1
WPROWADZENIE
DO
PROBLEMATYKI
MIĘDZYNARODOW
YCH STOSUNKÓW
GOSPODARCZYCH
Dr Mieczysław SZOSTAK
Starszy wykładowca w Instytucie MSG
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
.
1
WPROWADZENIE
DO
PROBLEMATYKI
MIĘDZYNARODOW
YCH STOSUNKÓW
GOSPODARCZYCH
Dr Mieczysław SZOSTAK
Starszy wykładowca w Instytucie MSG
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
.
2
GŁÓWNE ZAGADNIENIA
1.
Pojęcie i specyfika międzynarodowych
stosunków gospodarczych jako
wyodrębnionej dyscypliny nauk
ekonomicznych.
2.
PROGRAM WYKŁADÓW z MSG I
(wraz z zalecaną literaturą).
3.
Zróżnicowanie skali i podmiotów działalności
ekonomicznej we współczesnym świecie.
4. Charakterystyka podstawowych pojęć
dotyczących międzynarodowej działalności
ekonomicznej.
3
GŁÓWNE ZAGADNIENIA
(c.d.)
5. Zarys ewolucji gospodarki światowej - od jej
narodzin do obecnego etapu globalizacji życia
ekonomicznego.
6. Przesłanki, przejawy i skutki globalizacji
ekonomicznej.
7. Dysproporcje strukturalne we współczesnej
gospodarce światowej w świetle danych
empirycznych.
8. Tendencje zmian w handlu międzynarodowym.
9. Ogólne wnioski z analizy empirycznej.
4
1. Pojęcie i specyfika
międzynarodowych
stosunków gospodarczych
jako wyodrębnionej
dyscypliny nauk
ekonomicznych
• Międzynarodowe stosunki gospodarcze (MSG)
jako przedmiot wykładów i badań to wyodrębniona
w okresie międzywojennym część ekonomii .
• Dwa powody „usamodzielnienia się” MSG:
- odmienność działalności gospodarczej wewnątrz poszczególnych
krajów i w skali międzynarodowej,
- ciągły wzrost znaczenia współpracy ekonomicznej na szczeblu
ponadkrajowym.
• Ekonomiści amerykańscy określają MSG jako
”część ekonomii, która zajmuje się transakcjami
między krajami w zakresie towarów i usług,
przepływami finansowymi
i ruchem czynników produkcji”.
5
MSG jako dyscyplina nauk
ekonomicznych (c.d.)
• Przy tym nie tylko na uczelniach USA, ale w skali
całego współczesnego świata preferuje się nazwę
EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA (International
economics). Natomiast w Polsce ta relatywnie
nowa dyscyplina nauk ekonomicznych od
początku jej wykładania zwana jest MSG.
• Analiza pozytywna
w MSG oznacza badanie procesów
gospodarczych bez formułowania rekomendacji
praktycznych, podczas gdy
analiza normatywna
to
przedstawianie sądów wartościujących i zaleceń.
• Chociaż w rozważaniach ekonomicznych powszechnie
stosuje się podział na makro- i mikroekonomię, to w
ramach wykładów z MSG zazwyczaj wyodrębnia się
trzy
główne części
:
- teorię międzynarodowego handlu (lub wymiany),
- zagraniczną politykę ekonomiczną,
- międzynarodowe stosunki walutowo-finansowe.
6
MSG jako dyscyplina nauk
ekonomicznych (c.d.)
•
Zazębianie się problematyki
wykładanej w ramach
MSG (lub ekonomii międzynarodowej) z tematyką
wykładów z innych przedmiotów ekonomicznych:
a) makroekonomii i mikroekonomii,
b) polityki gospodarczej,
c) finansów międzynarodowych,
d) biznesu międzynarodowego,
e) integracji europejskiej,
f) organizacji międzynarodowych,
f) korporacji transnarodowych (internacjonalizacji
działalności
przedsiębiorstw).
•
Interdyscyplinarne aspekty MSG
: politologiczne
(stosunki międzynarodowe); prawne (międzynarodowe
prawo publiczne), historyczne (historia gospodarcza i
polityczna), geograficzne (geografia ekonomiczna świata i
Polski); socjologiczne
i instytucjonalne, etnograficzne, psychologiczne itp.
7
2.
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I -
Program
wykładów
I. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI
MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH
CZĘŚĆ A:
ZARYS TEORII WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ
II.
PRZEDKLASYCZNE I KLASYCZNE TEORIE HANDLU
MIĘDZYNARODOWEGO
III.
NEOKLASYCZNE KONCEPCJE HANDLU
MIĘDZYNARODOWEGO
IV.
TEORIA HECKSCHERA-OHLINA: ZRÓŻNICOWANIE
WYPOSAŻENIA W CZYNNIKI PRODUKCJI PODSTAWĄ
MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ
V.
WYBRANE ALTERNATYWNE TEORIE HANDLU
MIĘDZYNARODOWEGO
8
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I
Program wykładów (c.d.)
VI.
ANALIZA WPŁYWU WZROSTU GOSPODARCZEGO
NA HANDEL MIĘDZYNARODOWY
VII. PRZYCZYNY, GŁÓWNE FORMY I SKUTKI
MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW CZYNNIKÓW
WYTWÓRCZYCH
VIII. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE: ASPEKTY
TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE
CZĘŚĆ B:
PODSTAWY TEORETYCZNE ZAGRANICZNEJ
I MIĘDZYNARODOWEJ POLITYKI EKONOMICZNEJ
IX.
MALEJĄCA ROLA CEŁ WE WSPÓŁCZESNYM HANDLU
MIĘDZYNARODOWYM
9
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I
Program wykładów (c.d.)
X.
ZNACZENIE POZATARYFOWYCH BARIER
HANDLOWYCH
XI.
KONTROWERSJE WOKÓŁ POLITYKI
WOLNEGO HANDLU I PROTEKCJONIZMU
HANDLOWEGO
XII. WKŁAD GATT I WTO W LIBERALIZACJĘ
MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ
XIII. ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ
I ROZWOJU (OECD) JAKO ELITARNY KLUB
KOORDYNACJI POLITYKI EKONOMICZNO-
SPOŁECZNEJ KRAJÓW ROZWINIĘTYCH
10
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I
Program wykładów (c.d.)
XIV. ORGANIZACJA KRAJÓW EKSPORTUJĄCYCH ROPĘ
NAFTOWĄ: CZY OPEC JEST UNIKALNYM
I SPECYFICZNYM KARTELEM MIĘDZYNARODOWYM ?
CZĘŚĆ C:
WAŻNIEJSZE ASPEKTY MIĘDZYNARODOWYCH
STOSUNKÓW WALUTOWYCH I FINANSOWYCH
XV.
BILANS PŁATNICZY KRAJU I KWESTIA JEGO
RÓWNOWAGI
XVI. KURS WALUTOWY I MIĘDZYNARODOWY RYNEK
WALUTOWY
XVII. KLUCZOWA ROLA MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU
WALUTOWEGO WE WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKACH
FINANSOWYCH
11
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I - Zalecana
literatura
LITERATURA PODSTAWOWA:
-- Podręcznik A. BUDNIKOWSKIEGO:
Międzynarodowe stosunki gospodarcze,
wydanie III zmienione, PWE, Warszawa 2006
(większość rozdziałów)
--- M. SZOSTAK: OPRACOWANIA (TEKSTY)
I PREZENTACJE DO WYKŁADÓW z MSG I
Dostępne w formie elektronicznej
na stronie
internetowej
Instytutu Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych:
www.sgh.waw.pl/imsg/
12
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I - Zalecana
literatura (c.d.)
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
P. R. KRUGMAN, M. OBSTFELD:
Międzynarodowe stosunki gospodarcze:
Teoria i polityka, Wydanie drugie
poprawione, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2001 (wybrane rozdziały)
J. MISALA: Wymiana międzynarodowa i
gospodarka światowa: Teoria i mechanizmy
funkcjonowania, SGH, Warszawa 2005
(wybrane rozdziały)
13
3. Zróżnicowanie skali i
podmiotów
działalności ekonomicznej
we współczesnym świecie
• Przedsiębiorstwa
jako podstawowe podmioty
aktywności gospodarczej w mikroskali.
• Kraje (= państwa)
z ich gospodarkami
narodowymi
jako główne podmioty prowadzące działalność
ekonomiczną w makroskali ( oraz kluczowe
znaczenie
organizacji międzyrządowych
).
• Rosnąca rola
poszczególnych ludzi
jako
podmiotów gospodarczych (oraz znacząca
pozycja krajowych i międzynarodowych
organizacji społeczeństwa
obywatelskiego
).
14
3.1.
PRZEDSIĘBIORSTWA
(zwłaszcza KORPORACJE
TRANSNARODOWE)
jako podstawowe podmioty
aktywności
gospodarczej w mikroskali
•
Chociaż często przedsiębiorstwa ograniczają
swoją działalność do skali lokalnej, to w
praktyce zróżnicowanie skali ich działania:
obok lokalnej także skala regionalna,
sektorowa, krajowa, międzynarodowa i
globalna.
• Wiodąca rola w życiu gospodarczym
współczesnego świata wielkich przedsiębiorstw,
nazywanych najczęściej korporacjami
transnarodowymi (
KTN
- transnational
corporations).
• W zagranicznej i polskiej literaturze
ekonomicznej spotyka się różnorodne definicje
KTN. Na dodatek autorzy publikacji
poświęconych tej tematyce używają kilku
terminów na oznaczenie każdego z obu członów
analizowanego wyrażenia.
15
KORPORACJE
TRANSNARODOWE
- Spory terminologiczne
• Za synonim słowa „korporacje” uznawane są
określenia: przedsiębiorstwa, firmy, kompanie,
spółki, koncerny, konglomeraty, towarzystwa,
grupy, oligopole lub monopole.
• Natomiast jako pojęć zastępujących
przymiotnik
„transnarodowe”
używa
się
terminów: wielonarodowe lub multinarodowe,
międzynarodowe, globalne, ponadnarodowe
oraz światowe.
•
Rada
Ekonomiczno-Społeczna
ONZ
w
rezolucji przyjętej na swej sesji w lipcu 1974 r.
zaleciła powszechne stosowanie terminu KTN,
deklarując, że w sposób najtrafniejszy wyraża
on istotę tych specyficznych podmiotów
gospodarczych. Dlatego też w publikacjach
UNCTAD (np. „World Investment Report,
2008”) i innych agend ONZ używa się do dziś
wyrażenia KTN.
16
KORPORACJE TRANSNARODOWE
- Spory terminologiczne (c.d.)
• Od prawie 30 lat termin KTN wyraźnie
preferowany jest też w polskie literaturze
ekonomicznej. Niektórzy autorzy podkreślają
przy tym szczególną trafność przymiotnika
„transnarodowe”, który najlepiej określa
zjawisko „przenikania kapitału przez granice
państwowe” (M.Małecki, 1978 r., A. Zorska,
2007 r.).
• Natomiast w publikacjach OECD, Banku Światowego,
MFW, w literaturze amerykańskiej i innych krajów
anglosaskich
najczęściej
używa
się
wyrażenia
przedsiębiorstwa wielonarodowe (multinational
enterprises
lub po prostu multinationals). Podobnie we
francuskojęzycznym piśmiennictwie, gdzie mówi się o
„les
entreprises
multinationales”
lub
„les
multinationales”.
• Nie wdając się w szczegóły trwającej od
dawna debaty na temat trafności powyższych
pojęć,
za
najbardziej
adekwatne
do
rzeczywistości trzeba uznać określenie KTN.
Ale inne wymienione poprzednio terminy
można traktować jako pełne synonimy KTN.
17
KORPORACJE
TRANSNARODOWE
- Istota pojęcia
• W myśl definicji UNCTAD („World
Investment Report 2007” – „WIR 2007”), pod
pojęciem KTN rozumie się firmy „składające się
z przedsiębiorstw macierzystych i ich
zagranicznych filii (affiliates)”.
• Przy tym mianem firmy macierzystej
UNCTAD określa „przedsiębiorstwo, które
kontroluje aktywa innych jednostek w krajach
innych niż kraj jego pochodzenia (home
country) zazwyczaj poprzez posiadanie
własności pakietu kapitału zakładowego. Udział
równy 10% lub więcej zwykłych akcji spółki
albo głosów (w przedsiębiorstwie nie będącym
spółką - unincorporated enterprise) ... jest
normalnie uznawany za próg niezbędny dla
kontroli aktywów”
.
18
KORPORACJE
TRANSNARODOWE
- Istota pojęcia (c.d.)
• Z kolei eksperci OECD w 2000 r.
zaproponowali następującą definicję firm
multinarodowych: „Pod terminem tym rozumie
się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę na
terytorium więcej niż jednego państwa i
powiązane ze sobą tak, że umożliwia to
koordynowanie ich działań w różnoraki
sposób”. Podkreślali oni zarazem, iż „stopień
autonomii poszczególnych podmiotów w
obrębie przedsiębiorstwa wielonarodowego
może być różny” (podobnie jak różnorodny
bywa charakter własności takich podmiotów
gospodarczych).
• Dla potrzeb dalszych rozważań należy
przyjąć, że KTN to firma, która posiada własną
sieć filii zagranicznych oraz koordynuje
działalność tych ostatnich z jednego ośrodka,
zwanego firmą macierzystą lub centralą tej
korporacji, gdzie podejmowane są wszelkie
decyzje typu strategicznego.
19
KTN - Ekspansja ilościowa
•
Wobec braku dla lat 1945-1968 danych
statystycznych pokazujących liczbę działających
na świecie korporacji transnarodowych i ich
filii, analizę dynamiki ilościowej KTN
w okresie powojennym można zacząć dopiero
od 1969 r.
, kiedy – według informacji ONZ –
działało ich
prawie 7 tys.
• W 1980 r. liczba macierzystych KTN
przekroczyła 12,5 tys. W tym samym roku
liczba ich filii zagranicznych wyniosła
ok. 98 tys.
• Dzięki szybkiej ekspansji KTN w kolejnych
kilkunastu latach w 1994 r. – jak szacował
UNCTAD - działało już ich
ok. 40 tys., a posiadały one 265 zagranicznych
filii.
• Liczba macierzystych KTN zwiększyła się
do 60 tys. w roku 2000, podczas gdy liczba ich
filii przekroczyła 800 tys.
20
KTN - Ekspansja ilościowa (c.d.)
• Z kolei w 2005 r. funkcjonowało na świecie
77,2 tys. KTN. Miały one 773 tys. zagranicznych
filii. Ich lokalizacja geograficzna wyglądała
następująco:
-----------------------------------------------------------------------------
-----------------
Grupy krajów Liczba KTN Odsetek ogółu
Liczba filii
Odsetek
-----------------------------------------------------------------------------
----------------
KWR 55,5 tys.
71,9%
256,2 tys.
33,1%
KSR
20,2 tys.
26,2%
407,0 tys.
52,3%
KTT
1,5 tys.
1,9%
109,8
tys. 14,6%
-----------------------------------------------------------------------------
------------------
• Natomiast
w roku 2007
– według danych
UNCTAD („WIR 2008”) – liczba działających w
gospodarce globalnej
KTN
zwiększyła się do
79 tys.
Posiadały one łącznie
ok. 790 tys. filii zagranicznych.
21
KTN - Obecna pozycja w gospodarce
światowej
• Najbardziej syntetycznym wskaźnikiem jest szacunkowy
udział KTN w tworzeniu światowego produktu brutto
(GDP)
. Według obliczeń I. Moosy
w połowie lat 90. ten wskaźnik wynosił 25%.
• Ze swej strony A. Zorska oszacowała, iż
w 2005 r. KTN
wytworzyły
trochę więcej, bo
27% globalnego produktu
brutto.
• Jednakże szacunki Moosy i Zorskiej odbiegały znacznie w
górę od wyników obliczeń
ekspertów UNCTAD
, według
których
w roku 2007 udział wartości dodanej filii KTN w
globalnym GDP wynosił tylko 11%.
• Skalę międzynarodowej działalności ekonomicznej KTN
obrazują też ogólnie
wielkość przychodów ze sprzedaży
(sales),
osiąganych przez ich filie zagraniczne, a także
wartość produktu brutto (gross product) tych filii
.
Ewolucję obu tych wskaźników w latach 1982-2007 obrazują
poniższe dane UCTAD:
--------------------------------------------------------------------------------------
----------------- Biliony USD 1982 1990
2004
2007
Zmiana 2007/1982
--------------------------------------------------------------------------------------
-----------------
Przychody filii 2,6 6,0
21,0
31,2
Wzrost 12 razy
Produkt brutto filii 0,6 1,5
4,3
6,0
Wzrost 10
razy
-----------------------------------------------------------------------------
----------------
22
KTN - Obecna pozycja światowa
(c.d.)
• Kolejnymi 2 wskaźnikami rosnącej aktywności i pozycji
KTN we współczesnej gospodarce światowej są
wielkość
aktywów ich filii zagranicznych i liczba zatrudnionych
(według danych UCTAD dla okresu 1982-2007 r.):
----------------------------------------------------------------------------------------
---------------
Wskaźniki
1982 1990 2004 2007
Zmiana
2007/1982
----------------------------------------------------------------------------------------
----------------
Aktywa filii (bln USD)
2,1 5,9
42,8 68,7 Wzrost
ok. 33 razy
Zatrudnienie (mln osób)
19,5 24,5
59,5 81,6 Wzrost
ponad 4 razy
-------------------------------------------------------------------------------
-------------
• Dynamiczny wzrost wartości eksportu filii
zagranicznych KTN na tle zmiany wielkości całego
światowego eksportu w latach 1982-2006:
-------------------------------------------------------------------------------
------------
Bln USD
1982
1990
2004
2007
Zmiana 2007/1982
----------------------------------------------------------------------------------------
--------- Eksport filii zagr.
0,6 1,4
3,7 5,7
Wzrost 9,5 razy
Eksport ogółem
2,2 4,3 11,2 17,1
Wzrost
ok. 8 razy
----------------------------------------------------------------------------------------
--------------
Komentarz
: W analizowanym okresie
udział
eksportu filii zagranicznych
KTN w całym globalnym eksporcie
podniósł się z 27,3% do
33,3%.
23
KTN - Ranking czołówki
Ranking 20 największych KTN w skali światowej w roku 2007
według wielkości ich przychodów (revenues) na podstawie listy
„Fortune Global 500”:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------
Nr Nazwa KTN (kraj) Mld USD Nr Nazwa KTN (kraj)
Mld USD
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
---------
1. Wal-Mart Stores (USA) 378,8 11. Daimler (Niemcy)
177,2
2. Exxon Mobil (USA) 372,8 12. General Electric
(USA) 176,7
3. Royal-Dutch Shell (WB/N) 355,8 13. Ford Motor (USA)
172,5
4. British Petroleum (W. Br.) 291,4 14. Fortis
(Belgia/Niderl.) 164,9
5. Toyota Motor (Japonia) 230,2 15. AXA (Francja)
162,8
6. Chevron (USA) 210,8 16. Sinopec (ChRL)
159,3
7. ING Group (Niderl.) 201,5 17. Citigroup (USA)
159,3
8. Total (Francja) 187,3 18. Volkswagen
(Niemcy) 149,0
9. General Motors (USA) 182,3 19. Dexia Group
(Fr./Bel.) 147,6
10. ConocoPhillips (USA) 178,6 20. HSBC Holdings
(W. Bryt.) 146,5
--------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Komentarze:
1) Na liście 20 największych światowych KTN
pod względem przychodów w roku 2007 znajdowało się 8
korporacji amerykańskich. ZFrancji, Niemiec i W. Brytanii
pochodziły po dwie firmy, po jednej KTN wywodziło się z
Niderlandów, Japonii i ChRL, zaś pozostałe trzy firmy miały
kapitał mieszany.
2) Zajmująca pierwszą pozycję na powyższej liście Wal-Mart
Stores miała niemal identyczne przychody jak druga (Exxon
Mobil), lecz ponad 2,5-krotnie wyższe przychody od dwudziestej
KTN na tej liście.
24
3.2. PAŃSTWA (=KRAJE)
z ich gospodarkami
narodowymi
jako podmioty działające głównie w
makroskali
• Państwo podstawowym podmiotem wewnętrznego życia politycznego
i ekonomicznego oraz „aktorem” międzynarodowych stosunków
politycznych
i gospodarki światowej.
• Państwo pojmowane jest co najmniej dwojako: szeroko lub wąsko.
• Szeroka definicja: Państwo (lub kraj) jako zorganizowana
wspólnota ludzi, zamieszkujących terytorium zamknięte
granicami zewnętrznymi.
• Innymi słowy, państwo stanowi szczególną formę organizacji
społeczeństwa (obywateli): terytorialna i suwerenna.
• Trójelementowa definicja państwa: terytorium, ludność i suwerenna
władza publiczna (polityczna).
• Koncepcja suwerenności władzy państwowej (J. Bodin, XVI w.): Państwo
sprawuje władzę najwyższą i niepodzielną na terenie własnego kraju,
zgodnie ze swym systemem prawnym (suwerenność wewnętrzna).
Natomiast suwerenność zewnętrzna = niezależność od innych państw.
• Równość suwerennych państw, ale tylko formalnie, bo praktycznie duże
zróżnicowanie.
25
Państwo - Pojęcie i funkcje
(c.d.)
• Wąska definicja państwa utożsamianego z władzą publiczną
(polityczną), z całością organów administracji publicznej
(instytucji) lub z państwowym „aparatem przemocy”.
• Trójpodział władzy państwowej (J. Lock, Ch. Montesquieu):
ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.
• Różne szczeble władzy: organy władzy lokalnej, regionalnej i
centralnej (ogólnokrajowej), czasami także władzy ponadkrajowej
(w skali grupy państw, regionu ponadkrajowego lub w skali
globalnej).
• Ostatnio dużą popularnością cieszy się termin:
„rządzenie
publiczne”
(„
public governance
”) używany jako synonim wąsko
rozumianego państwa. Szczególnie popularny w postaci koncepcji:
„dobrego rządzenia” (”good governance”) i „globalnego rządzenia”.
• Niezwykłe
zróżnicowanie funkcji gospodarczych państwa
(tj.
polityki gospodarczej) w dzisiejszym świecie: regulator lub
koordynator życia ekonomicznego, strateg (wizjoner lub
„programista” przyszłości), a nierzadko także właściciel majątku
produkcyjnego i swoisty przedsiębiorca (to ostatnie zjawisko zwane
ETATYZMEM).
• Obok wpływu na wewnętrzne życie gospodarcze państwo odgrywa
aktywną rolę w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych
poszczególnych krajów, ingerując w tę sferę bezpośrednio lub
pośrednio.
26
Państwa a gospodarki
narodowe
• Z pojęciem państwa i kraju ściśle łączy się kategoria gospodarki narodowej
lub krajowej.
• Według P. Sulmickiego,
gospodarka narodowa
każdego kraju jest:
- zamkniętą granicami politycznymi częścią składową (podzbiorem)
gospodarki światowej,
- obszarem, na którym suwerenna władza danego państwa może
kontrolować
ruch osób, rzeczy i informacji oraz zapewnia egzekwowanie prawa,
- zbiorem jego ludności, zasobów naturalnych, majątku narodowego i
systemu
ekonomicznego (tj. zbioru zasad regulacji życia gospodarczego).
• Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic międzypaństwowych
(według podręcznika A. Budnikowskiego): Przeważnie każdy kraj ma własną
walutę, odrębny system prawny, prowadzi własną politykę
makroekonomiczną i reguluje stosunki gospodarcze z zagranicą, odznacza
się też specyfiką cywilizacyjno-kulturową.
• Obecnie na świecie istnieje
191 państw oficjalnie uznanych przez ONZ
za suwerenne
. Natomiast Bank Światowy uwzględnia w swych danych listę
210 krajów i terytoriów. Tyle samo więc mamy gospodarek krajowych.
• Gospodarki narodowe poszczególnych krajów są bardzo zróżnicowane pod
względem swego potencjału i struktury, poziomu rozwoju, stopnia
otwartości
na wymianę zagraniczną, uwarunkowań społecznych i instytucjonalnych
(o czym mowa będzie dalej).
27
Międzyrządowe organizacje
międzynarodowe
• Aktywną rolę we współczesnej gospodarce światowej
odgrywają także
międzypaństwowe (lub
międzyrządowe) organizacje międzynarodowe
,
które zrzeszają zainteresowane państwa, np.: ONZ i
organizacje „systemu NZ”, WTO, MFW, OECD, Unia
Europejska, EFTA, NAFTA, OPEC, Unia Afrykańska,
ASEAN, APEC itp.
• Ich cechą charakterystyczną jest
działanie na
szczeblu ponadkrajowym
, tj. w stosunkach między
sąsiednimi krajami,
w skali regionów ponadkrajowych lub w skali globalnej.
• Obecnie działa
ok. 6500 takich organizacji
międzypaństwowych
, zróżnicowanych pod względem
ich zasięgu geograficznego, przedmiotowego i charakteru
działalności.
28
Międzyrządowe organizacje
międzynarodowe (c.d.)
Klasyfikacje organizacji międzyrządowych:
a) według zasięgu geograficznego - organizacje powszechne (lub
globalne - np. ONZ) i regionalne (lub grupowe – np. UE i
OPEC);
b) według zakresu przedmiotowego - org. uniwersalne (ONZ)
i wyspecjalizowane (MFW lub WTO);
c) według dziedziny działania (P. Sulmicki): organizacje
zajmujące się sferą produkcji (OPEC), sterowaniem (UE,
OECD) i zasilaniem (MFW, Bank Światowy);
d) według celów i charakteru działalności – ugrupowania
integracyjne (UE) i organizacje typu koordynacyjnego
(OECD lub OPEC).
29
3.3. Kluczowa rola poszczególnych
ludzi
oraz krajowych i
międzynarodowych
organizacji społeczeństwa
obywatelskiego
we współczesnym życiu
gospodarczym
---
Poszczególni ludzie - wraz z ich gospodarstwami
domowymi
– od zarania dziejów w centrum życia
gospodarczego (nie tylko jako konsumenci, ale też wytwórcy,
decydenci w sprawach ekonomicznych i politycznych itp.).
---
Próba typologii krajowych organizacji
społeczeństwa obywatelskiego
(civil society), zwanych
organizacjami pozarządowymi
:
• Ogólnokrajowe organizacje pracodawców lub
przedsiębiorców ( np.: Polska Konfederacja Pracodawców lub
Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”);
• Izby gospodarcze: ogólnokrajowe (np. KIG), regionalne i
branżowe;
30
Krajowe organizacje
społeczeństwa
obywatelskiego (c.d.)
--- Typologia krajowych organizacji pozarządowych (c.d.):
• Związki zawodowe (np.: NSZZ „Solidarność”, OPZZ);
• Stowarzyszenia branżowe , np. adwokatów, radców prawnych,
architektów, lekarzy, księgowych, doradców podatkowych,
inżynierów budownictwa itp. (zwane są one też korporacjami
zawodowymi);
• Organizacje konsumenckie;
• Organizacje ekologiczne (tzw. „zieloni”);
• Organizacje zajmujące się działalnością charytatywną (np.: PCK);
• Stowarzyszenia oświatowe, kulturalne, sportowe i turystyczne;
• Towarzystwa miłośników miast i regionów;
• Inne organizacje, np. Towarzystwa Przyjaciół Piwa (!!!) itp.
- -- Krajowe organizacje pozarządowe odgrywają
ważną rolę w
życiu gospodarczym i społecznym
, prowadząc aktywny
lobbying, wpływając na ustawodawstwo i realizację polityki
ekonomicznej państwa, jak też na działalność przedsiębiorstw.
31
Międzynarodowe organizacje
społeczeństwa obywatelskiego
---
Międzynarodowe organizacje pozarządowe o charakterze
prywatnym lub publicznym zrzeszają osoby fizyczne lub prawne
pochodzące z różnych krajów, tzn. działają na szczeblu
ponadkrajowym.
• Międzynarodowe organizacje pracodawców (np.: UNICE - Związek
Europejskich Konfederacji Pracodawców i Przemysłu oraz BIAC);
• Międzynarodowa Izba Handlowa (ITC - International Trade
Chamber);
• „Międzynarodówki” związków zawodowych : CES - Konfederacja
Europejska Związków Zawodowych; ICFTU - Międzynarodowa
Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych;
• Transparency International (organizacja ds. zwalczania korupcji);
• Międzynarodowa Unia Geograficzna, EADI - Europejskie
Stowarzyszenia Instytutów Badań nad Rozwojem, itp.
--- Obecnie na świecie działa
ok. 44 tys. takich
międzynarodowych organizacji społeczeństwa
obywatelskiego.
32
SCHEMAT OBRAZUJĄCY WZAJEMNE
POWIĄZANIA MIĘDZY GŁÓWNYMI
PODMIOTAMI GOSPODARCZYMI
33
4. Charakterystyka
podstawowych
pojęć dotyczących
międzynarodowej
działalności gospodarczej
• Gospodarka światowa (globalna)
• Międzynarodowe stosunki
gospodarcze
• Międzynarodowe przepływy
ekonomiczne
• Międzynarodowy ład (porządek)
ekonomiczny
34
4.1. Pojęcie gospodarki światowej
(globalnej)
---
Według
P. Sulmickiego
możliwe są
dwa spojrzenia
na
gospodarkę światową (world economy):
• Podejście z perspektywy globalnej
: Gospodarka światowa
rozumiana jako zbiór złożony z: a) gospodarek narodowych wszystkich
krajów; b) ludzi, rzeczy i informacji, które przemieszczają się między
krajami;
c) „międzynarodowych kierownictw gospodarczych” (tj. organizacji
międzyrządowych).
• Podejście z perspektywy określonego kraju
: Gospodarka
światowa rozumiana jako gospodarka narodowa danego kraju wraz z
jej otoczeniem zewnętrznym (to ostatnie składa się z gospodarek
pozostałych krajów świata, przepływów ludzi, rzeczy i informacji oraz z
istniejących organizacji międzyrządowych).
- Natomiast
B. Budnikowski
definiuje gospodarkę światową bardzo
zwięźle jako „system trwałych powiązań gospodarczych między krajami
obejmujących swym zasięgiem cały świat”.
- Tak pojęta gospodarka światowa zwana też bywa gospodarką
globalną (global economy).
35
4.2. Pojęcie międzynarodowych
stosunków gospodarczych
• O ile we wszystkich podręcznikach międzynarodowych
stosunków gospodarczych przedstawia się charakterystykę
MSG jako odrębnej dyscypliny badań ekonomicznych i
przedmiotu wykładanego na uczelniach ekonomicznych, o tyle
zazwyczaj autorzy takich podręczników unikają podawania
definicji MSG jako dziedziny realnego życia gospodarczego.
• Wydaje się, że MSG można zwięźle określić jako
całokształt uwarunkowań i powiązań
międzynarodowych łączących różne podmioty, które
zajmują się działalnością gospodarczą w
poszczególnych krajach.
• Tak rozumiane MSG stanowią równocześnie pełny synonim
terminu:
międzynarodowa współpraca ekonomiczna
.
• Podobnie w charakterze synonimów MSG można używać
kategorii:
międzynarodowe kontakty gospodarcze
i
międzynarodowy podział pracy
.
36
4.3. Pojęcie międzynarodowych
przepływów
ekonomicznych
• Według
L. Balcerowicza
pojęcie międzynarodowych
przepływów ekonomicznych obejmuje takie międzykrajowe
przepływy ludzi, rzeczy
i informacji, które ściśle wiążą się z szeroko pojętą produkcją
przedmiotów materialnych i usług oraz z konsumpcją służącą
zaspokajaniu potrzeb ludzkich (jest to konsumpcja w sensie
ekonomicznym).
• Ludzie
przemieszczają się w skali międzynarodowej jako producenci
dóbr i usług za granicą, konsumenci produktów materialnych i
niematerialnych poza granicami danego kraju oraz nadawcy lub
odbiorcy zagranicznej wiedzy technicznej.
• Międzynarodowe przepływy
rzeczy
obejmują transfery
przedmiotów materialnych
, tj. środków służących do produkcji,
konsumpcji i niszczenia (uzbrojenia), nośników informacji i wiedzy
naukowo-technicznej, jak też zanieczyszczeń ekologicznych.
• Informacje stanowią dobra niematerialne, lecz są często
właściwością ludzi lub rzeczy. Wówczas towarzyszą
przemieszczaniu się w skali międzynarodowej ludzi i rzeczy.
Ale poprzez korzystanie z telefonu, radia, telewizji
satelitarnej i Internetu następuje międzynarodowy przepływ
informacji „w czystej postaci”. Skala tego zjawiska w ostatnim
czasie rośnie w sposób lawinowy.
37
Klasyfikacje międzynarodowych
przepływów ekonomicznych
---
L. Balcerowicz zaproponował
- w pracy zbiorowej pod
swoją redakcją pt. „Międzynarodowe przepływy ekonomiczne:
Nowe tendencje zmian i próby regulacji’ (PWN, Warszawa
1987) – pięć następujących
klasyfikacji takich
przepływów:
1) Przepływy pieniężne (pieniądze w postaci materialnej lub
elektronicznej) i przepływy niepieniężne.
2) Przepływy odpłatne (handel) i nieodpłatne (darowizny).
3) Przepływy legalne i nielegalne (przemyt, handel narkotykami,
pranie pieniędzy, międzynarodowa działalność mafii).
4) Przepływy celowe i niecelowe (tj. niekontrolowane przez ludzi
ruchy ponadgraniczne wody, powietrza, ptaków i zwierząt itp.).
5) Międzynarodowa wymiana dóbr materialnych i usług
obok przepływów czynników produkcji (migracje ludzi,
przepływy kapitałów i wiedzy naukowo-technicznej).
38
4.4. Pojęcie
międzynarodowego ładu
(porządku)
ekonomicznego
• Wieloznaczność pojęcia międzynarodowego ładu
ekonomicznego (w skrócie: MŁE).
• Szeroko rozumiany MŁE oznacza taki istniejący w
danym okresie układ sił między wszystkimi
podmiotami działania, występującymi w gospodarce
światowej (tj. między przedsiębiorstwami
transnarodowymi, państwami, organizacjami
międzyrządowymi i pozarządowymi), który zapewnia
utrzymanie strukturalnej równowagi wewnętrznej
całego globalnego systemu gospodarczego oraz
pozwala
na sprawne funkcjonowanie mechanizmów rządzących
międzynarodowymi przepływami ekonomicznymi.
39
Pojęcie
międzynarodowego ładu
ekonomicznego (c.d.)
•
Ale
zazwyczaj MŁE pojmowany jest znacznie
węziej
, gdyż nie bierze się pod uwagę roli
wszelkich innych - poza państwami narodowymi -
podmiotów działania.
•
Wtedy sprowadza się
istotę MŁE do
określonego układu sił między dwiema
głównymi grupami państw, tj. między wysoko
rozwiniętymi krajami (KWR) Północy
(do
których zalicza się łącznie uprzemysłowione kraje
Zachodu oraz część europejskich krajów
postsocjalistycznych)
i gospodarczo słabo
rozwiniętymi krajami Południa
(w skrócie -
KSR).
40
Determinanty międzynarodowego
ładu ekonomicznego
-
W rzeczywistości o kształcie panującego w danym okresie
MŁE lub - mówiąc inaczej - o układzie sił między głównymi
grupami krajów decydują
trzy następujące zespoły
czynników
:
1) osiągnięty przez kraje Północy i Południa poziom rozwoju i
ich potencjał gospodarczy;
2) skala, natężenie i formy przepływów ekonomicznych,
łączących poszczególne kraje (handel międzynarodowy,
migracje ludzi, przepływy środków finansowych, transfer
wiedzy naukowo-technicznej oraz informacji);
3) charakter mechanizmu regulującego międzynarodowe
stosunki ekonomiczne i proces rozwoju gospodarczo-
społecznego (mechanizm rynkowy, regulacja państwowa lub
różnorodne
rozwiązania
pośrednie),
jak
też
formy
instytucjonalno-prawnych powiązań międzypaństwowych.
- Współzależności pomiędzy powyższymi czynnikami MŁE
można zilustrować przy pomocy podanego dalej
schematu
.
41
42
5. Zarys ewolucji gospodarki
światowej – od
jej narodzin do obecnego etapu
globalizacji
• Ograniczony zakres międzynarodowej wymiany handlowej w czasach
starożytnych, w średniowieczu i później - aż do I rewolucji
przemysłowej.
• Ilościowy i jakościowy rozwój handlu międzynarodowego dzięki
pierwszej rewolucji przemysłowej - w efekcie wykorzystania maszyn
parowych i telegrafu oraz rozwoju transportu, energetyki węglowej
i hutnictwa.
• Powstanie gospodarki światowej w drugiej połowie XIX wieku,
zakończenie kolonizacji i szybka ekspansja międzynarodowej
wymiany handlowej
do I wojny światowej.
• Zahamowanie współpracy w okresie międzywojennym i słaba
dynamika handlu światowego do końca lat 50-ych XX wieku.
• Poważne przyśpieszenie wymiany międzynarodowej dopiero od lat
60-tych do 80-tych XX w.
• Od przełomu lat 80-tych i 90-tych zawrotną karierę w światowej
literaturze ekonomicznej i w praktyce międzynarodowej zrobiło
hasło GLOBALIZACJI, chociaż jest to pojęcie wyjątkowo różnorodnie
interpretowane i do dzisiaj budzące silne kontrowersje.
43
6. Pojęcie, przesłanki, przejawy i
skutki
globalizacji ekonomicznej
• Znany ekonomista amerykański J.E. Stiglitz twierdzi, że
globalizacja to coraz „ściślejsza integracja państw oraz ludzi na
świecie, spowodowana ogromną redukcją kosztów transportu i
telekomunikacji oraz zniesieniem sztucznych barier w przepływach
dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju
do kraju”.
• Dwaj inni ekonomiści z USA P. Bairoch i R. Kozul-Wright
podkreślają, iż „globalizacja oznacza proces, w którym produkcja i
struktury finansowe poszczególnych krajów stają się coraz bardziej
powiązane poprzez rosnącą liczbę transakcji transgranicznych,
prowadzących do ukształtowania się nowego międzynarodowego
podziału pracy, w którym tworzenie bogactwa narodowego jest
coraz bardziej uzależnione od podmiotów gospodarczych z innych
państw”.
• Bardzo zwięźle i ogólnikowo definiuje globalizację wybitny brytyjski
ekonomista J. H. Dunning, który sprowadza jej istotę do „rosnących
transgranicznych powiązań wzajemnych działalności gospodarczej.”
44
Niejednoznaczność pojęcia globalizacji
ekonomicznej
• Według ekspertów UNCTAD, globalizacja polega na
„rosnących powiązaniach krajów w zakresie handlu
światowego, bezpośrednich inwestycji zagranicznych i rynków
kapitałowych. Proces globalizacji uległ przyśpieszeniu w
efekcie postępu technicznego w transporcie i łączności, a
także w wyniku szybkiej liberalizacji i deregulacji handlu i
przepływów kapitałów, zarówno na szczeblu krajowym, jak i
międzynarodowym.”
• Z kolei Komisja Europejska określa globalizację „jako proces,
w którym produkcja i rynki w różnych krajach stają się coraz
bardziej współzależne z racji dużej dynamiki wymiany dóbr i
usług oraz przepływów kapitałów i technologii”, co prowadzi
do powstania zintegrowanego rynku globalnego.
• Obecny Sekretarz Generalny OECD, G. Gurria podczas
wykładu, wygłoszonego jesienią 2006 r. w SGH, słusznie
zauważył, że nie ma jednej powszechnie akceptowanej definicji
globalizacji. Dalej stwierdził: „W OECD globalizację
ekonomiczną rozumiemy jako proces ścisłej integracji
ekonomicznej rynków globalnych: finansowego, towarowego i
pracy”. To lapidarne określenie dość dobrze oddaje istotę
analizowanego zjawiska.
45
Niejednoznaczność pojęcia
globalizacji (c.d.)
• Ze swej strony
A. Budnikowski
definiuje globalizację
jako proces realnego scalania gospodarek narodowych
poprzez dynamiczny wzrost obrotów handlu
międzynarodowego (zwłaszcza usług), przepływów
kapitałowych i ekspansję KTN, co jest możliwe dzięki
„traktowaniu całego świata jako rynku zbytu przez
coraz większą liczbę przedsiębiorstw”.
• Natomiast zdaniem
A. Zorskiej
(z SGH): „Globalizacja
polega na długofalowym integrowaniu działalności na
poziomie gospodarek, przemysłów/sektorów oraz
przedsiębiorstw ponad granicami państw, dzięki
rozszerzaniu, pogłębianiu oraz intensyfikowaniu
różnego rodzaju powiązań (handlowych, inwestycyjnych,
kooperacyjnych, informacyjnych), co prowadzi do
tworzenia się współzależnego systemu ekonomicznego
w skali światowej, czyli globalnej gospodarki”.
46
Najważniejsze przyczyny
współczesnej
globalizacji
• Do głównych przyczyn obecnej fazy globalizacji życia
gospodarczego zalicza się w polskiej i zagranicznej literaturze
naukowej następujące zjawiska:
a) niebywałe
przyśpieszenie postępu technicznego
,
zwłaszcza w informatyce, biotechnologii i produkcji nowych
materiałów;
b) szeroką
liberalizację
wymiany handlowej, obrotów
finansowych i przepływów czynników produkcji;
c)
umiędzynarodowienie
działalności
przedsiębiorstw
(o czym świadczy w szczególności niebywała ekspansja KTN).
• Symbolicznym przejawem wszechogarniającej globalizacji życia
gospodarczego we współczesnym świecie jest upowszechnienie
nowej zasady działania ekonomicznego:”Myśl globalnie, działaj
lokalnie!!!”.
• O ile panuje dość duża zbieżność poglądów co do przyczyn
globalizacji, o tyle od dawna trwają zażarte spory wokół korzyści
i zagrożeń globalizacji: obok entuzjastów globalizacji, spotyka
się licznych jej sceptyków, alterglobalistów i antyglobalistów.
47
Korzyści i zagrożenia
globalizacji
• Według opinii A. Budnikowskiego i szeregu innych
autorów, za główne
korzyści
globalizacji trzeba uznać:
poprawę racjonalności i efektywności gospodarowania,
podniesienie wydajności pracy, przyśpieszenie rozwoju i
wzrost dobrobytu społecznego w skali globalnej dzięki
pozytywnym skutkom zwiększenia obrotów handlu
światowego, przypływów czynników produkcji i
umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstw.
• Natomiast
zagrożenia
procesu globalizacji są przed
wszystkim wiązane z działalnością korporacji
transnarodowych :
a) KTN są oskarżane o działanie na szkodę interesów konsumentów
(przykładowo: ekspansja koncernów tytoniowych szkodzi zdrowiu;
z kolei ujednolicanie przez KTN gustów konsumentów zagraża
tradycji i kulturze narodowej – zjawisko „coca-kolonizacji”);
b) twierdzi się, że działalność KTN powoduje degradację środowiska
naturalnego, zwłaszcza w KSR (chociaż na szerszą skalę raczej nie
potwierdzają tego zarzutu dostępne dane faktograficzne);
48
Zagrożenia związane z
globalizacją
a jej bilans
c) zarzuca się też KTN preferowanie działań
sprzecznych z priorytetami rozwojowymi ubogich
krajów i utrudnianie rządom prowadzenia skutecznej
polityki gospodarczej;
d) pogłębianie się luki rozwojowej między czołówką
bogatych krajów Północy i biednymi krajami Południa
uznaje się również za słabość globalizacji;
e) negatywnym skutkiem globalizacji jest – według jej
krytyków – nadmierny wzrost ogólnoświatowej
współzależności ekonomicznej, tj. uzależnienie życia
gospodarczego poszczególnych krajów od wydarzeń
zachodzących w innych krajach, co przejawia się
zwłaszcza w międzynarodowej transmisji kryzysów
koniunkturalnych, a jeszcze bardziej - kryzysów
finansowych.
• Jednak - mimo przedstawionych wyżej
zarzutów - saldo bilansu korzyści i kosztów
globalizacji jest bezsprzecznie dodatnie.
49
7. Dysproporcje strukturalne
we współczesnej gospodarce
światowej
w świetle danych empirycznych
• Ewolucja wielkości światowego produktu brutto (GDP) w okresie
1982-2007
(w mld USD w cenach bieżących)
• Zmiany wielkości światowego produktu brutto (GDP) i jego struktury
w podziale na KWR i KSR w latach 1995-2005 (przy uwzględnieniu
ewolucji parytetu siły nabywczej)
• Ogólna charakterystyka zróżnicowania ekonomiczno-społecznego
głównych grup krajów współczesnego świata w 2005 r.
• Pozycja wielkich mocarstw w gospodarce światowej w 2005 r.
• Zróżnicowanie krajów świata pod względem potencjału ludnościowego
w 2007 r.
• Zróżnicowanie krajów świata pod względem wielkości bezwzględnej
dochodu krajowego brutto (GDP) w 2007 r.
50
Dysproporcje strukturalne
w
gospodarce
światowej w świetle danych
empirycznych (c.d.)
• Zróżnicowanie krajów świata pod względem udziału rolnictwa w
GDP
w 2005 r.
• Zróżnicowanie krajów świata pod względem wysokości dochodu
(GDP)
per capita w 2005 r.
• Zróżnicowanie głównych grup krajów świata pod względem
tempa wzrostu realnego produktu brutto per capita w latach
1980-2005
• Zróżnicowanie krajów świata w 2005 r. pod względem długości
życia mieszkańców (w latach)
• Zróżnicowanie pod względem stopy analfabetyzmu dorosłych
w 2005 r. (w %)
• Zróżnicowanie krajów świata pod względem podziału dochodów
pomiędzy najbiedniejsze i najbogatsze grupy ludności
51
Ewolucja wielkości światowego produktu
brutto (GDP)
w okresie 1982-2007 (w cenach bieżących, bez
uwzględnienia zmian parytetu siły nabywczej walut
narodowych)
Lata
Światowy GDP
Lata
Światowy GDP
1982
12 002 mld
USD
2005
44 486 mld
USD
1990 22 060 mld
USD
2007* 54 274 mld
USD
Źródło: IMF, World Economic Outlook , April 2007 (* Dane dla
2007 r. wg UNCTAD)
Zmiany wielkości światowego produktu brutto
(GDP) i jego struktury w podziale na KWR i
KSR w latach 1995-2005
(przy uwzględnieniu ewolucji parytetu siły nabywczej
walut narodowych)
Lata Świat. GDP
(100%)
K W
R
K S R
(+KTT
)
Azja
Wsch.
i Pacyf.
Afryka
Subsah
ar.
199
5
42,3 bln
USD
61%
39%
13%
2%
200
5
61,3 bln
USD
54% 46% 19%
2%
52
Ogólna charakterystyka zróżnicowania
ekonomiczno-społecznego głównych grup
krajów współczesnego świata w 2005 r.
(według danych Banku Światowego)
Wyszcze-
gólnienie
61 krajów
o niskim
GNI per
capita
(do 765
USD)
104 kraje
o średnim
GNI per
capita
(766 – 9
385 USD)
55 krajów i
teryt. o
wysok. GNI
per capita
(ponad 9
386 USD)
ŚWIAT
(210 krajów
i terytoriów)
Ludność
(mln osób)
2 353
(36,6%)
3 073
(47,7%)
1 011
(15,7%)
6 438
(100%)
Średniorocz
ny przyrost
natur.
(2000-2005)
1,9%
0,9%
0,7%
1,2%
Wielkość
GNI
(mld USD)
1 364
(3,0%)
8 113
(18,0%)
35 529
(79,0%)
44 983
(100%)
Przeciętny
GNI per
capita
580
USD
2 6400
USD
35 131
USD
6 987
USD
53
Ogólna charakterystyka zróżnicowania
ekonomiczno-społecznego głównych grup
krajów (c.d.)
Wyszczególnie
nie
I grupa
krajów
II gr.
krajów
III gr.
krajów
ŚWIAT
Roczne tempo
wzrostu GDP per
capita 2004-2005
5,6%
5,4%
2,1%
2,4%
Długość życia
mężczyzn/kobi
et
58/60
lat
68/73
lata
76/82
lata
65/69 lat
Umieralność do 5
roku życia na
1000 dzieci
126
38
7
81
Analfabetyzm
dorosłych
38% 10%
0%
20%
54
Pozycja wielkich mocarstw w
gospodarce światowej w 2005 r.
(wg
danych MFW; świat=100%)
KRAJE (KWR)
Wielkość
GDP
Eksport
Ludność
USA
20,9
10,4
4,7
Japonia
6,9
5,7
2,0
Niemcy
4,3
9,5
1,3
Francja
3,1
4,8
1,0
Wielka Brytania
3,1
4,7
1,0
Włochy
2,9
3,8
0,9
Kanada
1,9
3,4
0,5
GRUPA SIEDMIU
(G-7)
43,1
42,3
11,4
Łącznie 29 K W
R
54,6
71,8
15,3
55
Pozycja wielkich mocarstw w
gospodarce światowej w 2005 r.
(
świat=100%)
- c.d.
KRAJE
(KSR+KTT)
Wielkość
GDP
Eksport
Ludność
Chiny
13,2
5,9
20,7
Indie
5,9
1,0
17,3
Rosja
2,6
1,8
2,3
Brazylia
2,6
1,0
2,8
Meksyk
1,8
1,2
1,7
GRUPA PIĘCIU
26,1
10,9
44,8
Łącznie 146
KSR
(oraz KTT)
45,4
28,2
84,7
56
Zróżnicowanie krajów świata pod
względem potencjału ludnościowego
w 2007 r.
Lud-
ność
Liczb
a
krajó
w
Przykłady z grupy 184 krajów (mln
mieszkańców)
Ponad
100
mln
11
CHINY (1 306), INDIE (1 169), USA (310),
Indonezja (232), Brazylia (192), Pakistan (164),
Bangladesz (159), Nigeria (148), Rosja (142),
Japonia (128), Meksyk (107)
99 – 50
mln
12
Filipiny (88), Wietnam (87), Etiopia (83), Niemcy
((83), Turcja (75), Egipt (75), Iran (71), Tajlandia
(64), Kongo (Kinsz.- 63), Francja (63), Wielka
Brytania (61), Włochy (59)
49 – 30
mln
14
Birma (49), Ukr. (48), Korea Płd (48), RPA (45),
Kolumbia (44), Hiszp.(41), POLSKA (38,1), Argent.
(38), Tanz.(34), Kenia (30), Alg. (32), Kanada (32),
Kenia (32), Maroko (30)
29 –10
mln
37
Peru (27), Wenezuela (26), Uganda (25), Arabia Saud.
(23), Australia (20), Sri Lanka (19), Jemen (19), Syria
(16), Chile (16), Ekwador (13), Angola (14),
Zimbabwe (13), Burkina Faso (12), Mali (12), Senegal
(10), Belgia (10), Węgry (10)
57
Zróżnicowanie potencjału ludności w
2007 r. (c.d.)
Ludnoś
ć
Liczba
kr.
Przykłady krajów (mln
mieszkańców)
9 – 5
mln
31
Tunezja (9), Białoruś (9), Szwecja (9),
Dominikana (9), Rwanda (8), Czad (8), Gwinea
(8), Austria (8), Bułg.(8), Szwajc.(7), Burundi (7),
Benin (7), Salwador (6), Papua-Nowa Gwinea
(6), Jordania (5), Togo (5), Finl.(5)
4 – 1
mln
29
Erytrea (4), Kostaryka (4), Liban (4), Singapur
(4), Nowa Zel.(4), Rep. Środ. Afr.(4), ZEA (4),
Albania (3), Litwa (3), Urugwaj (3), Panama (3),
Jamajka (3), Kuwejt (2), Oman (2), Łotwa (2),
Słowenia (2), Botswana (2), Lesoto (2), Estonia
(1), Gabon (1), Gambia (1), Mauritius (1)
0,9 -
0,5
mln
11
Bhutan (0,9), Fidżi (0,8), Gujana (0,8), Bahrajn
(0,7), Dżibuti (0,7), Katar (0,6), Komory (0,6)
0,4 -
0,1 mln
25
Luksemb.(0,4), Barbados (0,3), Belize (0,3),
Island.(0,3), Malta (0,3), Vanuatu (0,2),
Grenada (0,1), Tonga (0,1)
Poniżej
0,1 mln
14
Aruba (0,09), Kiribati (0,09), Dominika
(0,07), Andora (0,07), Monako (0,03), Palau
(0,02)
58
Zróżnicowanie krajów świata pod względem
wielkości bezwzględnej dochodu krajowego
brutto (GDP) w 2007 r.
GDP w
mld USD
Liczb
a
krajó
w
Przykłady z grupy 158 krajów i ich GDP
(w mld USD)
Ponad
1000
mld
12
USA (13 816), Japonia (4 395), Niemcy (3 302),
CHINY
(3 289), W. Bryt. (2 738), Francja (2 567),
Włochy (2 092), Hiszpania (1 430), Kanada (1
419), BRAZYLIA (1 347), ROSJA (1 285), INDIE
(1 137)
999 - 200
mld
24 KOREA PŁD (940), Australia (921), MEKSYK
(889), Niderlandy (761), Turcja (485), Belgia
(447), Szwecja (447), INDONEZJA (432),
POLSKA (418), Szwajcaria (413), Norwegia
(386), Arabia Saud.(384), Tajwan (376),
Austria (371), Dania (314), Iran (314), RPA
(278), Argentyna (266), Irlandia (257),
Tajlandia (245), Finlandia (244), Wenezuela
(233), Portugalia (219), Hongkong (205)
199 - 100
mld
13 Malezja (177), Czechy (173), Kolumbia (165),
PAKISTAN (167), Chile (164), Singapur (156),
NIGERIA (151), Filipiny (143), Węgry (137),
Egipt (132), Algieria (132), Nowa Zelandia
(129), Peru (107)
99 - 50
mld
9
BANGLADESZ (77), Maroko (73) Wietnam
(67),
Katar (66)
59
Zróżnicowanie wielkości bezwzględnej
dochodu
krajowego brutto (GDP) w 2007 r. (c.d.)
GNI w
mld
USD
Liczb
a
krajó
w
Przykłady spośród 158 krajów i ich GDP (w mld
USD)
49 - 20
mld
11
Ukraina (47), Słowacja (46), Luksemburg (36),
Słowenia (34), Ekwador (33), Gwatemala (32), Angola
(29), Litwa (25),
Tunezja (22)
19 - 5
mld
29
Dominikana (18), Sri Lanka (18), Liban (18), Bułgaria
(17), Islandia (16), Cypr (16), Białoruś (16), Łotwa
(15), Salwador (14), Panama (13),Tanzania (13),
Estonia (13), Jamajka (7), Malta (6), Etiopia (6),
Uganda (6), Zimbabwe (2), Madagaskar (5)
4 - 1 mld 34
Mozambik (4), Burkina Faso (4), Zambia (4), Andora
(3), Haiti (3), Benin (3), Malawi (2), Nikaragua (4),
Mołdawia (2), Czad (2), Togo (1), Wyspy Ziel. Przyl.
(1), Erytrea (1), Sierra Leone (1)
Poniżej
1 mld
26
Burundi (0,8), Gujana (0,8), Belize (0,7), Seszele
(0,7), Liberia (0,6), Bhutan (0,6), Gambia (0,5),
Grenada (0,4), Komory (0,3), Tonga (0,2),
Vanuatu (0,3), Kiribati (0,1), Palau (0,1), Wyspy
Sao Tome i Książęca (0,07)
60
Zróżnicowanie krajów świata pod
względem udziału rolnictwa w GDP w
2005 r.
Udział
rolnict.
w GDP
Liczb
a
krajó
w
Przykłady z grupy 137 krajów i udział
ich rolnictwa w tworzeniu GDP (w %)
30 % i
więcej
23
Rep. Środk. Afr. (61), Kongo (Kinsz. - 58),
Sierra Leone (52), Laos (53), Burundi(49),
Kambodża (49), Tanzania (43), Rwanda
(42), Etiopia (42), Mali (36), Uganda (33),
Kamerun (45), Togo (41), Niger (40), Nepal
(40), Malawi (38), Nigeria (37), Benin (36),
Ghana (35)
29 - 10%
61
Madagaskar (29), Haiti (27), INDIE (23),
PAKISTAN (23), Mozambik (23),
BANGLADESZ (22), INDONEZJA (17),
CHINY (15), Rumunia (12), Bułgaria (12),
Argentyna (11), Algieria (11), Namibia (10),
Białoruś (10)
9 –5%
24
Urugwaj (9), Chile (9), Peru (8), BRAZYLIA
(6), Jamajka (5), Arabia Saud. (5), Korea
Płd (5), ROSJA (5)
Poniżej 5% 29
Botswana (4), Meksyk (4), Hiszp.(4),
FRANCJA (3), WŁOCHY (3), POLSKA (3),
USA (2), Austria (2), JAPONIA (1), NIEMCY
(1), W. BRYT. (1), Singapur (0)
61
Zróżnicowanie krajów świata pod
względem
wysokości dochodu (GDP) per capita
w 2005 r.
GDP
per
capita
Liczb
a
krajó
w
Przykłady z grupy 171 krajów i ich GDP na 1
mieszkańca
(w USD)
Ponad
40
000 $
10
Luksemburg (79 866), Bermudy (63 731),
Norwegia (63 704), Islandia (53 474), Oman (52
863), Szwajcaria (49 520), Irlandia (48 696),
Dania (47 761), Andora (42 063), USA (41 287)
39
999 –
20
000 $
19
Szwecja (39575), Niderlandy (38229), Austria
(36911), Finlandia (36820), WIELKA BRYT.
(36361), Belgia (35662), JAPONIA
(35 646), Australia (349300), FRANCJA (33863),
NIEMCY (33815), ZEA (32589), WŁOCHY
(30053), Kuwejt (27487), Singapur (26985),
Nowa Zelandia (26752), Hiszpania (25914),
Hongkong (24463), KANADA (23930), Grecja
(20289)
19
999 –
5 000
$
22
Izrael (19374), Bahrajn (18416), Portug.(17410),
Słowenia (17020), Korea Płd (16454), Arabia
Saud. (13299), Czechy (12004), Węgry (10830),
Estonia (9494), Seszele (8173),
POLSKA (7593), Meksyk (7370), Chile (6833),
ROSJA (5321)
62
Zróżnicowanie krajów świata pod
względem
wysokości dochodu (GDP) per capita w
2005 r. (c.d.)
GNI
per
capita
Liczb
a
krajó
w
Przykłady spośród 171 krajów i ich GDP per capita (w
USD)
4 999 –
1 000
$
59
Botswana (4821), Argentyna (4731), BRAZYLIA (4279),
Bułgaria (3411), Iran (3122), Białoruś (3018), Tunezja
(2875), Albania (2707),
Ukraina (1741),
CHINY (1536),
Egipt (1392), Maroko (1320), Paragwaj (1301),
INDONEZJA (1244), Filipiny (1155), Boliwia (1059)
999 –
500 $
23
Syria (990), Kamerun (945), Dżibuti (910), Nikaragua
(899), NIGERIA (803), Kiribati (779), Mołdawia (752),
Mongolia (724), INDIE (706), Senegal (703),
PAKISTAN (696), Sudan (668), Bhutan (660), Zambia
(637), Korea Płn (519), Benin (513), Laos (507)
499 –
200 $
31
Ghana (461), Komory (450), Mali (446), Gwinea (430),
BANGLADESZ (418), Haiti (418), Kenia (390), Burkina
Faso (387), Tadżykistan (358), Togo (351), Mozambik
(325), Uganda (315), Gambia (297), Madagaskar (290),
Nepal (274), Somalia (266), Czad (250), Niger (245),
Erytrea (238), Birma (228), Sierra Leone (208)
Poniż
ej 200
$
7
Gwinea Bissau (186), Zimbabwe (168), Liberia
(163), Malawi (162), Kongo (Kinszasa-123),
Etiopia (118), Burundi (107)
63
Zróżnicowanie głównych grup krajów
pod względem tempa wzrostu realnego
produktu brutto (GDP)
per capita w latach 1980-2005
(w %
średniorocznie)
GRUPY KRAJÓW
(I REGIONY KSR)
1981
-
1990
1991
-
2000
2001-
2005
CAŁY ŚWIAT
KRAJE WYSOKO ROZWINIĘTE
KRAJE W TRAKCIE
TRANSFORM.
KRAJE SŁABO ROZWINIĘTE
1,3
2,5
-1,0
1,8
1,3
1,9
-4,2
3,1
1,5
1,4
6,5
3,7
AFRYKA
AMERYKA
ŁACIŃSKA/KARAIBY
AZJA (tylko KSR)
OCEANIA
-0,3
-0,3
3,7
1,3
-0,1
1,5
4,5
0,6
2,3
1,1
5,0
0,2
64
Dynamicznie rozwijające się kraje świata
pod względem tempa wzrostu realnego GDP per
capita w latach 2001-2005
Średni
o-
roczni
e
Liczba
krajów
Przykłady krajów i tempo wzrostu ich realnego
GDP
per capita (w %)
Powyż
ej 9%
7
Gwinea Równ. (20,1), Armenia (12,7), Azerbejd.
(11,8), Czad (11,5), Makao (11,3), Kazachstan
(9,7), Afganistan (9,1)
5,1-
9,0%
22
Ukraina (9,0), Sierra Leone (8,9), CHINY (8,8),
Gruzja (8,7), Birma (8,7), Mołdawia (8,5),
Tadżykistan (8,5), Łotwa (8,4), Litwa (8,2),
Białoruś (8,1), Estonia (7,7), Trynidad/Tobago
(7,5), Wyspy Cooka (7,5), ROSJA (6,8), Rumunia
(6,3), Mozambik (6,0), Angola (6,0), Wietnam
(5,9), Iran (5,9), Bułgaria (5,7),
Serbia/Czarnogóra (5,6), Tuvalu (5,4)
2,1-
5,0%
76
INDIE (5,0), Mongolia (5,0), Słowacja (4,9),
Sudan (4,6), Tajlandia (4,6), Węgry (4,4),
Botswana (4,2), Tanzania (4,2), Korea Płd (4,1),
Nigeria (3,9), Algieria (3,6), Czechy (3,5),
BANGLADESZ (3,5), Słowenia (3,4),
INDIONEZJA (3,3), Irlandia (3,3), POLSKA
(3,2), Belize (3,1), PAKISTAN (3,0), Chile (3,0),
Kuwejt (2,5), Uganda (2,4), Nowa Zelandia (2,4)
65
Rozwijające się powoli lub
przeżywające regres
ekonomiczny kraje świata
(według
tempa wzrostu
realnego GDP per capita w latach 2001-
2005)
Średni
o-
roczni
e
Liczb
a
krajó
w
Przykłady krajów i tempo wzrostu ich realnego
GDP
per capita (w %)
0,1-
2,0%
66 W. BRYTANIA (1,9), KANADA (1,8), USA (1,5),
Hiszpania (1,5), JAPONIA (1,3), Argentyna (1,2),
Gambia (1,1), Meksyk (1,0), BRAZYLIA (0,9),
Benin (0,9), FRANCJA (0,8), Niger (0,5), Szwajc.
(0,4), Kenia (0,4), WŁOCHY (0,2), Malawi (0,2)
0%
2 Gwatemala, Wyspy Dziewicze (brytyjskie)
Poniże
j 0%
(REG-
RES)
29 Portugalia (-0,1), San Marino (-0,1), Wyspy
Marshalla (-0,1), Izrael (-0,2), Somalia (-0,2),
Malta (-0,3), Grenada (-0,3), Togo
(-0,3), Gabon (-0,4), Komory (-0,4), Wenezuela (-
0,5), Burundi
(-0,6), Madagaskar (-0,6), Kajmany (-0,9), Wybrz.
Kości Słon.
(-1,2), Wyspy Salomona (-1,2), Nowa Kaledonia (-
1,4), Erytrea
(-1,4), Rep. Środk. Afr. (-1,7), Aruba (-1,7), Teryt.
Palestyny
(-2,1), Vanuatu (-2,4), Haiti (-2,4), Montserrat (-
2,7), Gwinea Bissau (-3,2),Timor-Leste (-5,5),
Zimbabwe (-5,6), Liberia
(-8,4), Irak (-8,5)
66
Zróżnicowanie krajów świata w 2005 r. pod
względem oczekiwanej długości życia
mieszkańców (w latach)
Długoś
ć życia
Liczba
krajó
w
Przykłady z grupy 192 krajów i przeciętna
oczekiwana długość życia ich mieszkańców (w
latach)
Powyż
ej 70
lat
90
Japonia (82), Szwecja (80), Szwajc.(80),
Islandia (80), Hongkong (80), Kanada (79),
Austria (79), Belgia (79), Hiszpania (78),
Singapur (78), USA (77), Kostaryka (77),
Kuweit (77), Chile (76), Argentyna (74), Korea
Płd (73), POLSKA (73), CHINY (71), Algieria
(71)
70 – 61
lat
52
Litwa (70), Łotwa (70), Salwador (70), Ekwador
(69), Tajlandia (69), Białoruś (68), Brazylia
(67), ROSJA (66), INDIE (63), Boliwia (62),
Egipt (61), Bangladesz ((61)
60 – 50
lat
18
Ghana (58), Sudan (56), Madagaskar (54), Haiti
(53), Benin (51), Kamerun (51), Gwinea Równ.
(50), Erytrea (50)
Poniże
j 50 lat
32
Angola (47), Burkina Faso (43), Burundi (42),
Etiopia (42), Mali (41), Mozambik (41), Rwanda
(40), Zimbabwe (39), Botswana (39), Leshoto
(38), Malawi (38), Zambia (37), Sierra Leone
(37)
67
Zróżnicowanie krajów świata pod
względem stopy
analfabetyzmu dorosłych w 2005 r. (
%)
Stopa
analfab.
Liczb
a
krajó
w
Przykłady z grupy 192 krajów i stopa
analfabetyzmu dorosłych ich mieszkańców
(w %)
Poniżej
5%
87
JAPONIA (0), NIEMCY(0), FRANCJA ((0),
POLSKA (0), Białoruś (0), Litwa (0), Rosja
(0),Ukraina (0), USA(1), Hiszpania (2),
Gujana (2), Chorwacja(2), Urugwaj (2),
Korea Płd(2), Argentyna (3), Kuba (3),
Rumunia(3), Chile(4)
5-20%
42
Kostaryka (5), Tajlandia (5), Paragwaj (7),
Singapur (8), Sri Lanka (9), CHINY (9),
Zimbabwe (12), BRAZYLIA (15), Boliwia
(15), Dominikana (17), Libia (18), Suazi (19)
21-40%
34
Salwador (22),Zambia (23), Botswana (24),
Kamerun (25), Ghana (30), Nikaragua (32),
Algieria (33), Nigeria (37)
41-60%
22
INDIE (44), Irak (45), Egipt (45), Haiti (51),
Burundi (55), Pakistan (55), Jemen (55),
Bangladesz (59), Nepal (60)
Powyżej
60%
7
Benin (61), Gwinea Bissau (62), Afganistan
(64), Gambia (64), BURKINA FASO (77),
MALI (81), NIGER (83)
68
Zróżnicowanie krajów świata pod względem
podziału dochodów pomiędzy najbiedniejsze i
najbogatsze grupy ludności u progu XXI wieku
(udział w całości dochodów w %)
Kraj
Rok
10%
najbiedniej-
szych ludzi
(A)
10%
najbogat-
szych
ludzi(B)
Dysproporc
je
(A:B)
Honduras
199
7
0,4
44,3
1 : 111
Boliwia
199
7
0,5
45,7
1 : 91
Paragwaj
199
8
0,5
43,8
1 : 87
Rep. Środ.
Afryki
199
3
0,7
47,7
1 : 68
Lesoto
198
7
0,9
43,4
1 : 49
Brazylia
199
7
1,0
46,7
1 : 47
Meksyk
199
6
1,6
41,1 1 : 25
Malezja
199
7
1,7
38,4
1 : 22
Kostaryka
199
7
1,7
34,6
1 : 20
69
Zróżnicowanie krajów świata pod względem podziału
dochodów
pomiędzy najbiedniejsze i najbogatsze grupy
ludności (c.d.)
Kraj
Rok
10%
najbiedniej-
szych ludzi
(A)
10%
najbogat-
szych
ludzi(B)
Dyspropor
cje
(A:B)
USA
199
7
1,8
30,5
1 : 17,5
Senegal
199
5
2,6
33,5
1 : 13
Etiopia
199
5
3,0
33,7
1 : 11
Indie
199
7
3,5
33,5
1 : 9,5
POLSKA
199
8
3,2
24,7
1 : 7,5
Bangladesz
199
6
3,9
28,6
1 : 7,5
Pakistan
199
7
4,1
27,6
1 : 6,5
Egipt
199
5
4,4
25,0
1 : 5,5
SZWECJA
199
2
3,7
20,1
1 : 5,5
70
8. Tendencje zmian w handlu
międzynarodowym
•
Ewolucja wielkości światowego eksportu
towarów
w latach 1980-2006
•
Struktura geograficzna światowego eksportu
towarów
w roku 2006
•
Struktura towarowa światowego eksportu
w latach 1995 i 2005
•
Najwięksi eksporterzy spośród krajów świata
w 2005 r. (eksport w mld USD)
•
Najmniejsi eksporterzy spośród krajów świata
w 2005 r. (eksport w mld USD)
•
Wielkość eksportu per capita w wybranych
krajach świata w 2006 r. (w tys. EUR)
71
Ewolucja wielkości światowego
eksportu towarów
w latach 1980-2006
(według danych
UNCTAD)
Lata
198
0
199
0
2000 2004
2006
Mld
USD
2
033
3
494
6 437 9167 11
985
Komentarze
: 1) Powyższe dane obejmują
tylko eksport towarowy, tj. wywóz dóbr
materialnych (Exports of goods).
2) Natomiast łączny globalny eksport dóbr i
usług (Exports of goods and non-factor
services) był znacznie wyższy, wynosząc –
przykładowo – w roku 1990 = 4 329 mld
USD, zaś w roku 2006 = 14 120 mld USD.
Oznacza to, że wartość samego eksportu
usług w 2006 r. = 2 135 mld USD.
72
Struktura geograficzna
światowego eksportu
towarów w roku 2006
(według głównych grup krajów; dane
UNCTAD)
Kraje wysoko rozwinięte (KWR) = 59,1% (7 085
mld USD)
Kraje słabo rozwinięte (KSR)
= 36,8% (4 409
mld USD)
Kraje w trakcie transformacji (KTT) = 4,1% (489
mld
USD)
73
Struktura towarowa światowego
eksportu towarów w latach
1995 i 2005
(w %; według danych UNCTAD)
Grupy towarowe
1995
2005
Artykuły spożywcze
9,0
6,4
Surowce rolne
2,7
1,6
Rudy metali
3,3
3,3
Paliwa
7,5
13,3
Artykuły
przemysłowe
74,7
71,7
Pozostałe towary
2,8
3,7
Razem
100,0
100,0
74
Najwięksi eksporterzy spośród
krajów świata w 2005 r.
(eksport
towarów w mld USD)
Ekspo
rt
Liczb
a
krajó
w
Przykłady krajów i wartość ich
eksportu
(w mld USD)
Powyż
ej
200
mld
15
NIEMCY (971), USA (904), CHINY
(762), JAPONIA (598), FRANCJA (459),
Niderlandy (401), WLK. BRYTANIA
(378), WŁOCHY (367), KANADA (360),
Belgia (330), Hongkong (292), Korea
Płd (285), Rosja (245), Singapur (230),
Meksyk (214)
200 –
101
mld
12 Hiszpania (186), Arabia Saud. (179),
Tajwan (151), Malezja (141), Szwecja
(130), Szwajcaria (126), Austria (123),
BRAZYLIA (118), Tajlandia (110),
Australia (109), Irlandia (109),
Norwegia (103)
100 -
51
mld
11 POLSKA (95), INDIE (90), INDONEZJA
(86), Dania (85), Czechy (78), Turcja
(73), Finlandia (66), Węgry (62), Iran
(58), Wenezuela (56), RPA (52)
75
Najmniejsi eksporterzy
spośród krajów świata w 2005 r.
(eksport towarów w mld USD)
Ekspo
rt
Liczb
a
krajó
w
Przykłady krajów i wartość ich
eksportu
(w mld USD)
1,0 –
0,51
mld
13
Gwinea (0,9), Tadżykistan (0,9),
Gruzja (0,9), Armenia (0,9), Uganda
(0,9), Etiopia (0,9), Nepal (0,8),
Nikaragua (0,8), Togo (0,8), Kirgizja
(0,7), Madagaskar (0,7), Albania
(0,6), Benin (0,6)
0,5
mld
i
mniej
12 Malawi (0,5), Haiti (0,5), Laos (0,4),
Mauretania (0,4), Burkina Faso (0,4),
Niger (0,4), Burundi (0,1), Sierra
Leone (0,1), Rwanda (0,1), Burundi
(0,1), Republika Środkowej Afryki
(0,1), Erytrea (0,009)
76
Wielkość eksportu per capita w
wybranych krajach świata w 2006 r. (w
tys. EUR)
77
9. Ogólne wnioski z analizy
empirycznej
:
Dysproporcje między
krajami słabo i wysoko
rozwiniętymi oraz zacofanie państw
Południa
--- W odróżnieniu od czołówki wysoko rozwiniętych krajów
Północy,
słabo rozwinięte kraje Południa
– mimo
ogromnego zróżnicowania ekonomiczno-społecznego tej
grupy państw - charakteryzują się obecnie
zespołem
głównych cech wspólnych
. Są to przede wszystkim:
• niski poziom rozwoju gospodarczego,
mierzony wysokością
dochodu narodowego (lub PKB) na jednego mieszkańca (i innymi
wskaźnikami); a często też
niedostateczna dynamika
wzrostu;
• zacofana i za słabo zdywersyfikowana struktura
gospodarki, duże rozmiary sektora nieformalnego (tzw.
„czarnego rynku”) i sektora gospodarki naturalnej;
• ubóstwo i niedorozwój społeczny
(występowanie zjawiska
niedożywienia lub głodu, fatalny stan zdrowotny, niedostateczna
długość życia, analfabetyzm i niedostateczny poziom wykształcenia,
nierównomierny podział dochodów między najbiedniejsze
i najbogatsze grupy ludności);
78
9. Ogólne wnioski z analizy
empirycznej:
Dysproporcje KWR –KSR i zacofanie
krajów
Południa (c.d.)
----
Do wspólnych cech charakterystycznych słabo rozwiniętych
krajów Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej, Karaibów i Oceanii
należy także zaliczyć
zbyt słabe, za duże i
nieefektywnie działające państwo
, co przejawia się
następująco:
•
słabość instytucji rynkowych i władzy państwowej,
•
nadmiernie rozbudowana biurokracja,
•
powszechność korupcji urzędników i nadużyć ze strony
administracji publicznej.
---- Ponadto KSR (pomijając specyfikę krajów OPEC) zajmują
zazwyczaj
niekorzystną pozycję w międzynarodowym
podziale pracy
, o czym świadczą w szczególności takie
zjawiska jak:
•
za słabo zdywersyfikowana struktura handlu zagranicznego,
•
zbyt mały napływ BIZ i transfer wiedzy naukowo-technicznej,
•
nadmierna zależność rozwoju gospodarczo-społecznego od
rynków i oficjalnej pomocy finansowej ze strony KWR.