Żywienie dzieci

Składniki pokarmowe:

- 6 grup składników pokarmowych: białka, tłuszcze,

węglowodany, składniki mineralne, witaminy, woda

-substancje budulcowe - białko, składniki mineralne,
niektóre tłuszcze

- substancje wpływające na wzrost i przyswajanie -

białka do produkcji enzymów i hormonów, witaminy,
składniki mineralne

- substancje energetyczne - węglowodany, tłuszczowce

Żywienie dziecka

-istotny wpływ na rozwój fizyczny i

psychiczny dziecka

- podstawa prawidłowego żywienia to

pokrycie dziennego zapotrzebowania

kalorycznego oraz zapotrzebowania

na niezbędne składniki pokarmowe

- normy żywienia są odpowiednie dla

wieku i rozwoju dziecka

Białka

• zużywane są do budowy i odbudowy białka

ustrojowego, wytwarzania enzymów i hormonów

• białka zwierzęce zawierają wszystkie niezbędne

aminokwasy

• źrodłem najbardizej wartościowych białek są:

mleko, sery, mięso, jaja, ryby

• białka pochodzenia roślinnego są mniej

wartościowe - produkty zbożowe, rośliny

strączkowe

• białka pochodzenia zwierzęcego i roślinnego

powinny być podawane jednocześnie - uzpełniające

wzajemne oddziaływanie.

• prawidłowo białko powinno stanowić około 12-15%

dostarczanej ogólnej liczby kalorii

Tłuszcze

• mają dużą zawartość energetyczną

• są składnikami błon komórkowych (niewielka

rozpuszczalność w wodzie)

• dzielą się na proste i złożone (proste - trójglicerydy,

fosfolipidy, cholesterol)

• o stopniu wchłaniania tłuszczu z przewodu pokarmowego

decyduje rodzaj kwasów tłuszczowych w nim zawarty

• w normalnej diecie największą część stanowią

długołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe (tłuszcze

zwierzęce), natomiast niezbędne dla rozwoju

wielonienasycone kwasy tłuszczowe stanowią tylko 12%

• ilość energii uzyskanej z tłuszczów = 25-50% - co

wagowo stanowi 12-25%, wartość kaloryczna 1 g

tłuszczu=9 klaorii

Węglowodany

• dostarczają organizmowi najwięcej energii
• stanowią główny składnik diety
• są wchłaniane z przewodu pokarmowego

jako cukry proste, dwucukry i wielocukry

• cukry proste są w wątrobie przekształcane

dwukierunkowo - w glikogen lub tłuszcz

• węglowodany powinny stanowić około 55%

ogólnego zapotrzebowania

energetycznego, co wagowo = 55-60%.

Zalety karmienia piersią

cz.1

• najwartościowsze i najbardziej fizjologiczne
• pokarm kobiecy jest idealnie dostosowany do

potrzeb i możliwości trawiennych niemowlęcia

• skład mleka kobiecego jest optymalny dla

prawidłowego rozwoju dziecka

• ↑ zawartość IgA w siarze, zwanej także młodziwem

(wydzielana w pierwszych 2-4 dniach po porodzie), a także

w późniejszym mleku dojrzałym
• zapewnia harmonijny rozwój dziecka, chroni przed

alergiami, infekcjami oraz wieloma chorobami

• zaletą mleka kobiecego jest jałowość i świeżość, co

zapobiega infekcjom przewodu pokarmowego

• niemowlęta karmione naturalnie są bardziej samodzielne i

szybciej się uczą

Zalety karmienia piersią

cz.2

• karmienie naturalne wzmacnia więź uczuciową

pomiędzy matką i dzieckiem, stymuluje rozwój

intelektualny i emocjonalny dziecka, zaspokaja

instynktowną potrzebę ssania

• jest mniej kosztowne od karmienia sztucznego.

• karmienie piersią jest korzystne dla matki -

najwygodniejsza i najtańsza metoda odżywiania

niemowlęcia, naturalny sposób pozbywania się

tkanki tłuszczowej nagromadzonej w czasie

ciąży, ochrona przed anemią, ↓ ryzyko

zachorowania na nowotwory oraz ↓ ryzyko

wystąpienia osteoporozy

Pierwsze karmienie

• w okresie karmienia zapotrzebowanie kaloryczne matki

zwiększa się o około 500kcal

• karmienie rozpoczyna się do godziny po porodzie -

hormony odpowiedzialne za laktację - prolaktyna i

oksytocyna, wydzielane są pod wpływem ssania

(najlepszy bodźec do produkcji mleka)

• w pierwszym okresie siara ma kolor żółty, jest

alkaliczna, zawiera ↑ białka, ↓ węglowodanów i

tłuszczu, później mleko staje się lekko niebieskawe i

wydaje się bardziej wodniste niż mleko krowie.

• kilka dni po porodzie wydziela się tzw. mleko

przejściowe o ↑ zawartości białka

• po około 15 dniach wydziela się mleko dojrzałe - różni

się ↓ zawartością białka i ↑ zawartością

tłuszczu.

• skład mleka zmienia się w różnych okresach laktacji,

zależy od pory dnia i od sposobu żywienia się matki.

Technika karmienia

piersią

• najcześciej po porodzie karmi się w pozycji leżącej

- mama i dziecko leżą obok siebie

- w tej pozycji trudno kontrolować ułożenie dziecka i

sposób chwytania piersi

- jest ona zalecana po cięciu cesarskim

• Karmienie na siedząco (wygodnie jest podeprzeć sobie

plecy poduszką, a jedną nogę oprzeć na czymś
wyższym).
W pozycji klasycznej dziecko leży na boku na kolanach
mamy, jego główka spoczywa w zgięciu łokciowym,
plecy podparte są przedramieniem, a pośladki dłonią,
drugą ręką łatwo jest wtedy pomagać niemowlakowi
trafić do piersi.

• Inna odmiana pozycji siedzącej - pozycja siedząca

z dzieckiem leżącym pod pachą

Zasady karmienia piersią

• najlepszy bodźec do wydzielania mleka - przystawienie

noworodka do piersi wkrótce po porodzie, a następnie

rozpoczęcie karmienia kilka godzin później.

• samopoczucie ma duży wpływ na ilość napływającego

pokarmu - matka powinna być zrelaksowana, w wygodnej

pozycji

• w pierwszym okresie należy karmić w pozycji leżącej,

w późniejszym okresie można karmić w pozycji siedzącej

• w czasie karmienia dziecko powinno być ułożone w pozycji

półpionowej, ułatwia to połykanie, odbijanie, nie stwarza

zagrożenia wymiotami

• matka powinna otaczać jedną ręką dziecko, a drugą lekko

uciskać palcem część piersi przylegającą do noska

niemowlęcia, aby mogło swobodnie oddychać podczas

ssania

Przystawianie do piersi

• przystawianie do piersi - prawidłowe

uchwycenie piersi umożliwia wypływ

pokarmu (niemowlę ściąga dobrze

pokarm z piersi, gdy obejmuje ustami

całą brodawkę

i aureolę);

• właściwe przystawienie zapobiega

takim powikłaniom jak bolesność i

pękanie brodawek, zastój lub zanikanie

pokarmu

Karmienie piersią

• sygnałem do rozpoczęcia karmienia jest krzyk głodnego

niemowlęcia

• dotknięcie policzka powoduje że szuka ono sutka odwracając

głowę w stronę piersi

• czas karmienia reguluje samo dziecko, cechuje je zmieniający

się rytm, przebiega ono w różnym tempie i natężeniu

• karmienie piersią "na każde żądanie" tzn. wtedy, kiedy

sygnalizuje głód płaczem lub niepokojem

• największą ilość pokarmu wysysa w ciągu 5 minut, czasami

karmienia trwa 20, a nawet 30 minut

• na początku dziecko jest głodne (jego ruchy są szybkie i

płytkie, zwykle wywołują one samoistne wypływanie

pokarmu, co ułatwia karmienie)

• po chwili karmienia ssanie jest wolniejsze i głębsze; jeżeli

dziecko po dłuższej chwili wciąż ssie szybko, krótkimi ruchami

to znaczy to, że nie chwyciło właściwie piersi.

Karmienie piersią c.d.

• dziecko powinno się karmić na zmianę z obydwu piersi

• nasycone wystarczająco niemowlę śpi 3-4 godziny

• w pierwszym okresie życia dziecko karmi się wielokrotnie w

ciągu doby; stopniowo przerwy pomiędzy posiłkami wydłużają

się, ich częstość zmniejsza się do 5-6 na dobę, a niemowlę

rezygnuje stopniowo z karmienia nocnego

• ilość wysysanego pokarmu nie jest stała.

• miernikiem prawidłowego karmienia jest odpowiedni przyrost

masy ciała

• w pierwszych 5 miesiącach życia ↑ m.c. = około 700g na

miesiąc

• 500g (lub około 150-200g na tydzień)

• niedostatecznie karmione niemowlę budzi się przed upływem

3 godzin od karmienia, płacze, ssie piąstki, przyrost masy

ciała jest niewystarczający

• ważenie dziecka się najwyżej raz na tydzień.

• pod koniec pierwszego miesiąca życia należy podać dziecku

karmionemu piersią 800-1000 j.m. na dobę witaminy D

• od 6 m.ż. wprowadza się stopniowo bezmleczne pokarmy.

Odciąganie pokarmu

• odciąganie pokarmu - utrzymywanie na

odpowiednim poziomie wytwarzania

mleka

• Należy je stosować jedynie w trzech

przypadkach:

-jeżeli nastąpiło przepełnienie piersi,
-gdy dziecko z jakiś powodów (np.

choroba, wyjazd) nie może ssać piersi,

-aby zwiększyć wytwarzanie mleka

Odciąganie pokarmu

• zbyt częste odciąganie, (np. po każdym karmieniu) -

hiperlaktacja czyli nadmierne wytwarzanie pokarmu;

dziecko nie jest wtedy w stanie zjeść całego mleka,

↑ ryzyko zastojów i stanów zapalnych w obrębie piersi

• przed odciąganiem pokarmu pierś należy ogrzać

(kompres rozgrzewający lub kąpiel) i delikatnie

rozmasować

• pokarm można odciągać ręcznie lub wykorzystując tzw.

laktatory (ręczne lub elektryczne)

• podczas odciągania zachowywać czystość, pokarm

przelać do wygotowanego naczynia

• mleko można przechowywać go do 12 godzin

w temperaturze pokojowej, w lodówce do dwóch dni,

a w zamrażalniku do tygodnia

• pokarm przed podaniem należy podgrzać

do temperatury 37 st. C

Kolejność wprowadzania

produktów do diety niemowlęcia:

• - 1-5 m.ż – mleko początkowe

• - 5-12 m.ż. – mleko następne

• - 4 m.ż. – owoce: ze względu na słabe właściwości

alergizujące jako pierwszy powinien być

wprowadzany sok z jabłek, następnie sok z marchwi.

Inne słabo alergizujące to: porzeczki, agrest, maliny,

borówki, morele, brzoskwinie, śliwki, wiśnie. Silnie

alergizujące: banany, cytryny, pomarańcze,

mandarynki, truskawki, poziomki, pomidory.

• - 5 m.ż. – warzywa i produkty bezglutenowe

(cel:

↑ kaloryczności posiłków): produkty bezglutenowe

to: ryż, klej ryżowy, mąka i kasza kukurydziana,

mąka

i skrobia ziemniaczana, kasza jaglana

Kolejność wprowadzania

produktów do diety niemowlęcia

c.d.:

• - 6 m.ż. – mięso gotowane o słabych

właściwościach alergizujących: kurczak, indyk,

królik; silnie alergizujące: wołowina, ryby,

cielęcina; zup nie gotujemy na wywarze mięsnym

• - 7 m.ż. – wprowadza się żółtko; zupy można

gotować na wywarze mięsnym; zmienia się

stopień rozdrobnienia pokarmów

• - 9 m.ż. – biszkopty bezglutenowe, większa

różnorodność podawanych owoców

• - 10 m.ż. – produkty zawierające gluten,

chude wędliny,twarożek, jogurt, kefir,

• - po 12 m.ż. - całe jaja, mleko krowie

Model żywienia niemowląt karmionych

piersią

utrzymanie karmienia piersią (nwet w ograniczonej ilości);

posiłki mleczne można uzupełniać modyfikowanym mlekiem

następnym; pozostałe posiłki jak w schemacie żywienia

sztucznego niemowląt zdrowych

10-12

3x karmienie piersią; 1 x zupa jarzynowa z rosołem i

mięsem (10 g); sok/przecier owocowy z biszkoptem

bezglutenowym; chrupki
kukurydziane

8-9

3-4x karmienie piersią; 1 x zupa jarzynowa z rosołem i

mięsem (10 g); sok/przecier owocowy z produktem

zbożowym bezglutenowym; ½ żółtka do posiłku

bezmlecznego

3-4x karmienie piersią; 1 x zupa jarzynowa + 10 g mięsa z

bezglutenowym kleikiem i/ lub papka jarzynowa z mięsem,

sok/przecier owocowy + kleik bezglutenowy

6 (gdy są

wskazania)

karmienie piersią na żądanie; 1 x zupa jarzynowa z kleikiem

ryżowym i/lub kleik ryżoy z jabłkiem, z przecierem/sokiem

owocowym

5 (gdy są

wskazania)

karmienie piersią wyłącznie na żądanie

1-6

Rodzaj pożywienia

Wiek (m.ż.)

Karmienie sztuczne

• w pierwszych miesiącach życia dziecka pokarm matki zaspakaja

wszystkie jej potrzeby, jednak w niektórych przypadkach

możemy dziecko dopoić herbatką z rumianku - zwłaszcza w

gorącej porze roku

• gdy ilość pokarmu zmniejsza się i jest niedostateczna, należy

dokarmić dziecko odpowiednim dla jego wieku mlekiem

modyfikowanym

• w 5-6 m.ż. - konieczne wprowadzenie posiłków bezmlecznych

– np. zupa jarzynowa oraz kleik ryżowy z jabłkiem

• w 6-tym m.ż. - gotowane mięso (kurze, indycze) w postaci

przetartej zupy; soki owocowe i warzywa; nie są zalecane soki

cytrusowe

ze względu na swoje właściwości alergiczne

• do 9-go miesiąca nie należy wprowadzać przetworów mącznych

i kasz zwierających gluten (kasza manna)

• od 3-go tygodnia życia dziecka karmionemu piersią należy

podawać Vit. D3 (1-2 krople).

• odstawiać od piersi należy stopniowo, wprowadzając mleko

modyfikowane - nie wcześniej niż od 10 m-ca życia

• istnieją okoliczności, w których karmienie piersią jest

przeciwwskazane (bardzo nieliczne)

• karmienie sztuczne konieczne,

kiedy matka nie może karmić

piersią z powodu:

- ostrej choroby infekcyjnej,
- choroby przewlekłej (gruźlica,

choroba nowotworowa czy psychiczna),

- braku pokarmu czy implantów piersi,
- wrodzona choroba metaboliczna u

dziecka - galaktozemia czy
fenyloketonuria

Obowiązuje zasada unikania pełnego mleka

krowiego

• - od pierwszego karmienia powinno korzystać z

mleka zmodyfikowanego, produkowanego na bazie

mleka krowiego (dzięki różnym procesom

technologicznym zostaje upodobnione do idealnego

wzorca, jakim jest pokarm kobiecy)

• - obecnie dostępne są 4 główne typy mleka:

modyfikowanego:

• mleka dla wcześniaków,
• mleka początkowe - do żywienia niemowląt w

pierwszym kwartale życia,

• mleka następne - dla niemowląt od 5. miesiąca życia,
• mleka modyfikowane typu Junior - dla małych dzieci

(powyżej 1 r. ż).

Przykłady dostępnych preparatów:

• 1) Mleko początkowe – niemowlęta 1-5 m.ż.:

Bebilon 1, Humana 1, Nan 1, Bebiko 0, Bebiko

1, Aptamil 1, Gerber1, Laktowit 1 (różnią się

one stopniem modyfikacji mleka krowiego)

• 2) Mleko następne – niemowlęta od 5 m.ż.:

Bebilon 2, Humana 2, Bebiko 2R (zawiera

kleik ryżowy) Bebiko 2GR (z kleikiem

gryczano-ryżowym) Nan 2, Gerber 1, Laktowit

• 3) Mleko dla wcześniakow i niemowląt z niską

masą ciała: Humana 0, Nenatal breast mil

fortifier (dodatek do mleka matki)

Mieszanki mleczne zawierają mleko

modyfikowane oraz dodatek kleiku

ryżowego lub gryczanego (Bebiko 2R,

Bebiko 2GR, Laktowit 2R/2GR i inne).

Preparaty bezmleczne = mleko

zastępcze

• - gdy nietolerancja mleka krowiego,
• - są podstawą tzw. diet eliminacyjnych
• - krowiego preparatach bezmlecznych

głównym źródłem białka jest soja

Nietolerancja i alergia

pokarmowa

•nieprawidłowa reakcja

organizmu na spożyty

pokarm

- alergia występuje w

wyniku odpornościowej

reakcji organizmu, zaś

nietolerancją kierują inne

mechanizmy

nietolerancja cukrów

• - mała aktywność enzymów jelita cienkiego, odpowiedzialnych

za ich trawienie; niestrawione cukry ulegają fermentacji w

jelicie grubym → dolegliwości ze strony przewodu

pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, wymioty)

• - nietolerancja laktozy, czyli cukru mlecznego

• - laktoza jest obecna w mleku, zarówno kobiecym jak i krowim

oraz we wszystkich przetworach mlecznych

• - w przypadku nietolerancji - mieszanki mleczne zawierające

probiotyki

(poprawiają tolerancję tego cukru), mieszankami o

obniżonej zawartości laktozy lub w ogóle jej nie zawierającymi

•

• - dzieci starsze, nie mogą spożywać mleka, lodów, gdyż

zawierają one duże ilości laktozy

• - inne cukry, które mogą być źle tolerowane, to fruktoza,

sacharoza, sorbitol - występują w owocach (zwłaszcza

suszonych) oraz sokach, także dodawane do napojów

gazowanych i gum do żucia

Dieta eliminacyjna

• - stanowi podstawę leczenia nadwrażliwości

pokarmowej

• - polega ona na okresowym (około 2 tygodnie)

wyłączaniu z diety dziecka lub mamy grupy

produktów podejrzanych o powodowanie alergii

• - w trakcie odstawiania tych produktów, należy

prowadzić dokładną obserwację objawów

• - jeżeli poprawa = dobrze wytypowano źródło

alergenów - należy wtedy na dłużej wyeliminować

produkt z diety badanego i zastąpić go innymi o

podobnych wartościach odżywczych

• - jeżeli obserwowana podczas diety eliminacyjnej

poprawa niewielka = na próbę wyeliminować z

diety kolejną grupę produktów.

Przykłady preparatów

stosowanych w dietach

eliminacyjnych:

• - Bebilon soya – mleko sojowe (nie zawiera bialek mleka

krowiego, sacharozy i laktozy)

• - Humana SL - mleko sojowe (nie zawiera bialek mleka

krowiego, sacharozy, laktozy, galaktozy, fruktozy i glutenu)

• - Prosbee - mleko sojowe (nie zawiera bialek mleka

krowiego, sacharozy i laktozy)

• - Humana MTC – bezglutenowa odżywka z ↓ zawartością

laktozy; można podawać niemowlętom jako

pełnowartościowe żywienie mlekiem

• - Nutramigen – enzymatyczny hydrolizat kazeiny (nie

zawiera laktozy, sacharozy i galaktozy)

• - Pregestimil - enzymatyczny hydrolizat kazeiny z

dodatkiem aminokwasow i trójglicerydów

średniołańcuchowych (powinien stanowić dietę przejściową

2-8 tygodni)

• - Nofelan, Nofemix, Lofenalac – preparaty z ↓ zawartością

fenyloalaniny

• - Phenyl-Free - preparaty pozbawiony fenyloalaniny

Schemat żywienia sztucznego

2 x 180 ml mieszanka mleczna modyfikowana
1 x 180 ml kaszka na mleku modyfikowanym
1 x 200 ml zupa – papka jarzynowa na rosole +
10 g gotowanego mięsa
1 x kisiel mleczny z ½ żółtka na mleku
następnym / deser owocowy
150 g przecieru owocowego

7-8

4x mieszanka mleczna modyfikowana
1x zupa – papka jarzynowa + 10 g gotowanego
mięsa
140 g przecieru owocowego

5 x 180

4x mieszanka mleczna modyfikowana

(bezglutenowa)
60 g soku owocowego / 100 g startego jabłka
1x zupa – papka jarzynowa

5 x 180

mleko początkowe
sok z owoców / 50 g startego jabłka

6 x 150
1 x 30-60

mleko początkowe

6 x 150

mleko początkowe

6 x 110-130

mleko początkowe

7 x 90-110

Rodzaj posiłku

Wielkość porcji

(ml)

Wiek

(m.ż.)

Schemat żywienia sztucznego c.d.

j.w.
3-4 x/tydzień całe jajo;
1-2 x / tydzień twarożek, kefir; do 2 x/ tydzień
kakao;
posiłki mleczne na mleku następnym

4-5x200

11-12

produkty zbożowe zawierajace gluten (kasze,

bułki, chleb, sucharki)
3 x mleczny posiłek na mleku następnym
obiad z 2 dań (zupa + jarzynka + 20 g
gotowanego mięsa, przeciery/ soki owocowe,
ostrożnie cytrusy

4-5x200

2 x 200 ml mieszanka mleczna modyfikowana
1 x 200 ml zupa – papka jarzynowa + 15 g
gotowanego mięsa
1 x kisiel mleczny z ½ żółtka na mleku
następnym / deser owocowy
1 x kisiel owocowy lub owoce lub kompot +
biszkopt bezglutenowy, chrupki kukurydziane

Rodzaj posiłku

Wielkość porcji

(ml)

Wiek

(m.ż.)

• - przerwy między posiłkami dostatecznie długie, u dzieci

starszych do 3-4 godzin

• - 3 posiłki główne i czwarty lekki, składający się głównie z

warzyw, owoców i ewentualnie ciasta

• - u dzieci z niedoborem masy można wprowadzić 5 posiłek,

również lekki

• - u dzieci 13-15% zapotrzebowania energetycznego

powinno pokryć białko, 30% tłuszcz i około 55%

węglowodany

• - panuje ogólna zasada = najbardziej wartościowym

posiłkiem powinno być śniadanie i obiad, a najmniej II

śniadanie i podwieczorek.

• - do 3 roku życia nie podajemy dzieciom produktów ciężko

strawnych:

• - smażonych z dużą ilością tłuszczu (kotlety w panierce,

frytki, placki ziemniaczane i racuchy itp.),

• - dużych ilości kapusty i warzyw kapustnych (kalafior,

brukselka),

• - cebuli,

• - warzyw strączkowych, szczególnie suchych (jedynie

zielony groszek i fasolkę szparagową).

• - małe dzieci nie powinny też jadać ciast kremowych i

wypieków o dużej ilości tłuszczu (np. ciasta francuskiego)

• - ograniczenie spożywania produktów wysoko przetworzonych,

takich jak chrupki, czipsy, a zwłaszcza dań typu "fast food".

• - błędem jest podawanie małym dzieciom napojów

gazowanych, albo sztucznie barwionych, lepsze są soczki

owocowe i warzywne.

• - dzieciom do 3 roku życia należy bezwzględnie kupować soki

posiadające atest lub akceptację Instytutu Matki i Dziecka

• - nie należy nadmiernie solić lub dosładzać potraw dla dzieci

gdyż wykształca to nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które

później sprzyjają nadwadze i nadciśnieniu

• - nie należy nadmiernie rozdrabniać produktów, bo choć

przyspiesza to spożycie posiłku przez dziecko, to nie pozwala

mu nauczyć się gryźć twardsze pożywienie. W przyszłości

może niechętnie jeść produkty wymagające gryzienia

• - porcje powinny być niewielkie, lepiej gdy dziecko będzie

chciało dokładkę, niż jeśli będzie zmuszane do jedzenia

Document Outline