Historia sportu osób niepełnosprawnych w Polsce

Początki rozwoju sportu osób niepełnosprawnych w
Polsce sięgają okresu dwudziestolecia międzywojennego.
Okres ten dotyczył głównie współzawodnictwa osób
głuchych i niedowidzących.

Po wojnie - głównie w Poznaniu za sprawą prof. Wiktora
Degi - twórcy polskiej szkoły rehabilitacji - podjęto szereg
pionierskich przedsięwzięć, które zaowocowały
powstaniem struktur organizacyjnych sportu
niepełnosprawnych.

1922 rok - powstał klub sportowy dla głuchoniemych w

Warszawie. Jego założycielem jest dr Władysław

Janicki.

1924 r. w Poznaniu powstaje START, czyli Polski Związek

Sportu Niepełnosprawnych. On tworzy pierwsze formy

ćwiczenia różnych dyscyplin, organizuje obozy, piesze

wycieczki.

W 1927 r. w Polsce powstał pierwszy Związek Klubów

Sportowych Głuchoniemych. Inicjatorem był Kazimierz

Wisłocki. Związek ten składał się z 6 klubów, do

których należało 152 członków.

W okresie międzywojennym rozpoczęła się
działalność naukowa, która miała na celu
opracowanie podstaw teoretycznych do uprawiania
sportu inwalidów i określenia wskazań i
przeciwwskazań.

W 1949 r. w Polsce powstają pierwsze zalążki polskiego
sportu osób niepełnosprawnych. Miejscem narodzin jest
Zakład Leczniczo – Wychowawczy dla Dzieci Kalekich w
Świebodzinie. Dzięki dr Mirosławowi Leśkiewiczowi
powstał ośrodek rehabilitacyjny dla dzieci z uszkodzeniami
narządu ruchu, będącymi skutkami urazu. Podstawowym
elementem usprawniania dzieci były właśnie zajęcia
sportowe. Pierwsze zawody odbyły się podczas obozu

letniego

w Wilkowie, po paru miesiącach działalności Zakładu.

Później

zostały one nazwane przez dr Leśkiewicza I Mistrzostwami
Świata Dzieci Kalekich. Wychowankowie, biorący w nich

udział,

startowali właściwie bez przygotowania. Jednak dzięki nim,

sport

stał się jednym z głównych elementów rehabilitacji.

Następnym krokiem w przód było wprowadzenie przez

mg wf

Zenona Piszczyńskiego treningu dla około 100 dzieci po
amputacjach, będących w wieku 7 – 16 (17) lat. Odbyło

się to w

dwóch placówkach: w Zakładzie Leczniczo –

Wychowawczym

dla Dzieci Kalekich w Świebodzinie oraz ośrodku letnim w
Przełazach. Latem, 1950 r., zostały zorganizowane

zawody

sportowe dla dzieci.

W 1952 r. powstało Zrzeszenie Sportowe "START"

organizacja o

zasięgu krajowym, działające w środowisku osób
pełnosprawnych zatrudnionych w Spółdzielczości Pracy.
Działalność Zrzeszenia Sportowego START wśród

inwalidów

zainicjowana została w Poznaniu, gdzie na początku lat
pięćdziesiątych grupa niepełnosprawnych zatrudnionych

Spółdzielniach "Szczotkarz" i "Niewidomy" oraz kilku
poznańskich zakładach pracy pod kierunkiem Jana

Dziedzica

rozpoczęła regularne ćwiczenia.

Początkowo było to pływanie,
wioślarstwo, biegi, skoki, rzuty,
jazda konna, później organizowano
również wędrówki piesze i kajakowe,
a także wypoczynek na obozach
sportowych, którego przygotowaniem
zajmował się Polski Związek

Niewidomych.

Pozytywne wyniki aktywności sportowej jako środka
rehabilitacji zawodowej niepełnosprawnych szybko zostały
dostrzeżone przez szerokie grono działaczy spółdzielczych.
Stąd też pojawił się pomysł utworzenia specjalnej komórki,

której

zadaniem miało być prowadzenie rehabilitacji
niepełnosprawnych poprzez różnego rodzaju formy

ruchowe,

organizację wycieczek, obozów itp. Była to inicjatywa
pionierska, która (bez wcześniejszych wzorców) wymagała
przezwyciężenia wielu trudności.

W 1961 r. przy Wojewódzkiej Komisji Sportowej
Zrzeszenia Sportowego "START" w Poznaniu
powstała pierwsza w Polsce Komisja Wychowania Fizycznego i
Sportu Inwalidów. W skład Komisji weszli członkowie WKS ZS
"START", prezesi spółdzielni inwalidów oraz przedstawiciele
Spółdzielczego Klubu Sportowego "Poznania". Komisja

pracowała

pod przewodnictwem Jana Dziedzica, a w jej działalność
zaangażowani byli m.in. pracownik Kliniki Ortopedycznej –
lek.med Aleksander Kabsch i Franciszek Laurentowski (późniejsi
profesorowie - pracownicy naukowo-dydaktyczni poznańskiej
WSWF i AWF), inż. Franciszek Karłowski (ówczesny Sekretarz
WKS ZS START a późniejszy Prezes WZSSP "START" ), Antoni
Molenda - przedstawiciel Spółdzielczości Pracy.

Początkowo wprowadzono gimnastykę rekreacyjną podczas
przerw w pracy, w kolejnym etapie zorganizowano regularne
zajęcia z gimnastyki ogólnousprawniającej i niektórych
konkurencji lekkoatletycznych, a następnie także z pływania,
kręglarstwa i łucznictwa. Od 1961 r. dzięki fachowej pomocy i
zaangażowaniu specjalistów z Kliniki Ortopedycznej Akademii
Medycznej ( m.in. dr Janiny Tomaszewskiej ) oraz z Wyższej
Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu, możliwe było
organizowanie regularnych turnusów rehabilitacyjno-sportowych
w okresie letnim i zimowym. W 1963 r. Aleksander Kabsch
podjął współpracę z pionierem kajakarstwa niepełnosprawnych –
Edwardem Niemczykiem, czego wynikiem były zawody w
kajakarstwie.

Organizacja sportu niepełnosprawnych w Polsce

• Polski Związek Sportu Głuchych (PZSG)
• Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”

(PZSN „Start”)

• Polskie Towarzystwo Społeczno – Sportowe „Sprawni –

Razem” (PTSS „Sprawni – Razem”)

• Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki

Niewidomych i Słabowidzących (CROSS)

• Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR)
• Polski Komitet Paraolimpijski (PKPar)

PKPar:

- zajmuje się przygotowaniem reprezentacji narodowej na

Igrzyska Olimpijskie

- promowanie idei paraolimpijskiej.
- rozwijanie sportu osób niepełnosprawnych.

W skład PKPar wchodzą następujące organizacje:
1. PZSN „START”
2. Stowarzyszenie Osób Upośledzonych Umysłowo „Olimpiady

Specjalne”.

3. Polskie Towarzystwo Społeczno-sportowe „Sprawni razem”.
4. Polski Związek Sportowy Głuchych ( PZSG).
5. Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki

Niewidomych i Niedowidzących (CROSS).

6. Polski Związek Tenisa na Wózkach
7. Stowarzyszenie Grupa Aktywnej Rehabilitacji.

„START”

• Stowarzyszenia, kluby, których zadaniem jest

prowadzenie szkoleń w rożnych dyscyplinach
sportowych np. pływania, szermierki.

• Organizowania zawodów sportowych i obozów.
• Szkoleniem kadry narodowej.
• Szkoleniem instruktorów, sędziów.
• Promowanie nowych dyscyplin sportowych.