Małe Przedszkole w Każdej Wsi
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Federacja Inicjatyw Oświatowych www.fio.org.pl
Znaczenie otoczenia w wychowaniu
Bogna Mackiewicz, Katarzyna Szczepkowska-Szczęśniak
Na jakość warunków edukacyjnych wpływa właściwe zagospodarowanie przestrzeni. Dobre
wyposażenie wnętrza i zagospodarowanie ogrodu, podwórka, placu zabaw to takie, które pozwala dziecku
na zaspokajanie podstawowych potrzeb rozwojowych. To fakt, który łatwo sobie uświadamiają nauczyciele
przedszkoli i szkół. Rzadko jednak zdajemy sobie sprawę, że aranżacja przestrzeni jest jednym z elementów
składowych metodyki pracy nauczyciela.
W działalności pedagogicznej wystrój i sposób adaptacji miejsca, w jakim się ona odbywa, warunkuje:
zdrowy rozwój dzieci, ich pomyślną adaptację, jakość kontaktów społecznych, budowanie atmosfery
życzliwości, możliwość uczenia się rozumienia otaczającego świata, samodzielne działania dziecka
budujące jego wiedzę i umiejętności. Psychologowie przyznają, że sprzęty i zabawki otaczające dziecko, a
także kolorystyka pomieszczenia, sprzyjają bądź ograniczają kształtowanie się jego sfery psychofizycznej,
wpływają na zabawę, uczenie się, wspierają lub hamują aktywności ruchowej.
Jaka więc kolorystyka byłaby najodpowiedniejsza dla dzieci w wieku przedszkolnym? Nasza
odpowiedź brzmi: po prostu ciepła. Stonowane barwy, przewaga brzoskwini, różu, koloru piasku pustyni. Na
tym tle łatwo jest patrzeć na pomoce dydaktyczne, które dobrze komponują się, kiedy są w czystych
kolorach podstawowych. Odpowiednie są drewniane meble. Unikamy barw ostrych i zimnych. Jeśli w jakimś
kąciku zdecydujemy się zastosować błękit, np. w miejscu wypoczynkowym, to powinno być on stonowany i
ocieplony. Gdy mamy do dyspozycji wysokie pomieszczenia o białych ścianach, nawet u dorosłych
wywołujące wrażenie zagubienia, należy przystosować je do potrzeb małych dzieci. Dlatego wtedy
tworzymy małe kąciki z daszkami, pod którymi dziecko może doznać osłonięcia i otulenia. Ogromne okna,
dobrze sprawdzające się w pochmurne dni, wymagają przysłonięcia podczas silnego nasłonecznienia.
Światło ze starych jarzeniówek oświetlające ściany pełne dydaktycznych, sztywnych plansz, nie jest
najbardziej odpowiednie dla małych dzieci w wieku przedszkolnym. Dodatkowo nadmiar plansz wprowadza
zbędny chaos, sztywność i chłód.
Aranżacja wnętrza przedszkolnego jest zadaniem nauczyciela. Przez odpowiednie wyposażenie sali
tworzy on warunki dla rozwoju psychofizycznego dzieci. Wyposażenie sprzyja lub nie, zaspokojeniu potrzeby
kontaktu emocjonalnego i społecznego, potrzeby poznawania i bezpieczeństwa, aktywności i eksploracji.
Przyjęcie powyższej perspektywy pobudza do szukania różnorodnych, wielofunkcyjnych zabawek i
narzędzi, skrupulatnie dobranych pod kątem wartości estetycznych, edukacyjnych, technicznych i
rozwojowych.
Małe dzieci dobrze czują się w przestrzeni, którą mogą “ogarnąć” własnymi siłami. A zatem w niezbyt
dużych pomieszczeniach, uwielbiają bawić się w małych kącikach, gdzie nisko zwiesza się sufit. Z drugiej
strony potrzebują również przestrzeni do realizacji dynamicznych zabaw ruchowych i konstrukcyjnych.
_________________________________________________
1
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Jak można pogodzić takie potrzeby? Łatwo, jeśli zastosujemy ruchome elementy wyposażenia sali,
np. drewniane koziołki i płachetki materiału, zwieszające się z sufitu. Dzięki takiej aranżacji, sala dziecięca
może pełnić wiele funkcji. Pozwala dzieciom i nauczycielowi odpowiednio, w stosunku do aktualnych
potrzeb, kreować przestrzeń.
Przykłady z Przedszkola Integracyjnego nr 6 w Warszawie
To od nas nauczycieli dzieci uczą się estetyki i kanonów piękna. Warto więc ozdabiać sale
reprodukcjami mistrzów, a nie zinfantylizowanymi, często groteskowymi bohomazami. Nie bójmy się też
naszych własnych pomysłów i twórczości plastycznej. Rozwijamy się przecież razem z dziećmi i dzięki nim.
Próby podejmowane przez dorosłego opiekuna, przewodnika, stanowią oparcie dla dzieci. Nauczyciel, który
stara się stworzyć ładne otoczenie, staje się wzorem do naśladowania. Z czasem również dzieci uczą się,
jak można pięknie i ciekawie poukładać eksponaty w kąciku przyrodniczym, czy ułożyć bukiety z zebranych
liści.
_________________________________________________
2
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Przykłady z Przedszkola Integracyjnego nr 6 w Warszawie
_________________________________________________
3
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Bardzo trudno jest organizować proces uczenia się dzieci bez odpowiednio dobranych
przedmiotów. Dzieciom nie jest obojętne, czym, w co i jak się bawią. Podstawowe znaczenie ma
zaspokajanie aktualnych potrzeb rozwojowych. Ciekawe i stymulujące przedmioty, zabawki, instrumenty,
“skrzynie skarbów” inspirują dzieci do odkrywania, rozwijania wyobraźni i działania. Proponujemy
zaobserwować, jak długo i z jakim zaangażowaniem dzieci bawią się “zabawką gotową”, która daje jedną
tylko możliwość, ponieważ jest to np. wóz strażacki naśladujący prawdziwy z najdrobniejszymi nawet
szczegółami. Może on być bardzo pożyteczną pomocą dydaktyczną, wspomaga wiedzę, ale nie wyobraźnię.
Przyjrzyjmy się również jak pomysłowo i wielostronnie rozwija się zabawa wokół kilku krzesełek,
pieńka przyniesionego z ogrodu i małego kocyka po młodszym braciszku. Dzieci tworzą wóz strażacki z
krzesełek, zrolowanym kocykiem jak sikawką “gaszą” pożar, który wyobrażają sobie ustawiając pieniek w roli
płonącej komórki. Po chwili pieniek jest stołem, na którym kocyk leży jako obrus, dzielni strażacy jedzą
_________________________________________________
4
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
pyszne dania z kamyków, kory i patyczków, których pełno wokół przedszkolnego budynku. Oprócz dostępu
do zwykłych zabawek warto więc zapewnić dzieciom dostęp do zabawek niespecyficznych, pobudzających
wyobraźnię
1
oraz bogaty materiał przyrodniczy.
Przykłady z Przedszkola Integracyjnego nr 6 w Warszawie
_________________________________________________
5
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Duże znaczenie dla zdrowego rozwoju dzieci ma umożliwienie im swobodnego dostępu do
różnorodnych materiałów plastycznych, zabawek, książek, kącików tematycznych itp. Dostępność
przedmiotów jest jedną z cech najbardziej stymulujących aktywność dzieci, obok “otwartości” i prostoty
zabawek oraz niezwykle potrzebnej, wspierającej i zachęcającej postawy nauczyciela.
Już samo usytuowanie nauczyciela w sali dziecięcej, wiele mówi nam o relacjach, jakie panują w
danej grupie. Jeżeli nauczyciel znajduje się zwykle w dużej odległości od dzieci, za swoim biurkiem, można
mówić o autorytarnym stylu porozumiewania się, aranżowanym organizacją przestrzeni. Nie sprzyja to
prowadzeniu dialogu i stwarza chłód między nauczycielem a dziećmi.
Przebywanie nauczyciela wśród dzieci i wspólne wykonywanie wielu działań jest cennym elementem
w edukacji społecznej najmłodszych. Informuje o chęci nawiązania bliskiego kontaktu i akceptacji. W takim
klimacie dzieci dobrze się czują, chętniej i efektywniej pracują.
Nieodłącznym elementem aranżacji przestrzeni jest stworzenie miejsc odpowiednich dla swobodnej
aktywności dzieci, sprzyjających współdziałaniu w zespole. Przez umożliwienie dzieciom swobodnej
zmiany otoczenia
2
realizowana jest zasada dwupodmiotowości, zgodnie z którą nauczyciel jest świadomy, że
dziecko posiada kompetencje w wielu dziedzinach i odpowiednio przygotowanych warunkach samo
konstruuje swoją wiedzę.
Na koniec warto jeszcze raz podkreślić, że to nauczycielka zagospodarowuje i aranżuje przestrzeń, w
której znajduje się grupa. Rozumie, jak ważny jest wpływ otoczenia na samopoczucie i psychikę dzieci.
Unika zbyt jaskrawych kolorów, które mogą męczyć, nużyć i rozpraszać dzieci. Przesyt niestarannie
wybranych i chaotycznie rozmieszczonych elementów dekoracyjnych nie sprzyja koncentracji uwagi – daje
wrażenie nieporządku, w którym poszczególne elementy stają się niewidoczne. Dzieci dobrze czują się i
rozwijają w otoczeniu stymulującym do aktywności, uporządkowanym i jednocześnie bogatym w przedmioty
pobudzające ożywcze działanie wyobraźni, w miłym i ciepłym wnętrzu.
Przypisy
1
Wyobraźnia przecież jest tą siłą człowieka, która w późniejszych latach edukacji umożliwia operowanie abstrakcyjnymi
pojęciami matematyki, fizyki, chemii. Otwiera na umiejętność ukazywania piękna i dobra, które często znajduje wyraz w
twórczości poetyckiej, czy ogólniej-literackiej.
2
Jak zostało to ukazane w opisie zabawy w straż pożarną na str. 2 niniejszego opracowania.
_________________________________________________
6
_________________________________________________
„Małe Przedszkole w Każdej Wsi” – program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich