PODSTAWY FIZJOTERAPII W ONKOLOGII

Wykład  dr  n.  med.  Wiktora  Chmielczyka  i  dr  Hanny  Tchórzewskiej  z  Warszawskiego  Centrum
Onkologii  podczas  Klinicznego  Kursu  Wprowadzającego  z  Balneologii  i  Medycyny  Fizykalnej  w
Ciechocinku 2004r.

Chirurgia  Onkologiczna  Dzieci  i  Młodzieży  –  Zagadnienia  Wybrane  Akademia  Medyczna  we
Wrocławiu, Wrocław 1996

Onkologia Kliniczna pod redakcją  T.Koszarowskiego , PZWL Warszawa 1985

Kinezyterapia - K. Milanowska PZWL Wydawnictwa Lekarskie Warszawa 2003

Kompendium  Rehabilitacji  i  Fizjoterapii  –  R  Kinalski,  Wydawnictwo  Medyczne  Urban  i  Partner
Wrocław 2002

Rehabilitacja Medyczna pod red. K. Milanowskiej  i W.Degi Wyd.IV PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Warszawa 2003

Podstawy Rehabilitacji  Tom XVIII  Warszawa 2004   Wydawnictwo Naukowe PWN

Ocenia się, że obecnie w 2007r.ok. 150tys. ludzi zachoruje na choroby nowotworowe

w 2010r. będzie to już ok.165 tys./rok

Wyizolowano w komórkach ludzkich tzw. czynnik P-53, odpowiedzialny za
tzw.wewnątrzkomórkową drogę apoptozy . Jednak



co najmniej 3 związki obecne w nikotynie niszczą go:



pestycydy = receptory estrogenowe ,



przekaźniki telefonii komórkowej → OUN, układ czerwonokrwinkowy, chłoniaki.

W zakresie dróg rodnych (zewnętrzne narządy płciowe kobiety) warstwa śluzu stanowi barierę
ochronną dla toksyn
Jest ona niszczona przez środki antykoncepcyjne (zmiana właściwości fizykochemicznych –
odczyn i struktury).
A także przewlekłe stany zapalne .

Epidemiologia:
Kobiety:  w zakresie  sutka  - 12,9%
                                   jelit   – 11,4%
                                   płuc  – 11%
Mężczyźni:  płuca – 27%
                     j. grube – 10,3%

PRAWDOPODOBNY ROZWÓJ PROCESU NPL

Inicjacja w DNA → przejście na komórkę i ich układ → dalsza progresja → rozwój npl
Fizjologicznie czas życia komórki wynosi ok.50-60 podziałów . W NPL podział następuje bez
końca.

FAZOWY ROZWÓJ CHOROBY  NOWOTWOROWEJ

1.     Faza indukcji → działania  profilaktyczne
2.     Faza  latentna (ukryta faza) → profilaktyka wtórna, ukierunkowana na  narządy docelowe
       płuca ,

 j.grube,

 sutek.

3.     Faza jawna → leczenie i rehabilitacja.
4.     Faza paliatywna.
5.     Faza hospicyjna (terminalna)

DEKALOG ANTYNOWOTWOROWY
1.

nie pal,

unikaj alkoholu,

ograniczaj tłuszcze,

ograniczaj wędliny i marynaty (środki konserwujące i sposób przygotowania,

unikaj nadwagi,

dostosuj mikroklimat pomieszczeń (praca!),

produkty spożywcze bogate w błonnik,

przechowywać żywność w lodówce (nie za oknem w plastikowych pojemnikach),

ograniczyć ekspozycję na UV,

10.

zgłaszaj się na badania profilaktyczne.

Badania wstępne odnośnie reakcji wody w pojemnikach plastykowych z możliwościa
wytwarzania substancji szkodliwych.

RAK PIERSI

                                                    zmiany emocjonalne
   Po leczeniu operacyjnym → kalectwo                                                            przeżycie
                                                              zmiany wyglądu

Działania rehabilitacyjne w tym fizjoterapeutyczne obejmują:


rehabilitację fizyczną, psychiczną, seksualną, zawodową, społeczną.

PROPONOWANY ALGORYTM REHABILITACJI KOBIET PO MASTEKTOMII[wg. Instytutu
Fizjioterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego]
Chore bez obrzęków i z pełną ruchomością w stawach:


automasaż



ćwiczenia oddechowe



ćwiczenia oddechowe

ćwiczenia rekreacyjne
Chore z ograniczeniami ruchomości w stawach


automasaż



ćwiczenia w odciążeniu



tzw ćwiczenia naczyniowe



ćwiczenia wzmacniające reedukcję nerwowo-mięśniową

ćwiczenia ogólnousprawniające
Chore z obrzękami i ograniczeniami ruchomości


jw.



drenaż limfatyczny



aquawibron



masaż pneumatyczny

ćwiczenia samowspomagane

MASAŻ PNEUMATYCZNY MOŻNA STOSOWAĆ TYLKO PRZY ISTNIEJĄCYM OBRZĘKU
LIMFATYCZNYM
BŁĘDEM

JEST

STOSOWAĆ

MASAŻ

KLASYCZNY

STRONIE

OPEROWANEJ[ rozgrzane tkanki silniej wydzielają chłonkę]
PRZY ISTNIEJĄCYCH WSKAZANIACH –STOSOWAĆ MASAŻ Z WYŁĄCZENIEM
KOŃCZYNY PO STRONIE OPEROWANEJ
Po zastosowaniu leczeniu operacyjnym:


zmiana postawy ciała,



ograniczenie ruchomości barku,



obrzęk (usunięcie układu chłonnego z dołu pachowego i ścian kl. piersiowej )



rehabilitacja psychologiczna obejmuje działania z uwagi na: lęk przed śmiercią i

kalectwem, przed utratą kobiecości i macierzyństwa, lęk związany z samą chorobą, lęk
jako cecha charakteru.

PROBLEM OBRZĘKU
Pojawia się już po ok. 6 m-cach. Po ok. 5 latach obserwuje się u ok.30%.
W przeciągu 20 lat → 45% (zwłaszcza po radioterapii)
Profilaktyka p/obrzękowa już od pierwszych godzin po zabiegu operacyjnym,


chusta trójkątna odciążająca kończynę,



ćwiczenia bierno – czynne w I dobie po zabiegu operacyjnym, na podwieszkach, w

odociążeniu


masaż wspomagający odpływ chłonki z kończyny (b. delikatnie),



ciągła psychoedukacja.

Przyczyny :
Bezpośrednie:


usunięcie układu chłonnego (węzły, naczynia),



technika operacyjna → szycie skóry,



blizna (wtórnie).

Pośrednie:


zaburzenia w układzie białek płynu wewnątrz i zewnątrzkomórkowego,



zamykanie i zwężanie naczyń → ograniczenie odpływu żylnego, (później i napływu

tętniczego),


przerzuty/wznowy npl.,



radioterapia/tzw. późny odczyn popromienny po ok. 2 lat.

Profilaktykja obejmuje także:


nie spanie/ leżenie na boku operowanym,,



p/obrzękowe ułożenie kończyny także i podczas snu,



nie mierzenie RR na tej kończynie,



ograniczenie dźwigania (obciążenia statyczne i dynamiczne bezpośrednie i pośrednie).

Groźne: złamania , wszelkie unieruchomienia i tzw. gwałtowne szarpnięcie = nadwerężenie
kończyny np. przez psa, autobus, upadek, itp.

Obserwuje się tzw. obrzęk miękki → twardy → włóknienie → ucisk
Pomiary obwodu kk..górnych w tych samych punktach :
1.

10cm. poniżej kłykcia bocznego kości ramiennej

10cm. powyżej wyrostka łokciowego nadgarstka

przez środkową część śródręcza

Ewentualnie : 10cm. powyżej wyrostka łokciowego nadgarstka i 10cm.poniżej wyrostka barkowego
łopatki

Codzienne ćwiczenia i masaże
Ważne:


ćwiczenia postawy ciała,



ćwiczenia oddechowe



drenaż grawitacyjny.

Masaż Pneumatyczny
Stosowane są specjalne rękawy ze zmiennym uciskiem pneumatycznym przesuwające chłonkę
w kierunku dośrodkowym → !!! uwaga wysoki RR (NIE) także i do użytku domowego) co 2 –
gi dzień (wielokomórkowe i jednokomórkowe).
Ważne aby wykonywać naprzemienny skurczy mm. zginaczy i mm. + prostowników (drenaż
mięśniowy).

Siła mięśniowa oceniana dynamometrem

FIZYKOTERAPIA:


masaż wirowy (nieszkodliwa bezpieczna hydroterapia),



masaż podwodny,



aquavibron z miękką końcówką,



drenaż limfatyczny

stosowanie specjalnie przygotowanych opasek uciskowych
↓
1.

obwinąć równo gąbką = walec

↓
2.

drugi walec z opaski (każdy palec osobno)

ewent. specjalne rękawy (Szwajcaria).

Bardzo często  spotykane pooperacyjne uszkodzenie n. piersiowego i  n. piersiowego długiego
→  odstawanie łopatki (niewidoczne przy opuszczonych wzdłuż  ciała kończynach),
→ ograniczenie odwodzenia i rotacji  w barku.

Na ewentualny tworzący się bliznowiec można stosować:


jontoforeza z jodkiem potasu

NIE WOLNO WOLNO STOSOWAĆ U CHORYCH LECZONYCH ONKOLOGICZNIE


pole magnetyczne,



ultradźwięki ,



diatermia

PROTEZOWANIE UTRACONEJ PIERSI:


przy zakończeniu hospitalizacji → wniosek na protezę (dostosowana do zachowanej piersi

wielkością, wyglądem, ciężaru, konsystencją, wyglądem.
Różnice ↑ 20% wagi → wady postawy ciała:


ułożenie barku niesymetrycznie,



odstające łopatki,



rotacja kręgosłupa.

Dodatkowo odpowiednia bielizna z tzw. ramiączkiem dociskowym.

REKONSTRUKCJE I OPERACJE ODTWÓRECZE PIERSI

Warunek:


blizna miękka, elastyczna,



pełny zakres ruchów.

Ważne usprawnienie przedoperacyjne i pooperacyjne.

Do  zabiegu  rekonstrukcyjnego  piersi  musza  być  zachowane    i  obecne  mięśnie      -    np.  mm.
piersiowe przy zabiegu s.Halsteda są usuwane.

Przy radioterapii również nie → zwłóknienie tkanek
Stosuje się ednoprotezę rozciągającą  (o 1/3 większa od zwykłej)
im dłużej  się ją stosuje tym lepiej) zwykle 2 m-ce, następnie zmniejsza się ją do wymaganej
wielkości (upuszczenie płynu i usuniecie drenu).
Jednocześnie stosuje się ćwiczenia usprawniające i masaże:
Możliwe użycie m.prostego brzucha, przemieszczonego na kl. piersiową (b.często ulega tzw.
tłuszczowej martwicy.
W dalszym  etapie rekonstrukcja brodawki.

Document Outline