Makrolidy, Linkozamidy,
Aminoglikozydy, Tetracykliny,
Chloramfenikol, Antybiotyki
glikopeptydowe i inne
Makrolidy, Linkozamidy,
Aminoglikozydy, Tetracykliny,
Chloramfenikol, Antybiotyki
glikopeptydowe i inne
MAKROLIDY
erytromycyna,
cykliczny węglan erytromycyny,
spiramycyna,
roksytromycyna,
klarytromycyna,
azytromycyna,
Makrolidy
•
antybiotyki bakteriostatyczne;
•
wiążą się z podjednostką 50s rybosomów
bakteryjnych;
•
oporność – metylacja miejsca wiązania na
rybosomach (Gram (+)), zmniejszenie
przepuszczalności i hydroliza (Gram (-));
•
erytromycyna – wrażliwa na kwas solny –
musi być podawana w postaci estrów;
nowsze makrolidy wykazują lepszą
dostępność po podaniu doustnym;
Makrolidy
dobra penetracja do: tkanki płucnej, ucha
wewnętrznego, otrzewnej, migdałków,
gruczołu krokowego;
większość wydala się z żółcią;
nie penetrują do OUN;
Makrolidy - podział
•
stare makrolidy: erytromycyna,
spiramycyna, oleandomycyna – hamują
cytochrom P450 w wątrobie, przez co
nasilają działanie wielu leków;
•
nowe makrolidy: azitromycyna,
klarytromycyna, roksytromycyna – działają
dłużej, pokarm nie wpływa na ich
wchłanianie (klarytromycyna), nie hamują
cytochromu P450;
•
efekt poantybiotykowy (azytromycyna).
Makrolidy
•
Mechanizm działania: hamowanie
syntezy białek bakteryjnych.
•
Spektrum:
•
bakterie Gram (+) – podobnie do penicylin
naturalnych;
•
bakterie Gram (-): Legionella, Moraxella,
Bordetella, H. influenzae, Campylobacter;
nieskuteczne wobec Enterobacteriaceae;
•
beztlenowce – duża zmienność;
•
działają na Chlamydia, Mycoplasma.
Makrolidy
Wskazania:
•
zakażenia Chlamydia, Mycoplasma,
•
infekcje B. pertussis;
•
błonica;
•
jako leki alternatywne dla penicylin w
infekcjach bakteriami Gram (+);
•
zakażenia Legionella pneumophila (choroba
legionistów);
•
eradykacja H. pylori.
Makrolidy
Działanie niepożądane:
stosunkowo nieliczne;
zaburzenia ze strony przewodu
pokarmowego;
hepatotoksyczność;
rzadko reakcje nadwrażliwości;
Makrolidy
•
Interakcje:
•
nie łączyć z beta-laktamami i
chloramfenikolem;
•
nasilają działanie aminofiliny,
karbamazepiny, cyklosporyny, doustnych
leków przeciwzakrzepowych (i innych leków
metabolizowanych przez cytochrom P450);
•
szczególnie niebezpieczne interakcje z
lekami wydłużającymi odstęp PQ
(astemizol, terfenadyna)
Dawkowanie:
erytromycyna – co 6-8 h;
nowsze makrolidy co 12-24 h.
1
2
3
0
.
01
0.1
1
10
4
5
6
7
8
9
10
S
tę
ż
e
n
ie
(
m
g
/L
l
u
b
S
tę
ż
e
n
ie
(
m
g
/L
l
u
b
m
g
/k
g
)
m
g
/k
g
)
przy standardowym dawkowaniu:
przy standardowym dawkowaniu:
3 dni leczenia (500 mg 1 - 3 dzień)
3 dni leczenia (500 mg 1 - 3 dzień)
Stężenie w tkankach (migdałki)
Stężenie w tkankach (migdałki)
zakres MIC
zakres MIC
Dni
Dni
dawkowania
dawkowania
Dni
Dni
kuracji
kuracji
AZYTROMYCYNA
projekcja stężeń w tkankach
projekcja stężeń w tkankach
LINKOZAMIDY
•
klindamycyna i linkomycyna;
•
antybiotyki bakteriostatyczne;
•
wiążą się do podjednostki 50s rybosomów
bakteryjnych;
•
dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego;
•
dobrze przenikają do kości i stawów, słabo do
OUN;
•
wydalają się z żółcią i kałem, w niewielkim
stopniu z moczem;
•
oporność: metylacja miejsc wiązania
linkozamidów.
Linkozamidy
Mechanizm działania: hamowanie
syntezy białek bakteryjnych.
Spektrum:
bakterie Gram (+) – z wyjątkiem
Enterococcus;
beztlenowce (zwłaszcza B. fragilis);
mogą działać na niektóre pierwotniaki
(Plasmodium), Mycoplasma, Chlamydia;
nie działają na bakterie Gram (-).
Linkozamidy
Wskazania:
zakażenia wewnątrz jamy brzusznej i
miednicy małej,
zakażenia układu oddechowego
spowodowane B. fragilis;
leki alternatywne dla beta-laktamów w
zakażeniach bakteriami Gram (+);
Linkozamidy
•
Działanie niepożądane:
•
zaburzenia dyspeptyczne;
•
zaburzenia flory bakteryjnej –
rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Clostridium
difficile) – do 10% pacjentów;
•
skórne reakcje alergiczne, rumień
wielopostaciowy;
•
trombocytopenia, granulocytopenia;
•
hamują przekaźnictwo nerwowe, potęgują
działanie środków o działaniu
kuraropodobnym.
Aminoglikozydy
streptomycyna,
neomycyna,
kanamycyna,
gentamycyna,
tobramycyna,
netylmycyna,
amikacyna
Aminoglikozydy
•
antybiotyki bakteriobójcze;
•
wiążą się nieodwracalnie z podjednostką
30s rybosomów bakterii;
•
stosunkowo wąski zakres działania;
•
źle wchłaniają się z przewodu
pokarmowego;
•
dobrze wchłaniają się po podaniu
domięśniowym;
•
słabo penetrują do OUN;
•
wydalają się przez nerki;
Aminoglikozydy
efekt poantybiotykowy – możliwość
stosowania raz na dobę – ograniczanie
występowania działań niepożądanych;
oporność powstaje powoli; najczęściej –
zaburzenie transportu do komórek bakterii
lub modyfikacja aminoglikozydów przez
enzymy bakteryjne.
Aminoglikozydy
•
Mechanizm działania: hamowanie biosyntezy
białka oraz uszkadzanie struktury błony
cytoplazmatycznej.
•
Spektrum:
•
duża aktywność w stosunku do
Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Neisseria,
Haemophilus;
•
niektóre działają na M. tuberculosis
(streptomycyna, kanamycyna);
•
działają na gronkowce, nie działają na
paciorkowce;
•
nie działają na beztlenowce.
Aminoglikozydy
Wskazania:
•
tylko w leczeniu poważnych zakażeń, gdy nie ma leków
alternatywnych;
•
ostre zapalenie płuc (Klebsiella);
•
zapalenie wsierdzia spowodowane bakteriami Gram (-);
•
pacjenci z defektami immunologicznymi;
•
bakteriemia Gram (-);
•
przed zabiegami chirurgicznymi na jelitach (neomycyna);
•
gruźlica;
•
zakażenia wewnątrzszpitalne;
•
śpiączka wątrobowa (neomycyna) – obniża poziom
cholesterolu, zmniejsza ilość toksycznych produktów
metabolizmu bakterii.
Aminoglikozydy
Przeciwwskazania:
•
nadwrażliwość na aminoglikozydy,
•
ostra niewydolność nerek,
•
ostra niewydolność wątroby,
•
upośledzenie słuchu,
•
ciąża,
•
zapalenie ,niedrożność jelit, zespół złego
wchłaniania.
Aminoglikozydy
Działanie niepożądane:
•
reakcje alergiczne;
•
nefrotoksyczność – uszkodzenie cewki proksymalnej
związane z dużą kumulacją leku;
•
ototoksyczność (nawet do 25% pacjentów)
–
objawy pojawiają się po 2-3 tygodniach od rozpoczęcia
terapii,
–
związana z kumulacją leku w uchu wewnętrznym,
–
dochodzi do uszkodzenia narządu Cortiego;
–
uszkodzenie komórek crista ampullaris powoduje objawy
„przedsionkowe”: ból głowy, zawroty głowy, niezborność,
–
uszkodzenie narządu słuchu może być nieodwracalne –
należy unikać częstego stosowania aminoglikozydów.
•
blokada płytki nerwowo-mięśniowej – może prowadzić
do bezdechu (przy szybkim podawaniu i.v.)
Aminoglikozydy
Interakcje:
synergizm z beta-laktamami
nie wolno kojarzyć z lekami potencjalnie
toksycznymi dla nerek i narządu słuchu:
furosemidem, kwasem etakrynowym;
nie kojarzyć z lekami blokującymi płytkę
nerwowo-mięśniową.
Aminoglikozydy
Dawkowanie:
najlepiej raz na dobę;
przede wszystkim podaje się domięśniowo;
można podawać doustnie w wyjątkowych
przypadkach (neomycyna);
szerokie zastosowanie w leczeniu
miejscowym.
Tetracykliny
tetracyklina,
minocyklina,
doksycyklina,
tigecyklina
Tetracykliny
•
antybiotyki o szerokim spektrum;
•
antybiotyki bakteriostatyczne;
•
oporność:
–
wytworzenie pompy eliminującej tetracykliny z
komórki (Gram (-) i Gram (+)),
–
zmiany w białkach rybosomalnych uniemożliwiające
wiązanie leku (Gram (+).
•
zmniejszenie wchłaniania:
–
obecność pokarmu,
–
jony Ca, Mg, Fe, Al
–
leki alkalizujące, mleko.
•
wydalane głównie przez nerki, w niewielkim
stopniu z żółcią;
Tetracykliny
•
Mechanizm działania: hamowanie biosyntezy
białka i procesów fosforylacji w komórkach
bakteryjnych.
•
Spektrum: bardzo szerokie
•
Gram (+)
•
Gram (-)
•
riketsje
•
Mycoplasma
•
S pirochetae
•
E. histolityca
•
A ctinomycetae
•
Chlamydia
Tetracykliny
Wskazania:
•
leki pierwszego wyboru:
–
zakażenia riketsjami (gorączka Gór Skalistych,
gorączka Q, dury),
–
zakażenia M. pneumonice,
–
zakażenia Chlamydia,
–
zakażenia Y. pestis, V. cholerae, Borrelia.
•
leki alternatywne:
–
zakażenia bakteriami Gram (-) i
beztlenowcami,
–
kiła i rzeżączka.
Tetracykliny
•
trądzik
–
wydzielane do łoju
–
działają na P. acnes i P. granulosum
–
hamują aktywność lipazy bakteryjnej
–
podawanie ogólne jest skuteczniejsze niż miejscowe
•
reumatoidalne zapalenie stawów (minocyklina)
–
hamowanie kolagenozy w błonie maziowej
–
hamowanie syntezy białek w szybko dzielących się
komórkach
–
zakłócanie proliferacji układu białokrwinkowego
–
działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne
•
tetracykliny nie powinny być stosowane w
zakażeniach bakteriami Gram (+)
Tetracykliny
Działanie niepożądane:
•
objawy dyspeptyczne
•
reakcje skórne – uczuleniowe oraz fotosensytyzacja
(opalanie jest przeciwwskazane)
•
hepatotoksyczność (pacjenci z niewydolnością
nerek i kobiety w ciąży),
•
nefrotoksyczność
•
kości i zęby – zmiany koloru zębów (od drugiej
połowy ciąży do 8 r.ż.), zwolnienie wzrostu kości
•
zaburzenia słuchu
•
nadkażenia
•
zaburzenia flory bakteryjnej
•
zaburzenia krzepliwości krwi (hipoprotrombinemia –
hipowitaminoza K)
Chloramfenikol
•
antybiotyk naturalny; otrzymywany
wyłącznie syntetycznie;
•
bakteriostatyczny, o szerokim spektrum;
•
wiąże się z podjednostką 5 0 s rybosomów,
•
oporność – modyfikacja
(acetylotransferaza), zmniejszenie
przenikalności do komórki bakteryjnej,
zmiany białek rybosomalnych,
•
dobrze penetruje do O U N,
•
wydalany przez nerki i z żółcią.
Chloramfenikol
•
Mechanizm działania: hamowanie
biosyntezy białka i lipid ów.
•
Spektrum:
•
Gram (+),
•
Gram (-) i beztlenowce,
•
Actinomyces,
•
riketsje,
•
Mycoplasma,
•
nie działa na: P seudomonas, Serratia
i Acinetobacter.
Chloramfenikol
Wskazania: rzadkie – wyjątkowo
toksyczny dla szpiku
dur brzuszny i paradury
zapalenie opon mózgowych - H. influenzae
zakażenia ukł. oddechowego - Klebsiella
pneumoniae
choroby skóry – głównie miejscowo
zakażenia przedniego odcinka oka
P rzeciwwskazania:
choroby wątroby
ciąża
uszkodzenie układu krwiotwórczego
noworodki
reakcje alergiczne
•
działanie na układ krwiotwórczy:
–
niedokrwistość aplastyczna (działanie niezależne
od dawki), niedokrwistość, leukopenia (działanie
zależne od dawki), rzadziej: pancytopenia,
granulocytopenia, trombocytopenia.
•
zespół szarego dziecka
–
niska aktywność glukuronylotransferazy u
noworodków,
–
zaburzenia jelitowe, senność, niedociśnienie,
–
początek 2- 9 dni po rozpoczęciu leczenia,
•
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.
Glikopeptydy
wankomycyna,
teikoplanina
•
antybiotyki bakteriobójcze - hamują
syntezę ściany komórki bakteryjnej;
•
oporność występuje rzadko;
•
zakres działania: bakterie Gram (+):
gronkowce, paciorkowce, enterokoki, C.
difficile (leki z wyboru);
•
stosowane pozajelitowo lub miejscowo (w
jelitach) – źle wchłaniają się z przewodu
pokarmowego;
nie penetrują do O U N;
wydalane przez nerki
zastosowanie: ciężkie zakażenia
gronkowcowe i paciorkowcowe,
rzekomobłoniaste zapalenie jelit;
I nne antybiotyki
Kwas fusydowy
Polimyskyny
Bacytracyna
Mupirocyna
Fusafungina
Polimyskyny
zastosowanie: zakażenia przewodu
pokarmowego oporne na inne antybiotyki;
pozajelitowo w ciężkich zakażeniach układu
moczowego (Pseudomonas aeruginosa)
Bacytracyna
stosowana głównie miejscowo na skórę i
błony śluzowe (gronkowce, paciorkowce),
rzadko w zapaleniach jelit (gronkowce, C.
difficile).
Mupirocyna
działa na gronkowce, paciorkowce, niektóre
beztlenowce i bakterie Gram (-); nie działa
na Pseudomonas
Fusafungina
zastosowanie: zakażenia bakteryjne i
drożdżakowe górnych i dolnych dróg
oddechowych;