WYCIĄGI – CHARAKTERYSTYKA,

WYCIĄGI – CHARAKTERYSTYKA,

SPOSOBY OTRZYMYWANIA

SPOSOBY OTRZYMYWANIA

Wyciągi

Wyciągi

(Extracta)

(Extracta)

Są to zagęszczone preparaty

Są to zagęszczone preparaty

roślinne, otrzymywane przez

roślinne, otrzymywane przez

wytrawianie rozdrobnionego

wytrawianie rozdrobnionego

surowca roślinnego, ściśle

surowca roślinnego, ściśle

określonym rozpuszczalnikiem oraz

określonym rozpuszczalnikiem oraz

zagęszczenie uzyskanego roztworu

zagęszczenie uzyskanego roztworu

przez odparowanie odpowiedniej

przez odparowanie odpowiedniej

ilości rozpuszczalnika.

ilości rozpuszczalnika.

Rodzaj rozpuszczalnika:

Rodzaj rozpuszczalnika:



alkohol etylowy

alkohol etylowy



woda

woda



mieszaniny alkoholu etylowego z

mieszaniny alkoholu etylowego z

wodą

wodą



w przypadku otrzymywania

w przypadku otrzymywania

wyciągów jako półproduktów

wyciągów jako półproduktów

inne rozpuszczalniki

inne rozpuszczalniki

Stopień rozdrobnienia surowców wg

Stopień rozdrobnienia surowców wg

FP V:

FP V:



liście, zioła i kwiaty -

liście, zioła i kwiaty -

przechodzące przez sito o

przechodzące przez sito o
średnicy

oczek 5,6 mm

oczek 5,6 mm



korzenie, kora — sito o średnicy

korzenie, kora — sito o średnicy

oczek 3,15 mm

oczek 3,15 mm



owoce, nasiona i surowce

owoce, nasiona i surowce

szczególnie twarde — sito o

szczególnie twarde — sito o

średnicy oczek 1,6 mm

średnicy oczek 1,6 mm

Metody otrzymywania

Metody otrzymywania

wyciągów:

wyciągów:

a)

a)

Maceracje i jej modyfikacje

Maceracje i jej modyfikacje

b)

b)

Perkolacje i jej modyfikacje

Perkolacje i jej modyfikacje

Maceracje.

Maceracje.



Jest to proces wytrawiania suchych,

Jest to proces wytrawiania suchych,

rozdrobnionych surowców roślinnych

rozdrobnionych surowców roślinnych

rozpuszczalnikiem.

rozpuszczalnikiem.



Proces wytrawiania prowadzi do

Proces wytrawiania prowadzi do

ustalenia stanu równowagi stężeń

ustalenia stanu równowagi stężeń

substancji w surowcu i w roztworze

substancji w surowcu i w roztworze

przez 7 dni.

przez 7 dni.

Maceracje – modyfikacje:

Maceracje – modyfikacje:

a) maceracja prosta (statyczna),

a) maceracja prosta (statyczna),

b) maceracja z mieszaniem

b) maceracja z mieszaniem

(dynamiczna),

(dynamiczna),

c) maceracja wibracyjna, w której stały

c) maceracja wibracyjna, w której stały

ruch surowca i rozpuszczalnika

ruch surowca i rozpuszczalnika

zapewnia wibrator,

zapewnia wibrator,

d) maceracja ultradźwiękowa,

d) maceracja ultradźwiękowa,

e) turboekstrakcja (ekstrakcja wirowa),

e) turboekstrakcja (ekstrakcja wirowa),

f) dygestia.

f) dygestia.

Maceracje – wykonanie:

Maceracje – wykonanie:



Rozdrobniony surowiec zalewa się

Rozdrobniony surowiec zalewa się

całą ilością rozpuszczalnika i wytrawia

całą ilością rozpuszczalnika i wytrawia

przez 7 dni w zamkniętym naczyniu,

przez 7 dni w zamkniętym naczyniu,

od czasu do czasu mieszając.

od czasu do czasu mieszając.



Uzyskaną ciecz (płyn wyciągowy)

Uzyskaną ciecz (płyn wyciągowy)

oddziela się od surowca i sączy.

oddziela się od surowca i sączy.



Zabieg ten nie wytrawia całkowicie

Zabieg ten nie wytrawia całkowicie

surowca.

surowca.

Perkolacje.

Perkolacje.



Jest to długotrwały proces.

Jest to długotrwały proces.



Prowadzi do całkowitego wytrawienia

Prowadzi do całkowitego wytrawienia

substancji czynnych.

substancji czynnych.



Rozpuszczalnik stale dopływa do

Rozpuszczalnik stale dopływa do

surowca i stopniowo wypiera płyn

surowca i stopniowo wypiera płyn

wyciągowy.

wyciągowy.



W ten sposób stale utrzymywana jest

W ten sposób stale utrzymywana jest

maksymalna różnica stężeń między

maksymalna różnica stężeń między

roztworem znajdującym się w komórce,

roztworem znajdującym się w komórce,

a płynem na zewnątrz komórki.

a płynem na zewnątrz komórki.

Perkolacja – etapy:

Perkolacja – etapy:

1.

1.

Rozdrobnienie surowca i jego przesianie przez

Rozdrobnienie surowca i jego przesianie przez

odpowiednie sito.

odpowiednie sito.

2.

2.

Nawilżanie – przygotowanie surowca do wytrawiania

Nawilżanie – przygotowanie surowca do wytrawiania

przez zwilżenie rozpuszczalnikiem w ilości 30-40%

przez zwilżenie rozpuszczalnikiem w ilości 30-40%

ciężaru surowca. Mieszamy i pozostawiamy na 2-3h

ciężaru surowca. Mieszamy i pozostawiamy na 2-3h

do wysycenia.

do wysycenia.

3.

3.

Umieszczenie surowca w perkolatorze. Surowiec

Umieszczenie surowca w perkolatorze. Surowiec

należy lekko ucisnąć. Surowiec przykrywamy

należy lekko ucisnąć. Surowiec przykrywamy

perforowaną płytką lub krążkiem bibuły.

perforowaną płytką lub krążkiem bibuły.

4.

4.

Maceracja 24-godzinna w zamkniętym perkolatorze.

Maceracja 24-godzinna w zamkniętym perkolatorze.

5.

5.

Perkolacja właściwa: uruchamia się spływ cieczy z

Perkolacja właściwa: uruchamia się spływ cieczy z

perkolatora:

perkolatora:

-

30 kropli/min (surowce słabo działające)

30 kropli/min (surowce słabo działające)

-

60 kropli/min (surowce silnie działające)

60 kropli/min (surowce silnie działające)

Ilość rozpuszczalnika należy systematycznie uzupełniać

Ilość rozpuszczalnika należy systematycznie uzupełniać

Podział wyciągów ze względu na

Podział wyciągów ze względu na

stopień zagęszczenia:

stopień zagęszczenia:



wyciągi płynne

wyciągi płynne

(Extracta fluida)

(Extracta fluida)



wyciągi gęste

wyciągi gęste

(Extracta spissa

(Extracta spissa

)

)



wyciągi suche

wyciągi suche

(Extracta

(Extracta sicca

)

)

Wyciągi płynne

Wyciągi płynne

(Extracta

(Extracta

fluida)

fluida)

Sporządza się przez wytrawianie

Sporządza się przez wytrawianie

surowca roślinnego mieszaniną

surowca roślinnego mieszaniną

alkoholu etylowego z woda, tak aby 1

alkoholu etylowego z woda, tak aby 1

g wyciągu zawierało ciała czynne

g wyciągu zawierało ciała czynne

zawarte w 1 g surowca (1:1).

zawarte w 1 g surowca (1:1).

Wyciągi płynne. Sposób

Wyciągi płynne. Sposób

wykonania:

wykonania:



W pierwszym etapie zbiera się płyn

W pierwszym etapie zbiera się płyn

wyciągowy w ilości 85% masy

wyciągowy w ilości 85% masy

wytrawianego surowca i odstawia.

wytrawianego surowca i odstawia.



W drugim prowadzi się perkolację do

W drugim prowadzi się perkolację do

zupełnego wyczerpania surowca.

zupełnego wyczerpania surowca.



Koniec wytrawiania stwierdza się na

Koniec wytrawiania stwierdza się na

podstawie zmiany barwy lub za pomocą

podstawie zmiany barwy lub za pomocą

odpowiedniej reakcji chemicznej na

odpowiedniej reakcji chemicznej na

obecność wyodrębnionych substancji

obecność wyodrębnionych substancji

leczniczych.

leczniczych.

Wyciągi płynne. Sposób

Wyciągi płynne. Sposób

wykonania:

wykonania:



Uzyskany płyn wyciągowy zagęszcza

Uzyskany płyn wyciągowy zagęszcza

się, w warunkach zabezpieczających

się, w warunkach zabezpieczających

przed zmianami substancji czynnych,

przed zmianami substancji czynnych,

do określonej objętości i miesza z

do określonej objętości i miesza z

pierwszą częścią perkolatu tak, aby

pierwszą częścią perkolatu tak, aby

została zachowany stosunek 1:1.

została zachowany stosunek 1:1.

Wyciągi płynne

Wyciągi płynne



Czynnikami mającymi wpływ na

Czynnikami mającymi wpływ na

stabilność substancji czynnych

stabilność substancji czynnych

podczas zagęszczania są obniżone

podczas zagęszczania są obniżone

ciśnienie i temperatura procesu nie

ciśnienie i temperatura procesu nie

przekraczająca ogół 50°C w

przekraczająca ogół 50°C w

odpowiednich wyparkach. Mieszaninę

odpowiednich wyparkach. Mieszaninę

płynów wyciągowych pozostawia się

płynów wyciągowych pozostawia się

na 3 doby w temperaturze nie

na 3 doby w temperaturze nie

wyższej niż 5°C i cedzi.

wyższej niż 5°C i cedzi.

Wyciągi płynne.

Wyciągi płynne.

Charakterystyka.

Charakterystyka.

Wyciągi płynne powinny być przezroczyste, o

Wyciągi płynne powinny być przezroczyste, o

barwie, zapachu właściwym dla

barwie, zapachu właściwym dla

wytrawianego surowca. W wyciągach

wytrawianego surowca. W wyciągach

płynnych oznacza się: tożsamość, zawartość

płynnych oznacza się: tożsamość, zawartość

substancji czynnych lub suchą pozostałość w

substancji czynnych lub suchą pozostałość w

wyciągach, w których nie są one oznaczane.

wyciągach, w których nie są one oznaczane.

Określa się też gęstość, zawartość alkoholu

Określa się też gęstość, zawartość alkoholu

etylowego oraz zanieczyszczenie metalami

etylowego oraz zanieczyszczenie metalami

ciężkimi, zanieczyszczenia mikrobiologiczne.

ciężkimi, zanieczyszczenia mikrobiologiczne.

Trwałość wyciągów płynnych zbliżona jest do

Trwałość wyciągów płynnych zbliżona jest do

nalewek.

nalewek.

Wyciąg z korzenia pokrzyku płynny (Belladonnae

extractum fluidum FP IV.



Belladonnae radix

Belladonnae radix

(sito 0,5mm)

(sito 0,5mm)

100 cz.

100 cz.



Aethanalum 9

Aethanalum 9

5

5

0

0

80 cz.

80 cz.



A

A

q

q

ua

ua

20 cz.

20 cz.



Sporządza się go przez perkolację

Sporządza się go przez perkolację

grubo sproszkowanego surowca

grubo sproszkowanego surowca

alkoholem etylowym 80° w stosunku

alkoholem etylowym 80° w stosunku

1:1.

1:1.

Wyciąg z korzenia pokrzyku płynny

(Belladonnae extractum fluidum FP IV.

Po zebraniu 85 cz. wycieku wytrawianie prowadzi się

Po zebraniu 85 cz. wycieku wytrawianie prowadzi się

do wyczerpania surowca, co sprawdza się reakcją na

do wyczerpania surowca, co sprawdza się reakcją na

obecność alkaloidów w następujący sposób:

obecność alkaloidów w następujący sposób:

-

do 5 ml perkolatu dodać kilka kropli 10% kwasu

do 5 ml perkolatu dodać kilka kropli 10% kwasu

solnego, po odparowaniu suchą pozostałość

solnego, po odparowaniu suchą pozostałość

rozpuścić w 5 ml wody, przesączyć i dodać kilka

rozpuścić w 5 ml wody, przesączyć i dodać kilka

kropli odczynnika Mayera

kropli odczynnika Mayera

-

nie powinno natychmiast wystąpić zmętnienie,

nie powinno natychmiast wystąpić zmętnienie,

dopuszczalna jest opalizacja. Po zakończeniu

dopuszczalna jest opalizacja. Po zakończeniu

wytrawiania drugą porcję perkolatu odparowuje się

wytrawiania drugą porcję perkolatu odparowuje się

pod zmniejszonym ciśnieniem w temperaturze

pod zmniejszonym ciśnieniem w temperaturze

poniżej 50

poniżej 50

0

0

C do 10 cz. i łączy z częścią pierwszą

C do 10 cz. i łączy z częścią pierwszą

(85%).

(85%).

Wyciąg z korzenia pokrzyku płynny

(Belladonnae extractum fluidum FP IV.

W otrzymanym wyciągu należy

W otrzymanym wyciągu należy

oznaczyć zawartość alkaloidów i w

oznaczyć zawartość alkaloidów i w

razie potrzeby, rozcieńczyć

razie potrzeby, rozcieńczyć

alkoholem etylowym 80° do

alkoholem etylowym 80° do

przepisanego stężenia substancji

przepisanego stężenia substancji

czynnych. Wyciąg powinien zawierać

czynnych. Wyciąg powinien zawierać

nie mniej niż 0,35% i nie więcej niż

nie mniej niż 0,35% i nie więcej niż

0,40% alkaloidów, obliczonych jako

0,40% alkaloidów, obliczonych jako

hioscyjamina.

hioscyjamina.

Wyciąg tymiankowy

Wyciąg tymiankowy

płynny( Extract Thymi fluidum

płynny( Extract Thymi fluidum

)

)

—

—

FP V

FP V



Herba

Herba Thymi

100cz.



Aethanalum

9

9

5

5

0

0

19cz.



Glycerolum

Glycerolum 10cz.



Aqua

Aqua

20cz.



Aethanalum

9

9

5

5

0

0

40cz.



Aqua

245cz.



Sol. Natrii hydrycii 15% q.s.

Wyciąg tymiankowy płynny

Wyciąg tymiankowy płynny

(Thymi

(Thymi

extractum fluidum) —

extractum fluidum) —

FP V. Sposób

FP V. Sposób

wykonania:

wykonania:

1.

1.

Ziele tymianku rozdrobnić i odsiać od pyłu

Ziele tymianku rozdrobnić i odsiać od pyłu

2.

2.

Zwilżyć rozpuszczalnikiem I

Zwilżyć rozpuszczalnikiem I

3.

3.

Pęcznienie surowca (2h)

Pęcznienie surowca (2h)

4.

4.

Surowiec przenosimy do perkolatora

Surowiec przenosimy do perkolatora

dodajemy rozpuszczalnik II i czekamy 24 h

dodajemy rozpuszczalnik II i czekamy 24 h

5.

5.

Po skończonym okresie maceracji zbiera

Po skończonym okresie maceracji zbiera

się 95 cz. wyciągu i oznacza jego

się 95 cz. wyciągu i oznacza jego

kwasowość.

kwasowość.

Oznaczenie kwasowości

Oznaczenie kwasowości

wyciągu:

wyciągu:



W tym celu należy pobrać 1 ml wyciągu,

W tym celu należy pobrać 1 ml wyciągu,

rozcieńczyć w 100 ml wody i

rozcieńczyć w 100 ml wody i

miareczkować 0,1 mol/1 roztworem

miareczkować 0,1 mol/1 roztworem

wodorotlenku sodu wobec fenoloftaleiny.

wodorotlenku sodu wobec fenoloftaleiny.

Do wyliczonej objętości wodorotlenku

Do wyliczonej objętości wodorotlenku

sodu, potrzebnej do zobojętnienia 95 cz.

sodu, potrzebnej do zobojętnienia 95 cz.

wyciągu. należy dodać połowę

wyciągu. należy dodać połowę

wyliczonej ilości i uzupełnić preparat do

wyliczonej ilości i uzupełnić preparat do

100 cz. rozpuszczalnikiem II.

100 cz. rozpuszczalnikiem II.

Wyciągi olejowe

Wyciągi olejowe

Stanowią formę wyciągów płynnych, w

Stanowią formę wyciągów płynnych, w

których do wytrawiania suchego surowca

których do wytrawiania suchego surowca

roślinnego używa się, jako

roślinnego używa się, jako

rozpuszczalnika, oleju roślinnego. Z

rozpuszczalnika, oleju roślinnego. Z

reguły stosuje się metodę maceracji

reguły stosuje się metodę maceracji

dynamicznej. Wytrawianiu ulegają

dynamicznej. Wytrawianiu ulegają

substancje o charakterze lipofilowym.

substancje o charakterze lipofilowym.

Wyciągi olejowe – przykłady:

Wyciągi olejowe – przykłady:

Przykłady preparatów

Przykłady preparatów

o przeznaczeniu

o przeznaczeniu

dermatologicznym:

dermatologicznym:

-

olej z łopianu

olej z łopianu

(Bardanae oleum)

(Bardanae oleum)

-

olej z kwiatów

olej z kwiatów

nagietka

nagietka

(Calendulae

(Calendulae

oleum)

oleum)

Wyciągi gęste

Wyciągi gęste



Farmakopea Polska nie uwzględnia tego

Farmakopea Polska nie uwzględnia tego

przetworu uzyskanego z surowców

przetworu uzyskanego z surowców

roślinnych jako postaci leku.

roślinnych jako postaci leku.



Duża zawartość wody, do 30% powoduje,

Duża zawartość wody, do 30% powoduje,

że wyciągi gęste stosunkowo nietrwałe,

że wyciągi gęste stosunkowo nietrwałe,

podatne na rozwój mikroflory, jak i zmiany

podatne na rozwój mikroflory, jak i zmiany

charakteru składników czynnych

charakteru składników czynnych

spowodowane działalnością enzymów.

spowodowane działalnością enzymów.

Wyciągi gęste cd.

Wyciągi gęste cd.

Otrzymuje się je na ogół metodą ekstrakcji

Otrzymuje się je na ogół metodą ekstrakcji

bateryjnej, z zastosowaniem zróżnicowanych

bateryjnej, z zastosowaniem zróżnicowanych

technik.

technik.

Jako rozpuszczalnik może być zastosowany

Jako rozpuszczalnik może być zastosowany

-

Etanol

Etanol

-

Woda

Woda

-

Mieszanina etanolu z wodą

Mieszanina etanolu z wodą

Zagęszczanie w warunkach przemysłowych

Zagęszczanie w warunkach przemysłowych

prowadzi do uzyskania masy gęstej i lepkiej, o

prowadzi do uzyskania masy gęstej i lepkiej, o

konsystencji pasty zawierającej ok. 70% suchej

konsystencji pasty zawierającej ok. 70% suchej

masy. Jakość wyciągów gęstych, jako półproduktów,

masy. Jakość wyciągów gęstych, jako półproduktów,

szczególnie w zakresie zawartości substancji

szczególnie w zakresie zawartości substancji

czynnych, zawartości metali ciężkich oraz wymagań

czynnych, zawartości metali ciężkich oraz wymagań

mikrobiologicznych określają stosowne normy.

mikrobiologicznych określają stosowne normy.

Wyciągi suche

Wyciągi suche

Straciły na znaczeniu jako postać leku

Straciły na znaczeniu jako postać leku
roślinnego

. Są natomiast doskonałym

. Są natomiast doskonałym

produktem do sporządzania suchych postaci

produktem do sporządzania suchych postaci

leku tj. granulatów, tabletek, kapsułek. Mają

leku tj. granulatów, tabletek, kapsułek. Mają

konsystencję sypkiego proszku. Przyrządza

konsystencję sypkiego proszku. Przyrządza

się je przez odparowanie różnymi technikami

się je przez odparowanie różnymi technikami

rozpuszczalnika z płynu wyciągowego.

rozpuszczalnika z płynu wyciągowego.

Najczęściej rozpuszczalnik oddestylowuje się

Najczęściej rozpuszczalnik oddestylowuje się

pod zmniejszonym ciśnieniem, do określonej

pod zmniejszonym ciśnieniem, do określonej

suchej pozostałości i tak przygotowana masę

suchej pozostałości i tak przygotowana masę

suszy rozpyłowo.

suszy rozpyłowo.

Wyciągi suche – otrzymywanie

Wyciągi suche – otrzymywanie

płynu wyciągowego:

płynu wyciągowego:

Wytrawianie surowca przeprowadza się w

Wytrawianie surowca przeprowadza się w

warunkach laboratoryjnych z reguły metodą

warunkach laboratoryjnych z reguły metodą

perkolacji, w tym dwustopniowej, stosując jako

perkolacji, w tym dwustopniowej, stosując jako

rozpuszczalnik alkohol etylowy o różnym stężeniu.

rozpuszczalnik alkohol etylowy o różnym stężeniu.

Możliwe jest stosowanie metanolu, acetonu i ich

Możliwe jest stosowanie metanolu, acetonu i ich

roztworów wodnych, szczególnie w przypadku

roztworów wodnych, szczególnie w przypadku

otrzymywania wyciągów suchych jako

otrzymywania wyciągów suchych jako

półproduktów , substratów do dalszego ich

półproduktów , substratów do dalszego ich

odbalastowania. Proces ten w skali przemysłowej

odbalastowania. Proces ten w skali przemysłowej

przeprowadza się w bateriach ekstrakcyjnych,

przeprowadza się w bateriach ekstrakcyjnych,

najkorzystniej z wykorzystaniem efektu jego

najkorzystniej z wykorzystaniem efektu jego

dynamizacji.

dynamizacji.

Wyciągi suche – otrzymywanie

Wyciągi suche – otrzymywanie

płynu wyciągowego:

płynu wyciągowego:



W niektórych procesach, zwłaszcza

W niektórych procesach, zwłaszcza

otrzymywania suchych wyciągów o dużej

otrzymywania suchych wyciągów o dużej

zawartości substancji czynnych stosuje się

zawartości substancji czynnych stosuje się

dodatkowe operacje technologiczne.

dodatkowe operacje technologiczne.



Nie są one normowane przepisami

Nie są one normowane przepisami

farmakopealnymi. Są nimi najczęściej:

farmakopealnymi. Są nimi najczęściej:

wstępne odbalastowanie surowców

wstępne odbalastowanie surowców

rozpuszczalnikami niepolarnymi,

rozpuszczalnikami niepolarnymi,

przeprowadzenie zespołu czynnego do fazy

przeprowadzenie zespołu czynnego do fazy

polarnej i reekstrakcja w fazie ciecz – ciecz

polarnej i reekstrakcja w fazie ciecz – ciecz

rozpuszczalnikami wybiórczymi.

rozpuszczalnikami wybiórczymi.

Wyciągi suche – otrzymywanie

Wyciągi suche – otrzymywanie

płynu wyciągowego:

płynu wyciągowego:



Do wyciągów wysoce higroskopijnych

Do wyciągów wysoce higroskopijnych

często wykorzystywana jest

często wykorzystywana jest

krzemionka o rozdrobnieniu

krzemionka o rozdrobnieniu

koloidalnym.

koloidalnym.



Zawartość wody w mianowanych

Zawartość wody w mianowanych

wyciągach suchych z reguły nie

wyciągach suchych z reguły nie

powinna przekraczać 5%, co w

powinna przekraczać 5%, co w

praktyce jest trudno osiągalne.

praktyce jest trudno osiągalne.

Odparowywanie rozpuszczalnika

Odparowywanie rozpuszczalnika

i suszenie wyciągu

i suszenie wyciągu



Proces zagęszczania obecnie

Proces zagęszczania obecnie

przeprowadza się w wyparkach.

przeprowadza się w wyparkach.



Przy użyciu wyparki płyn wyciągowy

Przy użyciu wyparki płyn wyciągowy

zagęszcza się do masy o konsystencji

zagęszcza się do masy o konsystencji

syropu, zawierającej 60-80% suchej

syropu, zawierającej 60-80% suchej

masy.

masy.



Całkowite odparowanie

Całkowite odparowanie

rozpuszczalnika przeprowadza się w

rozpuszczalnika przeprowadza się w

suszarkach, najlepiej próżniowych.

suszarkach, najlepiej próżniowych.

Mianowanie wyciągów

Mianowanie wyciągów



Doprowadzenie wyciągów suchych do

Doprowadzenie wyciągów suchych do

wymaganych zawartości składników

wymaganych zawartości składników

czynnych można uzyskać przez dodanie

czynnych można uzyskać przez dodanie

niehigroskopijnych substancji obojętnych.

niehigroskopijnych substancji obojętnych.



Substancje te można wprowadzać na

Substancje te można wprowadzać na

różnych etapach otrzymywania wyciągu.

różnych etapach otrzymywania wyciągu.



Można je starannie wymieszać z

Można je starannie wymieszać z

wysuszonym wyciągiem i stosować jako

wysuszonym wyciągiem i stosować jako

substancje pomocnicze przed suszeniem

substancje pomocnicze przed suszeniem

rozpyłowym. W ten sposób uzyskuje się

rozpyłowym. W ten sposób uzyskuje się

lepszą homogenność i szybsze wysuszenie.

lepszą homogenność i szybsze wysuszenie.

Mianowanie wyciągów

Mianowanie wyciągów



Do wyciągów wysoce higroskopijnych wykorzystuje

Do wyciągów wysoce higroskopijnych wykorzystuje

się krzemionkę o rozdrobnieniu koloidalnym.

się krzemionkę o rozdrobnieniu koloidalnym.



Ze względu na możliwość wystąpienia strat

Ze względu na możliwość wystąpienia strat

substancji czynnych w dalszym procesie suszenia,

substancji czynnych w dalszym procesie suszenia,

do zagęszczonego płynu wyciągowego dodaje się

do zagęszczonego płynu wyciągowego dodaje się

tylko 90% wyliczonej ilości środka rozcieńczającego.

tylko 90% wyliczonej ilości środka rozcieńczającego.

Proces suszenia prowadzi się do osiągnięcia w

Proces suszenia prowadzi się do osiągnięcia w

wyciągu dopuszczalnej zawartości wody. Następnie

wyciągu dopuszczalnej zawartości wody. Następnie

przeprowadza się dokładną normalizację preparatu

przeprowadza się dokładną normalizację preparatu

i, w razie konieczności, uzupełnia tym środkiem

i, w razie konieczności, uzupełnia tym środkiem

rozcieńczającym do otrzymania wyciągu suchego o

rozcieńczającym do otrzymania wyciągu suchego o

żądanej zawartości substancji czynnych.

żądanej zawartości substancji czynnych.



Zawartość wody w mianowanych wyciągach

Zawartość wody w mianowanych wyciągach

suchych z reguły nie powinna przekraczać 5%, co w

suchych z reguły nie powinna przekraczać 5%, co w

praktyce jest trudno osiągalne

praktyce jest trudno osiągalne

Przechowywanie wyciągów

Przechowywanie wyciągów

suchych

suchych

Spośród preparatów i półproduktów

Spośród preparatów i półproduktów

otrzymywanych przez wytrawianie

otrzymywanych przez wytrawianie

surowców zielarskich, wyciągi suche

surowców zielarskich, wyciągi suche

stanowią najtrwalszą postać leku pod

stanowią najtrwalszą postać leku pod

warunkiem prawidłowego ich

warunkiem prawidłowego ich

przechowywania. Wyciągi te ze względu na

przechowywania. Wyciągi te ze względu na

higroskopijność, należy przechowywać w

higroskopijność, należy przechowywać w

szczelnie zamkniętych naczyniach, niekiedy

szczelnie zamkniętych naczyniach, niekiedy

nad środkami osuszającymi, np. żelem

nad środkami osuszającymi, np. żelem

krzemionkowym ze wskaźnikiem wilgoci (z

krzemionkowym ze wskaźnikiem wilgoci (z

dodatkiem soli kobaltu), lub w

dodatkiem soli kobaltu), lub w

opakowaniach zawierających w korku

opakowaniach zawierających w korku

wkładkę z dowolną substancja osuszająca.

wkładkę z dowolną substancja osuszająca.

Zastosowanie wyciągów

Zastosowanie wyciągów

suchych

suchych

Wyciągi suche mogą być wykorzystane w

Wyciągi suche mogą być wykorzystane w

praktyce aptecznej jako materiał wyjściowy

praktyce aptecznej jako materiał wyjściowy

do otrzymywania mniej stężonych

do otrzymywania mniej stężonych

przetworów z surowców zielarskich, np.

przetworów z surowców zielarskich, np.

nalewek, wyciągów płynnych, syropów. Takie

nalewek, wyciągów płynnych, syropów. Takie

uproszczone postępowanie sporządzania

uproszczone postępowanie sporządzania

leków roślinnych wprowadziły niektóre

leków roślinnych wprowadziły niektóre

farmakopee.

farmakopee.

Dużym ułatwieniem w pracy aptek jest to,

Dużym ułatwieniem w pracy aptek jest to,

że preparaty otrzymane przez rozpuszczenie

że preparaty otrzymane przez rozpuszczenie

mianowanych wyciągów nie wymagają już

mianowanych wyciągów nie wymagają już

normalizacji.

normalizacji.

Zastosowanie wyciągów

Zastosowanie wyciągów

suchych

suchych

Wyciągi suche są

Wyciągi suche są

składnikami

składnikami

granulatów,

granulatów,

tabletek, kapsułek, czopków.

tabletek, kapsułek, czopków.

Możliwość tak

Możliwość tak

uniwersalnego

uniwersalnego

wykorzystania wyciągów

wykorzystania wyciągów

suchych ma duże znaczenie

suchych ma duże znaczenie

praktyczne zarówno z

praktyczne zarówno z

punktu widzenia jakości

punktu widzenia jakości

leku, jak i ze względów

leku, jak i ze względów

ekonomicznych.

ekonomicznych.

Zastosowanie wyciągów

Zastosowanie wyciągów

suchych

suchych



Wyciągi z surowców zielarskich,

Wyciągi z surowców zielarskich,

poddane odpowiedniej obróbce w

poddane odpowiedniej obróbce w

procesie suszenia rozpyłowego, mogą

procesie suszenia rozpyłowego, mogą

przybrać postać mikrogranulatu, który

przybrać postać mikrogranulatu, który

dozuje się do kapsułek.

dozuje się do kapsułek.



Ominięcie etapu granulacji w procesie

Ominięcie etapu granulacji w procesie

tabletkowania zmniejsza możliwość

tabletkowania zmniejsza możliwość

utraty aktywności biologicznej

utraty aktywności biologicznej

substancji czynnych.

substancji czynnych.

Oznaczanie higroskopijności

Oznaczanie higroskopijności

wyciągów suchych

wyciągów suchych

Higroskopijność

Higroskopijność

określa

określa się

jako

jako

zdolność suchych wyciągów do

zdolność suchych wyciągów do

pochłaniania pary wodnej z powietrza.

pochłaniania pary wodnej z powietrza.

W miarę adsorpcji wody przez preparat

W miarę adsorpcji wody przez preparat

(suchy półprodukt) zwiększa się jego

(suchy półprodukt) zwiększa się jego

masa, dlatego przyrost wilgoci określa

masa, dlatego przyrost wilgoci określa

się wagowo do

się wagowo do chwili

osiągnięcia przez

osiągnięcia przez

badany produkt stałej masy, tzw.

badany produkt stałej masy, tzw.

wilgotności równowagowej

wilgotności równowagowej

.

.

Wilgotność równowagowa

Wilgotność równowagowa

W punkcie tym następuje równowaga

W punkcie tym następuje równowaga

sorpcji i desorpcji, co znaczy, że

sorpcji i desorpcji, co znaczy, że

higroskopijny produkt w określonych

higroskopijny produkt w określonych

warunkach otoczenia (temperatury i

warunkach otoczenia (temperatury i

wilgotności względnej powietrza) nie

wilgotności względnej powietrza) nie

wchłania więcej pary wodnej ani też

wchłania więcej pary wodnej ani też

jej nie oddaje.

jej nie oddaje.

Oznaczanie higroskopijności

Oznaczanie higroskopijności

wyciągów suchych

wyciągów suchych

Higroskopijność wyciągów suchych można

Higroskopijność wyciągów suchych można

oceniać tylko w jednej wilgotności względnej

oceniać tylko w jednej wilgotności względnej

powietrza lub w szerszym ich zakresie.

powietrza lub w szerszym ich zakresie.

Metoda opracowana przez Biichiego uwzględnia

Metoda opracowana przez Biichiego uwzględnia

badania wyłącznie w

badania wyłącznie w

60%

60%

wilgotności

wilgotności

względnej powietrza gdyż jest to przeciętna

względnej powietrza gdyż jest to przeciętna

wilgotność pomieszczeń produkcyjnych i

wilgotność pomieszczeń produkcyjnych i

magazynowych.

magazynowych.

Postępowanie opracowane przez Nemitza

Postępowanie opracowane przez Nemitza

pozwala określić maksymalną wilgotność

pozwala określić maksymalną wilgotność

względną powietrza, w jakiej produkt może być

względną powietrza, w jakiej produkt może być

bezpiecznie przechowywany (wyciąg pozostanie

bezpiecznie przechowywany (wyciąg pozostanie

sypki). Badanie przeprowadza się w granicach

sypki). Badanie przeprowadza się w granicach

10 — 100% wilgotności względnej powietrza.

10 — 100% wilgotności względnej powietrza.

Największa wilgotność względna

Największa wilgotność względna

powietrza, w której badany

powietrza, w której badany

preparat nie ulega zmianom,

preparat nie ulega zmianom,

nazywa się

nazywa się

„równoważną

„równoważną

wilgotnością względną

wilgotnością względną

powietrza".

powietrza".

Oznaczanie zawartości

Oznaczanie zawartości

składników czynnych

składników czynnych

Badanie polega na wyodrębnieniu

Badanie polega na wyodrębnieniu

składników czynnych i oznaczeniu ich

składników czynnych i oznaczeniu ich

ilości odpowiednią metodą:

ilości odpowiednią metodą:

-

wagową, miareczkową,

wagową, miareczkową,

kolorymetryczną,

kolorymetryczną,

spektrofotometryczną.

spektrofotometryczną.

Sposób postępowania, nawet w obrębie

Sposób postępowania, nawet w obrębie

związków o podobnym charakterze

związków o podobnym charakterze

chemicznym, jest zróżnicowany.

chemicznym, jest zróżnicowany.

Coraz częstszym wymogiem,

Coraz częstszym wymogiem,

wprowadzanym zarówno do norm, jak i

wprowadzanym zarówno do norm, jak i

do FP, określających jakość preparatów

do FP, określających jakość preparatów

zielarskich, jest stosowanie metod

zielarskich, jest stosowanie metod

bardziej wybiórczych, zapewniających też

bardziej wybiórczych, zapewniających też

większą powtarzalność wyników. Są nimi:

większą powtarzalność wyników. Są nimi:

wysoko sprawna chromatografia

wysoko sprawna chromatografia

cieczowa (HPLC), chromatografia

cieczowa (HPLC), chromatografia

gazowa, np. z detektorem masowym (GC-

gazowa, np. z detektorem masowym (GC-

MS), lub densytometria po rozdziale

MS), lub densytometria po rozdziale

chromatograficznym.

chromatograficznym.

Oznaczanie zawartości wilgoci

Oznaczanie zawartości wilgoci

(straty po suszeniu)

(straty po suszeniu)

Przeprowadza się najczęściej prostą,

Przeprowadza się najczęściej prostą,

ogólnie przyjętą

ogólnie przyjętą

metodą suszarkową.

metodą suszarkową.

Polega ona na suszeniu próbki wyciągu do

Polega ona na suszeniu próbki wyciągu do

stałej masy w

stałej masy w

temp.

temp. 100—105°C.

Wadą tej metody jest to, że zyskuje się w

Wadą tej metody jest to, że zyskuje się w

niektórych przypadkach wyniki obarczone

niektórych przypadkach wyniki obarczone

błędem na skutek rozkładu niektórych

błędem na skutek rozkładu niektórych

substancji występujących w wyciągu. Z

substancji występujących w wyciągu. Z

tych względów Farmakopea szwajcarska VI

tych względów Farmakopea szwajcarska VI

poleca przeprowadzenie suszenia

poleca przeprowadzenie suszenia

wybranej próbki w temperaturze pokojowej

wybranej próbki w temperaturze pokojowej

nad stężonym kwasem siarkowym. Wadą

nad stężonym kwasem siarkowym. Wadą

tej metody jest długi czas jej

tej metody jest długi czas jej

przeprowadzania.

przeprowadzania.

Oznaczanie zanieczyszczeń

Oznaczanie zanieczyszczeń

metalami ciężkimi

metalami ciężkimi

Sposób określania zanieczyszczenia precyzuje

Sposób określania zanieczyszczenia precyzuje

Farmakopea Polska. Po odpowiednim

Farmakopea Polska. Po odpowiednim

przygotowaniu próbki, według podanych

przygotowaniu próbki, według podanych

metod, przepuszcza się przez

metod, przepuszcza się przez

roztwór

roztwór

siarkowodór lub dodaje siarczek sodu.

siarkowodór lub dodaje siarczek sodu.

Intensywność zabarwienia musi być mniejsza

Intensywność zabarwienia musi być mniejsza

niż w sporządzonym jednocześnie roztworze

niż w sporządzonym jednocześnie roztworze

wzorcowym.

wzorcowym.

Ilościowego oznaczenia można dokonać przy

Ilościowego oznaczenia można dokonać przy

zastosowaniu metody

zastosowaniu metody

spektroskopii atomowej

spektroskopii atomowej

lub

lub

miareczkowania woltamperometrycznego.

miareczkowania woltamperometrycznego.

Szczegółowe stepowanie opisane jest w

Szczegółowe stepowanie opisane jest w

poszczególnych monografiach.

poszczególnych monografiach.

Przykłady wyciągów suchych:

Przykłady wyciągów suchych:



Belladonnae Extractum siccum -

Belladonnae Extractum siccum -

suchy wyciąg z pokrzyku

suchy wyciąg z pokrzyku



Ipecacuanhae extractum siccum -

Ipecacuanhae extractum siccum -

suchy wyciąg z korzenia

suchy wyciąg z korzenia

ipekakuany

ipekakuany