DIAGNOSTYKA
LABORATORYJNA
To dział medycyny zajmujący się
dostarczaniem informacji o stanie
zdrowia pacjenta na podstawie
badań materiału biologicznego.
Przedmiotem badań są wybrane
cechy fizyczne, morfologiczne,
biochemiczne, immunologiczne
przydatne w różnicowaniu zdrowia i
choroby oraz w ocenie funkcji
narządów i tkanek.
Diagnostyka Laboratoryjna
Aby racjonalnie wykorzystać informacje
dostarczane przez diagnostykę lekarz powinien
posiadać podstawową wiedzę z zakresu:
– Zaburzeń na poziomie molekularnym i subkomórkowym,
które powodują choroby lub są ich następstwem
– Zmian wywołanych przez te zaburzenia w ilościowym lub
jakościowym składzie materiału biologicznego
– Rodzaju stosowanych i dostępnych testów
laboratoryjnych oraz właściwych dla nich wymagań
przedanalitycznych
– Zasad doboru badań odpowiednich do rozwiązania
określonego problemu medycznego
– Zasad interpretacji wyników badań z uwzględnieniem
czynników wpływających i wiarygodności diagnostycznej
Racjonalna Diagnostyka
Laboratoryjna
Uzyskanie prawidłowego rozpoznania przy
optymalnym nakładzie środków, czyli:
– Stosowanie właściwych metod diagnostycznych (badania
powinny się uzupełniać a nie powielać)
– Interpretowanie wszystkich wyników
– nie zlecanie badań diagnostycznych przed zakończeniem
pełnego badania lekarskiego
Diagnostyka Laboratoryjna
I. Faza Przedanalityczna
II. Faza Analityczna
III. Faza Postanalityczna
IV. Znajomość Kosztów
Faza przedanalityczna
• Rodzaje próbek:
– krew
– mocz
– płyn mózgowo-rdzeniowy
– punktaty
– ślina
– kał
– rozmazy
• Dezynfekcja skóry
• Pobieranie próbek
• Transport próbek
Faza przedanalityczna
Możliwość popełnienia błędu
Czynniki wpływające zmieniające się w krótkim
czasie:
• Błąd przy przygotowaniu chorego
• Czas pobrania w przebiegu choroby
• Hemoliza wywołana sztucznie
• Zbyt późne oddzielenie surowicy
• Metabolizm in vitro
• Niedostateczne wymieszanie próbek
• Zanieczyszczenie próbek
• Rozcieńczenie
• Niewłaściwy rodzaj próbki
• Transport i przechowywanie
• Używki, leki, choroba
• Wysiłek fizyczny, stres
Faza przedanalityczna
Możliwość popełnienia błędu
Czynniki wpływające nie zmieniające się lub
utrzymujące się długotrwale:
• Wiek, płeć
• Faza cyklu miesięcznego, ciąża
• Masa, powierzchnia ciała
• Pochodzenie etniczne
Faza przedanalityczna
Możliwość popełnienia błędu
Czynniki zakłócające:
• Hemoliza, żółtaczka, lipemia
• Probówki wirówkowe z żelem
• Leki
• Przeciwciała heterogenne i autoprzeciwciała
• Nadmiar antygenu, reakcje krzyżowe i brak
swoistości
• Zużycie substratu
Faza analityczna
• Dokładność
– Absolutna
– Porównywalna
– Ograniczona przez metodę
• Precyzja
– Odchylenie standardowe
– Współczynnik zmienności
• Zapewnienie jakości – kontrola jakości
1
SD
2
_
n
x
x
i
100
x
SD
CV(%)
_
Faza postanalityczna
Interpretacja wyników
• Zakresy referencyjna
• Czułość i swoistość
• Wartość predykcyjna
100
ujemne
fałałszyw
dodatnie
prawdziwie
dodatnie
prawdziwie
(%)
zna
diagnostyc
czulosc
100
dodatnie
faszywie
ujemne
prawdziwie
ujemne
prawdziwie
(%)
zna
diagnostyc
swoistosc
wyst.)
cz.
-
(100
sw)
-
(100
wyst.
cz.
czul.
wyst.
cz.
czul.
a
predykcyjn
wart.
dodat.
wyst.
cz.
czul.)
-
(100
wyst.)
cz.
-
(100
sw.
wyst.)
cz.
-
(100
sw.
a
predykcyjn
wart.
ujem.
Faza postanalityczna
Interpretacja wyników
• Częstość występowania choroby i wskazania do
badań
• Krytyczna różnica
• Wiarygodność
– Wartości skrajne
– Konstelacje wyników
– Kontrola przebiegu, porównanie z poprzednim wynikiem
– Wyniki oczekiwane w odniesieniu do choroby
• Wybór badań i interpretacja
Znajomość kosztów
Zależność między kosztami a korzyściami
– Znaczenie ustalenia rozpoznania i kontroli
leczenia
– Diagnostyka etapowa
– „Ceny”