Układ nerwowy

Część 1

Układ nerwowy dzielimy na:

1.

Ośrodkowy układ nerwowy – mózgowie

i rdzeń kręgowy

2.

Obwodowy układ nerwowy - nerwy

czaszkowe i nerwy rdzeniowe

• Cały układ nerwowy dzielimy na

somatyczny i

autonomiczny(wegetatywny) - różnice

dotyczą natury morfologicznej jak i

fizjologicznej

Histologia układu

nerwowego

• Tkanka nerwowa
• Tkanka glejowa-swoista tkanka

podścieliskowa dla właściwych
elementów nerwowych, stanowi
osłony mózgowia i rdzenia
kręgowego, znajduje się w zwojach
nerwowych, wewnątrz pni
nerwowych

Komórki nerwowe-neuron

• Obecność wypustek (w zależności od ilości

wypustek –jedno-,dwu-,wielobiegunowe)

• Jedna osiowa wypustka – neuryt, akson
• Pozostałe wypustki to dendryty
• Najliczniej występują komórki wielobiegunowe

-skupienia istoty szarej mózgowia i rdzenia

kręgowego

• Komórki jednobiegunowe - siatkówka, jądro

pasma śródmózgowiowego nerwu

trójdzielnego

• Komórki dwubiegunowe - błona śluzowa

okolicy węchowej jamy nosowej, siatkówka,

zwoje obwodowe nerwu przedsionkowo-

ślimakowego

• Wypustki komórek nerwowych tworzą włókna

nerwowe

• Włókna pokryte są jedną lub dwoma

osłonkami-rdzenną(mielinową) i osłonką

Schwanna

• Włókna z osłonką rdzenną nazywamy

włóknami rdzennymi lub białymi, przy czym są

one pokryte osłonką Schwanna

• Włókna które nie maja osłonki rdzennej

nazywamy włóknami bezrdzennymi lub

szarymi (układ autonomiczny)

• Włókna nerwowe spojone są w pęczki za

pomocą tkanki łącznej zwanej śródnerwiem,

natomiast same pęczki spaja w jedna całość

pochewka łącznotkankowa –onerwie, od
zewnątrz pokrywa je nanerwie

• Neurony łączą się ze sobą poprzez

neuryt do dendrytu-połączenia te
noszą nazwę synapsy

• Nerwy przewodzące impulsy z

ośrodkowego układu nerwowego do
narządów nazywamy ruchowymi

• Nerwy przewodzące impulsy od

narządów do ośrodkowego układu
nerwowego nazywamy czuciowymi

Nerwy ruchowe

• Wychodzą zawsze z rdzenia lub

mózgowia, mają zatem swoje jądra
początkowe, czyli skupienia komórek
macierzystych w ośrodkowym
układzie nerwowym

Nerwy czuciowe

• Zaczynają się zawsze poza

ośrodkowym układem nerwowym w
skupieniach komórek, zwanych
zwojami obwodowymi. Każda z
komórek zwoju jest komórką
jednobiegunowa i wysyła wypustkę,
która dzieli się i jedną odnogę
kieruje na obwód i drugą do rdzenia

Układ nerwowy ośrodkowy

• Zbudowany jest z istoty szarej i białej
• Zasadniczą część istoty szarej stanowią

komórki nerwowe, liczne włókna nerwowe

rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa,

naczynia krwionośne

• W skład istoty białej wchodzą: tkanka

glejowa, naczynia, włókna nerwowe białe

nie mające osłonki Schwanna

• Istota biała przewodzi jedynie podniety

nerwowe a istota szara odbiera je lub

wysyła

Mózgowie (encephalon)

• mieści się w jamie czaszki i ma kształt

bardzo do niej podobny.

• powierzchnia podstawna (facies basalis)

wypełnia doły jamy czaszki - przedni,

środkowy i tylny.

• Powierzchnia wypukła mózgowia (facies

convexa), odpowiadająca pokrywie czaszki,

jest wyraźnie podzielona w płaszczyźnie

strzałkowej szczeliną podłużną mózgu

(fissura longitudinalis cerebri) na dwie

półkule mózgu (hemispheria cerebri).

Mózgowie

• Przodomózgowie do którego zalicza

się kresomózgowie i
międzymózgowie

• Śródmózgowie
• Tyłomózgowie: rdzeniomózgowie i

tyłomózgowie wtórne

Mózgowie

Mózgowie ma masę średnio od
1000 do 1300 g. U kobiet jest
ono zwykle mniejsze niż u
mężczyzn o około 100 g.

Mózgowie

Mózg ma kształt elipsy spłaszczonej od
dołu. Wyróżnia się w nim dwie półkule.
Zewnętrzna warstwa półkul tworzy istotę
szarą, zwaną płaszczem, a wewnętrzna -
istotę białą, w której są skupiska
neuronów w postaci jąder podkorowych.
Płaszcz zwany korą mózgu jest
pofałdowany, dlatego wyróżnia się w nim
liczne bruzdy i zakręty

Mózgowie

W każdej półkuli mózgu wyróżnia się
powierzchnię wypukłą, przyśrodkową i
podstawną. Powierzchnie przyśrodkowe
oddziela od siebie szczelina podłużna
mózgu, w którą wnika sierp mózgu.
Szczelina pozioma oddziela powierzchnię
podstawną półkul mózgu od móżdżku.
Powierzchnia wypukła jest pofałdowana,
znajdują się na niej liczne bruzdy i
zakręty.

Mózgowie

Bruzda środkowa oddziela płat
czołowy od płata ciemieniowego.
Bruzda boczna oddziela płat czołowy i
ciemieniowy od płata skroniowego, w
głębi jej położony jest płat piąty, zwany
wyspą. Jest on widoczny dopiero po
rozchyleniu bruzdy bocznej. Bruzda
ciemieniowo-potyliczna oddziela płat
ciemieniowy od płata potylicznego.

Mózgowie

W płacie czołowym ku przodowi od
bruzdy środkowej jest zakręt
przedśrodkowy, w którym znajdują się
ośrodki ruchowe, a ku przodowi od
bruzdy przedśrodkowej są zakręty
czołowe: górny, środkowy i dolny, w
których są ośrodki (pole) kojarzeniowe
przednie - odpowiedzialne za
zrozumienie, percepcję, wyobraźnię,
tworzenie pojęć i pamięć nową.

Mózgowie

W płacie ciemieniowym w zakręcie
zaśrodkowym znajdują się ośrodki
czucia, bólu, dotyku, temperatury. Na
pograniczu płata ciemieniowego i
potylicznego jest pole kojarzeniowe
tylne, dzięki któremu orientujemy się
w położeniu poszczególnych części
ciała

.

Mózgowie

W płacie skroniowym zlokalizowany jest ośrodek
czuciowy mowy. Ośrodek ruchowy mowy znajduje
się w dolnych częściach zakrętu
przedśrodkowego. Należy podkreślić, że ośrodki
mowy znajdują się w półkuli dominującej, to
znaczy u osób praworęcznych w lewej, a u
leworęcznych w prawej. W płacie skroniowym i w
wyspie jest także pole kojarzeniowe środkowe, a
w nim umiejscowiona jest pamięć dawna,
długotrwała oraz ośrodek pamięci dźwiękowej -
korowy ośrodek słuchu

Mózgowie

W płacie potylicznym w okolicy

bruzdy ostrogowej znajduje się
ośrodek wzroku

W móżdżku umiejscowiony jest
ośrodek koordynacji ruchowej i
równowagi

Mózgowie

Mózgowie

Powierzchnia podstawna poza płatami

mózgu zawiera również inne struktury,
które zostaną opisane idąc od przodu ku
tyłowi. Na płacie czołowym znajdują się
bruzdy i zakręty oczodołowe.
Równolegle do szczeliny podłużnej
biegnie bruzda węchowa, w której leży
opuszka i pasmo węchowe związane z
pierwszym nerwem czaszkowym. Dalej
ku tyłowi są nerwy wzrokowe i
skrzyżowanie wzrokowe, które ku tyłowi
przechodzi w pasma wzrokowe, a
między nimi znajduje się guz popielaty.

Mózgowie

Guz popielaty wchodzi w skład
podwzgórza, ku dołowi przechodzi on
w lejek, za pomocą którego łączy się
z przysadką. W podwzgórzu w okolicy
guza popielatego są jądra (skupiska
komórek nerwowych) odpowiedzialne
za takie czynności, jak: pragnienie,
łaknienie, termoregulacja, popęd
płciowy. Za guzem popielatym
widoczne są dwa ciała suteczkowate i
konary mózgu przechodzące w most.

Mózgowie

Pośrodku mostu widoczna jest

bruzda podstawna, w której leży
tętnica podstawna. Tętnica ta
powstaje w wyniku połączenia się
dwóch tętnic kręgowych.
Rozgałęzienia tętnicy podstawnej i
tętnic szyjnych wewnętrznych łączą
się ze sobą za pomocą tętnic
łączących tylnych i przedniej,
wytwarzając koło tętnicze
zaopatrujące mózgowie.

Mózgowie

Most ku tyłowi przechodzi w rdzeń
przedłużony. Pośrodku jego biegnie
szczelina pośrodkowa przednia, po
obydwu jej stronach znajdują się
piramidy, a bocznie od nich oliwki.
Rdzeń przedłużony, na końcu piramid
w miejscu ich skrzyżowania
przechodzi w rdzeń kręgowy.

Mózgowie

Na moście i rdzeniu przedłużonym leży
móżdżek, który łączy się z nimi za pomocą
konarów móżdżku. W obrębie móżdżku
widoczne są dwie półkule i leżący między nimi
robak. Na bocznym brzegu mostu ukazuje się
nerw trójdzielny, będący piątym nerwem
czaszkowym. Na granicy mostu i rdzenia
przedłużonego wychodzi nerw szósty -
odwodzący. W kącie mostowo-móżdżkowym
ukazują się: nerw siódmy - twarzowy i ósmy
nerw przedsionkowo-ślimakowy. Od rdzenia
przedłużonego odchodzą nerwy: dziewiąty -
językowo-gardłowy, dziesiąty -błędny,
jedenasty - dodatkowy i dwunasty -
podjęzykowy.

Mózgowi

e

Pola Brodmanna

Pola Brodmanna to wyróżnione na

podstawie cytoarchitektury obszary kory
mózgu. Jako pierwszy ich lokalizację
określił w 1907 roku niemiecki neurolog
Korbinian Brodmann. Opisane przez
Brodmanna pola od 1 do 52, z niewielkimi
zmianami odpowiadają stosowanemu dziś
podziałowi.

Pola

Brodmanna

Pole 1, 2, 3 – pierwszorzędowa kora czuciowa,
korowy ośrodek czucia. Uszkodzenie tego obszaru
powoduje niedoczulicę oraz astereognozję
(niezdolność do rozpoznawania przedmiotów
dotykiem) po przeciwnej stronie ciała.
Pole 5, 7, 40 – drugorzędowa (wtórna) kora
czuciowa somatosensoryczna. Zachodzą w niej
złożone analizy bodźców czuciowych, kojarzenie
pobudzeń kinestetycznych i wzrokowych z
czynnościami ruchowymi.
Pole 4 – pierwotna kora ruchowa. Uszkodzenie
tego pola powoduje objawy uszkodzenia neuronu
ośrodkowego po stronie przeciwnej.

Pola Brodmanna

Pole 6 – kora przedruchowa. Odpowiada za ruchy
kompleksowe obejmujące znaczne obszary ciała.
Pole 8 – korowy ośrodek skojarzonego spojrzenia
w bok. Uszkodzenie tego pola powoduje
skojarzone zbaczanie gałek ocznych w stronę
uszkodzenia.
Pole 10 – kora przedczołowa. Pole to jest
ośrodkiem wyższej uczuciowości i abstrakcyjnego
myślenia.
Pole 17 – pierwszorzędowa kora wzrokowa,
korowy ośrodek wzroku. Uszkodzenie tego pola
powoduje ubytki w polu widzenia po stronie
przeciwnej do uszkodzenia.

Pola Brodmanna

Pole 18, 19 – drugo- i trzeciorzędowa kora wzrokowa,
wtórne kojarzeniowe pola wzrokowe. Uszkodzenie tego
obszaru może spowodować halucynacje wzrokowe.
Pole 21, 22 – wtórne pole słuchowe.
Pole 34 – korowy ośrodek węchu.
Pole 39 – ośrodek czytania.
Pole 41 – korowy ośrodek słuchu.
Pole 42 – czuciowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego pola
powoduje afazję czuciową Wernickiego
Pole 43 – korowy ośrodek smaku.
Pole 44, 45 – ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje afazję ruchową Broka
Pole 52 – ośrodek pisania. Uszkodzenie tego pola powoduje
agrafię (częściowa lub całkowita utrata umiejętności
pisania)

Pola Brodmanna na przyśrodkowej

powierzchni półkuli mózgu

Pola Brodmanna na bocznej

powierzchni półkuli mózgu

Ośrodek Broci

Ośrodek Broki (często nazywany również nieprawidłowo
ośrodkiem Broca) – obszar w mózgu odpowiedzialny za
generowanie mowy. Wpływ ośrodka Broki na zdolność
mówienia został zaobserwowany przez Paula Brokę. Opisał
on przypadki dwóch pacjentów z zaburzeniami mowy.
Obydwaj stracili zdolność mówienia w wyniku urazu tylnej
części zakrętu czołowego dolnego. Od tamtej pory, okolica
zidentyfikowana przez Paula Brokę nosi nazwę ośrodka
Broki, a utratę umiejętności posługiwania się językiem
nazywamy afazją Broki. Ośrodek Broki znajduje się w części
wieczkowej (pars opercularis) i części trójkątnej (pars
triangularis) zakrętu czołowego dolnego i odpowiada polom
nr 44 i 45 na mapie mózgu Brodmanna

Paul Broca przedstawił przypadek pacjenta, który rozumiał
wszystko, co do niego mówiono, lecz sam nie mógł nic
powiedzieć, z wyjątkiem wulgaryzmów wypowiadanych w
stanie napięcia emocjonalnego

Ośrodek Wernickiego

Ośrodek Wernickego - obszar kory mózgowej kierujący i
inicjujący procesy rozpoznawania głosek, wyrazów i zdań
oraz czynnością nadawania mowy. Uszkodzenie tego
ośrodka sprawia iż wypowiedzi są prawidłowe pod
względem ruchowym, lecz mimo to całkowicie
niezrozumiałe. Nazwa obszaru pochodzi od jego odkrywcy,
Carla Wernickego. Znajduje się w zakręcie skroniowym
górnym płata skroniowego kory mózgu (polu 42
Brodmanna). Jego uszkodzenie prowadzi do afazji
recepcyjnej.

Afazja Wernickego
Carl Wernicke, niedługo po doniesieniach Broca, przedstawił
przypadki pacjentów, którzy potrafili mówić w zasadzie
normalnie, lecz nie rozumieli mowy własnej i innych osób

Pola Brodmanna a ośrodki Broci

i Wernickiego