Opieka nad pacjentem
Opieka nad pacjentem
przewlekle chorym w
przewlekle chorym w
aspekcie rozpoznawania
aspekcie rozpoznawania
problemów opiekuńczych.
problemów opiekuńczych.
Opieka nad pacjentem
Opieka nad pacjentem
przewlekle chorym w
przewlekle chorym w
aspekcie rozpoznawania
aspekcie rozpoznawania
problemów opiekuńczych.
problemów opiekuńczych.
CHARAKTERYSTYKA
CHARAKTERYSTYKA
CZŁOWIEKA PRZEWLEKLE
CZŁOWIEKA PRZEWLEKLE
CHOREGO W STARSZYM
CHOREGO W STARSZYM
WIEKU
WIEKU
Człowiek
Człowiek
przewlekle chory
przewlekle chory
to
to
osoba, u której w różnym
osoba, u której w różnym
okresie i czasie trwania
okresie i czasie trwania
występują objawy podmiotowe
występują objawy podmiotowe
oraz przedmiotowe, ujawniają
oraz przedmiotowe, ujawniają
się zmiany w czynności i
się zmiany w czynności i
budowie narządów i układów,
budowie narządów i układów,
w konsekwencji których
w konsekwencji których
prawidłowe funkcjonowanie
prawidłowe funkcjonowanie
człowieka, rozumiane jako
człowieka, rozumiane jako
całość, zostaje zaburzone.
całość, zostaje zaburzone.
Choroby przewlekłe
określane
są jako wszelkie zaburzenia lub
odchylenia od normy, które mają
jedną lub więcej następujących
cech: są trwałe, pozostawiają po
sobie inwalidztwo, spowodowane
są nieodwracalnymi zmianami
patologicznymi i wymagają
specjalistycznego postępowania
rehabilitacyjnego
.
Charakterystyczne
Charakterystyczne
cechy choroby
cechy choroby
przewlekłej
przewlekłej
:
:
•
długi czas trwania
długi czas trwania
•
łagodniejszy niż w stanie ostrym przebieg,
łagodniejszy niż w stanie ostrym przebieg,
•
pogorszenie sprawności fizycznej i
pogorszenie sprawności fizycznej i
psychicznej,
psychicznej,
•
uzależnienie osoby chorej od pomocy innych,
uzależnienie osoby chorej od pomocy innych,
•
nieodwracalność zmian patologicznych,
nieodwracalność zmian patologicznych,
•
niepomyślne rokowanie.
niepomyślne rokowanie.
•
konieczność stałego leczenia
konieczność stałego leczenia
•
konsekwencje psychologiczne (m.in.o
konsekwencje psychologiczne (m.in.o
bniżenie
poczucia własnej wartości, zmiany w wyglądzie
zewnętrznym)
W wieku starszym następuje
W wieku starszym następuje
stopniowe ograniczenie sprawności
stopniowe ograniczenie sprawności
fizycznej oraz zwiększenie
fizycznej oraz zwiększenie
zapadalności na choroby przewlekłe.
zapadalności na choroby przewlekłe.
Typowe cechy medycyny geriatrycznej
Typowe cechy medycyny geriatrycznej
to:
to:
wielochorobowość
wielochorobowość
wielolekowość
wielolekowość
brak typowej symptomatologii
brak typowej symptomatologii
występowanie tzw. wielkich
występowanie tzw. wielkich
problemów geriatrycznych
problemów geriatrycznych
Do najczęściej występujących chorób
Do najczęściej występujących chorób
przewlekłych w podeszłym wieku
przewlekłych w podeszłym wieku
zaliczyć można:
zaliczyć można:
miażdżycę, której skutkiem jest
miażdżycę, której skutkiem jest
niedokrwienie ważnych dla życia
niedokrwienie ważnych dla życia
narządów zwłaszcza mózgu, serca i
narządów zwłaszcza mózgu, serca i
kończyn dolnych
kończyn dolnych
cukrzycę, powodującą dużą liczbę
cukrzycę, powodującą dużą liczbę
powikłań naczyniowych i neurologicznych
powikłań naczyniowych i neurologicznych
chorobę zwyrodnieniową stawów i
chorobę zwyrodnieniową stawów i
kręgosłupa, będącą powodem wielu
kręgosłupa, będącą powodem wielu
dolegliwości i niesprawności osoby
dolegliwości i niesprawności osoby
starszej
starszej
Przebieg procesu i rokowanie w
Przebieg procesu i rokowanie w
chorobie przewlekłej (
chorobie przewlekłej (
Radzik T., 2004
)
)
choroba o pomyślnym rokowaniu- istnieje
możliwość całkowitego wyleczenia, np.
gruźlica
choroba, której nie można całkowicie wyleczyć,
ale istnieje możliwość utrzymania pacjenta
przez długi czas w dobrym stanie, np. cukrzyca
choroba o niepomyślnym rokowaniu, w
której stan chorego stale pogarsza się i
najczęściej
kończy
się
zejściem
śmiertelnym, np. ch.Alzheimera.
Choroba przewlekła jest procesem
powodującym zaburzenia w czynnościach
całego organizmu, a dysfunkcje w sferze
biologicznej najczęściej rzutują na zdrowie
psychiczne i życie społeczne pacjenta.
W chorobie przewlekłej długość i
jakość życia pacjenta zależy od
dostępności do dobrej jakości
świadczeń leczniczych,
pielęgnacyjnych, rehabilitacyjnych i
opiekuńczych.
Stopnie dysfunkcji powodowane
Stopnie dysfunkcji powodowane
chorobą przewlekłą
chorobą przewlekłą
choroba nie sprawia trudności choremu
choroba nie sprawia trudności choremu
występują ograniczenia niektórych funkcji
występują ograniczenia niektórych funkcji
organizmu np. trudności w poruszaniu się
organizmu np. trudności w poruszaniu się
chory wymaga stałego nadzoru opiekuna i
chory wymaga stałego nadzoru opiekuna i
pomocy
pomocy
występują duże ograniczenia- pacjent
występują duże ograniczenia- pacjent
musi mieć zapewnianą stałą opiekę
musi mieć zapewnianą stałą opiekę
lekarsko - pielęgniarską
lekarsko - pielęgniarską
pacjent jest obłożnie chory,
pacjent jest obłożnie chory,
unieruchomiony, niezdolny do
unieruchomiony, niezdolny do
wykonywania czynności życia codziennego
wykonywania czynności życia codziennego
Przewlekle chory człowiek, pomimo poważnych często
ograniczeń dąży do zachowania sprawności
funkcjonalnej, podejmując próby przystosowania się
do nowej sytuacji życiowej .
Psychologiczne mechanizmy obronne, które są
uruchamiane sprzyjają obniżeniu poczucia zagrożenia
i podwyższeniu pozytywnej samooceny.
Do negatywnych mechanizmów Sękowska zalicza:
agresję
( autoagresja
wyrażająca się np. w myślach
samobójczych.
), regresję (
oznacza bierne
nastawienie; człowiek oczekuje pomocy i wsparcia
niemal w każdej sytuacji)
, wyparcie (
negatywnych
emocji do podświadomości
,
wiąże się z dużym
napięciem psychicznym i może przejawiać się
zaburzeniami zachowania).
Projekcję,
która wiąże się z obwinianiem otoczenia
za swoje cierpienie).
, rezygnację,
która objawia
się apatią i biernością)
oraz ucieczka jako
forma samoobrony.
Wśród mechanizmów pozytywnych
wyróżnia:
-
racjonalizację (
racjonalizowanie
pomaga w rozumieniu obiektywnej
oceny własnej sytuacji i odkrywaniu
nowych możliwości
-
kompensację (
kompensacja jest
dążeniem do osiągnięcia sukcesów w
dziedzinach dostępnych choremu
-
transformację (
polega na
zmianie hierarchii wartości i celów
życia, co skłania człowieka do
aktywnej i doskonalszej samorealizacji
Pomoc psychologiczna dąży do
eliminacji psychicznych skutków
choroby oraz łagodzenia lęku, poprzez
oddziaływania wzmacniające poczucie
bezpieczeństwa:
Oddziaływanie zwiększające poczucie
bezpieczeństwa to obecność bliskich osób
okazujących pozytywne uczucia, fachowa
opieka i dokładne planowanie różnych
zabiegów, pomoc w kształtowaniu
właściwego obrazu choroby .
Oddziaływanie zapewniające warunki
samorealizacji wiążą się z nauka życia z
chorobą, pomocą w inicjowaniu aktywności
chorego i wzmacnianiu poczucia własnej
wartości.
Działania psychoterapeutyczne; prowadzą
do złagodzenia negatywnych emocji i
nastawienia lękowego
.
Etapy przystosowania się do
Etapy przystosowania się do
zmienionej sytuacji życiowej w
zmienionej sytuacji życiowej w
chorobie przewlekłej (
chorobie przewlekłej (
Salmon P., 2002)
wstrząs -
wstrząs - jeżeli diagnoza była nieoczekiwana
konfrontacja-
konfrontacja- uczucie rozpaczy i poczucie
straty
ucieczka-
ucieczka- zaprzeczanie rozpoznaniu,
rzeczywistości, pomniejszanie znaczenia
konsekwencji choroby.
przystosowanie i reorientacja-
przystosowanie i reorientacja- chory
uświadamia sobie realność życia z chorobą i
zaczyna wypracowywać nowy sposób
funkcjonowania w rzeczywistości.
W planowaniu pielęgnowania człowieka
W planowaniu pielęgnowania człowieka
starszego przewlekle chorego ważne jest
starszego przewlekle chorego ważne jest
określenie:
określenie:
zakresu, nasilenia i częstotliwości
zakresu, nasilenia i częstotliwości
występujących objawów chorobowych
występujących objawów chorobowych
występujących i wskazanych
występujących i wskazanych
ograniczeń w każdej ze sfer życia
ograniczeń w każdej ze sfer życia
człowieka, stopnia akceptacji
człowieka, stopnia akceptacji
własnego stanu przez chorego
własnego stanu przez chorego
przygotowania chorego do
przygotowania chorego do
samopielęgnowania i samoopieki
samopielęgnowania i samoopieki
określenie zakresu potrzebnej i
określenie zakresu potrzebnej i
wskazanej opieki nieprofesjonalnej
wskazanej opieki nieprofesjonalnej
Do najważniejszych problemów
zdrowotnych i społecznych ludzi
starszych można zaliczyć
samotność,
występowanie chorób, inwalidztwa
i niepełnosprawności, życie w
ubóstwie, poczucie
nieprzydatności, bezradności i
zależności od innych osób.
Wszystkie te problemy wskazują na
istniejącą marginalizację osób
starszych jako zbiorowości, czego
przykładem może być stopniowe
eliminowanie ich z aktywnego życia
zawodowego i społecznego w
momencie przekroczania granicy
wieku emerytalnego
.
Osoby starsze boją się nie tylko
chorób i niepełnosprawności, ale także
osamotnienia i nietolerancji
, gdyż w
dzisiejszych czasach panuje “kult młodości”.
Wiadomym faktem jest, że wraz z wiekiem
człowiek traci siły witalne. Ma to swój
negatywny skutek dla osoby starzejącej się.
Jest to dla niej samej zagrożenie ze względu
na osoby i przedmioty ją otaczające, gdyż
może ona stać się potencjalną ofiarą
napaści, kradzieży, itp. oraz nie radzić sobie
z niektórymi czynnościami wymagającymi
użycia większej siły.
Czasem choroba wyzwala
nieprawidłowe postawy wśród
członków rodziny:
-nadopiekuńczość, utrudniająca
stopniowe usamodzielnianie się,
radzenie sobie z trudnościami
życia codziennego i niedocenianie
potrzeb aktywności
psychospołecznej,
-unikanie i odrzucenie chorego
występujące w rodzinach o niskiej
więzi emocjonalnej oraz
patologicznych
Najczęstsze problemy zdrowotne i
Najczęstsze problemy zdrowotne i
pielęgnacyjne pacjentów przewlekle
pielęgnacyjne pacjentów przewlekle
chorych w wieku podeszłym
chorych w wieku podeszłym
Sfera biologiczna
Sfera biologiczna
:
:
ograniczenie mobilności,
ograniczenie mobilności,
unieruchomienie
unieruchomienie
deficyt samodzielności w podejmowanych
deficyt samodzielności w podejmowanych
aktywnościach życiowych
aktywnościach życiowych
występowanie trudności w przyjmowaniu
występowanie trudności w przyjmowaniu
posiłków
posiłków
występowanie dolegliwości bólowych
występowanie dolegliwości bólowych
występowanie duszności wysiłkowej i/lub
występowanie duszności wysiłkowej i/lub
spoczynkowej utrudniającej
spoczynkowej utrudniającej
podejmowanie czynności dnia
podejmowanie czynności dnia
codziennego
codziennego
Najczęstsze problemy zdrowotne i
Najczęstsze problemy zdrowotne i
pielęgnacyjne pacjentów przewlekle
pielęgnacyjne pacjentów przewlekle
chorych w wieku podeszłym (2)
chorych w wieku podeszłym (2)
występowanie innych zaburzeń ze
występowanie innych zaburzeń ze
strony układu pokarmowego
strony układu pokarmowego
np.zaparć.
np.zaparć.
zaburzenia funkcji wzroku i słuchu
zaburzenia funkcji wzroku i słuchu
utrudniony kontakt słowny
utrudniony kontakt słowny
zaburzenia snu
zaburzenia snu
występowanie dysfunkcji zwieraczy
występowanie dysfunkcji zwieraczy
wysokie ryzyko wystąpienia odleżyn
wysokie ryzyko wystąpienia odleżyn
lub aktualne ich występowanie
lub aktualne ich występowanie
Sfera psychiczna
występowanie zaburzeń nastroju
występowanie zaburzeń
depresyjnych
występowanie zaburzeń pamięci
niska samoocena i poczucie
niższej wartości
brak akceptacji siebie
poczucie bezradności
odczuwanie stopniowej utraty
energii życiowej
stopniowa utrata poczucia
bezpieczeństwa fizycznego i
psychicznego
lęk przed śmiercią
Sfera społeczna
występowanie uczucia osamotnienia i
samotności, zależności
poczucie wyobcowania społecznego
występowanie trudności w
porozumieniu i kontaktach
międzyludzkich np. rodzinie
brak opieki ze strony najbliższych
osób
występowanie lęku o zdrowie i życie
własne oraz najbliższych osób
konieczność sprawowania opieki nad
współmałżonkiem lub inną osobą/
obciążenie opieką.
W terapii i opiece nad osobą chorą należy
pamiętać o podstawowych zasadach:
-ujmowanie problemów i potrzeb chorego
przewlekle całościowo
-wykorzystywanie zdolności organizmu do
kompensacji,
-utrzymywanie i rozwijanie zachowanych
sprawności,
-przystosowanie człowieka do sytuacji,
które wytworzyła mu określona choroba,
-przystosowanie środowiska, fizycznego
do potrzeb osoby chorej,
- kształtowanie aktywności własnej
człowieka w samoopiece
Wszystkie problemy osób starszych i
przewlekle chorych wymagają od
zespołu leczącego i opiekującego się
działań w całości bądź częściowo
kompensacyjnych lub wspierająco-
edukacyjnych,
polegających na
wykonaniu czynności, których chory
nie jest w stanie wykonać sam,
pomaganiu przy pewnych
czynnościach oraz rozmowie o
charakterze psychologicznym i
edukacyjnym.
W opiece nad pacjentem istotnie ważna jest ścisła
współpraca pielęgniarek, lekarzy, rehabilitantów,
dietetyków, terapeutów zajęciowych, psychologów,
duchownych,wolontariuszy, pacjentów i ich rodzin.
Osoby starsze zwłaszcza
przewlekle chore na dłuższy czas
stają się odbiorcami świadczeń
różnych instytucji opieki
zdrowotnej. Najczęściej
korzystają z
opieki
długoterminowej
, która może
mieć charakter stacjonarny, tj.
może być realizowana w ramach
zakładu opiekuńczo-
leczniczego
lub
zakładu
pielęgnacyjno- opiekuńczego
lub w formie opieki domowej
przez
zakłady długoterminowej
opieki domowej
lub
praktyki
grupowe długoterminowej
opieki domowej
.
