plik

Rynki

Rynek ziemniaków 2007/2008

Wiesław Dzwonkowski

Przetwórstwo ziemniaków i skrobi ziemniaczanej

Martyn Mieczkowski

Rynek drobiu i jaj w roku 2007 i perspektywy na rok 2008

Grzegorz Dybowski

Prawo

W skrócie

Oprac. Robert Gawrychowski

Unia Europejska

W skrócie

Oprac. Wanda Mierzecka

Analizy i prognozy

Sytuacja na rynku rolnym

Contents

Spis treści

Rynki

Rynek ziemniaków 2007/2008

Wiesław Dzwonkowski

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
– Państwowy Instytut Badawczy

Poszerzenie  Unii  Europejskiej  w  2007  roku  o  Bułgarię  i  Rumunię  nie  miało
większego znaczenia dla funkcjonowania rynku ziemniaków. Rumunia, biorąc
pod uwagę wielkość zbiorów, lokuje się co prawda w grupie średnich producen-
tów ziemniaków, jednak jej udział w międzynarodowym rynku jest znikomy.
Kraje te charakteryzują się najniższym poziomem plonów w UE, obok Litwy,
Łotwy i Estonii. Wspólną cechą produkcji ziemniaków w krajach Europy Środ-
kowo-Wschodniej jest systematyczny spadek powierzchni uprawy i zbiorów.
Wzrost  cen  w  ostatnich  dwóch  sezonach  spowodował  wyhamowanie  spad-
ku,  a  w  niektórych  krajach  nawet  wzrost  powierzchni  uprawy  ziemniaków
w 2007 roku. Dzięki korzystniejszym warunkom pogodowym zbiory ziemnia-
ków w ubiegłym roku w krajach UE znacznie wzrosły w stosunku do roku 2006.
Wyniosły one prawie 63 mln ton i były o ok. 10% wyższe w porównaniu do roku
poprzedniego, ale nie przekraczały średniej z ostatnich kilku lat. Największy
wzrost zbiorów, o około 31%, odnotowano w Polsce. Wzrost o ponad 10% miał
miejsce w Niemczech, Holandii, Belgii, Danii oraz krajach nadbałtyckich. Spa-
dek zbiorów odnotowano natomiast w krajach Europy Południowo-Wschod-
niej, zwłaszcza w Bułgarii i Rumunii.
W konsekwencji na rynkach europejskich występuje w sezonie 2007/2008 zna-
czący spadek cen. Przeciętne ceny ziemniaków jadalnych są w bieżącym sezo-
nie dwu-, trzykrotnie niższe niż w poprzednim sezonie, lecz ich poziom nie
odbiega od średniej wieloletniej.

Krajowa produkcja i plony w sezonie 2007/2008

Zbiory ziemniaków w Polsce w 2007 roku wyniosły 11,8 mln ton i były o 31,3%
wyższe niż w roku 2006, ale prawie o 3 mln ton mniejsze od średnich zbiorów
w latach 2001-2005. Z hektara zebrano 207 dt (o 38% więcej niż w roku 2006).
W 2007 roku, po przejściowym wzroście, wróciła tendencja spadkowa areału

Rynek ziemniaków

uprawy ziemniaków. W ubiegłym roku ziemniaki uprawiano na 570 tys. ha,
wobec 597 tys. ha w roku 2006 i 588 tys. ha w 2005. W porównaniu do 1997
roku, powierzchnia uprawy ziemniaków w roku 2007 była mniejsza o ok. 740
tys. ha, a od początku lat 90. areał ich uprawy obniżył się o prawie 1,2 mln ha.
Udział ziemniaków w strukturze zasiewów w 2007 roku wyniósł 5,0% i był o 0,2
p.p. niższy od ubiegłorocznego oraz 2-krotnie mniejszy niż pod koniec lat 90.
Przestrzenne  zmiany  uprawy  ziemniaków  były  zróżnicowane:  w  czterech
województwach  odnotowano  wzrost  areału  ich  uprawy,  a  w  dwunastu  spa-
dek. Najbardziej wzrosła powierzchnia uprawy ziemniaków w województwie
małopolskim (o ok. 12%), w nieco mniejszym stopniu w lubuskim, łódzkim
i dolnośląskim (odpowiednio: o 4,6, 4,1 i 2,0%). Najgłębszy spadek notowano
w  województwie  mazowieckim  i  podlaskim  (o  17,4  i  16,1%).  W  wojewódz-
twach, w których udział ziemniaków w strukturze zasiewów już w latach po-
przednich był niski (2,5-4,0%), w 2007 roku zanotowano spadki areału uprawy
ziemniaków  o  6-8%.  W  2007  roku  w  dwóch  województwach  (małopolskim
i podkarpackim) udział ziemniaków w strukturze zasiewów ogółem wynosił
12,5-13,2%. Natomiast w zachodniej i północnej Polsce ich udział w strukturze za-
siewów jest niski i wynosi 3-4%. W województwie opolskim, warmińsko-mazurskim
i kujawsko-pomorskim wskaźnik ten był jeszcze niższy i kształtował się poniżej 3%.
Wzrost plonów w 2007 roku był spowodowany korzystnymi dla uprawy ziem-
niaków warunkami agrometeorologicznymi, jak również postępującą, aczkol-
wiek powoli, koncentracją ich produkcji. Jak wynika z badań GUS, w 2007 roku
produkcją  ziemniaków  zajmowało  się  ponad  1187  tys.  gospodarstw.  Było  to
o 186,6 tys. gospodarstw (o 13,6%) mniej niż w 2005 roku. W tym czasie po-
wierzchnia uprawy zmniejszyła się o 38,7 tys. ha, o 6,6%

. Największy spadek

liczby gospodarstw zajmujących się uprawą ziemniaków miał miejsce w gospo-
darstwach najmniejszych – do 5 ha. Zauważalnie zmniejszył się również udział
gospodarstw średnich o obszarze 10-20 ha. Znacząco, gdyż do 10% w ogólnej
powierzchni uprawy ziemniaków, wzrósł udział gospodarstw największych ob-
szarowo (powyżej 50 ha), wobec 7,9% w 2005 roku i 3,8% w 2002. Świadczy to
o postępującej specjalizacji i koncentracji produkcji towarowej ziemniaków.
Od początku okresu transformacji w Polsce zmniejsza się systematycznie pro-
dukcja nasienna w rolnictwie. Ziemniaki należą do tych roślin uprawnych,

Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2007 r., GUS, Warszawa, marzec 2008 r., str. 83.

Rynki

w przypadku których tempo spadku produkcji kwalifikowanego materiału na-
siennego było w latach 1989-2005 największe. W ostatnich dwóch latach obser-
wujemy jednak tendencję niewielkiego wzrostu produkcji nasiennej ziemniaka,
dzięki czemu powoli zwiększa się udział sadzeniaków kwalifikowanych w zu-
życiu sadzeniaków ogółem i obecnie jest on szacowany na ok. 6%. Obecnie sa-
dzeniaki wymienia się średnio co 15 lat, w tym na plantacjach ziemniaków jako
surowca do przerobu na frytki i chipsy co 1-2 lata, do przerobu na krochmal co
3 lata, a w produkcji rynkowej ziemniaków jadalnych co 10 lat.

Mimo  poprawy,  poziom  plonów  ziemniaków  w  Polsce  pozostaje  jednym
z  niższych  spośród  krajów  UE-27.  Mniejszą  średnią  wydajnością  z  hektara
w produkcji ziemniaków charakteryzują się kraje nadbałtyckie (Litwa, Łotwa
i Estonia), Bułgaria, Rumunia, Słowacja oraz Portugalia. Najwyższe plony od-
notowuje się natomiast w takich krajach, jak: Belgia, Holandia, Niemcy, Fran-
cja, Dania i Wielka Brytania, gdzie przeciętnie przekraczają 400 dt/ha.

Bilans obrotów

W sezonie 2007/2008 obroty rynkowe ziemniakami wyniosły ok. 3,4 mln ton
i były o ok. 9% większe niż w sezonie 2006/2007. Wzrósł przerób ziemniaków
na skrobię i susze. Większe jest również wykorzystanie ziemniaków w produk-
cji frytek i chipsów.
Przemysłowe wykorzystanie ziemniaków może być o ok. 16% wyższe niż w se-
zonie 2006/2007. Mimo spadku cen ziemniaków, ich sprzedaż do bezpośredniej
konsumpcji jest podobna jak w sezonie poprzednim i kształtuje się na poziomie
ok. 1,7 mln ton.
Konsekwencją wzrostu zbiorów jest znaczny wzrost zużycia ziemniaków
z przeznaczeniem na pasze. W sezonie 2007/2008 paszowe zużycie ziemniaków
wynosi ok. 3,9 mln ton i jest o 2,7 mln ton większe niż w sezonie poprzed-
nim. W nadchodzącym sezonie, z powodu spadku produkcji, ilość ta zostanie
zmniejszona do ok. 2,6 mln ton.

Tabela 1. Bilans ziemniaków (tys. ton)

Wyszczególnienie 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08

szacunek

08/09

prognoza

Zbiory

15 524 13 731 13 999 10 369

8982 11 791

10 600

Import

111

180

105

125

Razem

do dyspozycji

15 554 13 767 14 091 10 480

9162 11 896

10 725

Zużycie

w gospodarstwach

9974 8430 9019 5988 5283

7568

6165

- sadzenie

1915 1775 1493 1480 1415

1325

1280

- spasanie

5459 4075 4976 2038 1498

3893

2665

- samozaopatrzenie

2600 2580 2550 2470 2370

2370

2350

Sprzedaż razem

3763 3747 3522 3442 3099

3378

3610

- na konsumpcję

1928 1890 1870 1830 1680

1680

1660

- na zaopatrzenie

przemysłu*

1695 1748 1622 1592 1412

1633

1720

- na eksport

140

109

Ubytki i straty

1817 1590 1550 1050

780

950

* ziemniaki zużyte przez przemysł, bez względu na przeznaczenie
Źródło: dane GUS.

Spożycie

Mimo wieloletniego trendu spadkowego, konsumpcja ziemniaków w Polsce
jest, na tle krajów UE-25, w dalszym ciągu bardzo wysoka. Nasz kraj zajmu-
je drugie (po Łotwie) miejsce pod względem wielkości spożycia ziemniaków
w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jest ono ponad 3-krotnie wyższe niż na Cyprze
i we Włoszech oraz ponad 2-krotnie większe niż w Szwecji, Austrii, Słowenii
i we Francji. Do krajów o wysokim spożyciu ziemniaków (powyżej 100 kg na
głowę mieszkańca) zalicza się także Portugalię, Litwę, Estonię, Irlandię, Belgię
i Luksemburg oraz Wielką Brytanię.
Polski model konsumpcji ziemniaków, w porównaniu do standardów zachod-
nioeuropejskich, charakteryzuje się w dalszym ciągu niskim spożyciem prze-
tworów ziemniaczanych oraz wysokim udziałem samozaopatrzenia.

Rynek ziemniaków

Rynki

W sezonie 2007/2008 trend spadkowy w konsumpcji ziemniaków został zaha-
mowany. Zadecydował o tym duży spadek cen ziemniaków po ubiegłorocznych
dobrych zbiorach oraz znacząca poprawa ich jakości w porównaniu do roku po-
przedniego.
Według bilansów, konsumpcja ziemniaków w sezonie 2007/2008 wyniosła (tak
jak w sezonie poprzednim) 121 kg w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Stabilne jest
spożycie ziemniaków nieprzetworzonych, natomiast nieco wzrosło spożycie
przetworów ziemniaczanych (do 15,0 kg w ekwiwalencie ziemniaków). Udział
przetworów ziemniaczanych w całkowitym spożyciu ziemniaków nadal jest niski
(ok. 12%). W sezonie 2008/2009 i kolejnych konsumpcja ziemniaków będzie cha-
rakteryzowała się powolnym trendem spadkowym, a w strukturze ich spożycia
wzrastać będzie udział przetworów ziemniaczanych.

Tabela 2. Spożycie ziemniaków (wg bilansu)

Okresy

w tys. ton

w kg na 1 mieszkańca

Ziemniaki

nieprzetworzone

Przetwory

ziemniaczane* Razem

Ziemniaki

nieprzetworzone

Przetwory

ziemniaczane*

Razem

ziemniaki

1998/1999

4772

408

5180

124,7

10,7

135

1999/2000

4630

440

5070

119,7

11,4

131

2000/2001

4670

440

5110

120,8

11,4

134

2001/2002

4560

460

5020

118,5

11,9

131

2002/2003

4528

480

5008

118,4

12,6

131

2003/2004

4470

490

4960

117,0

12,8

130

2004/2005

4420

500

4920

115,8

13,1

129

2005/2006

4300

520

4820

112,7

13,6

126

2006/2007

4050

550

4600

106,2

14,4

121

2007/2008**

4050

570

4620

106,2

15,0

121

2008/2009***

3980

590

4570

104,4

15,5

120

Źródło: dane GUS.
*w ekwiwalencie ziemniaków,
**szacunek,
***prognoza

Rynek ziemniaków

Ceny ziemniaków i ich przetworów

Charakterystyczną cechą rynku ziemniaków jadalnych w UE są bardzo duże,
zależne od podaży, zmiany cen. Elastyczność cen wobec wahań podaży w kra-
jach UE-15 jest większa niż w Polsce, ale w ostatnich latach to zjawisko wyraź-
nie się zarysowuje również i na naszym rynku.
Duży wzrost produkcji spowodował, że ich ceny w sezonie 2007/2008 są dużo
niższe.  Bezpośrednio  po  zbiorach  średnie  ceny  targowiskowe  oscylowały
w przedziale 60-70 zł/dt i były o ok. 40% niższe w porównaniu do tego samego
okresu poprzedniego roku. W czwartym kwartale ich cena ustabilizowała się
na poziomie ok. 55,5 zł/dt i była niższa niż przed rokiem o 40-43%. W okresie
zimy, w odróżnieniu od poprzedniego sezonu, sezonowy wzrost cen ziemnia-
ków był minimalny, a ich poziom (ok. 55-57 zł/dt) na przełomie pierwszego
i drugiego kwartału 2008 był o 55% niższy w porównaniu do wiosny 2007. Po-
ziom tych cen utrzyma się prawdopodobnie do końca sezonu.
Średnie ceny ziemniaków na targowiskach w skali całego sezonu mogą wynieść
ok. 61,5 zł/dt i być o ok. 46% niższe niż w sezonie 2006/2007, a w porównaniu
do sezonu 2005/2006 ich spadek wyniesie ok. 16%.
Sytuacja  jest  zróżnicowana  w  poszczególnych  rejonach  Polski.  Wiosną  2008
roku  najtaniej  (poniżej  50  zł/dt)  można  było  kupić  ziemiaki  w  centralnej
i wschodniej części kraju. Najdroższe ziemniaki, w cenie powyżej 70 zł/dt, były
w województwach: opolskim, pomorskim i zachodniopomorskim.
Spadek cen hurtowych w bieżącym sezonie jest dużo większy niż targowisko-
wych. W końcu kwietnia ich ceny na głównych rynkach hurtowych kształto-
wały się, w zależności od lokalizacji, między 20 a 50 zł/dt (przeciętnie ok. 35
zł/dt) i były 2,5-krotnie niższe w porównaniu do tego samego okresu 2007 roku.
Również  coraz  większa  jest  oferta  importowanych  ziemniaków  wczesnych,
a ich ceny kształtują się poniżej 2 zł/kg i są przynajmniej o 25%  niższe niż przed
rokiem.
Ceny skupu są również niższe niż przed rokiem, ale ich spadek nie jest już tak
znaczący. Średnioważona cena skupu w całym sezonie obniży się prawdopo-
dobnie o ok. 15% i wyniesie ok. 245 zł/t, wobec 288 zł/t w sezonie 2006/2007.
Po  blisko  50%  wzroście  cen  detalicznych  ziemniaków  w  sezonie  2006/2007,
w bieżącym sezonie ceny są prawie 2-krotnie niższe.

Rynki

Tabela 3. Ceny detaliczne ziemniaków i ich przetworów (zł/kg)

Wyszczególnienie 02/03

03/04

04/05

05/06

06/07

07/08

Ziemniaki

0,61

0,67

0,63

1,00

1,50

0,81

Skrobia

2,83

2,81

3,03

2,85

3,47

4,56

Frytki

7,76

7,82

7,94

8,49

9,20

Chipsy

32,30

32,99

33,20

32,43

31,78

32,46

Pyzy

6,24

6,29

6,35

6,39

6,77

7,39

Kopytka

6,85

6,90

6,99

7,15

7,41

7,90

Wskaźnik zmian cen (rok poprzedni = 100)

Ziemniaki

67,1

108,6

94,3

159,6

150,0

54,0

Skrobia

92,5

99,4

108,6

94,0

122,0

131,4

Frytki

101,0

100,8

101,6

100,0

107,1

108,3

Chipsy

101,4

102,1

100,6

97,7

98,0

102,1

Pyzy

100,9

100,8

101,0

100,7

105,8

109,2

Kopytka

100,9

100,7

101,3

102,3

103,7

106,5

Źródło: dane GUS.

W poprzednim sezonie, w wyniku znaczącego podrożenia surowca, ceny de-
taliczne przetworów spożywczych z ziemniaków wzrosły o 4-7%. Obniżyły się
jedynie (o 2%) ceny chipsów. W sezonie 2007/2008, mimo wyższej produkcji
i spadku kosztów surowcowych, tempo wzrostu cen przetworów ziemniacza-
nych było jeszcze wyższe niż w sezonie poprzednim.

Z powodu wzrostu produkcji skrobi ziemniaczanej, jej ceny od początku bie-
żącej kampanii systematycznie spadały. Dotyczy to zwłaszcza cen zbytu, gdyż
w sprzedaży detalicznej ich poziom jest tylko nieznacznie niższy niż jesienią
2007 roku. Jednak w marcu ceny na poziomie producenta nieco wzrosły, zaś
dalszy ich spadek odnotowano w sprzedaży detalicznej.

Przewidywany w sezonie 2008/2009 spadek produkcji i podaży ziemniaków
w Polsce (jak również w większości pozostałych krajów UE) spowoduje, że ich
ceny mogą wzrosnąć nawet o kilkadziesiąt procent w stosunku do niskiego

Rynek ziemniaków

poziomu z sezonu 2007/2008. Utrzyma się też 5-8% wzrost cen przetworów
ziemniaczanych. Wyższa natomiast produkcja oraz możliwe potanienie konku-
rencyjnych produktów ze skrobi zbożowych będzie wywierać presję na obniżkę
cen skrobi ziemniaczanej; spadek ten nie będzie jednak znaczący.

Przemysłowe przetwórstwo ziemniaków

Przemysłowy przerób ziemniaków na skrobię w kampanii 2007/2008 wyniósł
690 tys. ton i był wyższy niż w poprzednim sezonie o prawie 44%. Mimo to, już
trzeci rok z rzędu, niewykorzystany został kontyngent produkcji skrobi, który
wynosi niespełna 145 tys. ton. Przerób na susze był nieco wyższy, a na spirytus
niższy w porównaniu do poprzedniego sezonu. Stały, niewielki wzrost wykazy-
wał przerób ziemniaków na pozostałe przetwory spożywcze.
Ogólna produkcja skrobi ziemniaczanej w sezonie 2007/2008 była niższa o ok.
17% od kontyngentu i wyniosła ok. 120 tys. ton. Produkcja suszów była nieco
wyższa niż w poprzednim roku (ok. 19 tys. ton). Wzrosła także produkcja pod-
stawowych przetworów skrobiowych – syropu skrobiowego, krochmali mody-
fikowanych, klejów, dekstryn, glukozy itp.
W ostatnich latach produkcja chipsów i frytek dynamicznie wzrastała. W 2007
roku wyniosła ona prawdopodobnie ok. 60 tys. ton chipsów i 155 tys. ton frytek.
W stosunku do poziomu sprzed kilku lat oznacza to wzrost produkcji chipsów
o ponad 60%, a frytek o przeszło 20%. W porównaniu do roku poprzedniego,
zwiększenie produkcji było już jednak tylko niewielkie i nie przekraczało 5%.
W  najbliższych  latach  można  oczekiwać  dalszego  niewielkiego  wzrostu  pro-
dukcji chipsów i frytek, gdyż zarówno eksport, jak i spożycie tych produktów
wykazuje tendencję rosnącą.
Łącznie  w  kampanii  2007/2008  przemysł  zagospodarował  ok.  1,63  mln  ton
ziemniaków, co stanowiło ok. 15% ich krajowego zużycia.
Kwota produkcji skrobi ziemniaczanej w sezonie 2008/2009 została utrzymana
na poziomie z ostatnich lat (blisko 145 tys. ton). Przerób ziemniaków na skrobię
w sezonie 2008/2009 będzie prawdopodobnie nieco wyższy niż w poprzednim,
ale  również  nie  przewiduje  się  pełnego  wykorzystania  kontyngentu  produk-
cji skrobi. Wstępnie prognozuje się, że produkcja skrobi w sezonie 2008/2009
wyniesie najwyżej ok. 130 tys. ton, co spowoduje wykorzystanie kontyngentu
na poziomie około 90%. Oznacza to zakontraktowanie blisko 25 tys. ha upraw
ziemniaków skrobiowych oraz skup ok. 720 tys. ton ziemniaków. Spodziewana

Rynki

jest natomiast wyższa koncentracja produkcji ziemniaków. Część plantatorów,
która miała najniższe plony ziemniaków, z powodu nieopłacalności produkcji
zrezygnowała bowiem z ich uprawy, a część plantatorów osiągających wysokie
plony ziemniaków zwiększyła areał ich upraw.
Przerób na susze i spirytus również będzie nieco wyższy niż w poprzednim
sezonie. Utrzyma się niewielka tendencja wzrostowa przerobu ziemniaków na
pozostałe przetwory spożywcze.

Tabela 4. Przemysłowy przerób ziemniaków w tys. ton

Kierunek przerobu 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08* 08/09**

Na skrobię

910

979

760

650

480

690

720

Na susze

133

130

115

120

130

Na spirytus

100

102

112

Na inne przetwory

spożywcze***

600

550

630

700

720

750

790

Przerób ogółem

1695 1748 1622 1592 1412

1633

1720

% zużycia

krajowego****

12,3

14,4

12,9

16,9

16,8

14,9

17,6

* szacunek; ** prognoza; *** zużycie ziemniaków na inne przetwory spożywcze w latach 2003/2004-2006/2007

zostało nieco zmienione w związku ze skorygowaniem przez GUS produkcji frytek; **** zużycie przez prze-

mysł w procencie zbiorów, powiększonych o import i pomniejszonych o ubytki i straty
Źródło: Rynek Ziemniaka. Stan i perspektywy, nr 33, IERiGŻ-PIB, Warszawa 2008 r.

W  2007  roku  sytuacja  finansowa  przemysłu  ziemniaczanego  była  lepsza  niż
w roku poprzednim, a wysokie wskaźniki rentowności były zbliżone do pozio-
mu z lat 2004-2005. Relacje zysku brutto i netto do przychodów w 2007 roku
wyniosły odpowiednio 5,6 i 3,7%. Wysoka była także nadwyżka operacyjna,
która  wyniosła  11,4%  przychodów,  oraz  akumulacja  kapitału,  która  sięgnęła
7,6%  przychodów.  W  2007  roku  wszystkie  przedsiębiorstwa  osiągnęły  zyski
netto, podczas gdy rok wcześniej tylko 60% jednostek je wypracowało, mając
jednocześnie 63% udział w przychodach ze sprzedaży całej branży.
Dobra sytuacja finansowa przemysłu ziemniaczanego była przede wszystkim
spowodowana przez wysoki popyt krajowy (głównie ze strony przemysłu), sub-
sydiowanie przez ARR eksportu skrobi na rynki pozaunijne oraz dość wysokie

ceny przetworów skrobiowych. Koszty finansowe, które w 2007 roku sięgnęły
tylko 1,7% przychodów (wobec 3,9% rok wcześniej), również nie stanowiły du-
żego obciążenia dla przedsiębiorstw.

Handel zagraniczny

Utrzymuje się niekorzystna sytuacja w handlu zagranicznym ziemniakami i ich
przetworami. W sezonie 2006/2007 nastąpiło pogorszenie salda obrotów o 103 mln
euro, co było spowodowane znaczącym wzrostem importu przetworów z ziem-
niaków, a zwłaszcza produktów skrobiowych oraz rekordowym przywozem ziem-
niaków nieprzetworzonych. W tym czasie ponad 2-krotnie zmniejszył się eksport
skrobi ziemniaczanej, obniżył się też eksport pozostałych przetworów, a sprzedaż
na rynki zagraniczne ziemniaków do bezpośredniej konsumpcji był marginalna.
W sezonie 2007/2008, dzięki wyższym o 31% zbiorom ziemniaków, rośnie ich
eksport i obniża import. Nie widać natomiast większej poprawy w handlu za-
granicznym przetworami z ziemniaków.
W sezonie 2007/2008 po raz pierwszy od pięciu lat nastąpiło odwrócenie ten-
dencji  spadkowej  w  eksporcie  ziemniaków  nieprzetworzonych.  Eksport  ten
w II półroczu 2007 wyniósł 19,7 tys. ton. W I półroczu 2008 roku może być on
nieco wyższy i łącznie w skali całego sezonu wyniesie ok. 45 tys. ton, wobec 7,2
tys. ton w poprzednim sezonie. Zadecydowały o tym niskie ceny ziemniaków
w Polsce po wysokich zbiorach w 2007 roku oraz poprawa ich jakości.
Niższy  jest  eksport  przetworów  spożywczych  z  ziemniaków.  W  sezonie
2007/2008 eksport frytek wyniesie ok. 94 tys. ton, wobec 96,5 tys. ton w sezo-
nie poprzednim. O 15-20% niższa jest sprzedaż na rynki zagraniczne chipsów
i suszu, których wyeksportuje się odpowiednio 13,5 i 5 tys. ton.
W  sezonie  2007/2008  tylko  częściowo  została  odbudowana  sprzedaż  skrobi
ziemniaczanej na rynki zagraniczne. W pierwszej połowie sezonu wyniosła ona
16,4 tys. ton, wobec 19,3 tys. ton w tym samym okresie poprzedniego sezonu.
W I półroczu 2008 eksport ten może wynieść ok. 15 tys. ton (9,1 tys. ton w I
półroczu 2007). Wzrost eksportu skrobi ziemniaczanej jest spowodowany wyż-
szą produkcją krajową oraz wysokim poziomem cen produktów skrobiowych
na  rynkach  zagranicznych.  Z  powodu  utrzymującego  się  wysokiego  popytu
krajowego zmniejszyła się sprzedaż na rynki zagraniczne pozostałych produk-
tów skrobiowych.

Rynek ziemniaków

Rynki

W pierwszych trzech sezonach po akcesji Polski do UE import przetworów
spożywczych z ziemniaków wzrósł blisko 3,5-krotnie. Szacuje się, że w sezonie
2007/2008 nastąpi jego obniżenie o 3-4%. Wzrośnie jednak import produktów
skrobiowych, który ma decydujący wpływ na deficyt obrotów handlu zagra-
nicznego w tym sektorze.

Tabela 5. Saldo obrotów handlowych ziemniakami

i ich przetworami (mln euro)

Wyszczególnienie 04/05 05/06 06/07 07/08*

I półr.

2007

II półr.

2007

I półr.

2008*

II półr.

2008*

Eksport

Ziemniaki

i przetwory

86,5 111,9 108,9 101,8

54,1

49,1

52,7

56,1

Produkty

skrobiowe

35,8

39,4

43,0

54,2

20,5

25,4

28,8

33,5

Razem eksport 122,3 151,3 151,9 156,0

74,6

74,5

81,5

89,6

Import

Ziemniaki

i przetwory

32,5

48,9 106,1

71,1

85,2

23,1

48,0

25,3

Produkty

skrobiowe

87,0

99,1 145,5 164,9

79,5

76,7

88,2

84,0

Razem import 119,5 148,0 251,6 236,0

164,7

99,8

136,2

109,3

Saldo

Ziemniaki

i przetwory

54,0

63,0

2,8

30,7

-31,1

26,0

4,7

30,8

Produkty

skrobiowe

-51,2 -59,7 -102,5 -110,7

-59,0

-51,3

-59,4

-50,5

Razem

2,8

3,3 -99,7

-80,0

-90,1

-25,3

-54,7

-19,7

* prognoza
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, Centrum

Analitycznego Administracji Celnej i Ministerstwa Finansów.

W II półroczu 2007 roku import produktów skrobiowych wyniósł 152,4 tys.
ton, a w całym ubiegłym roku 318,9 tys. ton, wobec 287,0 tys. ton w roku 2006

Rynek ziemniaków

i 232,1 tys. ton dwa lata wstecz. W ubiegłym roku najbardziej wzrósł przywóz
syropów skrobiowych, których sprowadzono aż 152,5 tys. ton (w tym ok. 74,5
tys. ton w II półroczu 2007), wobec 119,7 tys. ton w roku poprzednim (70,4
tys. ton w II półroczu 2006). Nieznacznie wzrósł import skrobi nieprzetworzo-
nych, z 58,1 do 60 tys. ton (w tym skrobi ziemniaczanej obniżył się z 18,7 do
7,3 tys. ton.), z tego 26,9 tys. ton stanowił eksport w II półroczu 2007. Na nieco
wyższym niż rok wcześniej poziomie ukształtował się również import dekstryn
i  preparatów  wykańczalniczych  na  bazie  skrobi  i  wyniósł  86,4  (83,7  tys.  ton
w 2006 roku), z tego 42,6 tys. ton sprowadzono w II połowie 2007 roku.
Na  wysokim  poziomie  utrzymuje  się  import  pozostałych  przetworów  spo-
żywczych  z  ziemniaków,  chociaż  jego  wzrost  został  wyraźnie  wyhamowany.
W pierwszej połowie sezonu 2007/2008 import ziemniaków mrożonych wy-
niósł 22,1 tys. ton, a w całym sezonie nie przekroczy 45 tys. ton, wobec 49,1
tys.  ton  w  sezonie  2006/2007.  Rośnie  przywóz  chipsów,  których  w  sezonie
2007/2008 sprowadzi się ok. 6 tys. ton. Prawie 2-krotnie niższy jest natomiast
import suszu i wyniesie nieco ponad 2 tys. ton.
W bieżącym sezonie import ziemniaków nieprzetworzonych może obniżyć się
o ok. 40% i wynieść ok. 105 tys. ton. W większości jest on realizowany w drugiej
połowie sezonu – w okresie wiosennym, kiedy sprowadza się głównie ziem-
niaki wczesne oraz sadzeniaki. Ograniczeniu importu ziemniaków w bieżącym
sezonie sprzyja niski poziom ich cen krajowych.
W sezonie 2008/2009 ponownie wzrośnie eksport frytek i chipsów. Przewidy-
wana produkcja skrobi ziemniaczanej na poziomie ok. 130 tys. ton spowoduje,
że jej sprzedaż na rynki zagraniczne będzie wyższa niż w dwóch ostatnich se-
zonach. Sprzedaż na rynki zagraniczne pozostałych produktów skrobiowych
utrzyma się przynajmniej na poziomie bieżącego sezonu. Wysoki popyt krajo-
wy nie wskazuje na możliwość zmniejszenia bardzo wysokiego importu pro-
duktów skrobiowych. Może również wzrosnąć przywóz pozostałych przetwo-
rów spożywczych z ziemniaków.
Jeżeli nie będzie znaczących wahań cen ziemniaków w Polsce i w krajach UE,
można oczekiwać dalszego zwiększenia eksportu ziemniaków do 80-100 tys.
ton. Jednocześnie może wzrosnąć ich import, gdyż wraz ze wzrostem docho-
dów zwiększa się popyt na ziemniaki pochodzące z innych stref klimatycznych
(Afryki Północnej i Izraela).

Rynki

Prognoza produkcji ziemniaków w 2008 roku

W 2008 roku w Unii Europejskiej przewiduje się większy spadek powierzch-
ni uprawy niż w roku poprzednim. Niskie ceny ziemniaków oraz rekordowo
drogie zboża mogły spowodować zmniejszenie zainteresowania unijnych rolni-
ków uprawą ziemniaków, a w konsekwencji zmniejszenia ich areału. Znajduje
to odzwierciedlenie w kontraktach terminowych na przyszły sezon, w których
poziom cen jest nawet o 40% wyższy od cen obecnych. W większości krajów
Europy Zachodniej początkowy okres wegetacji przebiegał w mniej korzystnych
warunkach niż roku poprzednim, co może niekorzystnie wpłynąć na poziom
zbiorów ziemniaków w 2008 roku.
Również w Polsce, z powodu niskich cen ziemniaków oraz rekordowo drogich
zbóż, w 2008 roku nasili się tendencja ograniczania areału uprawy ziemniaków.
W perspektywie następnych kilku lat powierzchnia uprawianych ziemniaków bę-
dzie się nadal obniżać, gdyż ich produkcja w skali całego kraju wciąż jest wyższa
od zapotrzebowania rynku oraz potrzeb konsumpcyjnych.
Przewiduje się, że powierzchnia ich uprawy w 2008 roku może wynieść ok. 530
tys. ha i będzie o ok. 7% mniejsza niż w roku 2007. W przeciętnych warunkach
pogodowych plony ziemniaków ukształtują się na poziomie ok. 200 dt/ha, a zbio-
ry mogą wynieść ok. 10,6 mln ton i być o ok. 10% mniejsze niż w ubiegłym roku.

Przetwórstwo ziemniaków

i skrobi ziemniaczanej

Martyn Mieczkowski

Biuro Analiz i Programowania ARR

Zmiany w produkcji i podaży ziemniaków w Polsce i w krajach UE

Polska jest zaliczana do największych producentów ziemniaków w Europie, po-
mimo utrzymującej się od lat 70. spadkowej tendencji ich uprawy. Po urynko-
wieniu gospodarki tendencja ta uległa nasileniu.
Od początku lat 90. do 2005 roku powierzchnia uprawy ziemniaków zmniej-
szyła się z ponad 1,8 mln ha do ok. 0,6 mln ha i na zbliżonym poziomie utrzy-
mywała  się  przez  kolejne  2  lata.  Podobne  tendencje  obserwuje  się  w  innych
krajach UE – i to zarówno w UE-15 (zwłaszcza w Hiszpanii i Portugalii), jak
i  w  krajach  Europy  Środkowej.  Do  zmniejszenia  uprawy  w  regionach  połu-
dniowych przyczynia się niższa niż w północno-zachodnich rejonach Europy
konkurencyjność produkcji, a w Europie Środkowo-Wschodniej ograniczanie
zużycia ziemniaków na pasze. Najmniejszy spadek powierzchni uprawy wystę-
puje w Europie Północno-Zachodniej – w Belgii, Holandii, we Francji, Wielkiej
Brytanii i w Niemczech (u pięciu, obok Polski, najważniejszych producentów
ziemniaków w Europie).
W  krajach  Unii  Europejskiej  malejącej  powierzchni  uprawy  ziemniaków  to-
warzyszy  wzrost  przeciętnych  plonów,  natomiast  w  Polsce  nie  odnotowano
poprawy przeciętnego plonowania. W ostatnim dziesięcioleciu plony ziemnia-
ków wahały się, w zależności od warunków agrometeorologicznych, od 15 t/ha
w 2006 roku do 20 t/ha w roku 1998. Jednak sprzyjające warunki agrometeo-
rologiczne i postępująca koncentracja uprawy pozwoliły osiągnąć w 2007 roku
wzrost plonów ziemniaków do 20,7 t/ha.
W 2007 roku największy spadek liczby gospodarstw odnotowano w najmniej-
szej grupie obszarowej – do 5 ha. Rośnie natomiast udział największych, ponad
20 ha gospodarstw (z 22,2% w 2005 roku do 29,4% w 2007).
Przyczyny niskich plonów należy upatrywać w strukturze gospodarstw produ-
kujących ziemniaki, w której nadal dominują gospodarstwa o całkowitym are-

Rynki

ale uprawy do 5 ha. Stanowią one ok. 60% ogółu gospodarstw uprawiających
ziemniaki. Produkują one ziemniaki przede wszystkim na potrzeby własne,
ewentualnie na sprzedaż na rynku lokalnym i nie są zainteresowane zwiększa-
niem nakładów na środki produkcji. Stosują tradycyjne, pracochłonne techno-
logie uprawy, przy znikomym poziomie nawożenia mineralnego i wykorzysta-
nia środków ochrony roślin. Ponadto, w gospodarstwach tych przeważnie nie
stosuje się sadzeniaków kwalifikowanych (wymiana sadzeniaków ma miejsce
średnio co 14 lat). W związku z tym przy takim sposobie uprawy plony zależą
przede wszystkim od nasilenia występowania chorób grzybowych oraz od wa-
runków pogodowych. Z kolei w gospodarstwach wysoko specjalistycznych po-
ziom plonów ziemniaków jest znacząco wyższy i porównywalny z notowanym
w krajach UE-15, gdzie w ostatnich latach zbierano 34-39 t/ha.

Malejący areał uprawy przy stagnacji plonów wpływał na zmniejszenie pozio-
mu zbiorów. W 2000 roku produkcja ziemniaków wynosiła 24,2 mln t, a w 2004
zmalała do 14,6 mln t. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej notuje się dalszy
spadek poziomu zbiorów. W 2007 roku, przy sprzyjających warunkach agrokli-
matycznych i względnie wysokich plonach, zbiory ziemniaków ukształtowały
się na poziomie 11,8 mln t i były wyższe niż w latach 2005-2006.
Przedstawiona sytuacja spowodowała (w latach 2005-2006), że Polska straciła
na rzecz Niemiec pozycję europejskiego lidera w tej gałęzi produkcji rolniczej.
Według prognoz IERiGŻ-PIB, w ciągu najbliższych kilku lat można spodziewać
się dalszego spadku areału uprawy ziemniaka, nawet do około 0,5 mln ha, jed-
nak przy względnej stabilizacji zbiorów na poziomie ok. 10 mln t.

Mający miejsce w latach 1993-2006 znaczny wzrost cen ziemniaków, zwłaszcza
w relacji do zbóż i żywca wieprzowego, przyczynił się do drastycznego zmniej-
szenia zapotrzebowania na ziemniaki. Największy spadek dotyczył ziemniaków
przeznaczonych na pasze, których w sezonie 2006/2007 zużyto 1,5 mln t (17%
zbiorów), wobec 10-19 mln t (43-51%) w latach 1990-1995. W roku 2007/2008,
z uwagi na wzrost produkcji trzody i wyższe zbiory, wykorzystanie ziemnia-
ków na pasze wzrosło prawdopodobnie do 3,9 mln t (33% zbiorów). Jednak
mimo wielu zalet, ziemniaki są kłopotliwe w transporcie, przechowywaniu
i przygotowaniu do skarmienia, co przy rosnących cenach powoduje stopniowe
zastępowanie ich innymi paszami.

Przetwórstwo ziemniaków

Podobne przyczyny oraz zmieniający się model żywienia powodują systema-
tyczny spadek spożycia ziemniaków, chociaż w strukturze ich rozdysponowa-
nia konsumpcja stanowi główny kierunek ich zagospodarowania, a jej poziom
w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. W 2007 roku wynosił 121 kg

osobę, wobec 144 kg w roku 1990. Nadal największe znaczenie mają ziemnia-
ki przygotowywane do spożycia bezpośrednio w gospodarstwach domowych.
Jednak wraz ze wzrostem dochodów ludności i rozwojem przemysłu przetwór-
czego należy spodziewać się, wzorem innych krajów rozwiniętych, zwiększenia
konsumpcji przetworów ziemniaczanych, równolegle z dalszym ograniczeniem
konsumpcji w formie nieprzetworzonej.

Sytuacja ekonomiczno-finansowa przemysłu ziemniaczanego

Od połowy lat 90. kondycja ekonomiczna przemysłu ziemniaczanego ulega
systematycznej poprawie. Jest to związane z rozwojem produkcji przetworów
spożywczych z ziemniaków, co z kolei przekłada się na popyt na surowiec ziem-
niaczany. Jednocześnie zarówno system dopłat do eksportu skrobi ziemniacza-
nej, jak i wysokie ceny przetworów skrobiowych sprzyjają uzyskiwaniu przez
ten sektor dobrych wyników finansowych. Ponadto, z uwagi na wsparcie udzie-
lane przez UE sektorowi skrobiowemu, ten segment przemysłu ziemniaczanego
odznacza się względnie stabilną sytuacją ekonomiczną. Mimo że krajowi wy-
twórcy skrobi ziemniaczanej przeważnie nie dorównują konkurentom z UE-15
pod względem technologicznym i organizacyjnym, to poziom ochrony docho-
dów producentów i przetwórców skrobi jest na tyle zadowalający, że pozwala na
funkcjonowanie na rynku europejskim.

Perspektywy rozwoju przetwórstwa ziemniaków

Przemysłowe przetwórstwo ziemniaków stanowi stosunkowo niewielki dział
produkcji żywności. Jego udział w produkcji sprzedanej przemysłu przetwór-
czego oraz w zatrudnieniu w tym przemyśle wynosi niewiele ponad 1%. Zużycie
ziemniaków w przetwórstwie przemysłowym w ciągu ostatnich 5 lat kształto-
wało się w granicach od 1,4 mln t w sezonie 2006/2007 do 1,75 mln t w sezonie
2003/2004, stanowiąc 12,3-16,9% zbiorów.

Konsumpcja liczona jako suma spożycia ziemniaków nieprzetworzonych oraz w postaci przetworów ziemnia-

czanych w ekwiwalencie ziemniaków.

Przemysł ziemniaczany przetwarza ziemniaki na 4 grupy produktów:
• krochmal  i  produkty  pochodne  (mączkę  ziemniaczaną,  syrop  skrobiowy,
glukozę, dekstryny, kleje i inne preparaty techniczne zużywane w innych ga-
łęziach przemysłu przetwórczego, m.in. w przemyśle spożywczym, farmaceu-
tycznym, włókienniczym, papierniczym, paszowym),
•  susze spożywcze (płatki, grysy, puree, granulaty, aglomeraty, zużywane głów-
nie w przemyśle chłodniczym),
•  przetwory smażone (frytki, chipsy i inna galanteria spożywcza, przeznaczo-
ne na ogół do bezpośredniej konsumpcji),
•  spirytus (bioetanol).

Przemysłowy przerób ziemniaków w tys. t

Źródło: GUS, POLZIEM Sp. z o.o., Ministerstwo Finansów, IERiGŻ-PIB. *prognoza

Przerób ziemniaków na skrobię

W ostatnich latach przed akcesją do Unii Europejskiej na potrzeby przemysłu
skrobiowego przerabiano 690-979 tys. t ziemniaków, co pozwalało na produk-
cję od 135 tys. t (w sezonie 2001/2002) do 178 tys. t (w sezonie 2003/2004) skro-
bi ziemniaczanej. Produkcja na tak znaczącym poziomie była możliwa dzięki
wysokiemu popytowi krajowemu, subsydiom eksportowym wypłacanym przez
ARR oraz wysokiej ochronie rynku. Wsparcie tego sektora z budżetu krajo-
wego było realizowane w ramach uchwalonej w 2001 roku ustawy o regulacji
rynku skrobi ziemniaczanej, która wprowadzała m.in. kwotowanie produkcji,
a wysokość limitów na lata 2002/2003, 2003/2004, 2004/2005 została ustalona
na poziomie odpowiednio 200 tys. t, 220 tys. t i 242 tys. t. W UE produkcja
skrobi ziemniaczanej jest wspierana w ramach przyznanych limitów poprzez

Rynki

Przetwórstwo ziemniaków

wypłatę premii produkcyjnej, dopłat dla przetwórców skrobi wykorzystywanej
na cele niespożywcze oraz pośrednio poprzez system refundacji eksportowych.
Z kolei z budżetu krajowego finansowane jest wsparcie dla plantatorów ziem-
niaków skrobiowych w postaci płatności uzupełniających.
Obecnie liczbę gospodarstw produkujących ziemniaki na skrobię szacuje się na
7 tysięcy. Są one powiązane z zakładami przetwórczymi za pomocą umów kon-
traktacyjnych. Polski przemysł skrobiowy jest rozdrobniony. Jedynie pięć naj-
większych krochmalni (w Łomży, Luboniu, Trzemesznie, Pile i Łobzie) posiada
znaczne możliwości przerobowe i to one dominują na polskim rynku, mając
w nim ok. 70% udziału.
Limit produkcji skrobi przy-
znany  Polsce  przez  KE  wy-
nosił  niespełna  145  tys.  t
i był niższy niż przed akcesją.
Konsekwencją  takiego  sta-
nu rzeczy było obniżenie jej
produkcji, choć jeszcze w se-
zonie  2004/2005  spadek  ten
nie  był  znaczący.  W  sezonie
tym krajowa produkcja skro-
bi ziemniaczanej wyniosła 158 tys. t, przekraczając limit produkcyjny o ponad
9%.  W  sezonie  2005/2006,  ze  względu  na  suszę,  plantatorzy  ziemniaków  nie
wywiązali się z części umów kontraktacyjnych i produkcja skrobi na poziomie
130 tys. t spowodowała niewykorzystanie przyznanego limitu. Podobnie w se-
zonie 2006/2007 (przy spadku zbiorów ziemniaków do 9 mln t, o ponad 38%
w porównaniu do średniej z poprzednich 5 lat) większość zakładów nie wyko-
rzystała przysługujących im kwot produkcji skrobi ziemniaczanej. Łączna pro-
dukcja skrobi w tym sezonie była o ok. 45% niższa od przyznanego Polsce limitu
i wyniosła zaledwie 79 tys. t.
Przyczyną niewykorzystania kwot produkcyjnych były niższe od zakładanych
zbiory ziemniaków i wyższe ceny surowca przy braku opłacalności prowadze-
nia skupu ziemniaków pozakontraktacyjnych. Premie produkcyjne przysługu-
ją krochmalniom jedynie za skrobie wyprodukowaną z ziemniaków wcześniej
zakontraktowanych.  Także  rolnicy  otrzymują  wypłatę  płatności  uzupełniają-
cej tylko za ziemniaki dostarczone w ramach kontraktacji. Zgłoszony do Ko-

Rynki

misji Europejskiej wniosek o zwiększenie limitu produkcji (do 180 tys. t) zo-
stał odrzucony i kwota produkcji skrobi ziemniaczanej w sezonie 2007/2008
utrzymana została na poziomie z ostatnich lat. Produkcja skrobi ziemniaczanej
w sezonie 2007/2008 oszacowana została na 120 tys. t z uwagi na spodziewaną
wysoką (ok. 18,5%) skrobiowość ziemniaków.

Do sprzedaży detalicznej kierowane jest tylko ok. 10% produkcji, natomiast
głównym odbiorcą skrobi i jej przetworów jest krajowy przemysł spożywczy,
w tym sektor napojów słodzonych. W niektórych produktach preparatami skro-
biowymi zastępuje się również żelatynę. Ponadto, szereg produktów przetwór-
stwa ziemniaków przeznacza się nie tylko na potrzeby przemysłu spożywczego.
Do 15% skrobi zużywają inne gałęzie przemysłu. Na szeroką skalę jest ona sto-
sowana do wytwarzania krochmali modyfikowanych, klejów, dekstryn, glukozy,
a nawet opakowań biodegradowalnych.

Zjawiskiem charakterystycznym jest fakt, że część zakładów produkujących
skrobię ziemniaczaną, szukając dodatkowych źródeł dochodów, poszerza ofertę
swoich produktów, nie ograniczając się wyłącznie do produkcji skrobi surowej.
Przykładem jest pozyskiwanie białka ziemniaczanego, do niedawna stanowią-
cego zagrożenie dla środowiska i stosowanego jako wysokowartościowy kom-
ponent mieszanek paszowych (około 40% jego produkcji jest eksportowane na
rynki Wspólnoty, głównie do Niemiec).

Wraz  ze  wzrostem  gospodarczym  należy  oczekiwać  dalszego  rozwoju  gałęzi
przemysłu  wykorzystujących  skrobię  i  produkty  skrobiowe.  W  perspektywie
kolejnych lat wzrośnie prawdopodobnie zapotrzebowanie na skrobię i jej prze-
twory. Polska dysponuje niewykorzystanym zapleczem surowcowym oraz po-
tencjałem przetwórczym przemysłu skrobiowego ocenianym przez ekspertów
na ok. 220 tys. ton, z możliwością zwiększenia ich, przy niewielkich nakładach
inwestycyjnych, do ok. 260 tys. ton. Jednak przy utrzymaniu obecnego systemu
regulacji  produkcji  jej  wzrost  jest  mało  prawdopodobny.  Sytuacja  taka  może
sprzyjać dalszemu pogłębianiu się deficytu w obrotach handlu zagranicznego
produktami skrobiowymi. W sezonie 2006/2007 importowano 330 tys. t skrobi
i jej produktów, a eksport wyniósł prawie 118 tys. t, podczas gdy w sezonie 2004/2005
import wynosił ok. 206 tys. t, przy eksporcie na poziomie ponad 120 tys. t.

Przetwórstwo ziemniaków

Przerób ziemniaków na frytki i chipsy

Ten segment przetwórstwa ziemniaków charakteryzuje się stałą tendencją wzro-
stową. Jest to dział dostarczający produktów wysokoprzetworzonych o stosun-
kowo wysokiej cenie, kierowanych do bardziej zamożnych nabywców.
Według GUS, w 2006 roku wyprodukowano 57,3 tys. t chipsów i 225 tys. t fry-
tek, co w stosunku do 2001 roku oznaczało wzrost produkcji odpowiednio o 57
i 17%. Zgodnie z szacunkiem IERiGŻ-PIB, w 2007 roku produkcja frytek wzro-
sła do 155 tys. t, a chipsów do 60 tys. t.
Obecnie w Polsce spożycie tych produktów jest znacząco niższe niż w krajach
UE i w przypadku frytek wskaźnik ten wynosi 4 kg/osobę oraz 1 kg/osobę dla
chipsów, podczas gdy w UE konsumpcja wynosi odpowiednio ok. 15 kg/osobę
i 1,5 kg/osobę.
Przewiduje się, że dotychczasowe tendencje wzrostu spożycia krajowego i eks-
portu utrzymają się także w latach następnych. Jednak wzrost może być ogra-
niczany niskimi, w porównaniu ze średnią UE, dochodami społeczeństwa oraz
tradycyjnym modelem żywienia.
Tempo dalszego rozwoju tego sektora w Polsce będzie uzależnione od wzro-
stu dochodów ludności, a także od międzynarodowej strategii najważniejszych
firm działających w tej branży.

Przerób ziemniaków na susze spożywcze

W  sezonach  2003/2004
i  2005/2006  przerób  ziem-
niaków na susze był stabilny
i wynosił ok. 130 tys. t. W se-
zonie  2006/2007,  z  powodu
niskich  plonów  przerobiono
tylko 115 tys. t, a w sezonie
2007/2008 ich przerób osza-
cowano na 120 tys. t. Był to
wzrost  o  ponad  41%  w  od-
niesieniu do ostatnich lat przed akcesją, kiedy na produkcję suszów spożyw-
czych wykorzystywano ok. 85 tys. t ziemniaków. Przy stałym zużyciu surowca
w ostatnich latach stabilna była również produkcja suszu. W sezonach 2003/2004
- 2007/2008 kształtowała się ona na poziomie 18-21 tys. t, wobec 12 tys. t w se-

zonach 2001/2002 i 2002/2003. Do produkcji galanterii spożywczej na rynku
krajowym wykorzystuje się ok. 12 tys. t suszy, natomiast reszta jest przezna-
czana na eksport. W związku ze specyficznymi wymaganiami jakościowymi
w odniesieniu do surowca, gospodarstwa uprawiające ziemniaki na potrzeby
zakładów produkcyjnych związane są umowami kontraktacyjnymi, a produ-
cenci suszu spożywczego dokonują zakupów na wolnym rynku tylko w przy-
padku nieurodzaju ziemniaków. Susze spożywcze należą do żywności wysoko-
przetworzonej, której spożycie rośnie w warunkach wzrostu gospodarczego.
W perspektywie najbliższych lat produkcja suszy spożywczych będzie wykazy-
wać tendencję wzrostową, której skala zależeć będzie w dużej mierze od tempa
rozwoju gospodarczego kraju.

Przerób ziemniaków na alkohol (bioetanol)

Społeczność międzynarodowa skłania się coraz bardziej do poszukiwania al-
ternatywnych źródeł energii. Kwestię tę regulują porozumienia międzynaro-
dowe, wśród których najważniejszym jest Ramowa Konwencja Klimatyczna
podpisana przez Polskę w 1992 roku. W rezultacie dalszych prac nad zapobie-
ganiem zmianom globalnego klimatu powstał tzw. protokół z Kioto, zobowią-
zujący kraje – sygnatariusze do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jednym
ze sposobów wywiązania się z przyjętego zobowiązania jest zastąpienie paliwa
kopalnianego (ropy naftowej i jej produktów) w transporcie samochodowym
biopaliwami, w tym również bioetanolem.

Przydatność wybranych surowców do wytworzenia bioetanolu

Źródło: Międzynarodowy rynek biopaliw. Stan rozwoju i perspektyw. FAMMU/FAPA, marzec 2007 r., dane

Kompanii Spirytusowej „Wratislavia” Polmos S.A., M. Dyngus: Rynek biopaliw płynnych w Polsce – perspekty-

wy rozwoju do 2010 roku. Biuro Analiz i Programowania ARR.

Rynki

Według danych GUS, rośnie także zainteresowanie produkcją biopaliw. W 2005
roku wytworzyliśmy 80,9 tys. t (ok. 0,1 mld l) bioetanolu, rok później już 119,3
tys. t (0,15 mld l). Coraz większą część produkcji bioetanolu przeznacza się na do-
mieszkę z benzyną – 66% w 2005 roku i 72% rok później. Produkcja biodiesla cieszy
się mniejszym powodzeniem, gdyż w 2005 roku uzyskano 64,3 tys. t tego paliwa,
a w 2006 roku 89,2 tys. t. Również większa część produkcji biodiesla jest przezna-
czana na domieszkę z olejem napędowym – 23% w 2005 roku i 36,5% rok później.
Badania nad przydatnością poszczególnych roślin do produkcji bioetanolu wskazu-
ją, że ziemniak, przyjmując ogólnokrajowe wyniki w uprawach, przegrywa konku-
rencję w wydajności etanolu z 1 tony z kukurydzą i z pszenicą czy żytem, natomiast
pod względem wydajności etanolu z 1 ha może konkurować z pszenicą i żytem.
Należy jednakże zaznaczyć, że plony ziemniaków skrobiowych w gospodarstwach
towarowych sięgają 30-35 t/ha. Przy takich wynikach uprawy koszt wyproduko-
wania 1 litra spirytusu według szacunków z 2004 roku wynosi poniżej 1,50 zł.
Przy prognozowanym zużyciu benzyn w Polsce (ok. 3,8 mln t w 2010 roku),
produkcja i zużycie bioetanolu powinna osiągnąć poziom ok. 350 tys. t (463
tys. m

) w 2010 roku. Pokrycie zapotrzebowania na ziemniak jako surowiec do

produkcji bioetanolu, pozwalające osiągnąć zakładany wskaźnik jego udziału
w paliwach płynnych w 2010 roku, wymagałoby – przyjmując wysokość plo-
nów i uzysk etanolu z 1 ha ogółem – uprawy co najmniej 241 tys. ha ziem-
niaków  (ok.  40%  obecnej  powierzchni  upraw  ziemniaka  w  Polsce).  Gdyby
w Polsce oprzeć pozyskiwanie etanolu tylko i wyłącznie z ziemniaka, jego po-
wierzchnia potrzebna do zaspokojenia 100% popytu na paliwo, wymagałaby
minimum  4,2  mln  ha,  ok.  37%  całkowitej  powierzchni  upraw  w  kraju.  Przy
produkcji ziemniaka o zawartości skrobi 19% i więcej byłoby to już co najmniej
o połowę mniej. W skali światowej ziemniak nie jest uznawany za alternatywę
do produkcji bioetanolu.

Wsparcie sektora skrobi ziemniaczanej

Od momentu akcesji Polski do struktur europejskich sektor skrobi ziemnia-
czanej wspierany jest za pośrednictwem Agencji Rynku Rolnego. Wsparcie to
odbywa się poprzez realizację mechanizmów wspomagających zarówno planta-
torów ziemniaków skrobiowych, jak również producentów i eksporterów skro-
bi i stanowi istotny element poprawy opłacalności tego kierunku uprawy oraz
produkcji przemysłowej.

Przetwórstwo ziemniaków

Zrealizowane płatności dla plantatorów ziemniaków skrobiowych

*Stan na 31 maja 2008 r.
Źródło: Biuro Produktów Roślinnych ARR.

Wsparcie udzielane plantatorom ziemniaków skrobiowych odbywa się poprzez
system dopłat do skrobi zawartej w ziemniakach dostarczonych w ramach kon-
traktacji. Wysokość dopłaty jest corocznie ogłaszana przez Radę Ministrów
i jest zróżnicowana w zależności od zawartości skrobi w ziemniakach.

Zrealizowane premie produkcyjne dla producentów skrobi

*Stan na 31 maja 2008 r.
Źródło: Biuro Produktów Roślinnych ARR.

Działania wspierające producentów skrobi ziemniaczanej są realizowane za po-
mocą mechanizmu wypłat premii produkcyjnych. Premia wypłacana jest auto-
ryzowanym przez ARR wytwórcom skrobi wyprodukowanej w zakresie przy-
znanego limitu produkcji. Warunkiem przyznania premii produkcyjnej jest
wywiązanie się producenta skrobi z płatności wobec plantatorów ziemniaków
za dostarczony surowiec.

Rynki

Wypłacone refundacje do eksportu skrobi ziemniaczanej

*Stan na 31 maja 2008 r.
Źródło: Biuro Administrowania Obrotem Towarowym z Zagranicą ARR.

Rynek światowy jest istotnym kierunkiem zbytu dla unijnego sektora skrobi
i jej produktów. Z tego względu, w celu zminimalizowania różnic między ce-
nami skrobi na świecie i w Unii Europejskiej, stosuje się system refundacji eks-
portowych. Stawka refundacji do eksportu skrobi jest ustalana przeważnie raz
w miesiącu i zmienia się w zależności od sytuacji rynkowej zarówno w UE, jak
i na rynku zewnętrznym.

* * *

Ziemniaki  są  jedną  z  roślin  tradycyjnie  uprawianych  w  Polsce  i  w  tej  części
Europy. Krajowi rolnicy posiadają bogate doświadczenie i umiejętności uprawy
ziemniaków, a jedynym często ograniczeniem rozwoju jest sytuacja finansowa,
nie pozwalająca zwiększać nakładów na środki produkcji. Ważną rolę w tym
obszarze  pełnią  krajowe  jednostki  naukowo-badawcze,  dzięki  pracy  których
powstało szereg odmian o dobrych cechach plonotwórczych i biologicznych.
Poza wszelkimi dyskusjami pozostają kwestie dotyczące wartości odżywczych
ziemniaków oraz względnie niskich wymagań agrotechnicznych. Bulwy ziem-
niaków są bogate w witaminy oraz składniki mineralne, nie wymagają żyznych
gleb i spełniają istotną rolę w zmianowaniu. Ważnym kierunkiem wykorzysta-
nia ziemniaków jest przemysł i przetwórstwo. W Polsce szczególny potencjał
rozwojowy  posiada  produkcja  gotowych  ziemniaczanych  wyrobów  spożyw-
czych, takich jak frytki czy chipsy, co zawdzięczamy rosnącemu zapotrzebo-

Przetwórstwo ziemniaków

Rynek drobiu i jaj w roku 2007

i perspektywy na rok 2008

Dr Grzegorz Dybowski

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
– Państwowy Instytut Badawczy

Pozytywne zmiany w otoczeniu rynku drobiarskiego

W 2007 roku polska gospodarka wykazywała najwyższe w całym dziesięciole-
ciu tempo rozwoju. Wysoka dynamika produkcji przemysłowej, budownictwa
oraz handlu krajowego i zagranicznego przyczyniła się do redukcji bezrobocia,
poprawy  wyników  finansowych  przedsiębiorstw  oraz  wzrostu  wynagrodzeń.
To z kolei zdynamizowało spożycie indywidualne. Te pozytywne tendencje za-
częły jednak wygasać w drugiej połowie roku, gdyż rozwój gospodarczy został
zakłócony przez symptomy mogące prowadzić do nierównowagi makroekono-
micznej. Chodzi tu głównie o rosnącą inflację, silną presję płacową, drożejący
kapitał i spadającą konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, wywołaną ros-
nącymi kosztami oraz aprecjacją złotego.
W  2007  roku  na  rynku  rolnym  wzrosły  ceny  podstawowych  produktów  ro-
ślinnych, a także drobiu i mleka. Obniżyły się natomiast ceny trzody chlewnej
i bydła. Drugi rok z rzędu relacje cen produktów sprzedawanych i nabywanych
przez rolników (tzw. nożyce cen) były korzystne dla rolnictwa. Jednak rosnące
ceny pasz powodowały pogorszenie opłacalności produkcji, szczególnie trzody
chlewnej i drobiu. Od kilku miesięcy ma też miejsce silny wzrost cen detalicz-
nych żywności. Jest on spowodowany nie tylko czynnikami wewnętrznymi, ale
też sytuacją na globalnym rynku rolnym i żywnościowym.

Duże uzależnienie od eksportu

W 2007 roku produkcja mięsa drobiowego wyniosła ok. 1115 tys. ton i była
o 7,5% wyższa niż przed rokiem. W pierwszym półroczu produkcja wzrosła
o ponad 4%. Zwiększający się szybko popyt eksportowy spowodował, że cały
przyrost podaży został przeznaczony na pokrycie przyrostu eksportu. Stało się

Rynki

to istotną przyczyną wzrostu cen na rynku krajowym oraz znacznej poprawy
koniunktury w drobiarstwie. Dobra koniunktura przyczyniła się do przyspie-
szenia wzrostu produkcji w drugim półroczu do 10,5%. Przyspieszenie dyna-
miki wzrostu produkcji w całym roku było więc spowodowane przede wszyst-
kim szybko rosnącym eksportem, który w 2007 roku osiągnął poziom ok. 260
tys. ton, o 20% wyższy niż w 2006 roku. Równocześnie jest to poziom ponad
2,5-krotnie wyższy niż przed akcesją do UE. W 2007 roku eksport drobiu sta-
nowił już 23% jego produkcji. Głównymi rynkami zbytu były Niemcy, Wielka
Brytania, Czechy oraz Francja. Poza UE eksport kierowany był przede wszyst-
kim do krajów azjatyckich.
Tak duże uzależnienie sektora drobiarskiego od sprzedaży zagranicznej powo-
duje, że staje się on coraz bardziej wrażliwy zarówno na zmiany warunków lo-
kowania towaru na rynkach zbytu, jak i na rosnący poziom kursu walutowego.
Stale umacniający się złoty zaczyna redukować opłacalność eksportu i staje się
zagrożeniem  dla  dalszej  ekspansji  eksportowej,  bez  której  rozwój  branży  dro-
biarskiej byłby bardzo trudny. Tym bardziej, jeśli wyhamowanie czynników pro-
eksportowych zbiega się ze wzrostem kosztów produkcji wynikającym nie tylko
z rosnących cen zbóż i pasz, ale także z coraz wyższych kosztów energii i paliw.
W 2007 roku wolumen importu mięsa drobiowego przekroczył 97 tys. ton – był
o 9% większy niż w roku poprzednim. Wzrost importu miał miejsce drugi rok
z rzędu, choć jego dynamika zmniejszyła się w relacji do 2006 roku (+17%).
Import stanowi ok. 10% krajowej konsumpcji mięsa drobiowego. Wzrostowi
zakupów  drobiu  za  granicą  sprzyjał  mocny  złoty.  Głównymi  dostawcami  na
polski rynek były: Wielka Brytania, Holandia i Niemcy, a spośród państw nie
należących do UE – Brazylia. Jednak jej udział w całkowitym imporcie mięsa
drobiowego nie przekraczał 3%.
Wyniki osiągnięte w handlu zagranicznym drobiem w 2007 roku były korzyst-
ne. Wpływy z eksportu wyniosły ponad 650 mln euro i były aż o 40% większe
niż przed rokiem. Dodatnie saldo obrotów przekroczyło 0,5 mld euro, co ozna-
cza wzrost o 47% w relacji do roku poprzedniego. Wynikało to m.in. z wysokich
cen na rynku unijnym, na którym tempo wzrostu spożycia wyprzedzało dyna-
mikę przyrostu produkcji. Polska lokuje na rynku wspólnotowym ponad 90%
sprzedaży zagranicznej drobiu. Wzrost cen na tym rynku znalazł więc odzwier-
ciedlenie w dwukrotnie szybszej dynamice wywozu w ujęciu wartościowym niż
ilościowym.

Rynki

Tabela 1. Produkcja i rozdysponowanie mięsa drobiowego

Wyszczególnienie

2004

2005

2006

2007

2008*

Produkcja (tys. ton)

916

1016

1037

1115

1180

Eksport (tys. ton)

132

186

215

260

277

(mln euro)

282,2

411,8

464,1

655,1

737,0

Import (tys. ton)

(mln euro)

93,8

97,1

103,4

127,4

127,0

Saldo handlu zagranicznego

(mln euro)

188,4

360,74

527,7

610,0

Spożycie (tys. ton)

873

912

911

952

987

* prognoza
Źródło: GUS, CIHZ, CAAC.

Wolniejszy przyrost produkcji przemysłowej

Przemysłowa produkcja mięsa drobiowego była w 2007 roku tylko o 1,5% więk-
sza niż przed rokiem, a produkcja podstawowych przetworów drobiowych zbli-
żona do ubiegłorocznej. Oznacza to istotne spowolnienie dynamiki przemy-
słowej produkcji mięsa drobiowego, która w roku 2005 zwiększyła się o 19,5%,
a w roku 2006 o 5,5%. Według wstępnych danych GUS, produkcja podstawo-
wych asortymentów przetworów drobiowych – wędlin, konserw oraz wyrobów
wędliniarskich – wyniosła w 2007 roku ok. 161 tys. ton. Jest to wielkość zbliżona
do poziomu z roku poprzedniego. W latach 2003-2005 roczne tempo wzrostu
produkcji przetworów drobiowych wynosiło ok. 13%. Również w przypadku
przetworów mamy więc do czynienia z istotnym spowolnieniem jej rozwoju
w 2007 roku.
Ceny zbytu w zakładach drobiarskich wykazywały w 2007 roku silny wzrost
(z wyjątkiem grudnia). Jednocześnie jednak charakteryzowały się znacznymi
wahaniami w okresach krótkich. Mimo wzrostowej tendencji cen sprzedaży,
Polska pozostaje jednym z najtańszych dostawców drobiu na jednolitym rynku
UE. W 2007 roku średni poziom ceny polskiej stanowił ok. 70% przeciętnej
ceny unijnej. Tłumaczy to tak silne nastawienie polskich firm drobiarskich na
rozwój sprzedaży do innych krajów Wspólnoty.

Rynek drobiu i jaj

Tabela 2. Przemysłowa produkcja przetworów drobiarskich

w zakładach o zatrudnieniu powyżej 9 osób (w tys. ton)

Lata

Wędliny

Konserwy

Wyroby wędliniarskie

2004

109,2

36,6

21,6

2005

126,0

34,0

25,1

2006

96,3

33,4

30,0

2007*

97,0

34,0

30,0

* szacunki IERiGŻ-PIB
Źródło: dane GUS.

Znacząca poprawa wyników finansowych firm drobiarskich

Dobra koniunktura na rynku drobiu przyczyniła się do poprawy wyników finan-
sowych firm drobiarskich. W 2007 roku były one najlepsze od początku lat 90.
Rentowność netto ukształtowała się na znacznie wyższym poziomie niż w latach
poprzednich. Przychody ze sprzedaży zwiększyły się o 30%. Wpływy z eksportu
stanowiły prawie 20% ogólnych przychodów firm i były o 44% wyższe niż przed
rokiem. Poprawiła się też rentowność operacyjna, a także zdolność do regulowa-
nia bieżących zobowiązań. Obniżył się natomiast poziom inwestowania. Można
ocenić, że było to następstwem zarówno dużego wysiłku inwestycyjnego podej-
mowanego w latach poprzednich w celu dostosowania się do warunków i wymo-
gów unijnego rynku, jak i bardzo trudnego dla branży drobiarskiej 2006 roku.

Tabela 3. Wyniki finansowe przedsiębiorstw o zatrudnieniu

powyżej 9 osób

Lata

Rentowność

brutto w %

Rentowność

netto w %

Płynność

bieżąca

Cash flow

w %

Stopa

inwestowania

2004

0,80

0,60

1,03

2,21

2,50

2005

1,73

1,39

1,09

3,03

1,90

2006

1,00

0,78

1,04

2,66

1,70

2007

2,03

1,67

1,14

3,37

1,12

Źródło: obliczenia IERiGŻ-PIB na podstawie danych GUS.

Rynki

Rok 2007 pozwolił na odrobienie strat, mimo drożejących już pasz i innych
nakładów produkcyjnych. Pogorszenie koniunktury w końcu roku, związane
z wykryciem w stadach towarowych żywca drobiowego wirusa ptasiej grypy, nie
zmieniło zasadniczo dobrej oceny całego roku. Droższe pasze, poza okresem
spadku cen skupu w końcu roku, były rekompensowane wzrostem cen żyw-
ca drobiowego. Rosnące koszty produkcji konsumowały jednak coraz większą
część marży produkcyjno-handlowej.

Wzrost cen detalicznych drobiu hamuje dynamikę konsumpcji

Zużycie mięsa drobiowego na rynku wewnętrznym kształtowało się w 2007
roku na poziomie o niespełna 5% wyższym niż rok wcześniej. Jednak realizacja
przyrostu krajowego popytu dokonała się przede wszystkim poza podstawowy-
mi kanałami handlu detalicznego. Korespondowało to z rosnącym wolumenem
produkcji pozaskupowej. Już trzeci rok z rzędu znacząco, bo o 52%, zwiększyły
się obroty wolnorynkowe produktami drobiarskimi. Większy był też poziom
samozaopatrzenia. Natomiast dostawy do sieci handlowych ponownie nie-
znacznie się obniżyły (w 2007 roku o 1,5% w relacji do roku poprzedniego).

Tabela 4. Ceny detaliczne drobiu (w zł za 1 kg)

Wyszczególnienie

Kurczę

patroszone

Filet z piersi

indyka

Pasztet

drobiowy

Wątroba

drobiowa

I połowa 2006

4,74

14,01

9,39

6,21

II połowa 2006

4,90

14,70

9,37

6,01

I połowa 2007

6,15

16,86

9,47

6,17

II połowa 2007

6,31

18,22

9,59

6,18

Luty 2008

6,02

19,30

9,82

6,24

Źródło: dane GUS.

W 2007 roku znacząco wzrosły ceny detaliczne drobiu. Mięso drobiowe po-
drożało  w  relacji  do  pozostałych  nośników  białka  zwierzęcego.  Decydował
o  tym  głównie  wzrost  cen  kurcząt.  Drożejący  drób  przyczynił  się  do  wyha-
mowania  występującej  w  latach  poprzednich  wzrostowej  tendencji  spożycia.
W  2007  roku  udział  konsumpcji  mięsa  drobiowego  w  całkowitym  spożyciu

Rynek drobiu i jaj

Rynki

mięsa był zbliżony do poziomu sprzed roku. Według badań budżetów gospo-
darstw domowych, bezpośrednia konsumpcja mięsa drobiowego obniżyła się
w 2007 roku o 5%, natomiast spożycie wędlin drobiowych nie zmieniło się.
Zwiększeniu uległo więc spożycie drobiu w żywieniu zbiorowym.

Gorsze perspektywy na 2008 rok

W początkach 2008 roku sprzedaż przemysłowych mieszanek paszowych dla
drobiu wzrosła o prawie 10%. Ceny piskląt utrzymywały się na relatywnie wy-
sokim poziomie, a ceny skupu żywca ponownie zaczęły rosnąć. Jednak biorąc
pod uwagę coraz wyższe koszty produkcji, szczególnie koszty pasz i energii,
oraz fakt, że mocny złoty coraz bardziej ograniczać będzie opłacalność ekspor-
tu, prawdopodobne wydaje się spowolnienie dynamiki wzrostu zarówno pro-
dukcji, jak i wywozu drobiu za granicę w 2008 roku.

Przewiduje się, że produkcja mięsa drobiowego będzie o 6% większa od pozio-
mu ubiegłorocznego i wyniesie ok. 1180 tys. ton. Eksport wzrośnie w tempie
trzykrotnie wolniejszym niż w roku ubiegłym, bo tylko o ok. 7%. Jego wolumen
można szacować na 275-280 tys. ton. Warunkiem jest przynajmniej stabilizacja
kursu złotego do euro, wznowienie eksportu drobiu na rynek rosyjski i pozy-
skanie środków unijnych na rozwój.

Ze względu na drogie pasze niektórzy producenci rezygnują z chowu kurcząt.
Jednak efekt braku surowca, odzwierciedlony w silniejszym wzroście jego cen,
może wystąpić dopiero za kilka miesięcy. Jednak przewagi konkurencyjne wy-
stępują w polskim łańcuchu zaopatrzeniowym na poziomie wyrobu gotowego
o wyższej wartości dodanej. Koszty produkcji żywca drobiowego są natomiast
w Polsce relatywnie wysokie. Dalszy wzrost cen skupu będzie więc negatyw-
nie wpływał na rentowność firm drobiarskich, obniżając margines ich konku-
rencyjności. Dotyczy to szczególnie rynku wewnętrznego, na którym wystą-
pić może bariera popytu związana z wysokimi cenami detalicznymi. Niektóre
ubojnie już myślą więc o rozwoju własnej bazy surowcowej, aby stabilizować
podaż i koszty żywca rzeźnego. W niektórych okresach można też taniej spro-
wadzić żywiec z zagranicy.
W początku 2008 roku miał miejsce dalszy wzrost cen detalicznych drobiu.
W skali całego roku średnie ceny mięsa drobiowego będą prawdopodobnie

Rynek drobiu i jaj

o 5-6% wyższe niż w 2007 roku. Popyt na drób może więc ulec ograniczeniu.
W przeciwnym kierunku będzie oddziaływać przewidywany wzrost cen wie-
przowiny w drugim półroczu 2008 roku. Zużycie mięsa drobiowego w kraju
wzrośnie więc w 2008 roku jednak w tempie wolniejszym niż w roku ubiegłym.

Wzrost eksportu pobudza produkcję, rosnące ceny hamują

konsumpcję jaj

Również rynek jaj spożywczych znajdował się w 2007 roku pod silnym wpły-
wem sprzedaży zagranicznej. Czynnikiem pobudzającym wzrost produkcji jaj
był 60-procentowy przyrost wolumenu ich wywozu. Według wstępnych sza-
cunków, produkcja jaj osiągnęła poziom ok. 560 tys. ton, o 2,5% wyższy niż
w  latach  2005  i  2006.  Rosnący  wywóz,  który  stanowi  już  18%  produkcji  jaj
i 23% ich krajowego zużycia, jest jedynym czynnikiem podtrzymującym wyso-
ki poziom produkcji. Krajowa konsumpcja jaj maleje i w 2007 roku ponownie
obniżyła  się  w  relacji  do  roku  poprzedniego.  Wywóz  decyduje  też  w  dużym
stopniu o poziomie cen na rynku krajowym i opłacalności produkcji jaj.

Tabela 5. Produkcja i rozdysponowanie jaj

Wyszczególnienie

2004

2005

2006

2007

2008*

Produkcja (tys. ton)

521

545

546

560

570

Eksport (tys. ton)

112

(mln euro)

20,1

39,5

55,3

94,3

106,0

Import (tys. ton)

(mln euro)

3,1

9,7

10,8

11,6

14,0

Saldo handlu zagranicznego

(mln euro)

17,0

29,8

44,5

82,7

92,0

Spożycie (tys. ton)

447

448

431

420

418

* prognoza
Źródło: GUS, CIHZ, CAAC.

W 2007 roku rynek jaj charakteryzował się, podobnie jak rynek mięsa drobio-
wego, dobrą koniunkturą. Silny wzrost cen na rynku unijnym sprzyjał wzro-
stowi wywozu jaj z Polski do innych krajów Wspólnoty. Ta dobra koniunktura

w 2007 roku i na początku roku 2008 może spowodować większe wstawienia
piskląt kur niosek do odchowu, tworząc potencjał dla wzrostu produkcji jaj. Jed-
nak drożejące pasze, mocny złoty i rosnąca inflacja będą czynnikami hamującymi
dalszy szybki rozwój produkcji i eksportu. Bazując na takich przesłankach można
przewidywać, że tempo wzrostu produkcji jaj nie przekroczy w 2008 roku 2%,
a eksportu 12-13%. Będą to więc wskaźniki niższe niż w roku ubiegłym.
Od kilku lat rynek jaj przeznaczonych do przerobu na przetwory jest bardzo
niestabilny, czego efektem są silne krótkookresowe wahania cen skupu. Rów-
nież produkcja przetworów z jaj charakteryzuje się zmiennością. Do 2005 roku,
mimo wahań, utrzymywał się trend wzrostowy. W 2006 roku nastąpił spadek
produkcji przetworów jajecznych, a w 2007 roku – ponowny wzrost. Czynni-
kiem sprawczym tego wzrostu był rosnący popyt zagraniczny na polskie prze-
twory z jaj. Ożywienie na tym rynku nastąpiło szczególnie w drugim półroczu
2007 roku, czego efektem był 46-procentowy wzrost cen skupu jaj do przetwór-
stwa. Sprzedaż zagraniczna podwoiła się w relacji do 2006 roku. Równocześnie
od początku 2005 roku nasila się wzrostowa tendencja w imporcie przetworów
z jaj. W 2007 roku import ten ukształtował się na poziomie o 34% wyższym
niż przed rokiem. Sprzyjał temu znaczący wzrost cen na rynku krajowym oraz
mocny złoty. Przedmiotem przywozu z zagranicy był głównie proszek jajeczny
– produkt konkurencyjny ze względu na cenę.
W  2007  roku  wywóz  jaj  konsumpcyjnych  wyniósł  prawie  90  tys.  ton  i  był
o 57% większy niż w roku poprzednim. Udział eksportu (łącznie z przetworami)
w produkcji jaj zwiększył się do 16% wobec 11% w 2006 roku. Głównymi ryn-
kami zbytu były Niemcy, Czechy, Dania, Holandia i Węgry, a z państw poza-
unijnych: Norwegia i Wyspy Bahama. Odwrotna, bo spadkowa tendencja wy-
stępuje w imporcie jaj. W 2007 roku był on o 3% mniejszy niż rok wcześniej.
Zdecydowały o tym mniejsze zakupy dokonywane w Niemczech i Holandii.
Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego jajami spożywczymi i przetwora-
mi z jaj zwiększyło się do 83 mln euro, o 86%. W 2008 roku przewiduje się dalszą
poprawę tego salda o ok. 10%. Rynek jaj w UE jest znacznie bardziej ustabilizo-
wany niż rynek mięsa drobiowego. W 2008 roku łączna produkcja jaj w krajach
Wspólnoty będzie prawdopodobnie zbliżona do poziomu z roku poprzedniego.
W 2007 roku średnie ceny detaliczne jaj wzrosły o 5%. Tempo ich wzrostu było
zbliżone do dynamiki cen produktów mięsnych i mlecznych. Jednak w relacji
grudzień do grudnia jaja podrożały w 2007 roku o ponad 11%. Spowodowało

Rynki

to utrzymanie się spadkowej tendencji w spożyciu jaj obserwowanej już w 2006
roku. Według badań budżetów gospodarstw domowych, konsumpcja bezpo-
średnia jaj obniżyła się o 3,6%. Przewiduje się, że w 2008 roku jaja będą nadal
drożały, jednak nie tak szybko jak wyroby mięsne. Można więc sądzić, że kon-
sumpcja obniży się jedynie nieznacznie.

Rynek drobiarski – szanse i zagrożenia rozwoju

Podsumowując należy pozytywnie ocenić rozwój polskiego rynku drobiarskie-
go w 2007 roku. Dobra koniunktura, jaka panowała na tym rynku przez więk-
szą część roku, była następstwem szybko rosnącego wywozu zarówno mięsa
i przetworów z drobiu, jak i jaj. Dynamicznie zwiększający się do niedawna
popyt wewnętrzny był podstawowym czynnikiem pobudzającym wzrost pro-
dukcji drobiarskiej. Obecnie funkcję taką przejął popyt zagraniczny znajdujący
odzwierciedlenie w szybkim rozwoju handlu zagranicznego. W ostatnich latach
bowiem zmniejsza się bezpośrednie spożycie mięsa drobiowego i jaj, notowane
przez budżety gospodarstw domowych. W 2007 roku negatywnie na poziom
konsumpcji oddziaływały rosnące ceny detaliczne drobiu. Ich dynamika wy-
przedzała tempo wzrostu cen innych mięs i całej żywności. Sprzedaż zagranicz-
na, lokowana głównie na rynku unijnym o relatywnie wysokim poziomie cen,
zapewniała nie tylko możliwość zagospodarowania przyrostu podaży, ale także
rentowność produkcji drobiarskiej, mimo silnego wzrostu cen pasz i innych
elementów kosztów produkcji.
Rok 2008 może okazać się jednak mniej korzystny dla branży drobiarskiej ze
względu na coraz wyższe koszty produkcji, które tylko do pewnego stopnia moż-
na rekompensować wzrostem cen. Drożejąca żywność może bowiem wywołać
barierę popytu na rynku wewnętrznym. Z kolei nadwartościowy złoty konsu-
muje znaczną część marży handlowej, sprzyja rozwojowi importu i utrudnia
konkurowanie na rynkach zagranicznych. Pozytywnie na rynek drobiu w 2008
roku oddziaływać będą natomiast przewidywane relatywnie wysokie ceny wie-
przowiny, związane z cyklem produkcyjnym trzody chlewnej.

Rynek drobiu i jaj

Prawo – w skrócie

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 kwietnia
2008 roku w sprawie wysokości pomocy do plantacji trwałych w 2008 roku (Dz.
U. nr 76, poz. 455) – akt ten został wydany na podstawie delegacji ustawowej
zawartej w art. 29a ust. 13 ustawy z 26 stycznia 2007 roku o płatnościach w ra-
mach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. nr 35, poz. 217, z późn. zm.).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 29 kwietnia
2008 roku w sprawie wzoru imiennego upoważnienia do wykonywania czynności
kontrolnych dotyczących płatności bezpośredniej, płatności uzupełniającej, płat-
ności cukrowej oraz płatności do pomidorów (Dz. U. nr 76, poz. 456) – akt ten
został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 34 ust. 1 pkt
2 ustawy z 26 stycznia 2007 roku o płatnościach w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego (Dz. U. nr 35, poz. 217, z późn. zm.).

* * *

Ukazało  się  rozporządzenie  Ministra  Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi  z  10  kwiet-
nia 2008 roku w sprawie wysokości opłat za pobranie urzędowych prób i dokona-
nie  oceny  materiału  siewnego  oraz  za  dokonanie  oceny  tożsamości  odmianowej,
a także terminów i sposobów uiszczania tych opłat (Dz. U. nr 77, poz. 460) – akt ten
został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 52 ust. 7 ustawy
z 26 czerwca 2003 roku o nasiennictwie (Dz. U. 2007 nr 41, poz. 271, z późn. zm.).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 17 kwietnia
2008 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy

Prawo

Zestawienie aktów prawnych, które ukazały się w maju 2008 r.

finansowej w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników
i posiadaczy lasów” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007-2013 (Dz. U. nr 78, poz. 470) – akt ten został wydany na podstawie delega-
cji ustawowej zawartej w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 marca 2007 roku o wspie-
raniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu
Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. nr 64, poz. 427).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 24 kwietnia
2008 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy fi-
nansowej w ramach działania „Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związa-
nej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez scalanie gruntów”
objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. nr
80, poz. 480) – akt ten został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej
w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 marca 2007 roku o wspieraniu rozwoju obszarów
wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (Dz. U. nr 64, poz. 427).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 28 kwietnia
2008 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków po-
bierania próbek artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. nr 82, poz. 499) – akt ten
został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 34 pkt 1 usta-
wy z 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych
(Dz. U. 2005 nr 187, poz. 1577, z późn. zm.).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 maja 2008
roku zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Różnicowanie w kierun-
ku działalności nierolniczej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007-2013 (Dz. U. nr 85, poz. 519) – akt ten został wydany na podstawie

W skrócie

delegacji ustawowej zawartej w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 marca 2007 roku
o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Fun-
duszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. nr 64, poz. 427).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Finansów z 15 maja 2008 roku zmieniają-
ce rozporządzenie w sprawie przyznania Agencji Restrukturyzacji i Moderniza-
cji Rolnictwa tymczasowej akredytacji jako agencji płatniczej, w zakresie urucha-
miania środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji
oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. nr
89, poz. 543) – akt ten został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej
w art. 5 ust. 2 ustawy z 22 września 2006 roku o uruchamianiu środków pocho-
dzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie Wspólnej
Polityki Rolnej (Dz. U. nr 187, poz. 1381, z późn. zm.).

* * *

Ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 maja 2008
roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie powinny spełniać
jednostki organizacyjne, którym można powierzyć przeprowadzanie kontroli do-
tyczących płatności do gruntów rolnych i płatności cukrowej oraz roślin energe-
tycznych przeznaczonych na cele energetyczne (Dz. U. nr 90, poz. 552) – akt ten
został wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 34 ust. 1 pkt
1 ustawy z 26 stycznia 2007 roku o płatnościach w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego (Dz. U. nr 35, poz. 217, z późn. zm.).

Oprac. Robert Gawrychowski

Prawo

Unia Europejska – w skrócie

Polityka rolna

Planowany wzrost wykorzystania biopaliw

i odnawialnych źródeł energii

Komisja Europejska przygotowała propozycje rozwiązań prawnych dotyczących
zużycia biopaliw, których udział w paliwach ogółem w 2020 roku w krajach Unii
Europejskiej ma wzrosnąć do 10%. Propozycje te zostaną zaprezentowane w Par-
lamencie Europejskim i Radzie Ministrów. Komisja zapewniła, że wzrost zużycia
biopaliw nie spowoduje wzrostu cen żywności.

Wsparcie dla węgierskich hodowców świń

Węgierscy rolnicy utrzymujący świnie otrzymają wsparcie w łącznej wysokości 14-15
mld forintów (55-59 mln euro). Ze środków krajowych będzie pochodziło 10 mld fo-
rintów (39 mln euro). Pozostałe fundusze dostarczy budżet Unii. Pomoc ta ma ogra-
niczyć różnicę między cenami uzyskiwanymi przez rolników a kosztami produkcji.
Ceny żywca wieprzowego wyniosły ostatnio 250-260 forintów/kg (0,90-1,0 euro/kg).
Koszt wyhodowania tucznika wyniósł natomiast 360 forintów/kg (1,42 euro/kg).

Hiszpania wspiera chów owiec i kóz

W Hiszpanii ogłoszono plan wspierania chowu owiec i kóz. W latach 2008-
2012 przeznaczono na to 350 mln euro. Hodowcy będą otrzymywać również
fundusze pochodzące z budżetu Unii. Planowana jest także promocja spożycia
produktów owczych i kozich. Z pomocy skorzysta około 255 tys. hodowców.
Wspierana będzie też hodowla krajowych ras zwierząt.

Dochody rolników

Wzrost dochodów rolników w Unii Europejskiej w 2007 roku

Według danych ogłoszonych przez Eurostat, w 2007 roku dochody rolników
w 27 krajach Unii Europejskiej, w przeliczeniu na jednego pracownika, w war-
tościach realnych były średnio o 5,4% większe niż rok wcześniej. Było to wy-

Unia Europejska

nikiem zarówno wzrostu dochodów (o 3,1%), jak i zmniejszenia zatrudnienia
w rolnictwie (o 2,2%).Produkcja rolnicza zwiększyła się w 2007 roku pod wzglę-
dem wartości o 4,3%. Wzrost ten zanotowano głównie w produkcji roślinnej
(o 7,8%). Ceny produktów roślinnych uzyskiwane przez producentów zwięk-
szyły się o 10,4%. Ceny zbóż wzrosły o 46,2%, a roślin oleistych – o 21,9%. Istot-
nie spadły ceny oliwy (o 19,4%) i buraków cukrowych (o 12,8%). Pod względem
ilości produkcja roślinna spadła o 1,7%. Produkcja zbóż zmniejszyła się o 2,9%,
świeżych warzyw – o 1,7%, a owoców – o 5,7%. Wartość produkcji zwierzęcej
wzrosła jedynie o 0,6%. Pod względem ilości zmniejszyła się ona o 1,5%, a ceny
uzyskiwane  przez  producentów  spadły  średnio  o  0,5%.  Ceny  mleka  wzrosły
o 8,8%, a wielkość jego produkcji zmniejszyła się o 0,3%. Produkcja żywca wie-
przowego  wzrosła  pod  względem  ilości  o  4,9%,  a  jego  ceny  spadły  o  12,4%.
Ceny pasz zwiększyły się o 14,0%, a koszt zużytej energii spadł o 2,6%.

Wzrost dochodów w rolnictwie brytyjskim

Według opracowanego ostatnio raportu, łączne dochody w rolnictwie brytyjskim
w 2007 roku osiągnęły 3 mld funtów szterlingów (4,28 mld euro) –o 10% więcej
niż rok wcześniej. W 2008 roku dochody te wzrosną najprawdopodobniej do 4
mld funtów (5,7 mld euro) – o 33%. Będzie to najlepszy wynik ekonomiczny
w rolnictwie brytyjskim od połowy lat 90. Wzrost dochodów jest wynikiem przed
wszystkim wzrostu cen zbóż i mleka, które w dalszym ciągu będą rosły.

Dochody w rolnictwie irlandzkim

Minister rolnictwa Irlandii, Mary Coughlan, opisała rok 2007 jako korzyst-
ny dla rolnictwa. Dochody w rolnictwie wzrosły ogółem o 7,3% (w porównaniu
do roku poprzedniego) i osiągnęły 2,5 mln euro. Ten korzystny wynik jest przede
wszystkim efektem wzrostu cen produktów mleczarskich i zbóż. Dochód w sekto-
rze mleczarskim zwiększył się o 23%, a wartość sprzedanego zboża wzrosła o 73%.
Wystarczyło to do zrównoważenia efektu niekorzystnych warunków pogodowych
oraz spadku dochodów w innych działach rolnictwa. Dochody hodowców bydła
mięsnego zmniejszyły się o 2,6%, a hodowców owiec – o 1,5%. Jednocześnie koszt
zużytej energii zwiększył się o 5,4% (17 mln euro). Ocenia się, że wysokie ceny zbóż
i produktów mleczarskich utrzymają się w roku bieżącym, a niewielki spadek pro-
dukcji mięsa wpłynie korzystnie na jego ceny. Irlandia zamierza walczyć o zwięk-
szenie kwoty produkcji mleka i rozwój tego sektora produkcji.

Unia Europejska

Rynki

Wzrost sprzedaży ciągników we Francji

W 2007 roku we Francji sprzedano o 7,6% więcej ciągników rolniczych niż rok
wcześniej. Większość z nich stanowiły ciągniki standardowe (71%). Ich sprze-
daż wzrosła o 6,4%. Średnio ich moc wyniosła 122 KM (w 1999 roku – 107
KM). Sprzedaż ciągników o mocy 120-150 KM zwiększyła się w ub.r. o 19%,
a o mocy ponad 180 KM – o 68%. Zmniejszyła się natomiast (o 9%) sprzedaż
ciągników o mocy 60-80 KM. Sprzedaż wąskich ciągników, przeznaczonych do
pracy w winnicach i sadach wzrosła, o 3,9%. Ocenia się, że w br. sprzedaż stan-
dardowych ciągników zwiększy się o kolejne 4%.

Rosnąca sprzedaż ciągników w Wielkiej Brytanii

Liczba ciągników rolniczych (o mocy ponad 50 KM) sprzedanych w Wielkiej
Brytanii w 2007 roku była o 14,6% większa niż rok wcześniej. Ich moc zwiększyła
się, osiągając średnio 134 KM. Sprzedaż ciągników jest ściśle związana z sytuacją
finansową rolników, ich dochodami i zdolnością do inwestowania. Zwiększenie
sprzedaży ciągników w ub.r. było spowodowane wzrostem dochodów. Ocenia się,
że w roku bieżącym dochody będzie rosła sprzedaż ciągników.

Produkcja wieprzowiny w Unii Europejskiej

Ocenia się, że produkcja wieprzowiny w 25 krajach Unii Europejskiej w 2007
roku wyniosła 21,79 mln ton (UE 27 – 22,33 mln ton) – o 2% więcej niż rok
wcześniej. Produkcja ta rosła przez 3 pierwsze kwartały, natomiast w ostatnim
się zmniejszyła. Szacuje się, że będzie również spadała w pierwszym kwartale
2008 roku. Wyniesie ona w tym czasie 1,8 mln ton.

Wzrost importu wołowiny do krajów Unii Europejskiej

Przewiduje się, że w 2008 roku rosnący popyt na wołowinę i cielęcinę w krajach
Unii Europejskiej spowoduje wzrost importu tego mięsa. Wyniesie on 750 tys.
ton, czyli będzie o 25 tys. ton większy niż w roku 2007 i o 33 tys. ton większy niż
w 2006. Eksport wołowiny zmniejszy się natomiast z 216 tys. ton w 2007 roku
do 175 tys. ton w roku 2008. Zmniejszeniu ulegnie też produkcja wołowiny
i cielęciny w Unii Europejskiej. W 2008 roku wyniesie ona 7,9 mln ton, czyli
o 100 tys. ton mniej niż w 2007 roku i o 160 tys. ton mniej niż w roku 2006.

W skrócie

Wzrost produkcji wołowiny w Danii

W 2007 roku w Danii liczba ubitego bydła ogółem była o 1% większa niż rok
wcześniej i wyniosła 498 tys. sztuk. Liczba ubitych krów zmniejszyła się o 5,6%,
a jałówek – o 9%. Dotyczyło to przede wszystkim zwierząt ras mlecznych.
W drugim półroczu ub.r. w Danii wzrosły ceny mleka. Powstała też szansa na
zwiększenie kwoty produkcji mleka o 2%. O 18% wzrosła liczba ubijanych opasów.

Pogłowie bydła w Niemczech

Obserwowany w ostatnich latach spadek pogłowia bydła w Niemczech został
zatrzymany. W listopadzie 2007 roku liczebność bydła była tylko o 0,5% mniej-
sza niż rok wcześniej. W ubiegłych latach roczny spadek pogłowia wynosił 2%.
Jego przyczyną był kryzys wywołany BSE i spadkiem spożycia. W ub.r. po raz
pierwszy od dawna nie zmniejszyła się liczebność bydła mlecznego – wzrosła
natomiast o 10 tys. sztuk. Liczba ubitego bydła zarówno z ras mlecznych, jak
i mięsnych zmniejszyła się o 5%.

Produkcja mięsa kaczego w Niemczech

W ciągu pierwszych 9 miesięcy 2007 roku produkcja mięsa kaczego w Niem-
czech zwiększyła się o 17,3%. Do gospodarstw domowych zakupiono o 19,1%
więcej kaczek niż rok wcześniej. Niemcy importują kaczki z Polski i Węgier, ale
ich spożycie rośnie tak szybko, że produkcja krajowa i import nie zaspokajają
go. Ceny kaczek wzrosły o 40%.

Produkcja mleka w krajach Unii Europejskiej w 2008 roku

Według oceny niemieckiej agencji badań rynkowych ZMP, produkcja mleka
w krajach Unii Europejskiej w 2008 roku będzie większa niż w roku ubiegłym.
Czynnikiem wpływającym na wzrost będzie zwiększenie kwot produkcji o 0,5%
w 11 krajach Unii, a następnie prawdopodobnie o 2% we wszystkich państwach
członkowskich. Po raz pierwszy funkcjonowanie rynku mleka w Unii nie jest
zakłócane interwencyjnym skupem masła lub mleka w proszku, ani subwencja-
mi eksportowymi. Jednocześnie rośnie popyt na produkty mleczarskie. Ocenia
się, że produkcja mleka w 27 krajach Unii zwiększy się o 1,5 mln ton. Ceny
mleka wzrosły i są obecnie znacznie wyższe niż przed rokiem, co stymuluje
produkcję. Czynnikiem ograniczającym może być utrzymywanie się na wyso-
kim poziomie kosztów pasz.

Unia Europejska

Wzrost cen detalicznych żywności

Krajowy Urząd Statystyczny w Wielkiej Brytanii ogłosił raport na temat cen
detalicznych żywności. Stwierdzono w nim, że w 2007 roku wzrosły one o 7,4%,
czyli w stopniu 3 razy większym niż inflacja. Są one najwyższe od 1992 roku,
w którym zaczęto je rejestrować. Szczególnie szybko rosły ceny mięsa. W samym
grudniu 2007 roku ceny wołowiny, wieprzowiny i jagnięciny wzrosły o 3,7%.
Specjaliści oceniają, że zjawisko wzrostu cen detalicznych żywności dotyczy
całego świata. Wpływa na to wzrost spożycia, przede wszystkim ziarna i mięsa
w krajach rozwijających się. W Niemczech Stern opublikował listę dziesięciu
produktów, których ceny w ostatnim roku wzrosły w tym kraju w największym
stopniu. Przeważają wśród nich produkty mleczarskie, takie jak masło (wzrost
o 46,2%), mleko (wzrost o 27,9%), niektóre gatunki serów (wzrost o 37,2%).

Rosnące ceny olejów roślinnych

Ceny olejów na świecie osiągnęły niespotykanie wysoki poziom. Wpływa na to
rosnący popyt – zarówno spożycie, jak i produkcja biopaliw. Jednocześnie nie-
korzystne ostatnio warunki pogodowe ograniczyły wielkość produkcji. Zmniej-
szają się zapasy olejów. W roku gospodarczym 2007/2008 ich niedobór będzie
większy niż wcześniej oczekiwano. W ciągu ubiegłych trzech lat gospodarczych
światowe zużycie olejów roślinnych zwiększało się o 7,1 mln ton rocznie. Z tego
42% zużywano do produkcji biopaliw, energii i na ogrzewanie. W największym
stopniu zwiększyły się ostatnio ceny oleju sojowego w Ameryce Południowej
i oleju rzepakowego w Europie. Stosunkowo tani był jedynie olej palmowy.

Wzrost areału uprawy pszenicy we Francji

Areał uprawy pszenicy we Francji w 2008 roku będzie o 3,4% większy niż w roku
ubiegłym i osiągnie 4,96 mln ha. Jest to najwyższy areał uprawy tego zboża od
1984 roku. Przyczyną tego wzrostu są rosnące ceny zbóż.

Zbiory zbóż na świecie

Według ostatnich szacunków FAO, zbiory zbóż na świecie w 2007 roku wynio-
sły 2,101 mld ton – o 4,6% więcej niż rok wcześniej. Jednocześnie rosnące spo-
życie zbóż, zużycie ich na pasze i biopaliwa powoduje wzrost ich cen i niedobór
w niektórych częściach świata. Zbiory pszenicy szacuje się na 602,2 mln ton
(o 1,3% więcej niż rok wcześniej). Zużycie zbóż wyniesie 2,103 mld ton (o 2%

W skrócie

więcej niż rok wcześniej). Spowoduje to, że światowe zapasy zbóż w 2008 roku
wyniosą 420 mln ton, czyli zmniejszą się o 2%. Ocenia się, że w br. areał uprawy
pszenicy znacznie się zwiększy (w USA – o 3,5-4%, w Kanadzie – o 10%, w Unii
Europejskiej – o 6%, w Rosji – o 5%, na Ukrainie – o 9%).

Produkcja zbóż w krajach Unii Europejskiej

Według pierwszych szacunków, zbiory zbóż w 27 krajach Unii Europejskiej w 2008
roku będą o 14% większe niż w ubiegłym roku i osiągną 290,6 mln ton. W ub.r. wy-
niosły one 255,9 mln ton, głównie ze względu na niekorzystną pogodę. W roku bie-
żącym areał uprawy zbóż będzie o 4% większy niż rok wcześniej, a plony zwiększą się
z 4,6 do 5,0 t z 1 ha. W największym stopniu zwiększą się zbiory pszenicy i kukurydzy

Ograniczenie importu pszenicy do krajów Unii Europejskiej

Francuscy analitycy ze Strategie Grains oceniają, że w bieżącym roku import
pszenicy do krajów Unii Europejskiej będzie mniejszy niż rok wcześniej. Zwięk-
szą się zbiory tego zboża, a w trzech krajach będących największymi jego pro-
ducentami wzrost ten będzie największy. We Francji wyniesie on 19%, a zbiory
wzrosną do 36,9 mln ton, w Niemczech – 16%, a zbiory zwiększą się do 24,3
mln ton, w Wielkiej Brytanii zaś – aż o 25%, co spowoduje wzrost zbiorów do
16,4 mln ton. Import pszenicy zmniejszy się do 4 mln ton (o 1,3 mln ton mniej
niż w roku 2007/2008). Ilość ziarna, które może być eksportowane szacuje się
na podstawie zbilansowania podaży i popytu na 12 mln ton.

Wzrost eksportu produktów rolnych z Austrii

W 2007 roku po raz pierwszy wartość eksportu produktów rolnych z Austrii
przekroczyła 7 mld euro. Zwiększyła się ona o 5,4% w porównaniu do roku
poprzedniego.  W  tym  samym  czasie  import  zwiększył  się  o  7,1%.  Najwięk-
szym odbiorcą austriackich produktów są Niemcy. Eksport do Niemiec wzrósł
o  7,8%.  Stanowiły  go  głównie  produkty  mleczarskie,  przede  wszystkim  sery,
oraz przetwory mięsne, owoce i warzywa. Kolejne miejsca po Niemczech zaj-
mują Włochy, USA i Słowenia. Eksport do Słowenii zwiększył się o 40%.

Wzrost eksportu żywności z Irlandii

Wartość żywności i napojów eksportowanych z Irlandii w 2007 roku wyniosła 8,62
mld euro. Była ona o 6% większa niż w roku 2006. Wartość irlandzkiej żywności

Unia Europejska

i napojów na rynkach azjatyckich zwiększyła się o 50%. Eksport artykułów mleczar-
skich na te rynki wzrósł o 13%. Zwiększenie eksportu napojów wyniosło ponad 5%.
Irlandzki eksport na rynki europejskie zmniejszył się w 2007 roku o 3%. Eksport
wołowiny, najważniejszego towaru eksportowego na rynki europejskie, zmniejszył
się o 2%. Ocenia się jednak, że w 2008 roku sytuacja ta zmieni się.

Upadające owczarstwo

Parlamentowi Europejskiemu przedłożono raport na temat krytycznej sytuacji
w europejskim owczarstwie i chowie kóz. Sektor ten upada z powodu stale rosną-
cych cen pasz, paliw, elektryczności, a także elektronicznego znakowania zwierząt,
które będzie obowiązkowe od 2010 roku. Dochody w tej dziedzinie rolnictwa są
mniejsze niż w innych jego sektorach. Spada również spożycie baraniny i jagnię-
ciny. Zmniejszają się także ceny innych niż mięso produktów owczych, takich jak
wełna, podroby, skóry. Rolnicy muszą konkurować z tańszymi produktami owczy-
mi sprowadzanymi spoza Unii. W raporcie podkreślono zalety owczarstwa, takie
jak możliwość zagospodarowania terenów nie nadających się dla innych działów
rolnictwa, małe wymagania pod względem budynków gospodarczych, maszyn,
szybka rotacja w stadzie, wysoka jakość mięsa i produktów mleczarskich.

Spadek liczby gospodarstw rolnych w Belgii

Liczba gospodarstw rolnych w Belgii w ubiegłym roku znacznie się zmniejszyła,
podczas gdy powierzchnia użytków rolnych i pogłowie zwierząt gospodarskich
zmieniło się tylko w niewielkim stopniu. Liczba gospodarstw spadła w 2007 roku
o 3,7% i wyniosła nieco ponad 48 tys., a liczba zatrudnionych w rolnictwie zmniej-
szyła się o 3,6%. W tym samym czasie powierzchnia użytków rolnych spadła tylko
o 0,9% i wyniosła 1,37 mln ha. Podobnie liczebność zwierząt gospodarskich zmniej-
szyła się o niecały 1%. Rośliny przemysłowe uprawiano na powierzchni tylko nieco
mniejszej niż przed rokiem, czyli na 120 tys. ha. Areał uprawy buraków cukrowych
wyniósł 82,7 tys. ha (spadek o 0,3%). Spadł też areał uprawy lnu (o 11,6%). Zwięk-
szyła się natomiast powierzchnia upraw cykorii (o 11,2%) i rzepaku (o 12,7%). Are-
ał uprawy ziemniaków wzrósł do 68 tys. ha (o 1%). Powierzchnia uprawy odmiany
Bintje spadła o 2,4%, a pozostałych odmian – wzrosła. Zwiększył się (o 6,7%) areał
uprawy wczesnych odmian. Rośliny paszowe uprawiano na powierzchni 255,15 ha.
Zwiększyła się ona o 0,7% (wzrost areału kukurydzy kosztem buraków). Uprawy
polowe warzyw zmniejszyły się o 3,5% i wyniosły 39 tys. ha, a uprawy pod osłona-

W skrócie

mi spadły do 2,2 tys. ha. Pogłowie bydła wyniosło 2,65 mln sztuk (spadek o 0,5%).
Jednocześnie liczba gospodarstw, w których utrzymywano bydło zmniejszyła się
o 3,9%. Liczba ubijanych na mięso cieląt spadła o 5,6%, liczba krów mlecznych
zmniejszyła się o 1,4%, a krów-mamek – o 0,8%. Liczebność trzody chlewnej spadła
o 0,6% i wyniosła 6,26 mln sztuk. W tym samym czasie liczba gospodarstw specjali-
zujących się w chowie świń zmniejszyła się o 5% i wyniosła 7 tys. Spadła liczebność
prosiąt, tuczników i macior, natomiast wzrosło pogłowie knurów (o 21%). Liczeb-
ność drobiu zmniejszyła się o 0,4%, w tym liczba niosek spadła o 4%, a brojlerów
wzrosła o 2,3%. Liczba gospodarstw drobiarskich zmniejszyła się o 13,6% i wynio-
sła około 4,8 tys.

Wysokość zbiorów zbóż w Unii Europejskiej w 2008 roku

Zbiory zbóż w Unii Europejskiej w 2008 roku szacuje się na 291 mln ton, czyli będą
one prawdopodobnie o 14% wyższe niż rok wcześniej. Pogoda w zimie sprzyjała
przetrwaniu zasiewów. Jedynie w Hiszpanii było nieco za mało opadów, co może
skłonić rolników do zrezygnowania z uprawy kukurydzy na rzecz bardziej odpor-
nych na suszę roślin. Z tego względu zbiory kukurydzy ocenia się na 58,2 mln ton
(według wcześniejszych szacunków – 58,9 mln ton). Jest to ilość o 22% większa niż
w 2007 roku. Zbiory pszenicy osiągną prawdopodobnie 128,6 mln ton, czyli zwięk-
szą się o 15% w porównaniu do ubiegłego roku. Zbiory jęczmienia wyniosą 62,4
mln ton. Jest to ilość o 600 tys. ton mniejsza niż wcześniej szacowano, okazało się
bowiem, że zmniejszył się areał zasiewów tego zboża w Szwecji, Danii i na Łotwie.

Zezwolenie na używanie transgenicznej kukurydzy

Komisja Europejska zezwoliła na stosowanie w żywieniu zwierząt i ludzi transgenicz-
nej kukurydzy. Kukurydza ta, o nazwie GA21, została wyprodukowana przez firmę
Syngenta. Dzięki zmianom w genomie opiera się ona działaniu niektórych szkodni-
ków. Nie wolno będzie jej uprawiać w Unii Europejskiej, ale będzie można ją spro-
wadzać. Jest ona uprawiana w Argentynie. Pomoże to szczególnie hodowcom świń,
którzy będą mogli zaopatrzyć się w pasze tańsze niż obecnie na rynku unijnym.

Gruźlica bydła w Wielkiej Brytanii

Według raportu stowarzyszenia rolników, rok 2007 był w Wielkiej Brytanii
wyjątkowo zły pod względem liczby zachorowań bydła na gruźlicę. Do końca
listopada 2007 roku zanotowano 3711 przypadków tej choroby. Dla porówna-

Unia Europejska

W skrócie

nia można stwierdzić, że w całym 2005 roku, który dotychczas był najgorszym
rokiem pod tym względem, liczba ta wyniosła 3673. Ocenia się, że łącznie
z przypadkami, które wystąpiły w grudniu, w całym 2007 roku na gruźlicę za-
chorowało ponad 4000 sztuk bydła.

Rolnictwo ekologiczne

Wzrost popytu na produkty rolnictwa ekologicznego

Na światowym rynku rośnie popyt na produkty rolnictwa ekologicznego, co po-
woduje wzrost produkcji. Wydatki na zakup ekologicznej żywności w 2007 roku
na świecie wyniosły 40 mld dolarów (25 mld euro). Ocenia się, że w 2010 wyniosą
60 mld dolarów. W wielu częściach świata wzrost tych wydatków był duży, ale
największy zanotowano w Ameryce Północnej i w Europie. Ogółem na świecie
gospodarstwa ekologiczne zajmują 30,4 mln hektarów – najwięcej w Australii
(12,3 mln ha), Chinach (2,3 mln ha) i Argentynie (2,2mln ha). W Europie gospo-
darstwa ekologiczne zajmują 7,3 mln ha (4% użytków rolnych), z czego 6,6 mln
ha w krajach Unii Europejskiej. Szczególnie szybko rozwija się rynek produktów
ekologicznych w Niemczech. W 2006 roku liczba firm zajmujących się żywnoś-
cią ekologiczną (producenci, przetwórcy, importerzy i handlowcy) zwiększyła się
o 8,8%. W 2006 roku wartość sprzedanej w Niemczech żywności ekologicznej
wyniosła 4,6 mld euro – była o 18% większa niż w roku poprzednim. Liczba go-
spodarstw ekologicznych wzrosła z 537 w 2005 roku do 17 557 (4,6% ogółu gospo-
darstw) w 2006. Ich powierzchnia osiągnęła 825 539 ha (4,9% użytków rolnych).
Niemcy są największym europejskim rynkiem ekologicznej żywności. Kolejne
miejsca pod tym względem zajmują Wielka Brytania, Włochy i Francja. Szacu-
je się, że w 2007 roku wartość sprzedanej żywności ekologicznej zwiększyła się
o 15% w porównaniu do roku 2006 i przekroczyła 5 mld euro.

Popyt na ekologiczną żywność w Holandii

Szacuje się, że wartość żywności ekologicznej sprzedanej w 2007 roku w super-
marketach holenderskich wyniosła 530 mln euro. Dawniej sprzedawano ją w spe-
cjalistycznych sklepach, teraz budzi zainteresowanie wszystkich klientów i jest
powszechnie dostępna. W pierwszym półroczu wartość ta była o 15% większa
niż rok wcześniej. Można spodziewać się, że wysoki popyt spowoduje wzrost cen
żywności ekologicznej. Obecnie stanowi ona 2% żywności ogółem i 3% świeżych

produktów. W jej skład wchodzą głównie jaja, warzywa, owoce i mięso, które sta-
nowią 63% żywności ekologicznej. Jednakże wysokie koszty produkcji powodują,
że rolnicy są w niewielkim stopniu zainteresowani jej produkcją.

Rolnictwo ekologiczne nie wyżywi świata

Jacques Diouf, Dyrektor Generalny FAO stwierdził ostatnio, że mimo wszel-
kich zalet, rolnictwo ekologiczne nie może zastąpić tradycyjnych metod uprawy
i hodowli obejmujących rozsądne stosowanie środków chemicznych. Obecnie
liczba ludności Ziemi wynosi 6 miliardów, a w 2050 roku osiągnie 9 miliardów.
Aby ją wyżywić, potrzebne są wydajne metody produkcji. W Afryce dużą część
gruntów trzeba nawozić, aby osiągnąć plony. Brak nawozów jest główną przy-
czyną ograniczonych zbiorów na tych terenach. Obecnie rolnicy stosują tam
1/10 ilości nawozów stosowanych w Azji. W 2005 roku rolnictwo ekologiczne
na świecie stosowano na powierzchni 31 mln hektarów, co stanowiło 2% użyt-
ków rolnych na świecie.

Rosnący popyt na mleczarskie produkty ekologiczne w Danii

Konsumenci w Danii kupują coraz więcej produktów mleczarskich wytworzo-
nych według zasad rolnictwa ekologicznego. Przeprowadzona wśród nich an-
kieta wykazała, że przy zakupie najważniejsze jest dla nich to, czy są to produk-
ty rolnictwa ekologicznego. Mniej ważne było, czy wzbogacone są substancjami
korzystnymi dla zdrowia, np. probiotykami czy omega-3 kwasami tłuszczowy-
mi. W 2008 roku zasady rolnictwa ekologicznego zostaną wprowadzone przez
106 rolników gospodarujących na powierzchni 14 tys. hektarów. Wśród nich
67 specjalizuje się w produkcji mleczarskiej, a ich gospodarstwa zajmują 6,6 tys.
hektarów. W 2007 roku zasady te wprowadziło 102 rolników na powierzchni
12,7 tys. hektarów. Ocenia się, że aby zaspokoić popyt na produkty rolnictwa
ekologicznego, do 2015 roku co roku jego zasady należy wprowadzać na po-
wierzchni 10-12 tys. hektarów.

Oprac. Wanda Mierzecka

Unia Europejska

Sytuacja na rynku rolnym

I. RYNEK ZBÓŻ

Czynniki podażowo-popytowe

Skup zbóż

Według danych meldunkowych
GUS,  w  kwietniu  2008  roku
skup zbóż podstawowych z mie-
szankami był o 1,2% większy niż
w  poprzednim  miesiącu  i  wy-
niósł  207  tys.  t.  Jednocześnie
był on o blisko 47% większy niż
przed rokiem.
W analizowanym miesiącu skup
pszenicy  ogółem  ukształtował
się na poziomie 160 tys. t (w tym pszenicy paszowej – 41 tys. t), nieznacznie
niższym (o 0,4%) niż w marcu br., ale o 58% wyższym niż przed rokiem.
W kwietniu 2008 roku podmioty rynkowe skupiły 21 tys. t żyta, o 7% więcej niż
miesiąc wcześniej i o 47% więcej niż przed rokiem.

Analizy i prognozy

Publikację przygotował zespół Biura Analiz i Programowania ARR (Jolanta Kossakowska, Radosław Lewan-

dowski, Martyn Mieczkowski, Joanna Sych-Winiarek, Maria Włodarczyk).

•  niewielki wzrost skupu zbóż
•  w kwietniu br. podrożało ziarno w skupie i na targowiskach
•  prognozy dobrych zbiorów oraz poprawa opłacalności importu

spowodowały w maju odwrócenie tendencji cen zbóż

•  spadają ceny zbóż na krajowych giełdach towarowych
•  na rynkach zagranicznych przeważają spadkowe tendencje cen zbóż
•  ARR przyjmuje wnioski o przyznanie dopłat do materiału siewnego

w ramach pomocy de minimis

Znacząco wzrosły dostawy jęczmienia do skupu. W kwietniu br. skup tego ziar-
na wyniósł 17 tys. t, w tym 11,7 tys. t jęczmienia paszowego i 2,6 tys. t jęczmie-
nia browarnego. W porównaniu do poprzedniego miesiąca, skup jęczmienia
ogółem był większy o 23%, ale nieznacznie (0,2%) mniejszy niż przed rokiem.
W ciągu miesiąca skup kukurydzy zwiększył się do 49 tys. t (o 11%). Jednocześ-
nie był on 2,2-krotnie wyższy niż w kwietniu ub.r.
Od początku bieżącego sezonu do końca kwietnia br. skup zbóż podstawowych
z mieszankami (wg danych meldunkowych GUS) był o 12% większy niż w tym
samym okresie poprzedniego sezonu i wyniósł 5,2 mln t, w tym: 3,6 mln t sta-
nowiła pszenica a 0,6 mln t żyto. W odniesieniu do porównywalnego okre-
su sprzed roku, poziom skupu pszenicy zwiększył się o ok. 12%, a żyta o 4%.
W przypadku kukurydzy skup był o 69% większy niż rok wcześniej i ukształto-
wał się na poziomie 0,9 mln t.

Handel zagraniczny

W  bieżącym  roku  wysokie  ceny
ziarna i koszty frachtu, jak rów-
nież  umacnianie  się  złotówki
ograniczają  eksport  ziarna.  We-
dług wstępnych danych Minister-
stwa Finansów, w bieżącym roku
gospodarczym (lipiec 2007 - ma-
rzec  2008)  z  kraju  wywieziono
817 tys. t ziarna zbóż, o 6% mniej
niż  w  tym  samym  okresie  roku
2006/2007. W strukturze eksportu dominowała pszenica (48%), jęczmień (18%)
i kukurydza (17%). Spośród krajów członkowskich UE głównym odbiorcą polskie-
go zboża są Niemcy (526 tys. t), a spośród krajów trzecich Algieria (88 tys. t).
Dobre zbiory zbóż w Polsce w 2007 roku wpływały na zmniejszenie importu.
W okresie 9 miesięcy bieżącego roku gospodarczego przywieziono 513 tys. t
ziarna zbóż (w tym: 224 tys. t pszenicy, 159 tys. t kukurydzy i 79 tys. t jęcz-
mienia), o 75% mniej niż w tym samym okresie poprzedniego roku. Najwięcej
ziarna przywieziono z Czech, Niemiec i Węgier. Umacnianie się złotówki oraz
spadek cen zbóż w krajach ościennych spowodował zwiększenie importu ziar-
na w ostatnich dwóch miesiącach.

Analizy i prognozy

Działania ARR

Agencja Rynku Rolnego administruje obrotem zbożami w handlu zagranicznym, wydając
pozwolenia na przywóz i wywóz ziarna zbóż oraz jego przetworów poza obszar
celny UE. W sezonie 2007/2008, od 1 lipca 2007 do 20 maja 2008 roku ARR
wydała pozwolenia na import 171 tys. t zbóż, w tym ponad 29 tys. t pszenicy
durum, 6 tys. t żyta, 103 tys. t kukurydzy oraz 23 tys. t sorga. Jest to 2-krotnie
więcej niż w tym samym okresie poprzedniego sezonu. Jednocześnie w bieżą-
cym sezonie ARR wydała pozwolenia na eksport 28 tys. t zbóż, głównie orkiszu,
wobec 579,5 tys. t w tym samym okresie przed rokiem.
W bieżącym sezonie Komisja Europejska sprzedaje zboża pozostałe na zapasach
interwencyjnych. Od 1 lipca 2007 do 25 maja 2008 roku łączna sprzedaż zbóż na
rynek wewnętrzny UE wyniosła 2,1 mln t, w tym: 1933 tys. t kukurydzy, 130 tys.
t pszenicy, 17 tys. t jęczmienia, 38 tys. t żyta oraz blisko 1 tys. t sorga.
Na zapasach Wspólnoty (dane z 25 maja br.) pozostało już tylko 105 tys. t ku-
kurydzy i 0,6 tys. t pszenicy, które przechowywane są głównie w magazynach
interwencyjnych na Węgrzech.
Na ostatnim posiedzeniu Komitetu Zarządzającego ds. Zbóż 29 maja br. zaak-
ceptowane zostały oferty na sprzedaż z zapasów interwencyjnych 15,8 tys. t ku-
kurydzy, której cena oscylowała w granicach od 172,10 do 176,05 euro/t.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami krajowymi, od 15 kwietnia do15 czerw-
ca br., w ramach pomocy de minimis, rolnicy mogą składać w ARR nowe wnio-
ski o przyznanie wsparcia finansowego z tytułu wykorzystanego przy zasiewach
materiału kategorii elitarny lub kwalifikowany. Od 1 grudnia 2007 do 23 maja
br. z przeznaczonych na ten cel środków ARR wypłaciła rolnikom 23,7 mln zł.

Tendencje cenowe

Krajowe ceny skupu zbóż

Po marcowym niewielkim spad-
ku,  w  kwietniu  2008  roku  po-
nownie  wzrosły  ceny  zbóż  na
rynku  krajowym.  Według  da-
nych  GUS,  średnia  cena  skupu
pszenicy  ukształtowała  się  na
poziomie 922 zł/t, o 1,3% wyż-
szym  niż  w  poprzednim  mie-

Sytuacja na rynku rolnym

siącu i o 49% wyższym niż przed rokiem. Ceny pszenicy wykazują duże zróż-
nicowanie  w  przekroju  regionalnym.  Najwięcej  za  to  ziarno  płacono  w  woj.:
kujawsko-pomorskim – 938 zł/t i zachodniopomorskim – 937 zł/t, a najmniej
w woj.: podkarpackim – 843 zł/t oraz świętokrzyskim – 877 zł/t.
W ciągu miesiąca cena skupu żyta wzrosła o 0,7% do 737 zł/t. Jednocześnie była
ona o 27% wyższa niż w kwietniu 2007 roku. Na terenie kraju ceny tego ziarna były
zróżnicowane od 650 zł/t w woj. podkarpackim do 759 zł/t w woj. mazowieckim.
W kwietniu 2008 roku cena skupu jęczmienia ogółem wynosiła 814 zł/t. W tym
czasie za jęczmień paszowy uzyskiwano przeciętnie 799 zł/t. Były to ceny o ponad
2% wyższe niż w poprzednim miesiącu i o 40-43% wyższe niż przed rokiem.
W  analizowanym  miesiącu  cena  kukurydzy  nieznacznie  wzrosła  (0,3%)
i ukształtowała się na poziomie 798 zł/t. W porównaniu do cen notowanych
w kwietniu 2007 roku, ceny tego ziarna były wyższe o 35%.
Według danych MRiRW, w maju br. odnotowano spadek cen skupu zbóż. Od
19 do 25 maja br. za pszenicę konsumpcyjną płacono średnio w kraju 873 zł/t,
za żyto 714 zł/kg, za jęczmień paszowy 740 zł/t, a za kukurydzę 792 zł/t. Ceny
pszenicy i żyta były o 6-7% niższe niż przed miesiącem, kukurydzy o ponad 1%
niższe, a jęczmienia paszowego o 13% niższe.

Targowiskowe ceny zbóż

W kwietniu nadal drożały zboża w obrotach targowiskowych. Według danych GUS,
w analizowanym miesiącu przeciętna cena pszenicy na krajowych targowiskach
kształtowała się na poziomie 947 zł/t, jęczmienia – 885 zł/t, żyta – 772 zł/t a kukury-
dzy – 1002 zł/t. Ziarno tych zbóż było o 15-29% droższe niż przed rokiem.
Według cotygodniowych danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w maju
targowiskowe ceny zbóż wahały się, wykazując jednak tendencje spadkowe, zwłasz-
cza kukurydza i żyto. W dniach 19-25 maja br. cena pszenicy wynosiła średnio
w kraju 940 zł/t, żyta – 746 zł/t, jęczmienia – 882 zł/t a kukurydzy 941 zł/t.

Ceny zbóż na giełdach towarowych

W kwietniu 2008 roku wzrost importu ziarna, zwłaszcza kukurydzy, przyczy-
nił się do spadku cen zbóż (oprócz żyta) na krajowych giełdach towarowych.
W maju zboże również potaniało, lecz przedsiębiorcy dokonywali zakupów
bezpośrednio u producentów lub handlowców, którzy oferowali tańszy towar
z importu.

Analizy i prognozy

W ostatnim tygodniu maja na giełdzie Rol-Petrol sprzedano niewielkie ilości
żyta konsumpcyjnego po 725 zł/t i po 760 zł/t (łącznie z transportem) oraz
węgierską kukurydzę z dostawą do magazynu po 780 zł/t. Oferty sprzedaży
poszczególnych gatunków zbóż przedstawiały się następująco: pszenica kon-
sumpcyjna – 820-899 zł/t, a importowana z Czech – 880 zł/t, pszenica paszowa
– 810-880 zł/t, żyto konsumpcyjne – 725-755 zł/t, jęczmień paszowy – 770-850
zł/t, kukurydza krajowa –700-795 zł/t, a importowaną z Węgier łącznie z trans-
portem oferowano po 770 zł/t.

Ceny zbóż na rynkach zagranicznych

W kwietniu na monitorowanych giełdach zagranicznych przeważały spadki cen
zbóż, zwłaszcza na giełdach w Europie. Tendencja spadkowa cen utrzymywała
się w kolejnym miesiącu 2008 roku.
Według notowań Reuters’a (za FAMMU/FAPA) z 22 maja br., na giełdzie w USA
cena pszenicy HRW Nr 2 wynosiła 332 USD/t i była o ok. 12% niższa od noto-
wanej miesiąc wcześniej. Cena pszenicy SRW Nr 2 ukształtowała się na poziomie
228 USD/t, o ponad 28% niższym niż przed miesiącem. Natomiast na giełdzie
w Argentynie cena pszenicy wzrosła do 220 USD/t (o 1%). W tym czasie na gieł-
dzie we Francji za pszenicę miękką płacono 190 euro/t (648 zł/t), a w Niemczech
226 euro/t (771 zł/t), mniej niż miesiąc wcześniej odpowiednio o ok. 5 i 9%.
Na giełdzie w Budapeszcie (BCE) pszenica konsumpcyjna z nowych zbiorów
z terminem dostawy na sierpień 2008 roku oferowana była po 272 USD/t (590
zł/t), a na wrzesień niewiele drożej – 273 USD/t.
Cena jęczmienia paszowego na giełdzie w Niemczech ukształtowała się 22 maja
br. na poziomie 325 USD/t (704 zł/t), o 3% niższym niż w porównywalnym
okresie poprzedniego miesiąca. We Francji za jęczmień paszowy uzyskiwano
173 euro/t (590 zł/t), a za kukurydzę 185 euro/t (631 zł/t), mniej niż przed mie-
siącem o odpowiednio 1 i 8%.
Ceny skupu zbóż na rynkach wewnętrznych krajów Unii Europejskiej są zróż-
nicowane. Według dostępnych danych Komisji Europejskiej, pomiędzy 12 a 18
maja br. kształtowały się następująco:

• pszenica konsumpcyjna – średnio 231 euro/t; najmniej za to ziarno płacono

w Finlandii – 195 euro/t i we Francji – 204 euro/t, a najwięcej w Portugalii
– 273 euro/t i w Polsce 264 euro/t;

Sytuacja na rynku rolnym

Analizy i prognozy

• jęczmień paszowy – średnio 203 euro/t; najniższą cenę tego zboża notowano

na Węgrzech – 152 euro/t i w Estonii – 161 euro/t, a najwyższą na Cyprze
– 259 euro/t i w Portugalii – 235 euro/t, wobec 225 euro/t w Polsce;

• kukurydza – średnio 217 euro/t; najniższe ceny uzyskiwano na Węgrzech

– 191 euro/t i w Austrii – 193 euro/t, zaś najwyższe w Bułgarii – 261 euro/t,
Grecji – 232 euro/t oraz w Polsce – 231 euro/t.

II. RYNEK MIĘSA

Czynniki podażowo-popytowe

Pogłowie trzody chlewnej

Długi okres braku opłacalności chowu trzody chlewnej spowodował głęboki
spadek pogłowia tych zwierząt. Według badania GUS, w końcu I kwartału 2008
roku liczyło ono niespełna 15,7 mln szt., o 13% mniej niż przed rokiem. Tak
niskiego stanu pogłowia świń nie notowano w Polsce od 1983 roku. Reduk-
cję pogłowia trzody odnotowano w każdej z grup. Loch prośnych było mniej
o 19,3%, prosiąt o 14,8%, a warchlaków i tuczników o 10,8%. Duże zmniejsze-
nie liczby loch prośnych przełoży się w kolejnych miesiącach na dalsze ogra-
niczenie podaży tuczników, a w następstwie na pogłębienie spadku krajowej
produkcji wieprzowiny.

• pogłębiła się redukcja pogłowia trzody chlewnej w Polsce
• mniejszy niż w marcu skup żywca wieprzowego, a większy wołowego

i drobiowego

• kwietniowe ceny skupu trzody chlewnej i bydła niewiele wyższe niż

w poprzednim miesiącu, ale w maju żywiec wieprzowy dynamicznie drożał

•  spadek cen drobiu
•  niższe ceny zbytu mięsa
•  nieznaczny wzrost referencyjnej unijnej ceny trzody chlewnej oraz

cen drobiu, przy spadku cen bydła

• niższe niż przed rokiem, ale dodatnie saldo handlu zagranicznego

mięsem

• ARR kontynuuje dotowanie eksportu mięsa i jego przetworów

Skup żywca rzeźnego

W  kwietniu  2008  roku  skup
trzody  chlewnej  dostosował  się
do  sezonowo  zmniejszonego
popytu  i  (według  informacji
GUS)  wyniósł  126  tys.  t,  o  2%
mniej niż w marcu. Spadek ten
był  jednak  znacznie  mniejszy
niż  w  2007  roku,  kiedy  kwiet-
niowy skup żywca wieprzowego
obniżył  się  do  120  tys.  t.  Skup
bydła wzrósł w ciągu miesiąca o ok. 10% do 27 tys. t i był o 4% wyższy niż przed
rokiem. Żywca drobiowego skupiono niecałe 116 tys. t, o 8% więcej niż w marcu
i o 26% więcej niż przed rokiem.
Łącznie w kwietniu br. skup żywca rzeźnego wyniósł 270 tys. t, o 3,3% więcej niż
w poprzednim miesiącu i o prawie 13% więcej niż w tym samym okresie 2007
roku. Ogółem w ciągu czterech miesięcy br. żywca rzeźnego skupiono 1051 tys.
t, o ponad 4% więcej niż przed rokiem. Jest to wynikiem większych o 25% niż
przed rokiem dostaw drobiu, które wyniosły 448,5 tys. t. Natomiast skup trzody
chlewnej ukształtował się na poziomie 497 tys. t, a bydła 100 tys. t i był mniejszy
niż rok wcześniej odpowiednio o blisko 6 i 13%.

Handel zagraniczny

Według danych Ministerstwa Finansów, w I kwartale br., pomimo mniejszego
o 3% wywozu mięsa surowego, w ekwiwalencie mięsa łącznie z żywcem, prze-
tworami, tłuszczami i podrobami (razem z dziczyzną) z kraju wyeksportowa-
no 102 tys. t wieprzowiny, o 13% więcej niż rok wcześniej. Wywóz wołowiny
ukształtował się na poziomie ok. 56 tys. t, o 6% wyższym niż przed rokiem.
Konkurencyjność  cenowa  polskiego  drobiu  powoduje  dalszy  dynamiczny
wzrost  jego  eksportu.  W  analizowanym  okresie  wyniósł  on  68,5  tys.  t  i  był
o 24% większy niż w tym samym czasie 2007 roku.
Jednocześnie możliwość przywozu relatywnie tańszej wieprzowiny z wybranych
krajów UE przyczyniła się do ponad dwukrotnego zwiększenia importu tego
mięsa do Polski. W ciągu trzech pierwszych miesięcy br. sprowadzono 94,5 tys.
t wieprzowiny (łącznie z żywcem, przetworami, podrobami i tłuszczami prze-

Sytuacja na rynku rolnym

liczonymi na wagę mięsa). Import wołowiny wyniósł 4,8 tys. t wobec 3,2 tys. t
rok wcześniej. Przywóz drobiu był większy o 5% i ukształtował się na poziomie
prawie 14 tys. t. W I kwartale br. ogółem wyeksportowano 226 tys. t żywca, mię-
sa, podrobów i przetworów mięsnych, o 14% więcej niż przed rokiem. Import
tych towarów ukształtował się na poziomie 113 tys. t, o 83% wyższym niż przed
rokiem. Dodatnie saldo handlu zagranicznego mięsem w analizowanym okresie
wyniosło 113 tys. t i było o 17% mniejsze niż rok wcześniej.

Działania ARR

W br. ARR kontynuuje refundowanie eksportu mięsa i jego przetworów. Naj-
większym  zainteresowaniem  eksporterów  cieszą  się  dopłaty  do  eksportu  su-
rowego  mięsa  wieprzowego  (stawka:  19,40  euro/100  kg  i    31,10  euro/100  kg
w  zależności  od  asortymentu).  Od  dnia  rozszerzenia  zakresu  subsydiowania
wywozu  wieprzowiny  o  nieprzetworzone  mięso,  od  30  listopada  ub.r.  do  28
maja br. przedsiębiorcy uzyskali pozwolenia na wywóz z refundacją 43,6 tys. t
surowego mięsa, z tego w 2008 roku – 40,6 tys. t. Produkty o stawkach refun-
dacji w wysokości 31,10 euro/100 kg stanowiły na ww. wydanych pozwoleniach
ok. 88% ilości. W bieżącym roku wydano również pozwolenia na wywóz prze-
tworów wieprzowych w łącznej ilości blisko 4 tys. t.
Agencja Rynku Rolnego realizuje wypłaty subsydiów w miarę uzyskiwania od
eksporterów wymaganych dokumentów. Od początku br. do 15 maja rozliczono
refundacje do wywozu 5,9 tys. t surowej wieprzowiny oraz 4,9 tys. t wyrobów
wieprzowych. Łącznie w tym czasie ARR wypłaciła na rynku wieprzowiny bli-
sko 11,5 mln zł dotacji eksportowych. Eksporterzy uzyskali również prawie 3
mln zł do wywozu 2 tys. t wołowiny oraz 0,8 mln zł do 5,8 mln piskląt, 8 mln jaj
i 159 t mięsa drobiowego.
Od 20 marca br. obowiązują nowe, wyższe o 3 euro/100 kg, stawki refundacji do
wywozu mięsa drobiowego.

Tendencje cenowe

Krajowe ceny skupu żywca

W br. poświąteczny spadek popytu na wieprzowinę został zrównoważony mniej-
szą podażą tuczników i ceny skupu trzody chlewnej utrzymały się na poziomie
zbliżonym do marcowego. W kwietniu br. według danych GUS, za trzodę pła-
cono przeciętnie 3,63 zł/kg (bez VAT) wobec 3,62 zł/kg w poprzednim miesią-

Analizy i prognozy

cu. W odniesieniu do cen sprzed
roku było to o ponad 9% więcej.
Najniższe  ceny  odnotowano
w woj.: dolnośląskim – 3,25 zł/
kg oraz lubelskim – 3,44 zł/kg,
a najwyższe w woj.: zachodnio-
pomorskim  –  3,96  zł/kg  i  ma-
zowieckim – 3,89 zł/kg.
Na  relatywnie  stabilnym  po-
ziomie  kształtują  się  ceny
skupu  bydła.  W  kwietniu
za bydło ogółem płacono średnio w kraju 4,05 zł/kg wobec 4,03 zł/kg w po-
przednim  miesiącu.  Młode  bydło  rzeźne  skupowano  po  4,34  zł/kg,  po  ce-
nie o ok. 2% wyższej od marcowej. W odniesieniu do notowań sprzed roku,
bydło  ogółem  było  o  ok.  1%  tańsze,  a  młode  bydło  rzeźne  nieznacznie
(o 0,3%) droższe.
Najmniej za żywiec wołowy ogółem dostawcy uzyskiwali w woj.: pomorskim
– 3,75 zł/kg i łódzkim – 3,77 zł/kg, a najwięcej w woj.: podkarpackim – 4,58
zł/kg i lubelskim – 4,24 zł/kg.
W odniesieniu do marca br. ceny skupu żywca drobiowego obniżyły się o 1% do
3,40 zł/kg (bez VAT). Jednocześnie były one o 4% wyższe niż przed rokiem.
W maju ceny skupu trzody chlewnej dynamicznie rosły. W okresie 19-25 maja
br. (według danych MRiRW) za żywiec wieprzowy płacono średnio 4,29 zł/kg,
o prawie 16% więcej niż przed miesiącem i o 32,5% więcej niż przed rokiem.
Za bydło w tym czasie dostawcy otrzymywali średnio 4,23 zł/kg, o 0,5% więcej
niż przed miesiącem i o 5,5% więcej niż rok wcześniej.
W ciągu miesiąca o 3% wzrosły ceny skupu kurcząt typu brojler do 3,25 zł/kg,
a indyków do 4,53 zł/kg. W porównaniu do tego samego okresu 2007 roku, kur-
częta były o prawie 8% droższe, a indyki o ok. 2% tańsze.

Ceny zbytu mięsa

Według danych MRiRW, w kwietniu br. za półtusze wieprzowe płacono przecięt-
nie 5,45 zł/kg (bez VAT), o 0,7% mniej niż w marcu, ale o 9% więcej niż przed
rokiem. Nieznacznie tańsze (o 0,2%) niż w poprzednim miesiącu były kompen-
sowane ćwierćtusze wołowe. Średnio w kraju odbiorcy płacili za nie 9,12 zł/kg

Sytuacja na rynku rolnym

(bez VAT). Równocześnie ceny te były o ponad 3% niższe niż rok wcześniej.
W ciągu miesiąca o ok. 7% potaniały tuszki drobiowe. W kwietniu br. za kur-
częta patroszone (z szyjami) płacono 4,82 zł/kg wobec 4,76 zł/kg rok wcześniej.
Tuszki indyków zbywano średnio po 6,43 zł/kg (bez VAT), o blisko 11% taniej
niż przed rokiem.

W  maju  ceny  zbytu  mięsa  wieprzowego  i  drobiowego  wzrosły.  Pomiędzy  19
a 25 maja br. półtusze wieprzowe zbywano po 6,40 zł/kg, o 17% drożej niż przed
miesiącem i o 33% drożej niż rok wcześniej. Kompensowane ćwierci wołowe
sprzedawano podobnie jak przed miesiącem po 9,18 zł/kg (bez VAT). Było to
o blisko 2% drożej niż przed rokiem.
Ceny tuszek kurcząt w ciągu miesiąca wzrosły o 7% do 5,16 zł/kg (bez VAT)
i były o ponad 3% wyższe niż przed rokiem. Tuszki indyków podrożały o pra-
wie 4% do 6,56 zł/kg, ale były tańsze niż rok wcześniej o ok. 6%.

Targowiskowe ceny prosiąt

Według danych GUS, przecięt-
na cena prosiąt na targowiskach
w kwietniu br. ukształtowała się
na  poziomie  ok.  77  zł/sztukę.
Była  ona  o  prawie  1%  wyższa
niż w marcu, ale o 9% niższa niż
przed rokiem.
Według danych MRiRW, w maju
br. ceny prosiąt na targowiskach
znacznie  wzrosły.  W  trzecim
tygodniu tego miesiąca ukształtowały się one na poziomie 85 zł/sztukę i były
o ok. 8% wyższe niż rok wcześniej.

Opłacalność produkcji trzody chlewnej

W analizowanym miesiącu relacje cen skupu żywca wieprzowego do targowi-
skowych cen zbóż nie uległy poprawie. W przypadku żyta ukształtowały się na
poziomie z poprzedniego miesiąca – 4,7:1 wobec 5,2:1 przed rokiem, a w od-
niesieniu do jęczmienia, jak 4,1:1 wobec odpowiednio 4,2:1 i 4,7:1.

Analizy i prognozy

W maju wzrost cen żywca wieprzowego przy spadku cen zbóż przyczynił się
do poprawy relacji cen, jednak w dalszym ciągu są one znacznie węższe od
granicznych.

Ceny mięsa na rynkach

zagranicznych

Według  danych  Komisji  Euro-
pejskiej,  w  kwietniu  2008  roku
średnia  referencyjna  cena  trzo-
dy  chlewnej  ukształtowała  się
na  poziomie  144,27  euro/100
kg (wagi bitej schłodzonej klasy
E),  nieznacznie  (o  0,3%)  wyż-
szym niż przed miesiącem i o ok.
12% wyższym niż rok wcześniej.
W  Polsce  wyniosła  ona  144,62
euro/100 kg i była o 3,4% wyższa
od  notowanej  przed  miesiącem
i o prawie 21% wyższa niż przed
rokiem.  Podobnie  duży  rocz-
ny  wzrost  (o  22%)  notowano
u  naszych  południowych  sąsia-
dów  w  Czechach  i  na  Słowacji.
W  Niemczech  i  Holandii  ceny
były o ok. 12% wyższe niż przed rokiem, a w Danii o 13%. Pomimo tego wzrostu,
ceny w Danii i Holandii były najniższe w  UE i wyniosły odpowiednio 126,36
euro/100  kg  oraz  131,37  euro/100  kg.  Najwyższe  ceny  referencyjne  notowano
w Bułgarii – 175,36 euro/100 kg i w Rumunii – 161,35 euro/100 kg.
W maju referencyjna cena wieprzowiny znacząco wzrosła.
Pomiędzy 19 a 25 maja br. średnio w UE ukształtowała się ona na poziomie
155,19 euro/100 kg, o 8% wyższym niż przed miesiącem. W Polsce cena ta wy-
niosła 170,65 euro/100 kg, o ok. 17% więcej niż w porównywalnym tygodniu
kwietnia br. Aktualne ceny trzody w Polsce należą do najwyższych w UE.
W  kwietniu  do  322,15  euro/100  kg  (wagi  bitej  schłodzonej  kl.  R3),  o  0,7%
w ciągu miesiąca obniżyła się średnia unijna referencyjna cena bydła. Jednak

Sytuacja na rynku rolnym

była ona o 4,5% wyższa niż przed rokiem. Najmniej płacono za bydło w Rumu-
nii – 205,09 euro/100 kg i na Łotwie – 222,42 euro/100 kg, a najwięcej w Grecji
– 405,23 euro/100 kg i we Włoszech – 360,67 euro/100 kg. W Polsce w tym cza-
sie referencyjna cena bydła ukształtowała się na poziomie 261,04 euro/100 kg,
o ok. 3% wyższym niż przed miesiącem, o ok. 9% wyższym niż rok wcześniej
i o 19% niższym od średniej unijnej.
W maju referencyjna cena wołowiny w UE nieco wzrosła. W trzecim tygodniu
miesiąca wyniosła ona 323,16 euro/100 kg i była o 0,7% wyższa od notowanej
miesiąc wcześniej. W Polsce za wołowinę płacono 266,01 euro/100 kg, o ponad
1% więcej niż przed miesiącem.
Średnia cena zbytu tuszek z kur-
cząt (tzw. kurczaków 65% z szy-
jami) na rynku unijnym w kwiet-
niu  br.  była  nieznacznie  wyższa
(o 0,5%) niż w marcu i wyniosła
180,67 euro/100 kg. W porówna-
niu  do  cen  sprzed  roku,  było  to
o ponad 6% więcej.
Najtańsze były tuszki w Wielkiej
Brytanii  –  135,12  euro/100  kg,
w Polsce – 139,11 euro/100 kg i na Litwie – 163,38 euro/100 kg, a najdroższe na Cy-
prze – 246,90 euro/100 kg, w Niemczech – 229,00 euro/100 kg i we Francji – 220,00
euro/100 kg.
W dniach 19-25 maja br. średnia cena tuszek kurcząt w Polsce ukształtowała się
na poziomie 152,31 euro/100 kg, o prawie 8% wyższym niż przed miesiącem.
Średnia unijna wzrosła w tym czasie o ponad 1% do 183,83 euro/100 kg

Analizy i prognozy

III. RYNEK MLEKA

Czynniki podażowo-popytowe

Skup mleka surowego

Według danych GUS, w kwiet-
niu br. skup mleka ukształtował
się na poziomie 690,8 mln l i był
większy  niż  przed  miesiącem
i przed rokiem o 0,4%. Łącznie
od  stycznia  do  kwietnia  2008
roku  zakłady  mleczarskie  sku-
piły  prawie  2,7  mld  l  surowca,
o  2,8%  więcej  niż  w  porówny-
walnym okresie 2007 roku.

Produkcja masła i odtłuszczonego mleka w proszku (OMP)

W  kwietniu  2008  roku  (po  znaczącym  wzroście  w  marcu)  produkcję  masła
ograniczono  do  poziomu  13,8  tys.  t,  o  blisko  4%.  Była  ona  również  o  3,5%
mniejsza niż w porównywalnym okresie 2007 roku. Łącznie w ciągu pierwszych
czterech miesięcy br. wyprodukowano prawie 55 tys. t masła, o 1% więcej niż
w porównywalnym okresie ub.r.

•  dalszy wzrost dostaw mleka do skupu
•  mniejsza produkcja masła i serów podpuszczkowych dojrzewających
•  pogłębiła się spadkowa tendencja cen skupu mleka
•  niższe od marcowych ceny zbytu przetworów mleczarskich
•  na rynkach zagranicznych nadal przeważają spadkowe tendencje cen

masła, podczas gdy stopniowo rosną ceny odtłuszczonego mleka
w proszku

• na rynku międzynarodowym (baza FOB – porty Europy Zachodniej)

rosną ceny masła i odtłuszczonego mleka w proszku, a mleka pełnego
są stabilne

• ARR w coraz większym zakresie dotuje spożycie mleka w placówkach

oświatowych

Sytuacja na rynku rolnym

Według  dostępnych  danych
GUS,  w  marcu  br.  produkcja
odtłuszczonego  mleka  w  prosz-
ku ukształtowała się na poziomie
8,4 tys. t i była większa niż przed
miesiącem i przed rokiem odpo-
wiednio o 29,3 i o 9,5%. Ogółem
w pierwszym kwartale br. wypro-
dukowano prawie 22 tys. t OMP,
o 5,3% więcej niż w porównywal-
nym okresie 2007 roku.

Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających

Po  utrzymującym  się  w  pierw-
szym  kwartale  br.  wzroście,
w kwietniu produkcja serów pod-
puszczkowych  dojrzewających,
w porównaniu do marcowej, ob-
niżyła  się  o  2,6%,  kształtując  się
nieco poniżej 22 tys. t. Była jednak
o 6,8% większa niż rok wcześniej.
W  miesiącach  styczeń-kwiecień
br. produkcja tych serów wynio-
sła blisko 89 tys. t i była o ponad 6% większa niż w tym samym okresie 2007 roku.

Handel zagraniczny

Na wysokim poziomie utrzymują się obroty handlu zagranicznego artykułami
mleczarskimi. Według dostępnych informacji Ministerstwa Finansów, w pierw-
szym kwartale 2008 roku eksport masła wzrósł do poziomu 9,4 tys. t, o 15%
w porównaniu do notowanego w tym samym okresie 2007 roku. Jednocześnie
do kraju sprowadzono 909 t tego artykułu wobec 536 t przed rokiem.
W analizowanym okresie wolumen wywozu odtłuszczonego mleka w proszku
był o 40% większy niż przed rokiem i wyniósł 18,4 tys. t. Natomiast przywóz
tego produktu wzrósł o 10% do 2,4 tys. t.

Analizy i prognozy

Wywóz serów podpuszczkowych dojrzewających w I kwartale br. ukształtował
się na poziomie ponad 25 tys. t, o 7% wyższym niż w porównywalnym okresie
2007 roku. W tym samym czasie ich import wyniósł 2,7 tys. t i był o 32% mniej-
szy niż przed rokiem.

Działania ARR

W br. Agencja Rynku Rolnego nadal dopłaca do spożycia mleka i przetworów
mlecznych w placówkach oświatowych. Według danych z 29 maja 2008 roku, za-
twierdzenie do udziału w mechanizmie dopłat do spożycia tych produktów (wpis
do rejestru podmiotów ubiegających się o dopłaty) posiadało 416 wnioskodaw-
ców. W roku szkolnym 2007/2008 (dane z 29 maja br.) z programu dopłat korzy-
sta ponad 2 mln uczniów uczęszczających do 11,3 tys. placówek oświatowych. Od
początku września 2007 do 25 maja 2008 roku do spożycia mleka i przetworów
mlecznych dostarczonych do placówek oświatowych ARR wypłaciła ok. 77 mln
zł dotacji pochodzących z funduszy unijnych oraz krajowych.
W ramach mechanizmu dopłat do zakupu masła przez instytucje i organizacje
niedochodowe Agencja, na podstawie złożonych wniosków, dokonuje również
zatwierdzenia tych podmiotów. Obecnie zatwierdzonych jest 118 beneficjentów
i 16 dostawców masła. Według stanu na koniec kwietnia 2008 roku, 7 dostaw-
ców dostarczało masło do 103 beneficjentów. Łącznie od początku realizacji
tego mechanizmu do 9 maja br. wypłacono 896 tys. zł do 396 t masła.

Tendencje cenowe

Ceny krajowe

Ceny skupu mleka surowego (bez VAT)

Pogłębiła się (notowana od początku br.) spadkowa tendencja cen skupu mleka
surowego. Według danych GUS, w kwietniu 2008 roku za 1 hl dostawcy otrzy-
mywali średnio w kraju 110,95 zł, o 4,9% mniej niż w marcu, ale nadal więcej
niż przed rokiem o blisko 13%.
Najwyższe ceny mleka uzyskiwano w woj.: opolskim – 122,50 zł/hl, zachodnio-
pomorskim – 119,55 zł/hl i podlaskim – 119,12 zł/hl, a najniższe w woj.: świę-
tokrzyskim – 100,32 zł/hl, warmińsko-mazurskim – 101,76 zł/hl i pomorskim
– 102,36 zł/hl.
W miesiącach styczeń - kwiecień br. za mleko w skupie płacono średnio w kraju
o 21% więcej niż przed rokiem.

Sytuacja na rynku rolnym

Ceny zbytu masła

Według danych GUS, w kwietniu
br. ceny zbytu masła obniżyły się
o 2%. Za masło w blokach płaco-
no w tym czasie 10,78 zł/kg z VAT,
a za masło formowane 12,06 zł/kg
z VAT, odpowiednio o 3 i 6% wię-
cej niż przed rokiem.
W  maju  br.  nadal  przeważały
spadkowe  tendencje  cen  masła
w blokach. W zakładach moni-
torowanych przez Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniach 19-25 maja br. średnia cena zbytu tego pro-
duktu wyniosła 8,76 zł/kg netto (9,37 zł/kg z VAT) i była o 1% niższa niż mie-
siąc wcześniej, a także o prawie 13% niższa niż przed rokiem.

Ceny zbytu odtłuszczonego mleka w proszku

Utrzymuje się spadkowa tendencja cen zbytu odtłuszczonego mleka w proszku.
W kwietniu 2008 roku (wg GUS) średnia cena tego produktu wyniosła 8,90
zł/kg z VAT i była o 5,4% niższa niż w marcu, a także o 26,2% niższa niż w po-
równywalnym okresie 2007 roku. Według notowań MRiRW, w maju br. spadek
cen odtłuszczonego mleka w proszku nadal postępował. W dniach 19-25 maja
br. obniżyły się one przeciętnie do 7,24 zł/kg netto (ok. 7,75 zł/kg z VAT) i były
niższe niż miesiąc wcześniej i przed rokiem odpowiednio o blisko 5 i 34%.

Ceny zbytu serów podpuszczkowych dojrzewających

W kwietniu br. nadal obniżały się ceny zbytu serów podpuszczkowych dojrze-
wających. Według danych GUS, średnia cena sera Gouda ukształtowała się na
poziomie 12,91 zł/kg z VAT, a sera Edam 12,58 zł/kg z VAT. W odniesieniu do
poprzedniego miesiąca sery te potaniały o 3-7%, ale były o 6-8% droższe niż
przed rokiem.
W kolejnych tygodniach notowany był dalszy spadek cen tych serów. Według
danych MRiRW, w dniach 19-25 maja br. za Edam płacono 11,16 zł/kg (ok.
11,94 zł/kg z VAT), a za Goudę 10,82 zł/kg (ok. 11,58 zł/kg z VAT), o 4-7%
mniej niż przed miesiącem.

Analizy i prognozy

Ceny zbytu mleka spożywczego pasteryzowanego i mleka UHT

Według MRiRW, ceny mleka spożywczego pasteryzowanego od początku br.
ustabilizowały się na poziomie 1,66 zł/kg (bez VAT), o ok. 18% wyższym niż
w tym samym okresie 2007 roku. Sukcesywnie obniżają się natomiast ceny mle-
ka spożywczego UHT. W kwietniu br. płacono za nie 1,84 zł/kg (bez VAT),
nieznacznie (o 0,6%) mniej niż przed miesiącem i o 2,6% mniej niż w styczniu,
ale o prawie 9% więcej niż przed rokiem.
Według cotygodniowych notowań MRiRW, ceny mleka spożywczego w maju
br. były zbliżone do kwietniowych. W dniach 19-25 maja br. za mleko paste-
ryzowane płacono przeciętnie 1,66 zł/kg, a za UHT 1,83 zł/kg. W porównaniu
do cen sprzed roku, mleko spożywcze było droższe odpowiednio o blisko 17%
i nieco ponad 8%.

Ceny na rynkach zagranicznych

Według  danych  Agra-Europe
(baza  FOB  –  porty  Europy  Za-
chodniej)  od  kwietnia  br.  po-
nownie notowany jest stopniowy
wzrost cen masła, za które w po-
łowie maja płacono średnio 3975
USD/t. W odniesieniu do cen z
połowy  kwietnia,  produkt  ten
podrożał  o  4,6%  i  był  o  prawie
53% droższy niż przed rokiem.
W dniach 18-21 maja br. na we-
wnętrznych rynkach Francji i Holandii ceny masła w blokach kształtowały się
w granicach 2,60-2,64 euro/kg i były o 2-3% niższe niż przed miesiącem. Na-
tomiast w Niemczech cena tego produktu wzrosła o blisko 1% i wyniosła 2,67
euro/kg. W porównaniu do cen notowanych przed rokiem masło w wyżej wy-
mienionych krajach było tańsze o 5-11%.
Po utrzymującej się od końca lutego br. stabilizacji, wzrosły również ceny od-
tłuszczonego mleka w proszku. W połowie maja br. (baza FOB – porty Euro-
py Zachodniej) średnia cena OMP ukształtowała się na poziomie 3425 USD/t
i była o blisko 9% wyższa niż przed miesiącem, ale o ponad 27% niższa niż
przed rokiem. Natomiast ceny pełnego mleka w proszku od początku kwietnia

Sytuacja na rynku rolnym

utrzymują się na stabilnym poziomie 4400 USD/t i są nieznacznie (0,6%) niższe
niż w porównywalnym okresie 2007 roku.
W monitorowanych krajach UE ceny odtłuszczonego mleka w proszku wyka-
zują tendencje do wzrostu. W drugiej połowie maja br. za produkt ten płacono
w granicach 2,22 - 2,34 euro/kg, o ok. 2-4% więcej niż przed miesiącem, ale
o 34-38% mniej niż w porównywalnym okresie 2007 roku.
Ceny pełnego mleka w proszku na rynku niemieckim i holenderskim w ciągu
miesiąca nie uległy zmianie i kształtowały się w granicach 2,80-2,87 euro/kg.
Natomiast na rynku francuskim PMP potaniało o blisko 2% i płacono za nie
2,95 euro/kg. W odniesieniu do cen sprzed roku produkt ten w wyżej wymie-
nionych krajach był o 15-19% tańszy

IV. RYNEK CUKRU

Handel zagraniczny

W I kwartale br. (wg informacji Ministerstwa Finansów) eksport cukru ukształ-
tował się na poziomie 89,1 tys. t, ponad 3-krotnie wyższym niż przed rokiem.
Od początku sezonu 2007/2008, od 1 października ub.r. z kraju wywieziono
190 tys. t cukru wobec 70 tys. t w porównywalnym okresie sezonu 2006/2007.
Jednocześnie w bieżącym sezonie sprowadzono do kraju 47,3 tys. t cukru,
z tego w I kwartale 2008 roku 20,4 tys. t, odpowiednio 2,5-krotnie więcej i po-
nad 4-krotnie więcej niż rok wcześniej.

Krajowe ceny cukru

W kwietniu dalszemu spadkowi uległy ceny zbytu cukru. Przeciętna cena zbytu
cukru (w workach 50 kg) obniżyła się do 2,12 zł/kg, o 1,4% w ciągu miesiąca.
W odniesieniu do cen sprzed roku, cukier w zbycie był tańszy o prawie 18%.

•  wyższy niż przed rokiem poziom obrotów handlu zagranicznego cukrem
•  utrzymała się spadkowa tendencja cen zbytu cukru
•  w maju br. na giełdach światowych notowano znaczące spadki cen cukru
•  Agencja Rynku Rolnego kontynuuje wypłatę refundacji eksportowych

Analizy i prognozy

Ceny cukru na giełdach światowych

W maju br. odnotowano znaczą-
cy spadek cen cukru na giełdach
światowych.  Zaistniała  sytuacja
wynika  z  opublikowanych  pro-
gnoz zwiększenia przewidywanej
nadwyżki cukru na świecie oraz
wysokiego  poziomu  zapasów
w końcu sezonu 2007/2008.
Notowane  21  maja  2008  roku
ceny  cukru  białego  na  giełdzie
w  Londynie  (w  kontrakcie  na
sierpień  br.)  wynosiły  327,7
USD/t (705,28 zł/t) wobec 363,2
USD/t przed miesiącem (spadek
o 9,8%). Jednocześnie były one
o ponad 2% niższe niż w porów-
nywalnym okresie ub.r.
W  transakcjach  gotówkowych
ceny  cukru  surowego  na  gieł-
dzie w Nowym Jorku (kontrakt
nr  11)  w  ciągu  miesiąca  także
znacząco  spadły.  W  dniu  21
maja br. cena cukru surowego wynosiła 254,41 USD/t (547,54 zł/t) i była o 15%
niższa niż przed miesiącem, ale o 7,5% wyższa niż przed rokiem.

Działania ARR

W 2008 roku ARR kontynuuje monitorowanie i subsydiowanie eksportu cukru.
Do połowy maja Agencja wypłaciła 95,5 mln zł refundacji do wywozu 72 tys. t
cukru, w tym 93,8 mln zł do wywozu 68,7 tys. t cukru białego.

Sytuacja na rynku rolnym

Contents

Markets

Potato market 2007/2008

Wiesław Dzwonkowski

Analytical article written by an employee at the Institute of Agricultural and Food Economics,
devoted to the potato market in the season 2007/2008. The author informs on the produc-
tion, yield, and consumption (with an emphasis on the downward tendency in potato con-
sumption in Poland), the prices of potatoes and potato products. He also discusses industrial
processing and foreign trade and he informs on the expected changes in the described market
in the coming season. These will include the further decrease of the crop acreage (projected at
7% in relation to 2007) influencing yield decrease by 10%.

Potato and potato starch processing

Martyn Mieczkowski

A review article written by the Specialist at the ARR Analysis and Programming Office,
devoted to potato processing in the recent 15-year period. The author describes changes in
production and supply of potatoes in Poland and in the EU countries. He draws the attention
to the crop acreage decrease and he puts an emphasis on the drop in production in Poland
accompanying the above-mentioned tendency. He also describes the financial and economic
situation of potato industry and he presents in details the processing of potatoes into starch,
French fries, chips, dried food and alcohol. He also describes the CAP schemes regulating the
potato market - administered by the Agricultural Market Agency.

Contents

The poultry and eggs market 2007

Grzegorz Dybowski

The autor, Specialist at the Institute of Agricultural and Food Economics, describes Polish
and European poultry and eggs market in 2007. The poultry and eggs consumption has
recently increased its share in production and consumption on the world scale. Its pro-
ductionn is based on relatively cheaper fodder. It results in lower prices and in drop in
consumption of other sorts of meat. The author of the article describes also the prospects
for the development of the poultry and egg market in 2008.

Law

In brief

Prepared by Robert Gawrychowski

The article, prepared by the Specialist at the Law Office in the ARR, covers the national legal
acts published in May 2008.

The European Union

In brief

Prepared by Wanda Mierzecka

Selection of articles published in specialist magazines on European and Community agri-
culture, prepared by an employee of the Central Agricultural Library in Warsaw.

Analyses and Forecasts

Situation on agricultural markets

Monthly analysis of the situation on agricultural markets is prepared by the group of
Specialists from Analysis and Programming Office. The analysis presents changes of prices
on Polish markets (cereals, meat, milk and sugar). It includes comparisons of Polish and
European markets. It also comments on activities implemented by the ARR on the markets
mentioned above.