AMERYKAŃSKI FILM NOIR – poetyka, twórcy, dzieła, ideologia.

Noir to nie gatunek

Noir = tendencja, styl, nastrój kina z lat 40. Zwierciadło społecznych, politycznych i kulturowych
procesów zachodzących wokół kinematografii, ujawniał ówczesne lęki i proponował dla nich
atrakcyjną metaforykę.

Dwukrotny rozkwit: 1940-42 i 1944-47. W międzyczasie ustąpił on miejsca filmom wojennym, po
1947 ewoluował w stronę filmowego realizmu. Finalne akordy: 1955- „Śmiertelny pocałunek” i 1958
– „Dotyk Zła”. Pierwsza faza – Warner Bros i kino sensacyjne, druga – RKO i trochę mniej Paramout i
Universal.

Wiele filmów noir powstało na podstawie tzn. „czarnej literatury” pisanej przez hardboiledwriters.

Termin  seria powieci wydawanych we francji – seria noir – kryminały

- „Lęk powszechny” – zimna wojna, bomba atomowa

- zły świat – korupcja, przemoc, ciemne zakamarki, samotność, interesowne związki, nieufność,
nieszczęśliwi ludzie, erotyka, kobiety fatalne  nadgniły świat

Wzorce FABULARNE: „Sokół Maltański” – 1941 – John Huston, adaptacja powieście Hammetta.
Prywatny detektyw wynajęty przez Brigid do odnalezienia jej młodszej siostry, odkrywa, że
prawdziwą przyczyną zlecenia jest figurka Sokoła Maltańskiego, w posiadanie której, za wszelką cenę,
chce wejść kilka chciwych i amoralnych osób. Finał – wszyscy w grobie lub w więzieniu (nawet zła
Brigid, mimo uczucia Sama do niej), figurka okazuje się falsyfikatem, iluzją władzy i bogactwa.
Ironiczny wymiar fabularny, kryminał przesycony krytyczną refleksją na temat natury człowieka
pogrążonego w źle, przez dążność do dobrobytu.

Detektyw (Bogart)  moe liczy tylko na siebie, lekcewaony, zwodzony przez klientów(tki),
gnębiony przez przestępców, raniony przez przeszłość -> pancerz nieczułości.

1942 – „Podejrzenie” – Hitchcock

1944 – „Podwójne ubezpieczenie” – Wilder - Agent ubezpieczeniowy i nieszczęśliwa mężatka planują
morderstwo jej męża. Nim kieruje żądza pieniędzy z polisy, dla niej to chęć uwolnienia się od
problemów.  tony tragiczne i fatalistyczne, po zabicie ma kochani bohater sam sta

si

jej ofiar

.

1944 – „Kobieta w oknie” – Lang - Profesor psychologii, Richard Wanley (Edward G. Robinson) jest
zauroczony piękną kobietą z obrazu umieszczonego w oknie kawiarni. Pewnego wieczoru
przyglądając się obrazowi zostaje zagadnięty przez widniejącą na nim femmefatale. Profesor Wanley
zaintrygowany tym nieoczekiwanym spotkaniem daje się zaprosić Alice (Joan Bennett) do jej
mieszkania, nie zdając sobie sprawy, że wkracza na niebezpieczną drogę przestępstwa.  Lang =
ironista, bohater nie tylko nie skonsumował romansu, ale też – z racji profesji, musiał naprowadzić
policję na własny trop.

1944 – „Laura” – Otto Preminger – arcydzieło gatunku – filmu policyjnego. Detektyw McPherson
prowadzi śledztwo w sprawie zabójstwa młodej kobiety. Poznając ją z opowieści świadków, ulega

fascynacji zmarłą Laurą. Okazuje się na końcu, że ona wcale nie umarła i wraca do domu! Lynch
sparafrazował to w TwinPeaks.

1944 – „Gasnący płomień” – Cukor – NURT MELODRAMATU GOTYCKIEGO - Gregory Anton (Charles
Boyer), poślubia w wiktoriańskiej Anglii młodą i naiwną, ale przede wszystkim bogatą kobietę, Paulę
(Ingrid Bergman). Żona dowiaduje się, że przeszłość muzyka nie jest czysta. Przypuszczalnie,
mordując pewną bogatą kobietę, wszedł w posiadanie jej kosztowności.

Dziwne zjawiska zaczynają niepokoić Paulę - znikają przedmioty, nocą słychać dziwne hałasy. Mąż
chce wmówić jej chorobę psychiczną

1945 – „Osławiona” – Hitchcock - Alicia Huberman otrzymuje od agenta rządowego zadanie infiltracji
organizacji nazistowskiej. W tym celu udaje się do Rio de Janeiro.

1946 – „Gilda” – Charles Vidor -JohnnyFarrell rozpoczyna pracę u właściciela argentyńskiego kasyna,
gdzie poznaje jego żonę, w której rozpoznaje swoją dawną ukochaną. Zawiera wiele
konwencjonalnych cech „gatunkowych” – nocny klub, tajemna przeszłość bohaterów, hazard,
profesja protagonisty powiązana z przemocą

1947 – „Pocałunek Śmierci” – Henry Hathaway - Drobny przestępca Nick Bianco zostaje złapany po
napadzie na jubilera i mimo nalegań policji odmawia zdradzenia swych kumpli. Idzie do więzienia,
pewien, że jego rodzina będzie otoczona odpowiednią opieką. Niestety, zdesperowana żona popełnia
samobójstwo, a Nick na nowo zakłada rodzinę, znajduje pracę. Gdy wszystko zaczyna się dobrze
układać, pojawia się fanatyczny morderca, szukający zemsty na Nicku

1948 – „Dama z Szanghaju” –Welles

1950 –„Asfaltowa dżungla” – Hudson - Znany przestępca zamierza ukraść drogocenne klejnoty. W
tym celu opracowuje perfekcyjny plan i kompletuje ekipę mającą dokonać rabunku.

Trochę o estetyce z internetu:

Pierwszą cechą, na jaką należy zwrócić uwagę jest styl filmowania, proponowany przez omawiany
nurt. Głębokie cienie, były mrocznymi lustrami amerykańskiego społeczeństwa i kwestionowały
fundamentalny optymizm amerykańskiego snu. Większość krytyków, głównie wywodzących się z
Francji, zgadza się, że podstawowym źródłem, z którego wywodzi się nurt noir, są powieści pulpowe i
im podobne[2]. Szczególnie istotnymi pisarzami stojącymi za inspiracjami literackimi są Dashiell
Hammett, Raymond Chandler, James M. Cain, CornellWoolrich, W. R. Burnett i David Goodis.

To przekonanie co do wzorowania się na ich twórczości wynika także z faktu, że wiele obrazów noir z
lat 40. bazowało na powieściach i opowiadaniach wymienionych pisarzy.

Ważną cechą filmów jest ich strona formalna. Noir mocno wyróżniało się na tle innych
hollywoodzkich produkcji. Sceny nocne kręcono nocą, a nie za dnia, używano pełnej głębi ostrości,
szerszych ujęć, zaburzano symetrię, korzystano z niecodziennych kątów, postaci pokazywano
zacienione lub częściowo zasłonięte. Nic z tego nie było praktycznie obecne w typowych
hollywoodzkich obrazach. Do tego dochodzi także specyfika oświetlenia. Niskie, przednie światła

tworzyły strefy ciemności, przerywane jasnością. Użycie świateł było ograniczone. Unikano świateł
uzupełniających, podkreślając surowość tymi głównymi , co budzi skojarzenia z niemieckim
ekspresjonizmem. Wraz z charakterystyczną kompozycją i zdjęciami, tworzyło to wrażenie
niestabilności powierzchni, co uznawano za wizualne wyrażenie alienacji i ludzkiej rozpaczy, podczas
gdy odbicia w lustrze, szczególnie femmefatale, podkreślały zarówno ich urodę, jak i dwulicowość.