Umowy cywilnoprawne 

w administracji (11)

dr Marek Świerczyński

Katedra Prawa Cywilnego i Prawa 

Prywatnego Międzynarodowego

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Utwór jako przedmiot umowy.
• Utwór (określany również jako dzieło) 

jest dobrem prawnym stanowiącym 

przedmiot niematerialny, a zatem 

niebędącym rzeczą. 

• Uwaga! Utwory istnieją niezależnie od 

rzeczy (przedmiotów materialnych), 

na których zostały utrwalone i które 

pomagają w ich poznaniu.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Aby wytwór niematerialny można 

było zakwalifikować jako „utwór”, 
powinien on spełniać łącznie 
następujące przesłanki: 

– 1) stanowić rezultat pracy człowieka 

(twórcy), 

– 2) stanowić przejaw działalności 

twórczej, 

– 3) mieć indywidualny charakter. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Poza utworami należy wyróżnić dodatkową 

kategorię dóbr niematerialnych, do których 

odnoszą się tzw. prawa pokrewne. 

• Zaliczane są do nich przede wszystkim: 

– prawa artystów wykonawców, 
– prawa producentów fonogramów, 
– prawa organizacji (stacji) radiowych lub telewizyjnych, 
– prawa do wzorów zdobniczych i modeli przemysłowych, 

prawa wydawców do tzw. wydań utworów naukowych i 

do pierwszych wydań utworów uprzednio 

niepublikowanych, do których wygasły już prawa 

autorskie oraz 

– prawa do fotografii niespełniających wymagań utworu w 

rozumieniu prawa autorskiego. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Podmiotem praw wyłącznych jest twórca, 

a więc osoba, która stworzyła utwór.

– Zgodnie z art. 8 pr.aut. prawo autorskie 

przysługuje twórcy, jeżeli ustawa nie stanowi 

inaczej. 

• Nabycie praw autorskich przez twórcę 

następuje ex lege wraz ze stworzeniem 

utworu i jest rezultatem nie aktu 

prawnego, lecz aktu realnego, 

określonych czynności faktycznych, 

psychofizycznych. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 8 ust. 2. pr.aut. 

„domniemywa się, że twórcą jest osoba, 

której nazwisko w tym charakterze 

uwidoczniono na egzemplarzach utworu 

lub której autorstwo podano do 

publicznej wiadomości w jakikolwiek inny 

sposób w związku z rozpowszechnianiem 

utworu”. 

• Jest to domniemanie prawne zwykłe 

(praesumptio iuris tantum). 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Polskie prawo autorskie opiera się na 

koncepcji dualizmu praw autorskich, 

wyrażającej się w przeciwstawieniu 

autorskich praw osobistych autorskim 

prawom majątkowym. 

• Pierwsze chronią węzeł uczuciowy łączący 

twórcę z jego dziełem; drugie zapewniają 

wyłączność twórcy w zakresie 

ekonomicznej eksploatacji utworu. 

• Każdej kategorii ustawa poświęca odrębne 

rozdziały (8 i 9).

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 16 pr.aut: „Jeżeli ustawa nie 

stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią 

nieograniczoną w czasie i niepodlegającą 

zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z 

utworem, a w szczególności prawo do:

– 1) autorstwa utworu,
– 2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub 

pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

– 3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego 

rzetelnego wykorzystania,

– 4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu 

publiczności,

– 5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu”.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Treść autorskich praw majątkowych 

określa art. 17 pr.aut, który stanowi, 
iż twórcy (jeżeli ustawa nie 
przewiduje inaczej) przysługuje 
wyłączne prawo do korzystania z 
utworu i rozporządzania nim na 
wszystkich polach eksploatacji 
oraz do wynagrodzenia za 
korzystanie z utworu. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Art. 50 pr.aut. wymienia trzy najistotniejsze sfery 

korzystania z utworów, w ramach których 

wskazano na węższe, szczegółowe pola 

eksploatacji. Są nimi m.in.:

– 1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - 

wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w 

tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu 

magnetycznego oraz techniką cyfrową,

– 2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na 

których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, 

użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,

– 3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny 

niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, 

wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i 

reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w 

taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w 

miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 74 ust. 4 pr.aut. autorskie 

uprawnienia majątkowe do programu 

komputerowego obejmują prawo do:

– 1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia 

programu komputerowego w całości lub w części 

jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w 

zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, 

stosowania, przekazywania i przechowywania programu 

komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, 

czynności te wymagają zgody uprawnionego;

– 2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu 

lub jakichkolwiek innych zmian w programie 

komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych 

zmian dokonała;

– 3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, 

programu komputerowego lub jego kopii.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Polska ustawa o prawie autorskim i prawach 

pokrewnych wprowadza szczególną 
regulację w odniesieniu zarówno do treści i 
formy, jak i do sposobu wykonywania umów 
zawieranych przez twórców. 

• Powyższa regulacja nie wyłączna 

potrzeby posługiwania się 
postanowieniami kodeksu cywilnego - 
części ogólnej k.c., oraz w części 
ogólnej i szczegółowej zobowiązań . 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• W prawie autorskim obowiązuje zasada 

swobody umów, która - ze względu na istotę i 

charakter stosunków autorskoprawnych - 

zawiera jednak pewne wyjątki. 

• Dotyczą one: 

– ogólnych klauzul umownych (odnoszących się do 

wszystkich umów zawieranych z udziałem twórców 

lub artystów wykonawców), 

– postanowień kontraktów odnoszących się do 

konkretnych utworów (np. programów 

komputerowych) 

– korzystania z chronionych dóbr na ściśle 

określonych polach eksploatacji (np. nadań 

radiowych lub telewizyjnych bądź reemisji 

kablowej).

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Art. 41 pr.aut. wprowadza dwie 

podstawowe zasady: 

– „zasada specyfikacji pól i praw 

eksploatacyjnych” oraz 

– „zasada specyfikacji utworów”. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 2 umowa mająca 

za przedmiot autorskie prawa 

majątkowe (niezależnie od tego, czy 

mamy do czynienia z umową 

przenoszącą prawa, czy umową 

licencyjną) obejmuje tylko te pola 

eksploatacji, które zostały w niej 

wyraźnie wymienione. 

• Przykładowe pola eksploatacji utworów 

zostały określone w art. 50 pr.aut.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Niewystarczające jest ogólne 

posłużenie się w umowie zwrotem o 
„wszystkich polach eksploatacji”, czy 
też o „wszystkich wymienionych w 
ustawie polach eksploatacji”, lecz 
konieczne jest ich wymienienie.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 3 pr.aut. 

niedopuszczalne jest zawieranie 
umów, które miałyby dotyczyć 
wszystkich utworów lub wszystkich 
utworów określonego rodzaju tego 
samego twórcy mających powstać w 
przyszłości. 

– Taka umowa jest nieważna z mocy 

prawa.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Z reguły umowy z zakresu prawa autorskiego i 

praw pokrewnych zawierane są w oparciu o 
wzory umowne przygotowywane i proponowane 
przez różne podmioty profesjonalnie 
wykorzystujące chronione dobra (np. wydawców, 
producentów, nadawców). 

• Dlatego też może pojawić się wątpliwość, w jakim 

zakresie do tych stosunków zobowiązaniowych 
należy stosować regulacje dotyczące ochrony 
konsumentów (chodzi tu m.in. o art. 385[1] k.c.).

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Polska ustawa przewiduje dwie 

podstawowe kategorie umów:

– 1) umowy przenoszące prawa autorskie 

(art. 41 ust. 2),

– 2) umowy licencyjne (art. 67 ust. 2):

• a) wyłączne, gdy autor zobowiązuje się do 

nieudzielania innym podmiotom zezwoleń na 

korzystanie z utworu w określony sposób,

• b) niewyłączne, gdy autor zachowuje prawo 

zezwalania innym podmiotom na korzystanie 

z utworu w taki sam sposób.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• W wypadku braku wyraźnego 

postanowienia w umowie o 
przeniesieniu prawa przyjmuje się, że 
uprawniony udzielił tylko 
upoważnienia (licencji) na korzystanie 
z utworu ewentualnie artystycznego 
wykonania (art. 65 i 92 pr.aut.). 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 pr.aut. autorskie 

prawa majątkowe mogą przejść na inne 
osoby w drodze dziedziczenia lub na 
podstawie umowy.

• Zawarcie umowy o przeniesienie całości praw 

autorskich na określonych polach eksploatacji 
przesądza o zmianie podmiotu autorskich 
praw majątkowych lub praw pokrewnych. 

• Od tej chwili wyłącznym dysponentem tych 

praw jest ich nabywca.  

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Do umów o przeniesienie całości praw 

autorskich można zaliczyć umowę 
sprzedaży (art. 535 i n. k.c.); 
darowizny (art. 888 i n. k.c.) i zamiany 
(art. 603 i n. k.c.). 

• Dopuszczalne jest również obciążenie 

autorskiego prawa majątkowego i 
prawa pokrewnego zastawem i 
użytkowaniem.

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Jeśli chodzi o zakres upoważnienia do 

korzystania z przedmiotu umowy - 
można wyodrębnić licencje wyłączne i 
niewyłączne. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zawarcie umowy licencyjnej wyłącznej oznacza, że 

na danym terytorium licencjobiorca ma monopol 

korzystania z utworu lub przedmiotu praw 

pokrewnych na określonym polu eksploatacji. 

• Po podpisaniu takiej umowy licencjodawca nie ma 

możliwości udzielania dalszych licencji innym 

podmiotom na korzystanie z tego samego 

przedmiotu na tym samym polu eksploatacji. 

• W zawartej umowie licencyjnej licencjodawca 

może się nawet zobowiązać, że również on nie 

będzie korzystał z przedmiotu umowy. 

• Z art. 67 ust. 2 pr.aut. wynika jednak 

domniemanie udzielenia licencji niewyłącznej. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Zgodnie z art. 66 ust. l pr.aut. „umowa 

licencyjna uprawnia do korzystania z utworu 
w okresie pięciu lat na terytorium państwa, 
w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, 
chyba że w umowie postanowiono inaczej”. 

• Z kolei ust. 2 tego artykułu wyjaśnia, iż po 

upływie terminu określonego w umowie bądź 
wynikającego z ustawy prawo uzyskane na 
podstawie umowy licencyjnej wygasa. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Przepisy ustawy o prawie autorskim i 

prawach pokrewnych tylko w minimalnym 
zakresie regulują treść tego typu umów i są 
to głównie przepisy o charakterze 
dyspozytywnym. 

• Dlatego też w praktyce pojawia się wiele 

umów licencyjnych różniących się między 
sobą zakresem pól eksploatacji, a także 
sposobem korzystania z utworów w obrębie 
tego samego pola. 

 

 

Umowy z zakresu prawa 

autorskiego

• Umowy mogą zawierać różne klauzule, z których 

najważniejszymi (poza samym zezwoleniem na 

korzystanie z chronionych dóbr i precyzyjnym 

wskazaniem pola eksploatacji, do którego odnosi się 

umowa) będą postanowienia dotyczące:

– wysokości wynagrodzenia, sposobu jego obliczania oraz 

terminów i formy płatności,

– technicznego sposobu dostępu licencjobiorcy do utworu lub 

przedmiotu praw pokrewnych (ustalenie, czy licencjodawca 

będzie dostarczał licencjobiorcy chronione dobra, czy też ten 

ostatni sam powinien do nich dotrzeć, np. przez internet),

– okresu obowiązywania umowy i terytorium, do którego się 

ona odnosi,

– terminów wypowiedzenia umowy oraz dopuszczalności i 

warunków odstąpienia od niej,

– odpowiedzialności stron umowy z tytułu niewykonania lub 

nienależytego wykonania przewidzianych w niej zobowiązań.