Pomiary szczegółów
sytuacyjnych

wykłady z przedmiotu
„Geodezja i kartografia”

Dr hab. inż. Andrzej Kobryń

Pomiary sytuacyjne



Cel -

określanie kształtu, wymiarów i wzajemnego położenia

wybranych obiektów terenowych położonych na powierzchni Ziemi

(w ich pionowym rzucie na obrana powierzchnię odniesienia)



Powierzchnia odniesienia

– płaszczyzna, sfera, elipsoida obrotowa



Kategorie obiektów sytuacyjnych



Punkt - obiekt zgeneralizowany 0D (np. znak graniczny

nieruchomości)



Linia

– obiekt 1D, czyli uszeregowany zbiór punktów będących

wierzchołkami tej samej łamanej (np. ogrodzenie)



Wielobok

– obiekt 2D, czyli uszeregowany zbiór punktów

stanowiących wierzchołki wieloboku

Pomiary sytuacyjne (c.d.)



Przedmiot pomiarów sytuacyjnych:

szczegóły terenowe wykazane znakami umownymi w
instrukcji K-1:



naziemne szczegóły terenowe,



urządzenia podziemne i nadziemne

oraz



podstawowe elementy ewidencji gruntów



Grupy dokładnościowe

Ze względu na charakter i zróżnicowane możliwości

identyfikacji obrysów konturów zdejmowanych obiektów

oraz wymaganą dokładność ich pomiaru, szczegóły

terenowe dzieli się na trzy grupy.

Szczegóły sytuacyjne

Grupa I:

obejmuje szczegóły trwałe, o wyraźnych, jednoznacznie

określonych granicach lub konturach:



utrwalone znakami geodezyjnymi punkty osnowy wysokościowej,
punkty podstawowej osnowy grawimetrycznej i punkty wiekowe
osnowy magnetycznej,



znaki graniczne granic: państwa, jednostek administracyjnych i

działek czy nieruchomości,



punkty załamania granic działek czy nieruchomości,



obiekty i urządzenia techniczno-gospodarcze,



elementy uzbrojenia terenu i studnie,



obiekty drogowe i kolejowe (mosty, wiadukty, przejazdy, tunele,
estakady, tory kolejowe i tramwajowe itp.),



pomniki, figury, trwałe ogrodzenia itp.;

Szczegóły sytuacyjne (c.d.)

Do grupy II

zalicza się szczegóły terenowe o mniej wyraźnych i

mniej trwałych konturach, takie jak:



punkty załamań konturów budowli i urządzeń ziemnych

(tamy, wały ochronne, groble, kanały, rowy, nasypy,
wykopy itp.),



elementy urządzenia boisk sportowych, parków,

zieleńców, trawników itp.,



drzewa przyuliczne i pomniki przyrody,



elementy podziemne uzbrojenia terenu,



budynki i budowle, których położenie określono
metodami fotogrametrycznymi;

Szczegóły sytuacyjne (c.d.)

Grupa III

obejmuje następujące szczegóły terenowe:



punkty załamań konturów użytków gruntowych i

konturów klasyfikacyjnych,



naturalne linie brzegowe wód płynących i stojących,



linie podziału na oddziały w lasach państwowych,



punkty załamań wewnętrznych dróg dojazdowych na

terenach państwowych i prywatnych,



inne obiekty o niewyraźnych konturach.

Generalizacja szczegółów terenowych

Kontury szczegółów terenowych przy ich pomiarze
(w zależności od ich rodzaju oraz charakteru terenu)
generalizuje się tak, aby maksymalne odchylenie
faktycznej linii konturu od ustalonej linii prostej nie
przekraczało:



0,1 m dla szczegółów I grupy,



0,2 m dla szczegółów II grupy dokładnościowej

oraz



0,75 m dla szczegółów III grupy dokładnościowej.

Uwagi ogólne

Przy pomiarze metodami bezpośrednimi konturów budynków i linii ogrodzeń
trwałych mierzy się wszystkie występujące na nich występy i wgłębienia
większe niż 0,3 m, przy czym jeśli wymiary tych elementów są mniejsze niż 2 m,
można je zamierzyć za pomocą miar bieżących wzdłuż ścian tych budowli,
których położenie określono jedną z metod pomiaru szczegółów.

Szerokość ogrodzeń mierzy się jeśli przekraczają one wielkość 0,3 m,
a bramy w nich istniejące zamierza się tylko od strony dróg i ulic.

Pomiary sytuacyjne prowadzi się w oparciu o punkty podstawowej i
szczegółowej geodezyjnej osnowy poziomej.

W przypadkach kiedy zagęszczenie terenu tymi punktami jest niewystarczające
dla wykonania pomiarów zagęszcza się je punktami osnowy pomiarowej.

Potrzeba zagęszczenia osnowy szczegółowej osnową pomiarową występuje
powszechnie w przypadku prowadzenia pomiarów sytuacyjnych metodami
bezpośrednimi: metodą domiarów prostokątnych (rzędnych i odciętych) oraz
metodą biegunową.

Kryteria dokładnościowe pomiaru
szczegółów sytuacyjnych

Dokładność położenia szczegółów terenowych
(pikiet) zaliczonych do poszczególnych grup,
określana względem najbliższej osnowy
geodezyjnej nie powinna być mniejsza niż:



0,10 m - dla grupy I,



0,30 m - dla grupy II,



0,50 m -

dla grupy III ( o ile dokładność identyfikacji

tych szczegółów nie jest mniejsza niż 0,50 m).

Kontrola pomiaru szczegółów
sytuacyjnych

Szczegóły sytuacyjne, zaliczane do I grupy powinny być mierzone
z kontrolą poprzez:



– drugie, niezależne wyznaczenie ich położenia,



– miary czołowe (tzw. czołówki),



– miary przeciwprostokątne (tzw. podpórki),

Pomiar położenia punktów szczegółów sytuacyjnych, w zależności od
ich charakteru, ma na celu

wyznaczenie położenia punktów:



środkowych, dla obiektów punktowych,



załamań osi, dla obiektów liniowych,



załamań obrysów, dla obiektów powierzchniowych.

Podstawowe metody pomiaru
szczegółów sytuacyjnych



metoda pomiarów prostokątnych (ortogonalna)



metoda przecięć kierunków



metoda przedłużeń



metoda biegunowa



metoda liniowego wcięcia w przód



metoda kątowego wcięcia w przód



metoda kątowego wcięcia wstecz

Metody pomiaru szczegółów

Metody pomiaru szczegółów (c.d.)

Sprzęt pomiarowy do metody
domiarów prostokątnych



węgielnica z pionem
sznurkowym



taśma + ruletka



tyczki geodezyjne

Użycie węgielnicy

Bieg promieni w węgielnicy

Współrzędne punktu na prostej



wzory obliczeniowe

AB

AB

AB

AP

x

y

A

A









arctan

AP

AP

AP

AP

AP

AP

A

l

y

A

l

x

sin

cos









AP

A

P

AP

A

P

y

Y

Y

x

X

X













Współrzędne punktu na domiarze



obliczenie przyrostów wzdłuż linii AP’



obliczenie przyrostów wzdłuż linii P’P

lub:



obliczenie współrzędnych punktu P

AB

AB

AB

AP

x

y

A

A









arctan

'

'

'

'

'

'

'

sin

cos

AP

AP

AP

AP

AP

AP

A

l

y

A

l

x









g

AP

P

P

A

A

100

'

'





g

AP

P

P

A

A

300

'

'





P

P

AP

A

P

P

P

AP

A

P

y

y

Y

Y

x

x

X

X

'

'

'

'





















P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

P

A

h

y

A

h

x

'

'

'

'

'

'

sin

cos









Współrzędne punktu na domiarze
z użyciem form Hausbrandta



wzory obliczeniowe

(w zależności od położenia,
domiarowi h przypisuje się znak
„+” (punkt po prawej stronie linii)
lub „-” (punkt po lewej stronie linii)

(wspólne oznaczenie A odnosi się
do wartości azymutu określonego
dla linii pomiarowej AB)





2

,

1

cos

sin

;

A

A

h

l

y

x

AP

AP







A

h

A

l

Y

Y

A

h

A

l

X

X

A

P

A

P

cos

sin

sin

cos













Prowadzenie szkiców polowych



przy punkcie początkowym linii pomiarowej pisze się 0,00 i oznacza

strzałką kierunek pomiaru, miarę przy punkcie końcowym podkreśla

się dwa razy (jeśli pomiar wykonano na przedłużeniu linii pomiarowej,

to miarę końcową podkreśla się tylko jeden raz),



wartość odciętej każdego zamierzonego punktu pisze się przy spodku

prostopadłej, wystawionej do niego z linii pomiarowej, po jej

przeciwległej stronie,



wartość rzędnej wpisuje się równolegle do wystawionej prostopadłej

(jeśli odczytano na niej kilka rzędnych to wartości te wpisuje się

prostopadle do kierunku pomiaru, podkreślając dwukrotnie miarę

końcową),



miary czołowe oraz długości linii wcinających, mierzone bezpośrednio,

wpisuje się równolegle do mierzonej linii, ujmując je w dwie kreski, na

przykład -12,20- (miary podpórek wpisuje się analogicznie ale bez
kresek).

Zasada prowadzenia szkiców polowych

Przykład szkicu
polowego

Przykład szkicu
polowego

Pomiar metodą biegunową

Pomiar metodą biegunową

Dokumentacja pomiaru metodą
biegunową

Przy pomiarze metod

ą biegunową na szkicu polowym

rysuje się punkty osnowy geodezyjnej oraz kontury
zdejmowanych szczegółów terenowych.

Wszystkie zamierzone punkty tych szczegółów numeruje się.

Wyniki pomiarów pośrednich (kierunków i długości) notuje się
w dzienniku pomiarowym lub na nośnikach elektronicznych, a
na szkicu polowym wpisuje się wszystkie miary uzyskane z
bezpośredniego pomiaru (czołówki, domiary na linię konturu
sytuacyjnego i inne).

Współrzędne punktu pomierzonego
metodą biegunową



obliczenie azymutu linii AB ze

współrzędnych



obliczenie azymutu linii AP



obliczenie przyrostów współrzędnych

i współrzędnych punktu P:

AB

AB

AB

x

y

A







arctan







AB

AP

A

A

AP

AP

AP

AP

AP

AP

A

d

y

A

d

x

sin

cos









AP

A

P

AP

A

P

y

Y

Y

x

X

X













Współrzędne punktu pomierzonego
metodą kątowego wcięcia w przód



obliczenie azymutu i długości boku
AB

ze współrzędnych



obliczenie azymutów boków

wcinających AP, BP



obliczenie długości boków AP, BP na

podstawie twierdzenia sinusów:

AB

AB

AB

x

y

A







arctan

2

2

AB

AB

AB

y

x

d















AB

AP

A

A







BA

BP

A

A

sin

)

(

sin













AB

AP

d

d

sin

)

(

sin

=











AB

BP

d

d

Współrzędne punktu pomierzonego
metodą kątowego wcięcia w przód (c.d.)



obliczenie przyrostów boków

wcinających AP i BP



obliczenie (dwukrotne)

współrzędnych punktu P

(zgodność wyników stanowi kontrolę

rachunkową)

AP

AP

AP

A

d

x

cos





AP

AP

AP

A

d

y

sin





BP

BP

BP

A

d

x

cos





BP

BP

BP

A

d

y

sin





AP

A

P

AP

A

P

y

Y

Y

x

X

X













BP

B

P

BP

B

P

y

Y

Y

x

X

X













Kątowe wcięcie w przód
z użyciem form Hausbrandta



wzory obliczeniowe

stąd:

)

2

,

1

(

ctg

1

ctg

1

)

,

(











B

B

A

A

P

P

Y

X

Y

X

Y

X









ctg

ctg

ctg

ctg















B

B

A

A

P

Y

X

Y

X

X









ctg

ctg

ctg

ctg

















B

B

A

A

P

Y

X

Y

X

Y

Współrzędne punktu pomierzonego
metodą liniowego wcięcia w przód

(I sposób – jak wcięcie kątowe)



obliczenie długości boku AB, a

następnie kątów



,



i

g

na podstawie

wzorów



kontrola:

ab

C

ab

c

b

a

ac

C

ac

c

b

a

bc

C

bc

c

b

a

c

b

a

2

2

cos

2

2

cos

2

2

cos

2

2

2

2

2

2

2

2

2































g





g

200







g





Współrzędne punktu pomierzonego
metodą liniowego wcięcia w przód

(I sposób – c.d.)



UWAGA:

C

a

, C

b

, C

c

- tzw. karnotiany

spełniające warunek:



obliczenie azymutów boków

wcinających AP, BP



dalsze obliczenia w sposób
identyczny jak w przypadku

kątowego wcięcia w przód

2

2

2

c

b

a

C

C

C

c

b

a

















BA

BP

A

A







AB

AP

A

A

Współrzędne punktu pomierzonego
metodą liniowego wcięcia w przód

(II sposób – jak punkt na domiarze)



z tw. Pitagorasa



Stąd

Lecz:

więc:

2

2

2

2

2

q

b

p

a

h









)

)(

(

2

2

2

2

q

p

q

p

q

p

b

a













c

q

p





c

b

a

q

p

2

2







Współrzędne punktu pomierzonego
metodą liniowego wcięcia w przód

(II sposób – c.d.)



obliczenie długości odcinków

p, q oraz h:



dalsze obliczenia w sposób identyczny
jak w przypadku metody ortogonalnej

c

C

c

c

b

a

p

b

2

2

2

2

2









c

C

c

c

b

a

q

a

2

2

2

2

2











2

2

2

2

q

b

p

a

h









Liniowe wcięcie w przód
z użyciem form Hausbrandta



wzory obliczeniowe

stąd:

przy czym:

)

2

,

1

(

4

4

)

,

(

a

B

B

b

A

A

P

P

C

P

Y

X

C

P

Y

X

Y

X







b

a

B

a

B

A

b

A

P

C

C

P

Y

C

X

P

Y

C

X

X



















4

4

b

a

a

B

B

b

A

A

P

C

C

C

Y

P

X

C

Y

P

X

Y





















4

4

c

b

c

a

b

a

C

C

C

C

C

C

P













4