Elektroniczne instrumenty
płatnicze
•
Przedstawienie pojęcia pieniądza i
innych środków płatniczych
•
Przedstawienie pojęcia
elektronicznych instrumentów
płatniczych
•
Charakterystyka poszczególnych eip
Elektroniczne instrumenty
płatnicze
•
Przedstawienie pojęcia pieniądza i
innych środków płatniczych
•
Przedstawienie pojęcia
elektronicznych instrumentów
płatniczych
•
Charakterystyka poszczególnych eip
Pojęcie pieniądza
p ie n ią d z g o tó w k o w y
p ie n ią d z b a n k o w y
p ie n ią d z e le k tro n ic z n y
p ie n ią d z b e z g o tó w k o w y
p ie n ią d z
Inne podziały
p ie n ią d z g o tó w k o w y
p ie n ią d z b e z g o tó w k o w y p ie n ią d z e le k tro n ic z n y
p ie n ią d z
Inne podziały
p ie n ią d z g o tó w k o w y
p ie n ią d z b a n k o w y
p ie n ią d z e le k tro n ic z n y
p ie n ią d z
Pieniądz gotówkowy
•
banknoty i monety emitowane
przez NBP, będące na podstawie
ustawy prawnym środkiem
płatniczym w Polsce i którym
państwo nadało moc umarzania
zobowiązań pieniężnych.
Pieniądz gotówkowy-
podstawa prawna emisji
•
Konstytucja RP, art. 227:
•
Centralnym bankiem państwa jest
Narodowy Bank Polski.
Przysługuje mu wyłączne prawo
emisji pieniądza oraz ustalania i
realizowania polityki pieniężnej.
Narodowy Bank Polski odpowiada
za wartość polskiego pieniądza.
Pieniądz gotówkowy-
podstawa prawna emisji
•
Ustawa o Narodowym Banku Polskim:
•
Art. 31. Znakami pieniężnymi
Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty
i monety opiewające na złote i grosze.
•
Art. 32. Znaki pieniężne emitowane
przez NBP są prawnymi środkami
płatniczymi
na
obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej.
Pieniądz gotówkowy-
podstawa prawna emisji
•
Ustawa o denominacji złotego:
•
Art. 1. 1. Poczynając od dnia 1 stycznia
1995 r. Narodowy Bank Polski dokona
ekwiwalentnej denominacji złotego,
wprowadzając do obrotu pieniężnego
nową polską jednostkę pieniężną.
•
2. Nowa jednostka pieniężna o nazwie
złoty będzie dzieliła się na 100 groszy.
Pieniądz gotówkowy
Znak pieniążny
m onety i banknoty em itow ane przez N B P
J ednostka pieniężna
złoty i grosz
pieniądz gotów kow y
Pieniądz bankowy
•
Zapis na rachunku prowadzonym
przez bank.
•
Brak definicji ustawowej
Pieniądz elektroniczny
•
Pojęcie pieniądze elektronicznego
definiowane jest w wielu aktach
prawnych, z których największe znaczenia
ma Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i
Rady 2000\46\EC w sprawie
podejmowania i prowadzenia działalności
przez instytucje pieniądza elektronicznego
oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich
działalnością oraz ustawa Prawo bankowe
Dyrektywa
•
wartość pieniężna stanowiącą prawo do
roszczenia wobec emitenta która jest:
•
przechowana
na
urządzeniu
elektronicznym
•
wyemitowana w zamian za środki
płatnicze o wartości nie mniejszej niż
wartość wyemitowana
•
środkiem płatniczym akceptowanym przez
podmioty inne niż instytucja emitująca.
Ustawa prawo bankowe
Wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny
odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia
łącznie następujące warunki:
•
jest przechowywana na elektronicznych nośnikach
informacji,
•
jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w
zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie
mniejszej niż ta wartość,
•
jest przyjmowana jako środek płatniczy przez
przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,
•
na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki
pieniężne,
•
jest wyrażony w znakach pieniężnych.
Instytucja pieniądza
elektronicznego
•
Instytucją pieniądza elektronicznego jest osoba
prawna nie będąca bankiem, działająca w
formie spółki akcyjnej utworzonej i działającej
na podstawie zezwolenia właściwych władz lub
przepisów prawa, której przedmiotem działania
jest prowadzenie we własnym imieniu i na
własny rachunek działalności polegającej na
wydawaniu do dyspozycji i wykupie pieniądza
elektronicznego oraz rozliczanie transakcji
dokonywanych przy użyciu instrumentów
pieniądza elektronicznego- art. 2 pkt 5 UoEIP
Różnice między
pieniądzem gotówkowym
a bezgotówkowym
Pieniądz gotówkowy
•
jest prawnym środkiem
płatniczym
•
zapłata ma charakter
prawnorzeczowy
•
zwolnienie z
zobowiązania z chwilą
zapłaty
•
powszechność akceptacji
•
anonimowość stron
Pieniądz bezgotówkowy
•
nie jest prawnym srodkiem
płatniczym
•
zapłata ma charakter
obligacyjny
•
zwolnienie z zobowiązania z
chwilą dokonania
rozliczenia
•
konieczne istnienie
dodatkowego porozumienia
•
brak anonimowości (z
wyjątkiem pieniądza
elektronicznego)
Środki pieniężne
•
Pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki
pieniężne (rozrachunkowe) krajowe i
zagraniczne, tak w gotówce, jak i na rachunku
bankowym lub w formie lokaty pieniężnej,
czeki i weksle obce, jeżeli są one płatne w
ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia, oraz
metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do
rzeczowych składników majątku obrotowego-
ustawa z dnia 29 września 1994 r. o
rachunkowości, art. 3 ust. 1 pkt. 1.
Środki płatnicze
•
środkami płatniczymi wymienianymi w
ustawach, poza środkami pieniężnymi są
weksle, czeki, czeki podróżnicze,
akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i
inne dokumenty bankowe i finansowe płatne
w walucie polskiej oraz dewizy - pełniące
funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki
podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat,
przekazy i inne dokumenty bankowe i
finansowe płatne w walutach obcych
Środki płatnicze a środki
zapłaty
•
Środek płatniczy
to środek, którym
dokonujemy
zapłaty
•
Środek zapłaty to
środek, przy
pomocy którego
dokonujemy
zapłaty.
Elektroniczne instrumenty
płatnicze- definicja
•
Każdy instrument płatniczy, w tym z dostępem
do środków pieniężnych na odległość,
umożliwiający posiadaczowi dokonywanie
operacji przy użyciu elektronicznych nośników
informacji lub elektroniczną identyfikację
posiadacza niezbędną do dokonania operacji,
w szczególności karta płatnicza lub
instrument pieniądza elektronicznego- art. 2
ust. 4 ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych
Posiadacz
•
osoba fizyczna, osoba prawna lub
inny podmiot, który na podstawie
umowy o elektroniczny instrument
płatniczy dokonuje w swoim
imieniu i na swoją rzecz operacji
określonych w umowie.
Użytkownik karty
płatniczej
•
osoba fizyczna upoważniona przez
posiadacza do dokonywania w
imieniu i na rzecz posiadacza
operacji określonych w umowie,
której dane identyfikacyjne są
umieszczone na karcie płatniczej
Operacja
•
wypłata gotówki, wydanie
polecenia przelewu lub polecenia
zapłaty albo dokonanie zapłaty
przy użyciu elektronicznego
instrumentu płatniczego
Podział elektronicznych
instrumentów płatniczych
k a r ty p ła tn ic z e
in s tr u m e n t p ie n ią d z a
e le k t r o n ic z n e g o
u s łu g i b a n k o w o ś c i
e le k tr o n ic z n e j
e le k tr o n ic z n e in s tr u m e n ty
p ła t n ic z e
Karta płatnicza- definicja
•
Ustawa prawo bankowe, art. 4 ust. 1 pkt 4 :
•
Karta identyfikująca wydawcę i
uprawnionego posiadacza, uprawniająca do
wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a
w przypadku karty wydanej przez bank lub
instytucję ustawowo upoważnioną do
udzielania kredytu- także do dokonywania
wypłaty gotówki lub zapłaty z
wykorzystaniem kredytu
Karta płatnicza
•
Z fizycznego punktu widzenia karta płatnicza to
płytka laminowanego PCV o standardowych
wymiarach 54 x 86 x 0,76 mm., określonych przez
ISO (International Organization for Standarization).
Standardy międzynarodowych systemów kart
płatniczych regulują jej wygląd zewnętrzny oraz
charakterystyczne cechy zewnętrzne. Na karcie
znajdują się cechy określające przynależność do
któregoś z systemów, a także wiele elementów
służących do weryfikacji okaziciela, sprawdzenia
ważności karty oraz zabezpieczających kartę przed
użyciem przez osoby niepowołane.
Karty płatnicze- podział
k a r ty k r e d y t o w e
k a r t y d e b e t o w e
k a r t y o b c ią ż e n io w e
k a r t y p ła tn ic z e
Karta kredytowa
•
Karta płatnicza umożliwiająca
posiadaczowi korzystanie z
przyznanego mu kredytu odnawialnego,
z uwzględnieniem limitu do wysokości
którego można płacić kartą nie
posiadając środków na koncie, sposobu
spłaty oraz wysokość odsetek należnych
wydawcy karty, który udziela kredytu.
Karta debetowa
•
Karta funkcjonująca na zasadzie
rozliczania wykonanych transakcji
natychmiast po otrzymaniu przez
bank informacji o ich
przeprowadzeniu. Najczęściej kartą
debetową można posługiwać się do
wysokości aktualnego stanu rachunku
powiększonego czasami o dostępny
limit zadłużenia.
Karta obciążeniowa
•
Karta pozwalająca na dokonywanie
płatności oraz pobieranie gotówki,
nie znajdującej się na rachunku jej
posiadacza. Moment płatności jest
odroczony w stosunku do momentu
zakupu. Dzień rozliczenia karty z
reguły ustalany jest w umowie.
Fizyczny podział kart
k a r t y w y p u k łe
( e m b o s o w a n e )
k a r t y p ła s k ie
( e le k t r o n ic z n e )
k a r t y w ir t u a ln e
k a r t y p ła t n ic z e
Podział ze względu na ilość
podmiotów biorących udział w
transakcji
d w u s t r o n n e
t r ó js tr o n n e
k a r t y p ła tn ic z e
Podmioty biorące udział w
transakcji
•
Wydawca
•
Posiadacz/użytkownik
•
agent rozliczeniowy
•
akceptant
Wydawca
•
Brak definicji ustawowej
•
Nie określono katalogu form
organizacyjno-prawnych, wiec
wydawca może być każdy
przedsiębiorca (z wyjątkiem kart
kredytowych, gdzie wydawca musi
mieć uprawnienie do udzielania
kredytów)
Organizacje wydawców
kart
•
Jest właścicielem symbolu karty i
wszystkich praw do niej. Udziela ona
prawa do emisji i czuwa nad całością
polityki i wizerunku danej karty, ustala
wewnętrzne regulacje dotyczące
działania systemu oraz świadczy
usługi autoryzacyjne i rozliczeniowe,
sama nie wydając kart płatniczych i
nie zawierając umów z akceptantami
Organizacje wydawców
kart
Obecnie na świecie wydawcy kart
płatniczych są skupieni w dwóch
międzynarodowych systemach. Jednym
z nich jest zdecentralizowany system
bankowy, do którego należą Visa
International, Europay, MasterCard,
Japan Credit Bureau. Drugim jest
zcentralizowany system klubowy:
American Express oraz Diners Club.
Posiadacz
•
Posiadaczem karty płatniczej może
być osoba fizyczna, osoba prawna
lub jednostka organizacyjna nie
posiadająca osobowości prawnej,
mogąca jednak być podmiotem
praw i obowiązków.
Akceptant
•
Przedsiębiorca, który zawarł z
agentem rozliczeniowym umowę o
przyjmowanie zapłaty przy użyciu
elektronicznych instrumentów
płatniczych
Agent rozliczeniowy
•
bank bądź inna osoba prawna
zawierające z akceptantami
umowy o przyjmowanie zapłaty
przy użyciu elektronicznych
instrumentów płatniczych
Umowa o kartę płatniczą
•
Przez umowę o kartę płatniczą wydawca
karty płatniczej zobowiązuje się wobec
posiadacza karty płatniczej do rozliczania
operacji dokonanych przy użyciu karty
płatniczej, a posiadacz zobowiązuje się do
zapłaty kwot operacji wraz z należnymi
wydawcy kwotami opłat i prowizji lub do
spłaty swoich zobowiązań na rachunek
wskazany przez wydawcę
Obowiązki posiadacza
•
Posiadacz jest obowiązany do:
•
przechowywania karty płatniczej i ochrony
kodu identyfikacyjnego, z zachowaniem
należytej staranności,
•
nieprzechowywania karty płatniczej razem z
kodem identyfikacyjnym,
•
niezwłocznego zgłoszenia wydawcy utraty
lub zniszczenia karty płatniczej,
•
nieudostępniania karty płatniczej i kodu
identyfikacyjnego osobom nieuprawnionym.
•
zgłosić wydawcy niezgodności w
zestawieniu operacji
Obowiązki wydawcy
Wydawca obowiązany jest
•
wydać kartę płatniczą
•
przyjmować przez całą dobę zgłoszenia
posiadaczy lub użytkowników kart
płatniczych o utracie lub zniszczeniu karty
płatniczej, dokonywane przy wykorzystaniu
dostępnych środków komunikowania.
•
prowadzić rejestr zgłoszeń utraty lub
zniszczenia karty
•
udostępnić posiadaczowi zestawienia
operacji dokonanych z użyciem karty
Ograniczenie
odpowiedzialności
posiadacza
•
posiadacza obciążają operacje
dokonane z użyciem utraconej
karty płatniczej do czasu
zgłoszenia wydawcy jej utraty, do
kwoty stanowiącej równowartość
w złotych 150 euro. Postanowienia
umowne mniej korzystne dla
posiadacza są nieważne
Zapłata kartą płatniczą-
model prawny
Umowa o kartę płatniczą jest umową
nienazwaną. Prawa i obowiązki stron nie
pozwalają na jednoznaczne zakwalifikowanie
jej do którejkolwiek z umów uregulowanych
w kodeksie cywilnym. Ma ona charakter
kauzalny, odpłatny i dwustronnie
zobowiązujący. Jest ona konsensualna, o
wyłącznie obligacyjnych skutkach. Nie
posiada ona cech umowy wzajemnej,
ewentualna opłata za wydanie i korzystanie z
karty nie stanowi odpowiednika świadczenia
wydawcy, jest jedynie opłatą manipulacyjną.
Zapłata kartą płatniczą jako
przekaz
•
Przekazującego i przekazanego łączy
wewnętrzny stosunek pokrycia, w ramach
którego, jeśli przekazany jest dłużnikiem
przekazującego, to ma obowiązek honorować
przekaz, a jego świadczenie, które czyni
odbiorcy przekazu jest zarachowane na jego
dług u przekazującego (tzw. przekaz w dług).
Jeżeli przekazujący nie jest dłużnikiem
przekazanego a spełni przekazane
świadczenie, staje się wierzycielem
przekazującego w rozmiarze odpowiadającym
temu świadczeniu (tzw. przekaz w kredyt).
posiadacz
akceptant
wydawca
Umowa o
kartę
płatniczą
Umowa o
przyjmowan
ie zapłaty
kartą
płatniczą
Zapłata kartą
płatniczą
Proszę zapłacić z
mojego rachunku
Upoważniam do
przyjęcia zapłaty
od wydawcy
Przekazujący
Odbiorca
przekazu
przekaza
ny
Przedmiot
przekazu-
świadczenie
pieniężne
Skutek-
umorzenie
zobowiązan
ia
Instrument pieniądza
elektronicznego
•
urządzenie elektroniczne, na
którym jest przechowywany
pieniądz elektroniczny, w
szczególności karta elektroniczna
zasilana do określonej wartości-
art. 2 ust. 6 ustawy o
elektronicznych instrumentach
płatniczych.
Instrument pieniądza
elektronicznego
•
Elektroniczna
portmonetka
•
Instrument
programowy
Podmioty biorące udział w
zapłacie pieniądzem
elektronicznym
•
wydawca
•
posiadacz
•
akceptant
Wydawca
•
Wydawanie instrumentu pieniądza
elektronicznego jest tzw.
bezwzględną czynnością bankową,
a więc do jej wykonywania
upoważnione są jedynie banki lub
inne podmioty na podstawie
przepisów prawa.
Posiadacz
•
Posiadaczem instrumentu pieniądza
elektronicznego może być osoba
fizyczna i prawna, a także jednostka
organizacyjna nie posiadająca
osobowości prawnej, jeśli zostały
wyposażone przez ustawę w zdolność
do nabywania we własnym imieniu i na
własny rachunek praw i obowiązków w
sferze prawa materialnego
Akceptant
•
przedsiębiorca, który zawarł z
agentem rozliczeniowym umowę o
przyjmowanie zapłaty przy użyciu
instrumentu pieniądza
elektronicznego
Umowa o instrument pieniądza
elektronicznego
•
Przez umowę o instrument pieniądza
elektronicznego bank albo instytucja
pieniądza elektronicznego
zobowiązują się do udostępnienia
posiadaczowi pieniądza
elektronicznego w zamian za środki
pieniężne o nominalnej wartości
wydanego pieniądza elektronicznego
Obowiązki wydawcy
•
Zapewnienie bezpieczeństwa w zakresie przesyłania
pieniądza elektronicznego, wprowadzając rozwiązania
uniemożliwiające zniekształcenie lub pozyskiwanie przez
osoby nieuprawnione informacji o czynnościach i
rozliczeniach prowadzonych z posiadaczem.
•
umożliwienie posiadaczowi, za pomocą udostępnionego
instrumentu pieniądza elektronicznego, identyfikację co
najmniej 5 ostatnich operacji zrealizowanych przy użyciu
tego instrumentu oraz stanu środków pozostających i
przechowywanych na instrumencie pieniądza
elektronicznego.
•
informowanie posiadacza o sposobie oznaczenia miejsc,
w których można dokonać ponownego zasilenia
instrumentu pieniądza elektronicznego
Obowiązki posiadacza
•
Posiadacz zobowiązany jest do
niezwłocznego zawiadomienia wydawcy o
utracie pieniądza elektronicznego, na
warunkach i zasadach określonych w
umowie. Zobowiązany jest także do
odpowiedniej staranności co do utrzymania
w tajemnicy przed osobami trzecimi kodu
identyfikacyjnego, pozwalającego na
korzystanie z pieniądza elektronicznego
zapisanego na instrumencie
Model prawny umowy o
instrument pieniądza
elektronicznego
•
umowa dwustronna, której elementy wymienione są w ustawie o
elektronicznych instrumentach płatniczych. Ma ona charakter
kauzalny, dwustronnie zobowiązujący, jest także odpłatna.
Wydawca zawsze jest podmiotem gospodarczym, przedsiębiorcą
spełniającym odpowiednie warunki przewidziane prawem.
Użytkownik może być konsumentem, który nie zawiera umowy
bezpośrednio w związku z prowadzoną działalnością
gospodarczą, w związku z tym umowa może mieć charakter
konsumencki. Umowa o instrument pieniądza elektronicznego
powinna zawierać w sobie dwie powiązane ze sobą umowy-
jedną, dotyczącą samego instrumentu, na którym
przechowywany jest pieniądz elektroniczny oraz drugą,
zawierającą postanowienia odnośnie samego pieniądza,
warunków i sposobu jego wykorzystania, nabycia oraz zwrotu
wydawcy.
Usługi bankowości
elektronicznej
•
aplikacje związane z obsługą
konta bankowego przez telefon
oraz obsługą konta na odległość
przy wykorzystaniu urządzeń
elektronicznych oraz łączy
telekomunikacyjnych
Umowa o usługi
bankowości elektronicznej
•
bank zobowiązuje się do zapewnienia dostępu do
środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku
za pośrednictwem urządzeń łączności
przewodowej lub bezprzewodowej
wykorzystywanych przez posiadacza, a także do
wykonywania operacji lub innych czynności
zleconych przez posiadacza,
•
posiadacz upoważnia bank do obciążania jego
rachunku kwotą dokonanych operacji oraz
należnymi bankowi opłatami i prowizjami albo
zobowiązuje się do zapłaty należności na rachunek
wskazany przez bank, w określonych terminach
Obowiązki wydawcy
•
Bank, świadcząc usługi na podstawie umowy o usługi
bankowości elektronicznej, obowiązany jest do:
•
zapewnienia posiadaczowi bezpieczeństwa dokonywania
operacji, z zachowaniem należytej staranności oraz przy
wykorzystaniu właściwych rozwiązań technicznych,
•
udostępniania posiadaczowi informacji o dokonanych
operacjach i zrealizowanych z tego tytułu rozliczeniach
oraz pobranych opłatach i prowizjach, w terminach i w
sposób określony w umowie,
•
niezwłocznego poinformowania o odmowie lub braku
możliwości wykonania zleconej operacji z przyczyn
niezależnych od banku
Obowiązki posiadacza
•
Posiadacz jest obowiązany do
nieujawniania informacji o działaniu
elektronicznego instrumentu
płatniczego udostępnionego w ramach
umowy o usługi bankowości
elektronicznej, których ujawnienie
może spowodować brak skuteczności
mechanizmów zapewniających
bezpieczeństwo zlecanych operacji
Model prawny usług
bankowości elektronicznej
•
umowa o świadczenie usług, bank przyjmuje na siebie
obowiązek działania w odpowiedni sposób, zgodny z
zakresem określonym w umowie. Najczęściej związane
są one z prowadzeniem rachunku bankowego lub
rachunku kredytowego dla klienta. Podstawą jest
umowa prowadzenia rachunku bankowego, umowa o
usługi bankowości elektronicznej zwiększają możliwość
korzystania z tego rachunku poprzez poszerzenie
kanałów dostępu i sposobów komunikacji z bankiem,
wpływających na możliwość korzystania ze środków
pieniężnych zgromadzonych na rachunku. Umowa taka
przewiduje często również dostarczenie posiadaczowi
rachunku bankowego, z którym usługi bankowości
elektronicznej są związane urządzeń, które stanowią
dodatkowe zabezpieczenie przed korzystaniem z nich
przez osoby nieuprawnione.