1

Panel Ekspertów „ROZWÓJ”

LASY I GOSPODARKA LEŚNA JAKO INSTRUMENTY

EKONOMICZNEGO I SPOŁECZNEGO ROZWOJU KRAJU

Termin: 17 września 2014 r.

SESJA 4

ROZWÓJ, STRUKTURA I MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UŻYTKOWANIA

ZASOBÓW LEŚNYCH W POLSCE W PERSPEKTYWIE ROKU 2080

(wersja poprawiona, 10 września 2014 r.)

Dr inż. Janusz DAWIDZIUK, dr inż. Stanisław ZAJĄCZKOWSKI, Biuro Urządzania Lasu

i Geodezji Leśnej

Wstęp

Przedstawiona poniżej prognoza nawiązuje do metodyki prognozy opracowanej

w 2012 r. na IV Sesję Zimowej Szkoły Leśnej przy Instytucie Badawczym Leśnictwa w

Sękocinie Starym, przedstawionej w referacie pt. Stan obecny oraz prognozy rozwoju i

użytkowania zasobów leśnych [Dawidziuk 2012] oraz na sesję naukową zorganizowaną z

okazji 112 Zjazdu Delegatów Oddziałów Polskiego Towarzystwa Leśnego w Spale w

referacie pt. Stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych do 2030 r. [Dawidziuk,

Zajączkowski 2012]. Niniejsza prognoza obejmuje jednak dłuższy okres (do 2080 r.),

wychodząc z późniejszego o dwa lata stanu wyjściowego (startowego) określonego na

1 stycznia 2013 r. dla lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe oraz dla lasów prywatnych,

a także zweryfikowanych założeń prognozy dotyczących w szczególności następujących

wielkości: przewidywanych zalesień, wskaźników intensywności użytkowania rębnego i

przedrębnego oraz bieżącego przyrostu miąższości.

2

Struktura własnościowa lasów w Polsce charakteryzuje się dużą przewagą lasów

publicznych. Według stanu na 31 grudnia 2012 r. (przyjmowanego w praktyce również jako

stan na 1 stycznia 2013 r.) zajmują one 81,2% powierzchni wszystkich lasów. Natomiast lasy

prywatne stanowią 18,8% tej powierzchni. Zgeneralizowaną własnościową strukturę

powierzchni lasów według danych Głównego Urzędu Statystycznego [GUS 2013] oraz

wielkość zasobów drzewnych według danych z wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasów

wszystkich form własności (WISL) [MŚ i inni 2014b] przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Struktura powierzchni i miąższości lasów według form własności

Lp.

Kategoria własności

Pow.
leśna

ogółem

[tys.

ha]

Udział

[%]

Miąższość

[tys. m

3

grubizny

brutto]

Udział

[%]

1

W zarządzie Lasów Państwowych 7 079,4

77,3

1 928 983,8

79,1

2

W zarządzie parków narodowych

184,8

2,0

64 406,5

2,6

3

W Zasobie Własności Rolnej SP

32,4

0,4

9 131,4

0,4

4

inne Skarbu Państwa

58,6

0,6

17 075,4

0,7

Razem własność Skarbu Państwa

7 355,2

80,3

2 019 597,0

82,8

5

Własność gmin

84,2

0,9

27 445,8

1,1

Razem lasy publiczne

7 439,4

81,2

2 047 042,9

83,9

6

Lasy prywatne

1 724,4

18,8

392 795,8

16,1

Ogółem

9 163,8 100,0

2 439 838,7

100,0

Po zakończeniu pierwszego 5-letniego cyklu WISL (lata 2007–2009) [MŚ i inni 2010]

w analizach dotyczących stanu lasów w Polsce uwzględnia się coraz częściej nie tylko dane

wynikające z dokumentacji urządzeniowej (w szczególności z planów urządzenia lasu oraz

uproszczonych planów urządzenia lasu), ale również dane o charakterze wielkoobszarowym

[GUS 2013, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 2013].

Należy jednak podkreślić, że w lasach będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe

dane z planów urządzenia lasu, sprowadzane na jedną datę w ramach prac aktualizacyjnych

prowadzonych w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych, nadal stanowią podstawę

do bardziej szczegółowych analiz zarówno w skali regionalnych dyrekcji Lasów

Państwowych, jak również całych Lasów Państwowych. Znajdują się wśród nich m.in. dane

dotyczące wielkości zasobów leśnych (powierzchni i miąższości) oraz wielkości zadań

z zakresu użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego) ujmowane w planach urządzenia

lasu [Dawidziuk, Zajączkowski 2012].

Wyniki z aktualizacji stanu lasu w Lasach Państwowych są dotychczas podstawą do

sporządzania prognoz rozwoju zasobów leśnych i możliwości użytkowania głównego.

3

Natomiast przy porównaniach stanu lasu innych form własności, szczególnie w układzie

regionalnym i krajowym, coraz częściej wykorzystywane są wyniki wielkoobszarowej

inwentaryzacji stanu lasu [GUS 2013, MŚ i inni 2014b].

Z wyżej wymienionych względów analizy dotyczące stanu i perspektywy rozwoju

zasobów leśnych różnych form własności w Polsce powinny – w miarę możliwości –

nawiązywać do danych wynikających z dokumentacji urządzeniowej. Takie generalne

podejście jest jednak utrudnione z uwagi na bardzo zróżnicowany stan tej dokumentacji dla

lasów różnych form własności. Najpełniejszymi informacjami odnośnie do tego stanu

dysponujemy w odniesieniu do lasów będących w zarządzie Lasy Państwowych, dla których

systematycznie wykonywane są plany urządzenia lasu i w których funkcjonuje System

Informatyczny Lasów Państwowych. Natomiast dla lasów pozostałych form własności

dokumentacja urządzeniowa jest niepełna, głównie z uwagi na brak aktualnych planów

urządzenia lasu względnie uproszczonych planów urządzenia lasu, a także brak systemowego

gromadzenia dla nich danych dla całego kraju. Aktualnie sytuacja ta ulega stopniowej

poprawie w związku z pracami nad budową banku danych o zasobach leśnych i stanie lasów

wszystkich form własności, zleconymi Biuru Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej przez

Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych [Dawidziuk, Zajączkowski 2012].

W niniejszym opracowaniu – podobnie jak w wyżej wymienionych poprzednich

prognozach – stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych w Polsce, w tym także

możliwości użytkowania głównego (pozyskania drewna), przedstawiono dla dwóch

największych form własności lasów w Polsce, tj. dla lasów będących w zarządzie PGL Lasy

Państwowe oraz dla lasów prywatnych stanowiących łącznie 96,1% powierzchni lasów

w Polsce. Dla lasów będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe stan wyjściowy do

opracowania prognoz stanowiły dane z aktualizacji na 1 stycznia 2013 r. [PGL Lasy

Państwowe, BULiGL 2014], natomiast dla lasów prywatnych – z uwagi na brak całościowych

i zaktualizowanych danych z dokumentacji urządzeniowej, w szczególności z uproszczonych

planów urządzenia lasu – wyniki WISL [MŚ i inni 2014b].

Stan lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe

Ogólna powierzchnia lasów pozostających w zarządzie Lasów Państwowych – według

danych z Wyników aktualizacji stanu powierzchni i zasobów drzewnych w Lasach

Państwowych na dzień 1 stycznia 2013 roku [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014] –

wynosiła 7079,4 tys. ha, wielkość zasobów drzewnych zaś – 1821,7 mln m

3

, przy średnim

4

wieku drzewostanów około 61 lat. Przeciętna zasobność wynosiła 257 m

3

/ha powierzchni

leśnej.

Strukturę powierzchni i miąższości lasów w Lasach Państwowych według stanu na

1 stycznia 2013 r. [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014] przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Struktura powierzchni i miąższości lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe
według klas i podklas wieku (stan na 1 stycznia 2013 r.)

Klasa i podklasa

wieku

Powierzchnia

[ha]

Udział

procentowy

powierzchni

[%]

Miąższość

[tys. m

3

brutto]

Udział

procentowy

miąższości

[%]

Przeciętna
zasobność

[m

3

/ha]

Pow. leśna niezal.

104 810

1,5

1 172,5

0,1

11,2

Przestoje

-

-

7 040,9

0,4

-

Ia

303 104

4,3

795,0

0,0

2,6

Ib

467 518

6,6

8 333,1

0,5

17,8

Iia

451 739

6,4

44 995,0

2,5

99,6

Iib

513 214

7,2

97 443,5

5,3

189,9

IIIa

757 251

10,7 196 663,7

10,8

259,7

IIIb

883 200

12,5 258 180,5

14,2

292,3

Iva

740 166

10,5 233 767,2

12,8

315,8

Ivb

620 111

8,8 209 427,3

11,5

337,7

Va

654 386

9,2 232 160,5

12,7

354,8

Vb

386 613

5,5 141 831,7

7,8

366,9

VI

422 016

6,0 161 010,3

8,8

381,5

VII

200 837

2,8

77 783,6

4,3

387,3

KO+KDO + BP

574 397

8,1 151 092,6

8,3

263,0

R-m na pow. zal.

6 974 552

98,5

1

820524,9

99,9

261,0

Ogółem

7 079 362

100,0 1 821 697,

4

100,0

257,3

Zadania gospodarcze w zakresie użytkowania głównego w Lasach Państwowych

(według stanu na 1 stycznia 2013 r.) wynosiły średniorocznie około 34,2 mln m

3

grubizny

netto [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014], tj. około 42,8 mln m

3

grubizny brutto (przy

wskaźniku przeliczeniowym miąższości netto na brutto wynoszącym 1,25), w tym:

 17,8 mln m

3

grubizny netto, tj. 22,2 mln m

3

grubizny brutto w użytkowaniu rębnym;

 16,4 mln m

3

grubizny netto, tj. 20,5 mln m

3

grubizny brutto w użytkowaniu przedrębnym.

Na potrzeby prognozy oszacowane zostały wskaźniki intensywności użytkowania

rębnego i przedrębnego według klas i podklas wieku przy wykorzystaniu danych z planów

urządzenia lasu zawartych w Banku Danych o Lasach (BDL). Wskaźniki te – przedstawione

5

w tabeli 3 według klas i podklas wieku – zostały zharmonizowane z wielkościami wyżej

podanych etatów użytkowania rębnego i przedrębnego w skali całych Lasów Państwowych.

Tabela 3. Wskaźniki planowanej intensywności użytkowania
rębnego i przedrębnego w Lasach Państwowych

Klasy i podklasy

wieku

Wskaźnik intensywności użytkowania

na 10 lat

rębne

przedrębne

Ia

-

0,3824

Ib

0,0007

0,3219

IIa

0,0025

0,2156

IIb

0,0051

0,1960

IIIa

0,0049

0,1728

IIIb

0,0090

0,1584

IVa

0,0287

0,1313

IVb

0,0489

0,1244

Va

0,1666

0,0730

Vb

0,2453

0,0510

VI

0,2887

0,0300

VII

0,1935

0,0192

KO, KDO

0,5655

0,0007

Wielkość tych wskaźników w pierwszym okresie prognozy odpowiada rocznej

intensywności użytkowania głównego w wysokości 2,34% stosunku do wielkości zasobów

drzewnych oraz około 71% w stosunku do oszacowanego spodziewanego bieżącego przyrostu

miąższości.

Stan lasów prywatnych

W odróżnieniu od zaktualizowanych danych dla lasów w zarządzie PGL Lasy

Państwowe, całościowych danych w skali regionalnej i krajowej dla lasów prywatnych

dostarczają tylko wyniki wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasów wszystkich form

własności [MŚ i inni 2014b]. Zgeneralizowane dane dotyczące powierzchni i miąższości tych

lasów według klas i podklas wieku przedstawiono w tabeli 4.

6

Tabela 4. Powierzchnia i miąższość oraz przeciętna zasobność na 1 ha w lasach

Klasa i podklasa

wieku

Powierzchnia

[ha]

Udział

procentowy

powierzchni

[%]

Miąższość

[tys. m

3

brutto]

Udział

procentowy

miąższości

[%]

Przeciętna
zasobność

[m

3

/ha]

Pow. leśna niezal.

115 437

6,7

2 866 481

0,7

24,8

Przestoje

-

-

3 599 845

0,9

-

Ia

53 980

3,1

121 495

0,0

2,3

Ib

121 847

7,1

5 404 850

1,4

44,4

Iia

134 634

7,8

16 059 875

4,1

119,3

Iib

205 915

11,9

39 707 448

10,1

192,8

IIIa

294 456

17,1

77 454 245

19,7

263,0

IIIb

328 594

19,0

96 133 298

24,5

292,6

IVa

175 409

10,2

52 758 278

13,4

300,8

IVb

128 783

7,5

41 320 763

10,5

320,9

Va

85 890

5,0

28 681 431

7,3

333,9

Vb

34 339

2,0

12 129 211

3,1

353,2

VI

22 925

1,3

9 331 830

2,4

407,1

VII

5 774

0,3

2 700 569

0,7

467,7

KO+KDO+BP

16 440

1,0

4 526 214

1,2

275,3

R-m na pow. zal.

1 608 986

93,3

389 929 352

99,3

242,3

Ogółem

1 724 423

100,0

392 795 833

100,0

227,8

Ogólna powierzchnia lasów prywatnych – według danych z WISL (okres 2009–2013)

umownie według stanu na 1 stycznia 2013 r. – wynosiła 1724,4 tys. ha, wielkość zasobów

drzewnych zaś – 392,8 mln m

3

, przy średnim wieku drzewostanów około 47 lat. Przeciętna

zasobność w lasach prywatnych wynosiła 228 m

3

/ha powierzchni leśnej.

Zadania gospodarcze z zakresu użytkowania głównego – z uwagi na brak

wiarygodnych danych z innych źródeł – oszacowano na podstawie danych z WISL (okres

2009–2013) dotyczących wielkości użytkowania głównego w lasach prywatnych [MŚ i inni

2014a]. Wielkość tę oszacowano na około 5,3 mln m

3

grubizny brutto, tj. około 4,2 mln m

3

grubizny netto rocznie, w tym:

 1,3 mln m

3

grubizny netto, tj. 1,6 mln m

3

grubizny brutto w użytkowaniu rębnym;

 2,9 mln m

3

grubizny netto, tj. 3,7 mln m

3

grubizny brutto w użytkowaniu przedrębnym.

Przy opracowywaniu prognoz rozwoju zasobów drzewnych oraz możliwości

użytkowania głównego w lasach prywatnych wykorzystano dane dotyczące intensywności

użytkowania rębnego i przedrębnego w poszczególnych klasach i podklasach wieku

oszacowane w toku WISL, a także ogólnie obserwowane tendencje zwiększania się

intensywności użytkowania rębnego w miarę wzrostu wieku drzewostanów. Zgeneralizowane

7

wskaźniki intensywności prognozowanego użytkowania rębnego i przedrębnego

przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Wskaźniki planowanej intensywności użytkowania
rębnego i przedrębnego w lasach prywatnych

Klasy i podklasy

wieku

Wskaźnik intensywności użytkowania

na 10 lat

rębne

przedrębne

Ia

-

0,1139

Ib

-

0,1139

IIa

-

0,1139

IIb

0,0255

0,1044

IIIa

0,0255

0,1196

IIIb

0,0277

0,0949

IVa

0,0499

0,0826

IVb

0,0499

0,0826

Va

0,0776

0,0760

Vb

0,0776

0,0760

VI

0,0942

0,0760

VII

0,0942

0,0760

KO, KDO

0,2993

0,0475

Wielkość tych wskaźników w pierwszym 4-letnim okresie prognozy odpowiada

intensywności użytkowania głównego (w stosunku do wielkości zasobów drzewnych w

lasach prywatnych) w wysokości 1,35% rocznie, co stanowi 42% oszacowanej wielkości

bieżącego przyrostu miąższości.

Ogólne zasady wykonywania prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości

użytkowania głównego w okresie 2013–2080

Prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach

będących w zarządzie Lasów Państwowych oraz w lasach prywatnych w okresie 2013–2080

(od stycznia 2013 r. do 31grudnia 2080 r.) przedstawiono w podziale na następujące okresy:

 dwa 4-letnie okresy obejmujące lata: 2013–2016 oraz 2017–2020;
 sześć 5-letnich okresów obejmujących lata: 2021–2025, 2026–2030, 2031–2040,

2041–2045, 2046–2050;

 trzy 10-letnie okresy obejmujące lata: 2051–2060, 2061–2070, 2071–2080.

Prognozy – jak już wyżej zaznaczono – sporządzono na podstawie danych

wyjściowych/startowych dotyczących aktualnego stanu lasu określonego na 1 stycznia 2013 r.

(tabela 2 – Lasy Państwowe oraz tabela 4 – lasy prywatne) oraz wskaźników intensywności

8

użytkowania rębnego oraz przedrębnego w klasach i podklasach wieku (tabela 3 – Lasy

Państwowe oraz tabela 5 – lasy prywatne). Takie podejście umożliwiło oszacowanie

możliwości użytkowania głównego w wyżej wymienionych przedziałach czasowych oraz

ocenę kształtowania się w tych okresach wielkości oraz struktury zasobów leśnych

(powierzchni i zasobów drzewnych), a także intensywności użytkowania głównego zarówno

w stosunku do ogólnej wielkości zasobów drzewnych, jak również do spodziewanego

bieżącego przyrostu miąższości.

Przyjęcie takich samych wskaźników intensywności użytkowania głównego w

kolejnych okresach prognozy pośrednio oznacza przyjęcie w całym okresie (do 2080 r.)

podobnych jak dotychczas zasad prowadzenia gospodarki leśnej.

W opracowanych prognozach – na podstawie danych dotyczących miąższościowej

struktury użytkowania rębnego w Lasach Państwowych zaprojektowanej w planach

urządzenia lasu – przyjęto w prognozach, że udział rębni złożonych stanowi około 58%

całego użytkowania rębnego. Dane te zostały wykorzystane przy ustalaniu udziału

drzewostanów przechodzących z różnych klas wieku do klasy odnowienia/klasy do

odnowienia.

Spodziewany bieżący przyrost miąższości oszacowano na podstawie danych z WISL

[MŚ i inni 2014]. Według tych danych wielkość bieżącego przyrostu miąższości w okresie

ostatnich 5 lat wynosiła:

 w Lasach Państwowych – 9,25 m

3

ha rocznie,

 w lasach prywatnych – 8,67 m

3

/ha rocznie.

Mając jednak na uwadze, że wielkości te – określone na podstawie danych

pomiarowych z okresu 5-letniego – mają jeszcze charakter danych wstępnych oraz biorąc pod

uwagę możliwe wahania przyrostu wynikające m.in. ze zmiany struktury wiekowej oraz

gatunkowej w okresie objętym prognozą, a także wahań klimatycznych, na potrzeby prognozy

wielkość spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości, w powiązaniu z okresami

prognozy, przyjęto w niższej wysokości, a mianowicie:

 w Lasach Państwowych – 8,5 m

3

/ha rocznie (okres 2013–2020), 8,3 m

3

/ha rocznie (okres

2021–2050) oraz 8,0 m

3

/ha rocznie (okres 2051–2080);

 w lasach prywatnych – 7,0 m

3

/ha rocznie (okres 2013–2020), 6,8 m

3

/ha rocznie (okres

2021–2050) oraz 6,7 m

3

/ha rocznie (okres 2051–2080).

Przy opracowywaniu prognoz wykorzystano ogólne założenia metodyki

prognozowania przygotowane na potrzeby budowanego w BULiGL – na zlecenie Dyrekcji

9

Generalnej Lasów Państwowych – Banku Danych o Lasach [BULiGL 2011]. Jednak z uwagi

na niezakończone jeszcze prace w ramach budowanego Banku Danych o Lasach, przy

sporządzaniu niniejszych prognoz zastosowano pewne uogólnienia, które można ująć

następująco:

 prognozę przeprowadzono łącznie dla całych Lasów Państwowych oraz łącznie dla lasów

prywatnych (bez podziału na gatunki panujące) w układzie – użytkowanie rębne

i przedrębne;

 przy ustalaniu wskaźników użytkowania głównego w lasach prywatnych wykorzystano

m.in. dane z WISL dotyczące wykonanego użytkowania rębnego i przedrębnego (w ciągu

4 lat II cyklu WISL), określone na podstawie miąższości drzew usuniętych w ciągu 5 lat,

tj. pomiędzy kolejnymi pomiarami na stałych powierzchniach próbnych WISL;

 etaty – wyrażające aktualne możliwości użytkowania głównego ogółem w PGL Lasy

Państwowe – przyjęto na podstawie danych z aktualizacji [PGL Lasy Państwowe,

BULiGL 2013], natomiast w lasach prywatnych – z uwagi na brak wiarygodnych danych

pochodzących ze statystyki państwowej – etaty użytkowania rębnego i przedrębnego

oszacowano na podstawie danych z WISL.

Szacowane zmiany powierzchni lasów w okresie do 2080 roku

Mając na uwadze ograniczone możliwości zalesiania gruntów państwowych w okresie

od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2080 r. (a zatem w 68-letnim okresie prognozy) w PGL

Lasy Państwowe przyjęto niewielki tylko wzrost powierzchni lasów, w wysokości około 50

tys. ha. Zdecydowanie większy natomiast przewidziano wzrost powierzchni lasów

prywatnych, a mianowicie o około 540 tys. ha. Można się bowiem spodziewać m.in. zmian

przepisów w kierunku sprzyjającym przeklasyfikowywaniu gruntów spełniających już

obecnie kryteria lasów, a będących w ewidencji gruntami nieleśnymi, jak również dalszego

zalesiania niektórych gruntów rolnych i nieużytków, pomimo że nie należy oczekiwać dużego

wzrostu powierzchni nowych zalesień w ramach Programu Rozwoju Obszarów Rolnych

(PROW) na lata 2014–2020.

Oszacowano, że w okresie objętym prognozą (2013–2080) będzie następował wzrost

powierzchni lasów będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe średnio o około 750 ha

rocznie, natomiast w lasach prywatnych – o około 8 tys. ha rocznie (z uwzględnieniem

wzrostu powierzchni wynikającym z aktualizowania ewidencji gruntów i budynków).

Oszacowany wzrost powierzchni lasów w przyjętych okresach prognozy, oddzielnie

dla Lasów Państwowych oraz w lasach prywatnych, przedstawiono w tabeli 6.

10

Tabela 6. Przewidywany wzrost powierzchni lasów w kolejnych okresach prognozy w Lasach
Państwowych i w lasach prywatnych

Długość okresu

prognozy

Lata

prognozy

PGL

Lasy Państwowe

Lasy

prywatne

w tys. ha

4 lata

(od 2013 do 2020)

2013–2016
2017–2020

5
5

60
60

5 lat

(od 2021 do 2050)

2021–2025
2026–2030
2031–2035
2036–2040
2041–2045
2046–2050

4
4

3,5
3,5
3,5
3,5

60
60
50
50
40
40

10 lat

(od 2051–2080)

2051–2060
2061–2070
2071–2080

6
6
6

50
40
30

Razem

-

50

540

Prognozy rozwoju i struktury zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego

w Lasach Państwowych w perspektywie 2080 roku

Kształtowanie się wielkości zasobów drzewnych, możliwości użytkowania w Lasach

Państwowych, wielkości bieżącego przyrostu miąższości, a także intensywności użytkowania

głównego (rębnego i przedrębnego) w stosunku do wielkości zasobów drzewnych oraz do

bieżącego przyrostu miąższości – w perspektywie 2080 r. – przedstawiono w tabeli 7.

Dodatkowo w tabelach 8 i 9 przedstawiono uogólnione dane dotyczące kształtowania się

struktury powierzchni oraz miąższości w klasach wieku w perspektywie objętej prognozą.

Sporządzone dla lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych prognozy rozwoju

zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania rębnego i przedrębnego można podsumować

następująco:

1. Na podstawie przewidywanych zalesień w Lasach Państwowych oraz możliwości

rozdysponowywania do zalesienia gruntów z zasobu Własności Skarbu Państwa przyjęto

malejący trend wzrostu powierzchni lasów w Lasach Państwowych, tj. z 1250 ha rocznie

w latach 2013–2020 oraz 800 ha rocznie w okresie 2021–2030 do około 700 ha rocznie w

latach 2031–2050 oraz 600 ha w dalszych latach objętych prognozą, tj. w latach

2051–2080; realizacja powyższych założeń spowoduje w perspektywie 2080 r. wzrost

powierzchni leśnej w Lasach Państwowych o około 50 tys. ha.

2. Przy opracowywaniu prognozy rozwoju zasobów drzewnych przyjęto kształtowanie się

bieżącego przyrostu miąższości w wysokości około 90% przyrostu określonego wstępnie

11

w ramach WISL przy założeniu niewielkiego trendu malejącego, tj. z 8,5 m

3

/ha rocznie

w okresie 2013–2020 do 8,3 m

3

/ha rocznie w latach 2021–2050 oraz do 8,0 m

3

/ha rocznie

w okresie od 2051 do 2080 roku.

3. W okresie prognozy przewiduje się wzrost średniego wieku drzewostanów z 62 lat w

2013 r. do około 66 lat w okresie 2036–2060, a następnie spadek przeciętnego wieku – do

około 63 lat w końcu 2080 roku.

4. Do końca 2030 r. (1 stycznia 2031 r.) może nastąpić wzrost zasobów drzewnych z 1821,7

mln m

3

w 2013 r. do 2062,3 mln m

3

grubizny brutto, tj. o około 13%, natomiast w

perspektywie 2050 r. wzrost ten może wynieść około 20% w stosunku do wielkości z

2013 r.; w następnych latach (do końca 2080 r.) przewiduje się już tylko nieznaczny

wzrost wielkości zasobów drzewnych, tzn. z 2180,9 mln m

3

w 2051 r. do około 2209,0

mln m

3

grubizny brutto w 2081 r., a zatem tylko o około 1 mln m

3

grubizny brutto

rocznie.

5. Opracowane prognozy wskazują, że przeciętne zasobności na 1 ha w poszczególnych

klasach i podklasach wieku w lasach w zarządzie PGL Lasy Państwowe mogą do 2080 r.

wzrosnąć o około 25% w stosunku do wielkości z 2013 r., a zatem w stopniu tylko

niewiele większym niż w ostatnim 20-leciu (wzrost ten w okresie 1994–2013 średnio w

poszczególnych klasach i podklasach wieku wynosił około 20%).

6. Prognozy dotyczące kształtowania się możliwości użytkowania głównego wskazują na

możliwość wzrostu w kolejnych okresach etatu użytkowania głównego z 34,2 mln m

3

w

okresie 2013–2016 do 40,7 mln m

3

w okresie 2031–2035, a następnie do 44,6 mln m

3

w

okresie 2051–2060; możliwości użytkowania głównego na tym poziomie (44,6–45,0 mln

m

3

grubizny netto) mogą utrzymywać się do 2080 roku.

7. Prognozy wskazują, że etat użytkowania rębnego będzie wzrastał szybciej niż etat

użytkowania przedrębnego, a w okresie objętym prognozą udział użytkowania rębnego

wzrośnie z 52,1% w 2013 r. do 62,3% w okresie 2051–2060, a następnie będzie

stopniowo malał – osiągając w końcu 2080 r./na początku 2081 r. – 59,3% całego etatu

użytkowania głównego.

8. W perspektywie 2060 r. prognozowany jest stopniowy wzrost intensywności użytkowania

głównego w stosunku do wielkości zasobów drzewnych – z 2,34% rocznie w 2013 r. do

około 2,57% w końcu 2060 r., a następnie lekki spadek – do 2,53% w 2081 r.

9. W okresie objętym prognozą przewidywany jest również wzrost intensywności

użytkowania głównego w stosunku do bieżącego przyrostu miąższości. Przy przyjętych

12

założeniach intensywność ta wzrośnie z około 71% w 2013 r. do 98–99% w ostatnich

okresach prognozy (po 2050 roku).

10. Z upływem czasu będą następować zmiany w powierzchniowej strukturze klas wieku; w

pierwszym okresie największym udziałem charakteryzuje się III klasa wieku, a następnie

IV klasa wieku, natomiast w ostatnim okresie – II i III klasy wieku. Jednocześnie będzie

następowały zmiany udziału drzewostanów ponadstuletnich (razem z klasą odnowienia) –

z 16,9% w 2013 r. do 26,2% w 2051 r., a następnie spadek do 24,2% – w końcu 2080 r.

11. Jednocześnie wzrastać będzie miąższościowy udział drzewostanów ponadstuletnich

(łącznie z drzewostanami w klasie odnowienia i do odnowienia), a mianowicie: z 21,4% w

2013 r. do 33,2% w 2061 r., przy późniejszym lekkim spadku – do 31,2% w 2081 roku.

13

Tabela 7. Prognoza kształtowania się stanu zasobów leśnych, możliwości użytkowania
głównego oraz intensywności użytkowania w PGL Lasy Państwowe w perspektywie 2080
roku

Okres

prognozy

Powierzchni

a

[tys. ha]

Przeciętny

wiek

[lat]

Miąższość

[mln m

3

grubizny]

Zasobnoś

ć

[m

3

/ha]

Możliwości użytkowania

głównego

(średnioroczne w okresie)

Intensywnoś

ć

użytkowani

a w

stosunku do

zasobów

drzewnych/

przyrostu

[%]

Bieżący

przyrost

miąższośc

i

[mln m

3

grubizny

brutto

rocznie]

Bieżący

przyrost

miąższoś

ci

[m

3

/ha

grubizny

rocznie]

rębne

przedr

ę-bne

razem

grubizna brutto/netto [mln

m

3

]

udział [%]

2013–

2016

7079,4

61,8

1821,7

257,3

22,2
17,8
52,1

20,5
16,4
47,9

42,7
34,2

100,0

2,34

71

60,2

8,5

2017–

2020

7084,4

63,1

1891,7

267,0

24,2
19,4
54,0

20,7
16,5
46,0

44,9
35,9

100,0

2,37

74

60,3

8,5

2021–

2025

7089,4

64,1

1953,0

275,5

26,1
20,9
55,6

20,8
16,6
44,4

46,9
37,5

100,0

2.40

80

58,9

8,3

2026–

2030

7093,4

65,1

2012,8

283,8

28,1
22,5
57,4

20,9
16,7
42,6

49,0
39,2

100,0

2,44

83

58,9

8,3

2031–

2035

7097,4

65,8

2062,3

290,6

30,0
24,0
59,0

20,9
16,7
41,0

50,9
40,7

100,0

2,47

86

59,0

8,3

2036–

2040

7100,9

66,2

2102,6

292,2

31,7
25,3
60,3

20,9
16,7
39,7

52,5
42,0

100,0

2,50

89

59,0

8,3

2041–

2045

7104,4

66,3

2135,0

300,5

33,0
26,4
61,3

20,9
16,7
38,7

53,9
43,1

100,0

2,52

91

59,0

8,3

2046–

2050

7107,9

66,3

2160,6

304,0

34,1
27,3
62,0

20,9
16,7
38,0

55,0
44,0

100

2,54

93

59,1

8,3

2051–

2060

7111,4

66,2

2180,9

306,7

34,8
27,8
62,3

21,0
16,8
37,7

55,8
44,6

100,0

2,56

98

57,0

8,0

2061–

2070

7117,4

65,2

2192,7

308,1

34,9
27,9
61,9

21,4
17,1
38,1

56,3
45,0

100,0

2,57

99

57,0

8,0

2071–

2080

7123,4

64,2

2200,0

308,8

34,1
27,3
60,8

22,0
17,6
39,2

56,2
44,9

100,0

2,55

98

57,1

8,0

2081

7129,4

63,5

2209,0

309,8

33,1
26,4
59,3

22,7
18,2
40,7

55,8
44,6

100,0

2,53

98

57,1

8,0

14

Tabela 8. Kształtowanie się struktury powierzchni w Lasach Państwowych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013–2081)

Klasy wieku

Lata

2013

2021

2031

2041

2051

2061

2071

2081

powierzchniowy udział klas wieku [%]

Pow. niezal.

1,5

1,5

1,5

1,5

1,5

1,5

1,5

1,5

I kl. w. (1–20 lat)

10,9

9,9

9,6

10,0

10,5

10,7

10,8

10,5

II kl. w. (21–40 lat)

13,6

14,5

15,5

16,2

17,0

17,9

18,7

19,1

III kl. w. (41–60 lat)

23,2

19,0

15,9

15,1

15,4

16,0

16,7

17,6

IV kl. w. (61–80 lat)

19,2

20,9

20,2

17,5

15,5

14,7

14,8

15,4

V kl. w. (81–100 lat)

14,7

14,3

14,6

14,9

13,9

13,2

12,3

11,7

VI kl. w. (101–120 lat)

6,0

6,0

6,1

6,2

6,3

5,8

5,4

5,2

VII i st. (ponad 120 lat)

2,8

4,1

5,2

6,1

6,8

6,7

6,5

6,2

KO, KDO, BP

8,1

9,8

11,4

12,5

13,1

13,5

13,3

12,8

Razem pow. zalesiona

98,5

98,5

98,5

98,5

98,5

98,5

98,5

98,5

Ogółem pow. leśna (%)

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Ogółem pow. leśna (tys. ha)

7079,4

7089,4

7097,4

7104,4

7111,4

7117,4

7123,4

7129,4

15

Tabela 9. Kształtowanie się struktury miąższości w Lasach Państwowych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013–2081)

Klasy wieku

Lata

2013

2021

2031

2041

2051

2061

2071

2081

miąższościowy udział klas wieku [%]

Pow. niezal.

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Przestoje

0,4

0,4

0,3

0,3

0,3

0,3

0,3

0,3

I kl. w. (1–20 lat)

0,5

0,4

0,4

0,4

0,5

0,5

0,5

0,5

II kl. w. (21–40 lat)

7,8

8,0

8,5

9,0

9,6

10,2

10,8

11,2

III kl. w. (41–60 lat)

25,0

20,3

16,9

16,2

16,7

17,6

18,6

19,5

IV kl. w. (61–80 lat)

24,3

26,2

25,3

22,2

19,9

19,2

19,5

20,2

V kl. w. (81–100 lat)

20,5

19,8

20,2

20,8

19,6

18,9

17,8

17,0

VI kl. w. (101–120 lat)

8,8

8,8

9,0

9,2

9,5

8,8

8,3

7,9

VII i st. (ponad 120 lat)

4,3

6,1

7,8

9,1

10,3

10,3

10,1

9,7

KO, KDO, BP

8,3

9,9

11,5

12,7

13,5

14,1

14,0

13,6

Razem na pow. zalesionej

99,9

99,9

99,9

99,9

99,9

99,9

99,9

99,9

Ogółem na pow. leśnej (%)

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Ogółem miąższość (mln m

3

)

1821,7

1953,0

2062,3

2135,0

2180,9

2192,7

2200,0

2209,0

16

Prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach

prywatnych

Kształtowanie się wielkości zasobów leśnych (powierzchni i miąższości) oraz

możliwości użytkowania rębnego i przedrębnego, wielkości bieżącego przyrostu miąższości,

a także przewidywanej intensywności użytkowania głównego w stosunku do wielkości

zasobów drzewnych, a także do przyrostu w perspektywie 2080 r. w lasach prywatnych

przedstawiono w tabeli 10.

Dodatkowo w tabelach 11 i 12 przedstawiono uogólnione wyniki dotyczące

kształtowania się struktury powierzchni oraz miąższości w klasach wieku w perspektywie

objętej prognozą, tj. w latach 2013–2080.

Prognozowane wyniki dla lasów prywatnych (przedstawione liczbowo w tabelach 10

oraz 11,12) można podsumować następująco:

1. Na podstawie przewidywanych zalesień oraz szacowanego tempa przeklasyfikowywania

gruntów nieleśnych spełniających obecnie kryteria lasu (tzw. lasów poza ewidencją) –

przy stosunkowo niewielkich obecnie możliwościach wsparcia z programu PROW ––

przyjęto malejący trend wzrostu powierzchni tych lasów, tj. z około 15 tys. ha rocznie do

2020 r. oraz 12 tys. ha rocznie w okresie 2021–2030 i 10 tys. ha rocznie w okresie 2031–

2040 do około 8 tys. ha w latach 2041–2050 oraz 4 tys. ha rocznie w latach 2051–2080.

2. Realizacja powyższych założeń spowodowałaby wzrost powierzchni lasów prywatnych

z 1724,4 tys. ha w 2013 r. do około 1964,4 tys. ha w 2031 r., a następnie do 2144,4 tys. ha

w 2051 r. oraz do 2264,4 tys. ha w końcu 2080 r. (tj. o około 31% w stosunku do stanu z 1

stycznia 2013 roku).

3. Przy opracowywaniu prognozy rozwoju zasobów drzewnych w lasach prywatnych

przyjęto w kolejnych okresach prognozy malejący trend kształtowania bieżącego

przyrostu miąższości na poziomie około 80–85% przyrostu określonego w prognozie

w lasach będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe, tj. w wysokości 7,0 m

3

/ha rocznie

w okresie 2013–2020, 6,8 m

3

/ha rocznie w latach 2021–2050 oraz 6,7 m

3

/ha rocznie

w okresie 2051–2080, co można uzasadnić dużo większym wzrostem powierzchni oraz

szybszym wzrostem średniego wieku w lasach prywatnych niż w lasach w zarządzie PGL

Lasy Państwowe.

4. Szacuje się, że w okresie objętym prognozą średni wiek drzewostanów w lasach

prywatnych wzrośnie z około 47 lat w 2013 r. do 55 lat w 2031 r. oraz do 61 lat w 2051 r.,

a następnie do 68 lat w końcu 2080 roku.

17

5. W całym okresie prognozy, tj. do końca 2080 r., spodziewany jest wzrost wielkości

zasobów drzewnych z około 393 mln m

3

grubizny brutto (228 m

3

/ha) w 2013 r. do 508

mln m

3

w 2031 r. (258 m

3

/ha) oraz do 612 mln m

3

grubizny brutto (285 m

3

/ha) w 2051 r. i

do 718 mln m

3

grubizny brutto (317 m

3

/ha) w końcu 2080 r. Możliwy wydaje się zatem

wzrost wielkości zasobów drzewnych do końca 2080 r. o około 83% (przy wzroście

powierzchni lasów prywatnych o 31%.

6. W całym okresie prognozy spodziewany jest wzrost możliwości rocznego użytkowania

głównego z około 4,2 mln m

3

grubizny netto w 2013 r. do 6,1 mln m

3

w 2031 r. oraz do

około 8,1 mln m

3

w 2051 r., a następnie do 10,1 mln m

3

grubizny netto w końcu 2080 r.;

zdecydowanie wyższy będzie przy tym prognozowany wzrost użytkowania rębnego niż

przedrębnego, w związku z czym spodziewane jest wyraźne zwiększenie udziału etatu

rębnego w łącznym etacie pozyskania drewna, a mianowicie: z około 31% w 2013 r. do

44% w okresie 2031–2035, a w kolejnych okresach – do około 51% (2051–2060) oraz

około 54% (2071–2080).

7. W perspektywie do końca 2080 r. spodziewany jest stopniowy wzrost intensywności

pozyskania drewna zarówno w stosunku do wielkości zasobów drzewnych, jak również

do bieżącego przyrostu miąższości. Intensywność ta w stosunku do wielkości zasobów

drzewnych wzrośnie z 1,35% w 2013 r. do około 1,75% wielkości zasobów w 2081 r.,

natomiast w stosunku do bieżącego przyrostu odpowiednio – z 44% do 83%.

8. W miarę upływu lat zmniejszać się będą różnice udziałów powierzchni poszczególnych

klas wieku. O ile obecnie największa powierzchniowo III klasa wieku zajmuje 36,1%

ogólnej powierzchni lasów prywatnych, o tyle w 2031 r. największa będzie IV klasa

wieku, która może stanowić około 24% ogólnej powierzchni lasów prywatnych. Zgodnie

z prognozą w 2051 r. największe mogą być V i IV klasy wieku – stanowiące odpowiednio

16,4 i 15,1% ogólnej powierzchni, a w 2081 r. – II i III klasa wieku, których powierzchnie

stanowić mogą odpowiednio14,8% oraz 14,2% ogólnej powierzchni lasów prywatnych.

9. W okresie objętym prognozą systematycznie będzie wzrastał wyraźnie udział

drzewostanów najstarszych klas wieku (od VI wzwyż razem z klasą odnowienia) zarówno

w wymiarze powierzchniowym, jak i miąższościowym. Przy przyjętych założeniach

udział tych drzewostanów – w perspektywie 2080 r. – wzrośnie z około 2,6% w wymiarze

powierzchniowym oraz z około 4,3% w wymiarze miąższościowym w 2013 r.

odpowiednio do około 11,4% i 17% w 2031 r. oraz do około 37% oraz 52% na koniec

okresu prognozy.

18

Tabela 10. Prognoza kształtowania się stanu zasobów leśnych, możliwości użytkowania
głównego oraz intensywności użytkowania w lasach prywatnych w perspektywie 2080 roku

Okres

prognozy

Powierzchni

a

[tys. ha]

Przeciętny

wiek

[lat]

Miąższość

[mln m

3

grubizny]

Zasobnoś

ć

[m

3

/ha]

Możliwości użytkowania

głównego

(średnioroczne w okresie)

Intensywnoś

ć

użytkowani

a w

stosunku do

zasobów

drzewnych/

przyrostu

[%]

Bieżący

przyrost

miąższośc

i

[mln m

3

grubizny

brutto

rocznie]

Bieżący

przyrost

miąższoś

ci

[m

3

/ha

grubizny

rocznie]

rębne

przedr

ę-bne

razem

grubizna brutto/netto [mln

m

3

]

udział [%]

2013–

2016

1724,4

46,5

392,8
227,8

1,6
1,3

31

3,7
2,9

69

5,3
4,2

100

1,35

44

12,1

7,0

2017–

2020

1784,4

48,5

420,1
235,4

2,0
1,6

34

3,8
3,1

66

5,8
4,7

100

1,39

46

12,5

7,0

2021–

2025

1844,4

50,3

446,9
242,3

2,4
1,9

37

4,0
3,2

63

6,4
5,1

100

1,42

51

12,6

6,8

2026–

2030

1904,4

52,6

477,9
251,0

2,9
2,3

41

4,1
3,3

59

7,0
5,6

100

1,47

54

13,0

6,8

2031–

2035

1964,4

54,6

507,7
258,4

3,4
2,7

44

4,3
3,4

56

7,7
6,1

100

1,51

57

13,4

6,8

2036–

2040

2014,4

56,6

536,1
266,1

3,8
3,1

46

4,5
3,6

54

8,3
6,7

100

1,55

61

13,7

6,8

2041–

2045

2064,4

58,3

562,9
272,7

4,3
3,5

48

4,6
3,7

52

8,9
7,2

100

1,59

64

14,0

6,8

2046–

2050

2104,4

60,0

588,1
279,5

4,8
3,8

50

4,8
3,8

50

9,6
7,6

100

1,63

67

14.3

6,8

2051–

2060

2144,4

61,4

611,6
285,2

5,2
4,1

51

4,9
4,0

49

10,1

8,1

100

1,66

70

14,4

6,7

2061–

2070

2194,4

64,3

653,9
298,0

5,9
4,7

53

5,3
4,2

47

11,1

8,9

100

1,70

76

14,7

6,7

2071–

2080

2234,4

66,3

689,1
308,4

6,4
5,2

54

5,5
4,4

46

11,9

9,6

100,0

1,73

80

14,9

6,7

2081

2264,4

67,9

718,4
317,3

6,9
5,5

54

5,7
4,6

46

12,6
10,1

100

1,75

83

15,2

6,7

19

Tabela 11. Kształtowanie się struktury powierzchni w lasach prywatnych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013–2081)

Klasy wieku

Lata

2013

2021

2031

2041

2051

2061

2071

2081

powierzchniowy udział klas wieku[%]

Pow. niezal.

6,7

6,3

5,9

5,6

5,4

5,3

5,2

5,1

I kl. w. (1–20 lat)

10,2

12,5

14,2

14,1

13,1

11,3

9,6

9,1

II kl. w. (21–40 lat)

19,7

14,9

12,4

13,2

14,6

15,6

15,9

14,8

III kl. w. (41–60 lat)

36,1

27,2

18,7

13,6

11,8

11,9

13,1

14,2

IV kl. w. (61–80 lat)

17,7

23,2

23,9

19,8

15,1

11,8

10,2

10,4

V kl. w. (81–100 lat)

7,0

9,7

13,5

16,4

16,4

14,8

12,0

9,4

VI kl. w. (101–120 lat)

1,3

2,3

4,2

6,4

8,6

10,2

10,7

10,0

VII i st. (ponad 120 lat)

0,3

0,8

1,8

3,5

5,9

8,5

11,4

14,1

KO, KDO, BP

1,0

3,1

5,4

7,4

9,1

10,6

11,9

12,9

Razem na pow. zalesionej

93,3

93,7

94,1

94,4

94,6

94,7

94,8

94,9

Ogółem na pow. leśnej (%)

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Ogółem pow. leśna (tys. ha)

1724,4

1844,4

1964,4

2044,4

2144,4

2194,4

2234,4

2264,4

20

Tabela 12. Kształtowanie się struktury miąższości w lasach prywatnych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013–2081)

Klasy wieku

Lata

2013

2021

2031

2041

2051

2061

2071

2081

miąższościowy udział klas wieku [%]

Pow. niezal.

0,7

0,6

0,6

0,5

0,5

0,4

0,4

0,4

Przestoje

0,9

0,8

0,7

0,6

0,6

0,6

0,5

0,5

I kl. w. (1–20 lat)

1,4

1,1

1,3

1,4

1,3

1,2

1,0

0,9

II kl. w. (21–40 lat)

14,2

10,3

8,1

8,3

8,9

9,3

9,2

8,6

III kl. w. (41–60 lat)

44,2

32,7

21,9

15,5

13,0

12,6

13,5

14,4

IV kl. w. (61–80 lat)

23,9

30,8

31,1

25,1

18,6

14,0

11,8

11,7

V kl. w. (81–100 lat)

10,4

14,3

19,3

23,0

22,3

19,4

15,3

11,8

VI kl. w. (101–120 lat)

2,4

4,1

7,1

10,6

13,9

16,0

16,2

14,8

VII i st. (ponad 120 lat)

0,7

1,6

3,6

6,7

11,0

15,3

19,9

24,0

KO, KDO, BP

1,2

3,7

6,3

8,3

9,9

11,2

12,2

12,9

Razem na pow. zalesionej

99,3

99,4

99,4

99,5

99,5

99,6

99,6

99,6

Ogółem na pow. leśnej (%)

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Ogółem miąższość (mln m

3

)

392,8

446,9

507,7

562,9

611,6

653,9

689,1

718,4

Podsumowanie

Przedstawione wyżej wyniki prognoz oraz intensywność użytkowania głównego,

wynikająca z realizacji przewidywanego rozmiaru użytkowania głównego, wskazują, że w

perspektywie 2050 r. następował będzie dalszy wzrost zasobów leśnych oraz możliwości

pozyskania drewna – mniejszy w Lasach Państwowych oraz zdecydowanie szybszy w lasach

prywatnych. W okresie tym, tj. w latach 2013–2051, wielkość zasobów drzewnych w Lasach

Państwowych wzrośnie o około 20%, natomiast w lasach prywatnych o 55%, a średni wiek

drzewostanów – o około 4 lata w Lasach Państwowych oraz o około 15 lat w lasach

prywatnych. W dalszych latach (po 2050 r. w perspektywie do 2080 r.) przewiduje się, że

zasoby w Lasach Państwowych będą tylko nieznacznie wzrastały (przy użytkowaniu w

wysokości zbliżonej do 100% przyrostu oraz lekkim spadku średniego wieku), natomiast w

lasach prywatnych w okresie tym spodziewany jest dalszy dynamiczny wzrost zasobów

drzewnych (o 17% w stosunku do 2051 r.) oraz wzrost średniego wieku (z 61 do 68 lat).

Przy przyjętych założeniach – w końcu okresu objętego prognozą – zarówno średni

wiek w lasach prywatnych (68 lat) może przewyższyć średni wiek lasów w zarządzie Lasów

Państwowych (64 lata), jak i przeciętna zasobność w lasach prywatnych (317 m

3

/ha) może

być wyższa niż przeciętna zasobność drzewostanów w Lasach Państwowych (310 m

3

/ha).

W lasach obu rozpatrywanych kategorii własności przewiduje się różne tendencje w

kształtowaniu się możliwości użytkowania głównego. Możliwości te – według

przedstawionych prognoz – mogą w Lasach Państwowych wyraźnie wzrastać do lat

2051–2060 (do około 44,6 mln m

3

grubizny netto), a następnie utrzymywać się na zbliżonym

poziomie (44,5–45,0 mln m

3

grubizny netto) do końca okresu prognozy. Natomiast w lasach

prywatnych możliwości te będą wyraźnie wzrastać (do około 10 mln m

3

grubizny netto), aż

do końca okresu objętego prognozy.

Sumaryczną prognozę dotyczącą możliwości pozyskania drewna (w podziale na

użytkowanie rębne oraz przedrębne) w lasach wyżej wymienionych dwóch kategorii

własności (stanowiących łącznie ponad 96% powierzchni lasów w Polsce, w których

dotychczas – według danych statystyki publicznej [GUS 2013] – pozyskuje się około 99%

ogólnej miąższości pozyskiwanego drewna w Polsce) przedstawiono w tabeli 13.

22

Tabela 13. Prognoza możliwości użytkowania głównego w Lasach Państwowych
oraz w lasach prywatnych w okresie 2013–2081

Początek okresu

prognozy

Kategoria
własności

Średnioroczne możliwości użytkowania głównego

[mln m

3

grubizny netto]

rębne

przedrębne

razem

2013

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

17,8

1,3

19,1

16,4

2,9

19,3

34,2

4,2

38,4

2021

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

20,9

1,9

22,8

16,6

3,2

19,8

37,5

5,1

42,6

2031

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

24,0

2,7

26,7

16,7

3,4

20,1

40,7

6,1

46,8

2041

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

26,4

3,5

29,9

16,7

3,7

20,4

43,1

7,2

50,3

2051

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

27,8

4,1

31,9

16,8

4,0

20,8

44,6

8,1

52,7

2061

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

27,9

4,7

32,6

17,1

4,2

21,3

45,0

8,9

53,9

2071

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

27,3

5,2

32,5

17,6

4,4

22,0

44,9

9,6

54,5

2081

Lasy Państwowe
lasy prywatne
razem

26,4

5,5

31,9

18,2

4,6

22,8

44,6
10,1
54,7

Z powyższego zestawienia wynika, że sumaryczne możliwości pozyskania drewna

w lasach obu kategorii będą mogły wzrastać w całym okresie prognozy. Przy przyjętych

w prognozach założeniach możliwości te mogą wzrosnąć z około 38 mln m

3

w 2013 r. do 47

mln m

3

w 2031 r. oraz do około 55 mln m

3

grubizny netto w końcu 2080 r., tj. o ponad 40%,

przy zdecydowanie szybszym wzroście możliwości użytkowania w lasach prywatnych niż w

Lasach Państwowych, w których w ostatnich okresach prognozy spodziewana jest stagnacja

możliwości użytkowania głównego.

Wyżej wymienione różnice w dynamice zmian w Lasach Państwowych i w lasach

prywatnych wynikają przede wszystkim z różnego wyjściowego (startowego) stanu lasów

tych kategorii własności, tj. zdecydowanie wyższego obecnie średniego wieku w Lasach

Państwowych (62 lata) niż w lasach prywatnych (47 lat) oraz przewidywanej znacznie

mniejszej intensywności użytkowania głównego w lasach prywatnych.

23

Przewidywany szybki wzrost możliwości użytkowania głównego w lasach

prywatnych wskazuje na znaczne rezerwy w ilości dostarczanego drewna w Polsce na

potrzeby przemysłu oraz odbiorców indywidualnych. Wykorzystanie tych rezerw wymaga

znacznego usprawnienia zasad organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem lasów

niestanowiących własności Skarbu Państwa.

Przedstawiona prognoza rozwoju zasobów i użytkowania głównego rysuje również

pomyślną perspektywę gospodarczą zarówno dla Lasów Państwowych, jak również dla

przemysłu drzewnego. Rozciąga się perspektywa wzrostu podaży drewna na rynek, więcej

drewna wielkowymiarowego, możliwość zwiększenia podaży z lasów prywatnych, co m.in.

wymaga lepszej organizacji zakupu drewna na rozdrobnionym i rozproszonym rynku

prywatnych właścicieli lasów. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że pomimo

zwiększenia pozyskania drewna spodziewany jest dalszy wzrost średniego wieku

drzewostanów (stosunkowo niewielki w Lasach Państwowych w perspektywie 2040 r. oraz

wyraźny w lasach prywatnych w perspektywie 2080 r.), a pośrednio także możliwość

zwiększania się zasobów drewna martwego w lasach.

Przedstawione dane powinny być traktowane jako prognozy wstępne podlegające

cyklicznej weryfikacji m.in. na podstawie coraz pełniejszych informacji uzyskiwanych

z okresowych prac urządzeniowych oraz WISL – organizowanych i przetwarzanych w

ramach budowanego obecnie Banku Danych o Lasach. Należy podkreślić, że budowa banku

danych o lasach przyspiesza również rozwój metodyki opracowywania prognoz dostarczając

coraz pełniej zweryfikowanych danych dotyczących skutków prowadzonej gospodarki leśnej,

w tym również skutków wynikających z doskonalonych zasad prawnej i wielkoobszarowej

ochrony przyrody w lasach, a także korekt prowadzonej polityki leśnej państwa.

Opracowane prognozy powinny być interpretowane jako prognozy rozwoju zasobów

drzewnych oraz możliwości użytkowania głównego przy założeniu dotychczasowych

sposobów prowadzenia gospodarki leśnej, czego wyrazem było przyjęcie takich samych

współczynników intensywności użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego w ramach

klas i podklas wieku) w kolejnych okresach prognozy do 2080 r. Prognozy te mogą być

również poziomem odniesienia dla kolejnych prognoz, które mogą być opracowywane przy

zmodyfikowanych założeniach prowadzenia gospodarki leśnej, co w szczególności będzie

prowadziło do korekty wskaźników intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego

(bezpośrednio wynikających np. z modyfikacji sposobów podejścia do ograniczania

użytkowania głównego na obszarach Natura 2000 czy wymagań związanych z certyfikacją

drewna w lasach).

24

Przyjęta obecnie metodyka opracowywania prognoz rozwoju zasobów drzewnych oraz

możliwości użytkowania głównego w lasach wskazuje m.in. na kluczowe – obok prawidłowo

ustalonych startowych danych dotyczących stanu i struktury zasobów drzewnych – znaczenie

w prognozach problemów związanych z ustalaniem i przyjmowaniem wskaźników

intensywności przewidywanego użytkowania rębnego i przedrębnego oraz z weryfikacją

wielkości bieżącego przyrostu miąższości.

Należy także podkreślić, że duże znaczenie w przyszłym doskonaleniu zasad

opracowywania prognoz rozwoju zasobów drzewnych będzie miało opracowanie nowych

tablic zasobności dla gatunków lasotwórczych drzew w Polsce uwzględniających aktualne i

spodziewane warunki ich wzrostu.

Literatura
BULiGL 2011. Bank Danych o Lasach – analityka i wzory raportów. Praca wykonana na
zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Maszynopis w BULiGL, Sękocin Stary.
Dawidziuk J. 2012. Stan obecny oraz prognozy rozwoju i użytkowania zasobów leśnych.
W: Przyrodnicze i gospodarcze aspekty produkcji oraz wykorzystania drewna – stan obecny i
prognoza. Zimowa Szkoła Leśna przy Instytucie Badawczym Leśnictwa. IV Sesja. Sękocin
Stary, 20–22 marca 2012.
Dawidziuk J., Zajączkowski S. 2012. Stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych do
2030 r. W: Wizja przyszłości polskich lasów i leśnictwa do 2030 r. (red. A. Grzywacz).
Polskie Towarzystwo Leśne. Spała 2012.
GUS 2013. Leśnictwo. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa.
MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2010. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów.
Wyniki I cyklu (lata 2005–2009). Oficyna Wydawnicza Forest, Sękocin Stary.
MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014a. Aneks do opracowania pt. Wielkoobszarowa
inwentaryzacja stanu lasów w Polsce. Wyniki za okres 2009–2013 (Bieżący przyrost
miąższości, miąższość drzew usuniętych między kolejnymi pomiarami, miąższość drzew
określona na podstawie średnicy pniaka). Maszynopis w DGLP, Sękocin Stary.
MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014b. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów
w Polsce. Wyniki za okres 2009–2013. Maszynopis w BULiGL, Sękocin Stary.
PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2011. Wyniki aktualizacji stanu powierzchni leśnej
i zasobów drzewnych w Lasach Państwowych na dzień 1 stycznia 2013 roku BULiGL,
Sękocin Stary. Oficyna Wydawnicza Forest.
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 2013. Raport o stanie lasów w Polsce. CILP.
Warszawa