WAT – WYDZIAŁ ELEKTRONIKI – Instytut Systemów Elektronicznych
ZAKŁAD SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH
(dla Wydziału Cybernetyki)
Przedmiot: PODSTAWY ELEKTRONIKI I MIERNICTWA
Ćwiczenie nr 2m
PROTOKÓŁ / SPRAWOZDANIE
Temat:
POMIARY PARAMETRÓW SYGNAŁÓW
Data wykonania ćwiczenia:
........................................................................
Data oddania sprawozdania:
.........................................................................
Ocena:
........................................................................
Grupa: ............................................................
1. .............................................................
2. .............................................................
3. ..............................................................
4. ..............................................................
Prowadzący:
.........................................................................
Laboratorium Miernictwa Elektronicznego
Uwagi prowadzącego ćwiczenie:
1
STANOWISKO 1
1. Pomiary napięcia.
1.1. Sprawdzenie właściwości woltomierza magnetoelektrycznego.
- Na podstawie oględzin woltomierza uzupełnić tabelę 1.
Tabela 1
Typ przyrządu
Typ ustroju (organu ruchomego)
Zakresy pomiarowe
Klasa dokładności
Czułość (maksymalna)
Stała podziałki
Pozycja pracy
Napięcie probiercze izolacji
Inne
1.2. Wyznaczanie błędu granicznego podstawowego woltomierza prostownikowego.
Generator
V
w
V
Rys. 1. Układ pomiarowy do wyznaczania klasy woltomierza
magnetoelektrycznego prostownikowego.
- Wykonać połączenia układu pomiarowego według rysunku 1;
- Dla wybranego podzakresu dokonać pomiaru błędu granicznego podstawowego;
2
- Doprowadzić do woltomierza badanego napięcie o takich wartościach, że
wskazówka miernika będzie przyjmować położenia pokrywające się z działkami
opisanymi skali;
- Przy takich położeniach wskazówki odczytać odpowiadające im wskazania
woltomierza cyfrowego (wzorcowego);
- Pomiarów dokonać dla kierunku malejącego i rosnącego wskazówki miernika
wychyłowego;
- Wyniki pomiarów zamieścić w tabeli 2;
- W oparciu o dane z tabeli 2 wykonać obliczenia zgodnie ze wzorami:
U
wśr
= (U
wrosnące
+U
wmalejące
)/2
;
∆U = U
wś
– U
(1)
%
100
%
100
max
max
%
⋅
−
=
⋅
∆
=
N
wś
N
gr
U
U
U
U
U
U
δ
(2)
- Przy założeniu, że badany woltomierz jest przyrządem jednozakresowym a
pomiary zostały wykonane w warunkach normalnych określić jego klasę (w
oparciu o wyznaczony błąd graniczny podstawowy);
- Sporządzić wykres błędu skalowania woltomierza w funkcji wartości mierzonej
∆U=f(U).
Tabela 2
U
w
U
Rosnąco Malejąco
U
wś
∆U
∆
max
U
δ
%
gr
U
Lp.
V
V
V
V
V
V
%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3
1.3. Pomiar napięcia woltomierzem analogowym prostownikowym.
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 1;
- Dla trzech różnych wartości napięcia odczytać wskazania woltomierza badanego
na zakresach pomiarowych wskazanych przez prowadzącego ćwiczenie;
- Wyniki pomiarów umieścić w tabeli 3.
- Wyznaczyć wartość bezwzględnego oraz względnego błędu pomiaru napięcia ze
wzorów:
U
U
U
w
−
=
∆
;
%
100
%
⋅
∆
=
w
U
U
U
δ
- Wyniki obliczeń porównać z klasą woltomierza odczytaną z podzielni woltomierza
analogowego.
Tabela 3
U
w
U
N
U
∆U
δ
%
U
V
V
V
V
%
1,5
5
0,55
15
1,5
5
1,40
15
5
15
3,00
50
1.4. Badanie wpływu impedancji woltomierzy na pracę układu rezonansowego.
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 2;
- Dołączyć wybrany woltomierz do układu rezonansowego;
- Regulując częstotliwością napięcia z generatora doprowadzić obwód do
rezonansu;
- Odczytać wskazania częstościomierza i woltomierza;
- Wyniki pomiarów umieścić w tabeli 4;
- Analogiczne pomiary wykonać dla pozostałych woltomierzy;
- Wyjaśnić różnicę we wskazaniach przyrządów.
4
R
V
f
C
L
Generator
Szeregowy obwód
rezonansowy
Rys. 2. Schemat układu do badania wpływu impedancji woltomierza na pracę obwodu
elektrycznego.
Tabela 4
napięcie Uc w
rezonansie
częstotliwość rezonansowa
fr
typ
woltomierza
V
Hz
HP-400E
V-640 LF
FLUKE45
V-640 HF
1.5. Pomiary napięć o różnych kształtach.
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 3;
- Odczytać wskazania woltomierzy dla napięć o różnych kształtach o wartościach
międzyszczytowych U
p-p
podanych przez prowadzącego ćwiczenie;
- Wyniki pomiarów umieścić w tabeli 5;
- W oparciu o wskazanie każdego z przyrządów wyznaczyć wartość średnią
(sygnału wyprostowanego dwupołówkowo), skuteczną i szczytową mierzonych
napięć;
- Wyniki obliczeń umieścić w tabeli 5.
5
FL45
HP-400
V-640HF
Generator
funkcyjny
Rys. 3. Układ do badania wpływu mierzonego napięcia na wskazania woltomierzy.
Tabela 5
U
p-p
[V]
α
U
sk
U
śr
U
m
α
U
sk
U
śr
U
m
α
U
sk
U
śr
U
m
Rodzaj
przebiegu
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
HP-400E
FLUKE45
V-640HF
Gdzie:
α - wskazanie woltomierza;
U
sk
- wartość skuteczna przebiegu uzyskana na podstawie obliczeń;
U
śr
- wartość średnia przebiegu wyprostowanego dwupołówkowo uzyskana na podstawie
obliczeń;
U
m
- amplituda przebiegu uzyskana na podstawie obliczeń.
Przy obliczeniach należy uwzględnić, że woltomierz:
• HP-400E jest wyposażony w przetwornik wartości średniej,
V-640HF jest wyposażony w przetwornik wartości szczytowej w układzie równoległym,
•
FLUKE45 jest wyposażony w przetwornik wartości skutecznej,
•
oraz to, że każdy z tych woltomierzy jest wyskalowany w wartościach skutecznych
sygnału sinusoidalnego.
1.6. Pomiary napięcia z użyciem oscyloskopu
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 4;
- Dla trzech wartości napięcia wskazanych przez prowadzącego pomierzyć wartość
amplitudy połówki dodatniej, ujemnej i wartość międzyszczytową napięcia
sinusoidalnego;
- Wyniki pomiarów umieścić w tabeli 6;
- W oparciu o odczytane z oscyloskopu wartości obliczyć odpowiadające tym
odczytom wartości skuteczne napięcia;
- Wyniki te porównać ze wskazaniami woltomierza;
- Przy obliczeniach skorzystać ze wzorów:
6
m
sk
U
U
+
+
=
2
2
;
m
sk
U
U
−
−
=
2
2
;
pp
skpp
U
U
4
2
=
(4)
Uwaga! Powyższe wzory są prawdziwe jedynie dla kształtu sinusoidalnego.
V
c
Osc
Generator
U
p-p
U
-m
U
+m
Rys. 4. Układ do pomiaru napięcia z
wykorzystaniem oscyloskopu.
f = 1 kHz
Tabela 6
Oscyloskop
Amplituda „+”
Amplituda „-”
Wartość
międzyszcz.
Fluke45
U
+m
U
sk+
U
-m
U
sk-
U
p-p
U
skpp
U
sk
Lp.
V
V
V
V
V
V
V
1.
2.
3.
7
STANOWISKO 2
2. Pomiary parametrów czasowych i częstotliwościowych sygnałów.
2.1. Pomiary okresu, czasu trwania impulsu oraz współczynnika wypełnienia przy
wykorzystaniu oscyloskopu.
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 5;
- W generatorze impulsowym wybrać rodzaj pracy „INT”;
- Doprowadzić sygnał do oscyloskopu o parametrach podanych w tabeli 7;
- Dokonać pomiaru okresu, czasu trwania połówki dodatniej i ujemnej dobierając za
każdym razem właściwy współczynnik czasu, obliczyć współczynnik wypełnienia;
- Wyniki pomiarów i obliczeń wpisać do tabeli 7;
- Wartość współczynnika wypełnienia obliczyć ze wzoru:
%
100
⋅
=
+
T
t
k
(5)
Tabela 7
t
+
t
-
T
O sc
G enerator
im pulsowy
t
+
t
-
T
Rys. 5. Układ do pom iaru param etrów
czasowych
sygnałów
za
pom ocą
oscyloskopu.
U
p-p
= 2 V
k
Zadane
parametry sygn.
m
m
ms
s
s
%
T = 10 ms
t
i
= 4 ms
ms/d
T = 12 ms
t
i
= 6 ms
ms/d
T = 8 ms
t
i
= 2 ms
ms/d
T = 14 ms
t
i
= 9 ms
ms/d
D
t
z
D
t
z
D
t
z
D
t
z
8
2.
Pomiary okresu, przedziału czasu i współczynnika wypełnienia z użyciem
-
2.
czasomierza cyfrowego.
Połączyć układ pomiarowy według rysunku 6 (na rysunku tym przedstawiono
Rys. 6. Układ do pomiaru parametrów czasowych sygnałów za pomocą przykładowego
częstościomierza-czasomierza cyfrowego PFL28A.
f
Generator
impulsowy
U
p-p
= 2 V
100V
10V
10V
100V
B
C
1
2
4
5
3
także schematycznie wygląd części płyty czołowej przykładowego
częstościomierza PFL-28A zawierającej gniazda wejścia B
e
(wejście otwierając
bramkę czasową) i C (wejście zamykające bramk
-
ę czasową)); w innych typach
częstościomierzy stosuje się podobną metodę oznaczeń;
Doprowadzić sygnał z generatora do wejścia B częstościomierza;
- Wcisnąć przycisk 3 zwierający wejścia B i C
pa
częstościomierza;
- Przełączniki 2 i 3 ustawić w pozycji odpowiadając
rametrowi
ej mierzonemu
(sposób użycia przełączników przedstawia tabela 8);
Tabela 8
Parametr mierzony
Przełączni
k
T
t
-
t
+
2
on lub off
on
off
3
on
on
on
4
off lub on*
on
off
**
**
**
1 i 5
* - stan przełącznika 4 jest zależny od stanu przełącznika 2;
** - przełączniki 1 i 5 służą do zmiany czułości napięciowej wejść B i C.
- Na cz
mnej sygnału dla
czynnika wypełnienia – wyniki obliczeń
ęstościomierzu wybrać klawisz funkcyjny T.I. (B
→C);
- Dokonać pomiaru okresu, szerokości połówki dodatniej i uje
parametrów sygnału podanych w tabeli 9;
- Wyniki pomiarów wpisać do tabeli 9;
współ
- W oparciu o wzór 5 obliczyć wartość
wpisać do tabeli 9.
9
Tabela 9
t
+
t
-
T
k
Zadane
parametry
sygnału
ms
m
ms
s
%
= 10 ms
t
i
= 6 ms
= 10 ms
t
i
= 2 ms
= 10 ms
t
i
= 0,1 ms
T = 20
µs
t
i
= 2
µs
T
T
T
.3. Sprawdzenie właściwości dokładnościowych częstościomierza cyfrowego.
o
-
ęstościomierza;
ki i różnych podzakresów;
Tabela 10
Czas
bramkowania
f
(
f
1
f
2
∆f
δ
n
%
f
2
- W układzie jak w punkcie poprzednim dokonać pomiaru częstotliwości sygnału
parametrach podanych w tabeli 10;
Sygnał do prowadzić do wejścia B cz
- Pomiarów dokonać dla różnych czasów otwarcia bram
- Wyniki pomiarów wpisać w tabeli 10;
T)
s
Hz
(ms)
Hz
Hz
Hz
%
%
555
5555
55555
555
5555
55555
555
5555
55555
δ
%
(1,8)
(0,18)
10
(18
µs)
(1,8)
(0,18)
1
(18
µs)
(1,8)
(0,18)
0,1
(18
µs)
Na podstawie wyników pomiarów obliczyć róznicę między kolejnymi dwoma
az
-
pomiarami (dla tych samych parametrów), względny błąd dyskretyzacji
δ
n
%
or
całkowity błąd pomiaru częstotliwości
δ
f
%
(wyniki obliczeń wpisać do tabeli 10);
10
- Obliczenia wykonać w oparciu o wzory:
∆f = | f – f |
(6)
1
2
%
100
1
⋅
=
f
n
δ
2
1
%
− f
f
(7)
Gdzie:
ęstotliwości wzorcowe odczytane z częstościomierza cyfrowego różniące się
δ
n
– w
rszego przypadku) :
f
1
; f
2
– cz
o
±1 jednostkę najmniej znaczącego rzędu,
zględny błąd dyskretyzacji (zliczania).
Całkowity błąd pomiaru częstotliwości (najgo
(
)
%
100
10
2
⋅
⋅
+
⋅
±
=
+
±
=
B
B
n
f
T
f
δ
δ
δ
%
1
8
%
−
(8)
Wykonać wykresy
δ
f
= f (f) dla różnych czasów otwarcia bramki T
B
.
f – częstotliwość ustawiona na generatorze, T
B
,
.4. Pomiar częstotliwości metodą krzywych Lissajous.
odnie z danymi podanymi w
-
ć częstotliwością generatora wzorcowego tak, aby uzyskać stabilne
-
częstotliwość generatora wzorcowego z częstościomierza cyfrowego;
ści wyznaczyć częstotliwość mierzoną ze
(9)
dzie:
N = n
y
/ n
x
;
a pr
ej z osią Y, n
x
– liczba przecięć krzywej z osią X;
Wynik umieścić w tabeli 11.
– czas otwarcia bramki
2
- Połączyć układ pomiarowy zgodnie z rysunkiem 7;
- Na generatorze mierzonym ustawić częstotliwość zg
tabeli 11;
Regulowa
oscylogramy o krzywych właściwych dla stosunków częstotliwości podanych w
tabeli 11;
Odczytać
- Wynik odczytu wpisać do tabeli 11;
- Znając wartość stosunku częstotliwo
wzoru:
w
x
f
N
f
⋅
=
G
n
y
– liczb
zecięć krzyw
-
11
Y
X
Generator
wzorcowy
Generator
badany
Często-
ściomierz
Rys. 7. Schemat układu do pomiaru częstotliwości za pomocą
oscyloskopu (metoda krzywych Lissajous) i częstościomierza
cyfrowego.
f
w
f
x
Osc
Tabela 11
f
x
’
N
Oscylogram
f
w
f
x
Hz
---
---
Hz
Hz
1:1
3:1
150
1:3
1000
1:1
12
2:1
1000
1:2
LITERATURA:
1. Chwaleba A., Poniński M., Siedlecki A.: Metrologia elektryczna. Wydawnictwa
Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996, Wyd. VI. Sygn. 53200.
2. Praca zbiorowa: Miernictwo elektryczne. Ćwiczenia laboratoryjne. WAT,
Warszawa 1998. Sygn. S-48721.
PRZYKŁADOWE PYTANIA KONTROLNE:
1. Formuły na wyznaczanie błędów granicznych woltomierzy analogowych i
cyfrowych.
2. Definicje wartości średniej, skutecznej i szczytowej oraz średniej wyprostowanej
dwupołówkowo, współczynników kształtu i amplitudy.
3. Rodzaje i budowa przetworników AC/DC wykorzystywanych w woltomierzach.
4. Wpływ impedancji woltomierzy na dokładność pomiaru napięcia.
5. Wpływ kształtu mierzonego napięcia zmiennego na wskazania woltomierzy.
6. Sposoby pomiaru napięcia z użyciem oscyloskopu.
7. Definicje i pomiary okresu, czasu trwania impulsu oraz współczynnika wypełnienia
przy wykorzystaniu oscyloskopu.
8. Częstościomierz cyfrowy: budowa, zasada pracy, dokładność, zakres.
9. Okresomierz cyfrowy: budowa, zasada pracy, dokładność, zakres.
10. Pomiar częstotliwości metodą krzywych Lissajous.
13