PATOLOGIA ŚLINIANEK

ZMIANY REAKTYWNE

Sialoza



Jest to stan charakteryzujący się niezapalnym,

nienowotworowym, nawrotowym obustronnym

obrzękiem ślinianek najczęściej przyusznych.



- etiologia



Nie jest znana. Przypadki zachorowań kojarzono z

zaburzeniami hormonalnymi, niedożywieniem,

marskością wątroby, nałogowym alkoholizmem i w

następstwie podawania różnych leków.



- histopatologia



Występuje przerost komórek surowiczych

pęcherzyków, obrzęk zrębu i zanik przewodów

prążkowanych.

ZMIANY

REAKTYWNE

Martwiejąca

metaplazja ślinianek

( sialometaplasia

necroticans)



Jest to zmiana o nieznanej przyczynie pojawiająca się

nagle zwykle na podniebieniu, w której dochodzi do

martwicy nabłonka, tkanki łącznej błony śluzowej i

małych gruczołów ślinowych a przewody

odprowadzające ulegają metaplazji płaskonabłonkowej.



- etiologia



Nieznana. Uważa się, że jest spowodowana przez

niedokrwienie czyli jest zawał niedokrwienny. Wskazuje

na to charakterystyczny obraz martwicy skrzepowej.

Czasami pojawia się po znieczuleniu miejscowym.



-epidemiologia



Pojawia się u pacjentów w średnim wieku (średnio 47

lat), trzykrotnie częściej u mężczyzn. Kobiety chorują

raczej w młodszym wieku.

ZMIANY REAKTYWNE

Martwiejąca metaplazja

ślinianek ( sialometaplasia

necroticans)



- obraz kliniczny



Na granicy między podniebieniem twardym

i miękkim pojawia się nagle kraterowate

owrzodzenie (2-3cm) zwykle bez

uniesionych brzegów. Zmiana jest bolesna

lub nie. Ulega samogojeniu zwykle po 8

tygodniach. Zmiana bardzo rzadko może

występować w innych umiejscowieniach np.

na języku, w jamie nosowej, duże ślinianki.

ZMIANY REAKTYWNE

Martwiejąca metaplazja

ślinianek ( sialometaplasia

necroticans)



- histopatologia



Widoczne jest owrzodzenie wypełnione włóknikiem i

ziarniną. Pod ziarniną widoczna jest martwica

skrzepowa odcinków wydzielniczych zrazików. Komórki

mają zachowane granice komórkowe, nie maja jąder i

są jasne i zasadochłonne. Nadal jest zachowana

architektura zrazika. Widoczny jest zastój śluzu lub

jego wynaczynienie a wokół niego rozrzucone

neutrofile i piankowate makrofagi. Na obwodzie

martwiczych zrazików rozrzucone są resztki przewodów

odprowadzających, które uległy metaplazji

płaskonabłonkowej i tworzą owalne i okrągłe wyspy.

Część wysp nie ma światła. Część wysp otoczona jest

przez komórki „duchy” a część przez włóknisty zrąb.

Obraz ten należy różnicować z rakiem śluzowo-

naskórkowym.

ZMIANY REAKTYWNE

Kamica ślinianek

(sialolithiasis)



- etiologia



Jest w dużym stopniu nie poznana. Kamienie ślinowe

powstają wokół inicjujących ognisk organicznych (nidus)

składających się z zmienionego śluzu, złuszczonych

komórek nabłonka, białka i mikroorganizmów. Sole

wapnia wytrącają się warstwowo wokół tego jądra

krystalizacji. U pacjentów tych stężenie Ca w surowicy

krwi jest prawidłowe. Kamienie te powiększają się

prowadząc do niegrożności przewodów.



- epidemiologia



Występuje w każdym wieku, najczęściej u dorosłych w

średnim wieku (średnio 45 lat). 80% przypadków

dotyczy dużych ślinianek w tym 75% ślinianki

podżuchwowej. Ślinianka przyuszna jest zajęta w 20%

przypadków a podjęzykowa w 4%. Z małych ślinianek

zajęte są najczęściej ślinianki wargowe (37%) i

policzkowe (34%).

ZMIANY REAKTYWNE

Kamica ślinianek

(sialolithiasis)



- obraz kliniczny



Kamica jest zwykle jednostronna. Jednak w jednej

śliniance może być dużo kamieni. Czasami kamica

może być bezobjawowa. Najczęstszym jednak

objawem jest bół i nagłe powiększenie ślinianki

zwłaszcza podczas jedzenia (gdy następuje pobudzenie

wydzielania śliny i jej gromadzenie się w

zablokowanym przewodzie). Przewlekłe powiększenie

gruczołu występuje, gdy dojdzie do przewlekłego

zapalenia ślinianki. Niedrożność przewodu i przewlekłe

zapalenie może doprowadzić do całkowitego

zniszczenia miąższu ślinianki (martwica, włóknienie).

Kamienie można czasami wyczuć palpacyjnie.



- badania obrazowe



Wykonuje się zdjęcia rentgenowskie, w tym również

panoramiczne. Czasami kamienie są zbyt mało

uwapnione by były widoczne na zdjęciu RTG, wtedy

wykonujemy USG lub sialografię.

ZMIANY REAKTYWNE

Kamica ślinianek

(sialolithiasis)



- histopatologia



Większość kamieni jest żółto-biała, okrągła lub

owalna, chropowata lub gładka i dobrze uwapniona

(fosforan wapnia i niewielka ilość węglanów).

Nabłonek przewodów wokół kamienia wykazuje wiele

zmian reaktywnych takich jak metaplazja

płaskonabłonkowa i śluzowa (pojawiają się komórki

kubkowe) , bardzo rzadko rzęskowa. Tkanka łączna

wokół przewodów jest nacieczona przez limfocyty i

plazmocyty. Dochodzi do zmian zanikowych odcinków

wydzielniczych i poszerzenia przewodów

odprowadzających. Czasami dochodzi do zwłóknienie

miąższu. Przy powikłaniu przez bakteryjne ostre

zapalenie w widoczny jest naciek neutrofilowy i

wysięk ropny w przewodach odprowadzających

Zmiany ślinianek związane z

wiekiem



W miarę starzenia się dochodzi do

zaniku włóknisto-tłuszczakowatego

ślinianki przyusznej i podżuchwowej

oraz małych ślinianek wargi dolnej. We

wszystkich śliniankach dochodzi do

powstawania komórek onkocytarnych

NOWOTWORY ŁAGODNE

Gruczolak jednopostaciowy

(adenoma monomorphicum)



Są to gruczolaki zbudowane tylko z

jednego typu komórek.

Wyróżniamy tu

basal cell adenoma i canalicular

adenoma.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak

podstawnokomórkowy

(adenoma basocellulare)



epidemiologia



w 75 % przypadków występuje w śliniance

przyusznej pozostałe przypadki najczęściej

występują w śliniankach wargi górnej i

policzków. Występuje częściej u kobiet ,

najczęściej w 7 dekadzie życia.



- obraz kliniczny



W śliniance przyusznej zajmują płat

powierzchowny. Są otorebkowane i ruchome

względem podłoża, twarde. Większość to

małe guzy nie przekraczające 3cm. Nie daje

nawrotów.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak

podstawnokomórkowy

(adenoma basocellulare)



- histopatologia



Guz ma włóknista torebkę. Komórki tworzą

owalne gniazda odseparowane przez dojrzały

włóknisty zrąb. Komórki na obwodzie gniazd

tworzą palisadę. Natomiast w środku guza

komórki są okrągłe co przypomina gniazda w

raku podstawnokomórkowym. Czasami

komórki mogą tworzyć rozlane płaty i mogą

pojawiać się perły rogowe. Czasami

natomiast dominuje obraz beleczkowaty.



Czasami guz przypomina wyglądem

cylindroma w skórze i wtedy nazywamy go

dermal analogue tumor.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak kanalikowy

(canalicular adenoma)



- epidemiologia



Występuje częściej u kobiet, najczęściej w 7

dekadzie życia. Czasami może występować u

dzieci. 75% guzów występuje w śliniankach

górnej wargi a reszta guzów najczęściej w

śliniankach policzków.



- obraz kliniczny



Najczęściej są to pojedyncze guzy średnicy

mniejszej niż 2 cm. Czasami w wardze

zdarzają się guzy wieloogniskowe. Guz jest

ruchomy względem podłoża i otorebkowany.

Leżąca powyżej błona śluzowa jest

prawidłowa, czasami tylko prześwituje na

niebiesko. Nie daje nawrotów.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak kanalikowy

(canalicular adenoma)



- histopatologia



Guz jest otorebkowany. W środku guza są

widoczne monomorficzne komórki sześcienne

lub walcowate tworzące jednowarstwowe

łączące się łańcuchy. Często widoczne są

światła przewodów z jądrami ułożonymi

prostopadle do błony podstawnej. Zrąb jest

śluzowaty ubogokomórkowy z rozszerzonymi

naczyniami włosowatymi. Niektóre guzy mają

torbielowate przestrzenie, do których sterczą

brodawkowate kanalikowe struktury.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak kwasochłonny

(onkocytoma)



Onkocyty to komórki nabłonkowe z dużą ilością

mitochondriów, które nadają cytoplazmie

wygląd ziarnisty i kwasochłonny. Komórki te

normalnie pojawiają się w przewodach

śliniankowych u starszych pacjentów.



- epidemiologia



Są to rzadkie guzy (1%) występujące głównie

w śliniance przyusznej (90%), pozostałe 10%

występuje w innych dużych śliniankach.

Występują częściej u kobiet , najczęściej w 8

dekadzie życia.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak kwasochłonny

(onkocytoma)



- obraz kliniczny



Zwykle są to guzy pojedyncze do przodu od

ucha lub nad ramieniem żuchwy. Czasami

rosną one w płacie głębokim ślinianki

przyusznej obok rozgałęzień nerwu

twarzowego. Guz jest ruchomy względem

podłoża.



- badania obrazowe



W scyntygrafii (technet 99m) daje obraz guzka

gorącego.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak kwasochłonny

(onkocytoma)



- histopatologia



Ma wyraźną torebkę i może być jednopłatowy

lub wielopłatowy. Duże poligonalne

kwasochłonne komórki o centralnie ułożonym

jądrze tworzą gronka lub łańcuchy. Cechą

charakterystyczną jest brak włóknistego

zrębu. Grupy komórek są otoczone

delikatnymi naczyniowymi przegrodami.



Czasami występuje wariant jasnokomórkowy.

NOWOTWORY ŁAGODNE

brodawczak

wewnątrzprzewodowy

(papilloma intraductale)



Jest to egzofityczny rozrost do światła

poszerzonego przewodu. Zbudowany

jest z brodawkowatych wyrośli

pokrytych walcowatymi komórkami

(onkocytarnymi lub z metaplazją

śluzową) a zrąb tych wyrośli stanowi

włóknistonaczyniowa tkanka.

NOWOTWORY ŁAGODNE

brodawczak

wewnątrzprzewodowy

odwrócony (papilloma

intraductale inversum)



Dochodzi tu do endofitycznego

rozrostu nabłonka przewodu

odprowadzającego wgłąb otaczających

tkanek.

NOWOTWORY ŁAGODNE

sialadenoma papilliferum



Jest to egzofityczny rozrost

brodawkowaty do światła przewodu

odprowadzającego. Czasami może

wychodzić na zewnątrz ujścia

przewodu, wtedy dochodzi do

metaplazji płaskonabłonkowej.

NOWOTWORY ŁAGODNE

gruczolak łojowy

(adenoma sebaceum)



Występuje w dużych śliniankach

(głównie przyusznej). Komórki tego

guza przypominają komórki gruczołu

łojowego

NOWOTWORY ŁAGODNE

torbielakogruczolak

brodawkowaty

(cystadenoma papillare)



Są to torbielowate guzy z

brodawkowatymi wyroślami pokryte

nabłonkiem sześciennym lub

walcowatym

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

wysokozróżnicowany

polimorficzny gruczolakorak

( adenocarcinoma

polimorphicum low-grade).



-epidemiologia



Guz występuje najczęściej między 6 a 8 dekadą życia, częściej

u kobiet. Guz występuje głównie w małych śliniankach :

podniebienia (60%), warg i policzków (35%).



Czasami rozwija się w uprzednio istniejącym gruczolaku

wielopostaciowym.



- obraz kliniczny



Jest to wolno rosnący, bezbolesny, twardy guzek.

Owrzodzenie błony śluzowej nad guzkiem jest rzadkie. Zwykle

jest mniejszy niż 3 cm. Często daje wznowy, w 5% daje

przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych. Nie daje

przerzutów drogą krwionośną.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

wysokozróżnicowany

polimorficzny gruczolakorak

(adenocarcinoma

polimorphicum low-grade).



- histopatologia



Guz jest zwykle dobrze odgraniczony, ale nie otorebkowany.

Widoczne jest naciekanie gniazdami w otaczające tkanki. Zwykle

występują dwa różne układy komórkowe : zrazikowy i sitowaty.



Układ zrazikowy jest zbudowany z owalnych lub okrągłych gniazd

basaloidnych komórek z monomorficznymi jądrami. Zrąb

łącznotkankowy jest skąpy i dojrzały.



Układ sitowaty jest podobny do tego występującego w carcinoma

adenoides cysticum. W celu zróżnicowania należy obejrzeć obwód

zmiany. Dla gruczolakoraka charakterystyczne jest ułożenie

komórek w tym regionie w postaci równolegle ułożonych

wydłużonych cewek. Te cewkowe struktury mogą tworzyć układy

cebulowate lub warstwowe. Czasami widoczne jest naciekanie

onerwia.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

zwykły gruczolak

(adenocarcinoma NOS

(not otherwisespecified))



obraz kliniczny



Często powodują owrzodzenie

otaczającej błony śluzowej. Dają

przerzuty drogą chłonną i krwionośną.



- histopatologia



Jest to naciekający guz zbudowany z

cewek i łańcuchów oraz litych gniazd.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

rak z przewodów

ślinowych (salivary duct

carcinoma)



- obraz kliniczny



Często powodują owrzodzenie otaczającej błony

śluzowej. Dają przerzuty drogą chłonną i

krwionośną.



- histopatologia



Zbudowany jest z dużych okrągłych lub

owalnych wysp komórek z

drobnotorbielkowatymi przestrzeniami

tworzącymi układ sitowaty. Charakterystyczna

tutaj jest bardzo duża atypia cytologiczna oraz

atypowe mitozy.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

rak nabłonkowo-

mioepitelialny

pochodzący z

wstawek(epithelial-

myoepithelial carcinoma

of intercalated ducts)



- obraz kliniczny



Przerzuty daje w 25% przypadków.



- histopatologia



Zbudowany jest z małych struktur przewodowych

przypominających wstawki z otaczającą zewnętrzną

warstwą jasnych komórek. Zrąb jest zwykle

zeszkliwiały z pogrubiałą błona podstawną wokół

struktur przewodowych

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

rak z komórek

podstawnych (basal cell

adenocarcinoma)



- obraz kliniczny



Przerzuty daje w 25% przypadków.



- histopatologia



Przypomina basal cell adenoma

(owalne gniazda monomorficznych

bazaloidnych komórek z obszarami

różnicowania w małe cewki). Guz nie

ma torebki i nacieka okoliczne tkanki.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

rak jasnokomórkowy

pochodzenia

śliniankowego(clear cell

carcinoma of salivary

origin)



- histopatologia



Zbudowany jest z jasnych komórek

tworzących płaty i gniazda ze skąpym

zrębem.

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE



gruczolakorak śluzowy ( adenocarcinoma

mucinosum)



rak neuroendokrynny drobno i wielkomórkowy

(carcinoma neuroendocrinale micro et

macrocellulare)



rak płaskonabłonkowy pochodzenia śliniankowego

(squamous cell carcinoma of salivary origin)



torbielakogruczolakorak brodawkowaty

(cystadenocarcinoma papillare)



rak niezróżnicowany ( carcinoma

nondifferentiatum)



złośliwy gruczolak wielopostaciowy ( malignant

mixed tumor



rak gruczołowo-nabłonkowy (carcinoma

adenosquamosum)



mięsakorak (carcinosarcoma)



czerniak (melanoma)



chłoniak MALT (MALT lymphoma)

Document Outline