.
W tej sytuacji, realny PKB jest powyżej potencjalnego PKB. Siła robocza
jest bardziej niż w pełni wykorzystana, występuje nadmiar wolnych
miejsc pracy. Jako że poziom cen wzrósł, siła nabywcza płacy nominalnej
zmalała. Pracownicy domagają się teraz podwyżek. Płace nominalne
zaczynają wzrastać. Zwiększające się płace podnoszą koszty, co
zmniejsza SAS. Krzywa SAS zaczyna się przesuwać w lewo w kierunku
SAS1. Następuje przesuwanie się równowagi wzdłuż AD1. Wzrost płac
powoduje wzrost kosztów dla firm, które podnoszą ceny. Mamy spiralę
płacowo cenową. Jednak płace wzrastają bardziej, w wyniku czego płaca
realna sprzed szoku jest przywrócona. Kiedy płaca nominalna i poziom
cen wzrosły o ten sam procent, realny PKB równa się potencjalnemu PKB
i gospodarka znajduje się w równowadze w punkcie D.
Długoterminowy
mnożnik równa się zero.
Jest to logiczne, gdyż w długim okresie to globalna podaż determinuje
produkcję, a w naszym przypadku globalna podaż pozostała bez zmian.
konkluzja
Zmiany w C, I, G czy X-M powodują proporcjonalnie
większą zmianę w globalnym popycie (ponieważ
generują
dodatkowy wzrost konsumpcji
).
Jednak, kiedy poziom cen się zmienia, efekt mnożnika
staje się coraz mniejszy.
W końcu, w długim okresie, szok jest całkowicie
zabsorbowany i gospodarka ostatecznie powraca do
pełnego zatrudnienia.