parazyty_skrypt

INTERAKCJE WEWNĄTRZ- I MIĘDZYGATUNKOWE; PASOśYTNICWTO

Populacja – grupa osobników tego samego gatunku zasiedlająca ten sam obszar w danym czasie

Biocenoza – wszystkie populacje zajmujące określoną przestrzeń, czyli środowisko fizyczne
Populacje tworzące biocenozę wpływają na kształtowanie się środowiska Ŝycia organizmu, czyli biotopu.
Ekosystem – układ ekologiczny utworzony przez funkcjonujące razem - biocenozę i nieoŜywione środowisko.
            W ekosystemach występują osobniki naleŜące do róŜnych gatunków. Niektóre gatunki nie wpływają na siebie, inne
pozostają we wzajemnych zaleŜnościach. W ekosystemie moŜna wyróŜnić interakcje między osobnikami tego samego gatunku,
głównie wewnątrzpopulacyjne, oraz interakcje międzygatunkowe. Wzajemne oddziaływanie dwóch gatunków wywołuje
róŜne skutki. Oddziaływania międzygatunkowe, w których jedna populacja nie wywiera wpływu na drugą, określa się jako
obojętne.
JeŜeli jedna populacja odnosi korzyść w obecności drugiej, to ten typ interakcji określa się jako dodatni.
W przypadku niekorzystnego oddziaływania na daną populację innej populacji występuje interakcja ujemna
Interakcje wewnątrzgatunkowe lub międzygatunkowe, które prowadzą do zmniejszenia szybkości wzrostu populacji, nazywa się
antagonistycznymi, interakcje przyspieszające wzrost populacji – protekcjonistycznymiWśród antagonistycznych interakcji
wewnątrzgatunkowych, wpływających na szybkość wzrostu populacji, moŜna wyróŜnić:

1.antagonistyczne:
-

autointoksykację – samozatrucie produktami przemiany materii, hamującymi wzrost populacji

konkurencję (współzawodnictwo) - przestrzenną, pokarmową i rozrodczą. Jest to przykład walki o byt
wewnątrzgatunkowej pośredniej.

eksploatację – jest to walka o byt bezpośrednia (np. u stawonogów zjadanie jaj, larw lub mniejszych osobników
własnego gatunku – kanibalizm).

2. protekcjonistyczne:
-

allelokataliza, czyli wzajemne pobudzanie się osobników do rozrodu i rozwoju produktami przemiany materii, np.
feromonami u nicieni (Ancylostoma, Trichinella)

kooperacja, czyli współpraca organizmów związana z rozrodem lub niezwiązana z rozrodem

Interakcje międzygatunkowe:
neutralistyczne – populacje róŜnych gatunków nie oddziałują na siebie bezpośrednio np.:

koegzystencja(współistnienie)- zwierząt drapieŜnych i roślin w tym samym ekosystemie

saprobioza – odŜywianie się szczątkami martwych roślin

Interakcje międzygatunkowe antagonistyczneMogą prowadzić do szkód obustronnych, zachodzi to w konkurencji
przestrzennej i pokarmowej.

antybioza (amensalizm) - polega na hamowaniu wzrostu populacji jednego gatunku przez wytwory przemiany materii
drugiego, często juŜ w bardzo małym stęŜeniu

konkurencja– dwa osobniki ubiegają się o te same zasoby środowiska

drapieŜnictwo – osobniki jednego gatunku napadają i zjadają osobniki innego gatunku w krótkim czasie

pasoŜytnictwo – związek między dwoma gatunkami o charakterze obligatoryjnym; jeden gatunek (pasoŜyt) jest
całkowicie zaleŜny metabolicznie od drugiego (Ŝywiciela)

Interakcje międzygatunkowe protekcjonistyczne
Zjawisko współŜycia na określonej przestrzeni organizmów naleŜących do róŜnych gatunków, które wchodzą w kontakt
fizyczny, nazywa się somatoksenią.
Kontaktowi fizycznemu nie zawsze towarzyszy związek troficzny.
Formami somatoksenii są: foreza, epioikia i endoikia.

Foreza – bierne przenoszenie przedstawicieli jednego gatunku przez osobniki drugiego

Epioikia – osiedlanie się zwierząt lub roślin na innych organizmach

Endoikia (inkwilinizm) – osiedlanie się jednego organizmu wewnątrz ciała innego organizmuKomensalizm

(współbiesiadnictwo) – odŜywianie się pokarmem osobników innego gatunku, bez wyrządzania im szkody
Mutualizm - współŜycie oparte na obustronnych korzyściach (np. wiciowce w przewodzie pokarmowym termitów).Między
organizmami znajdującymi się w ekosystemie mogą zachodzić jedynie związki sąsiedzkie, bez kontaktu fizycznego, zaleŜności
troficznych i uzaleŜnienia metabolicznego.
NaleŜą do nich: paroikia, synoikia i symfiliaParoikia – dwa róŜne gatunkowo organizmy przebywają w pobliŜu, ale nie ma

między nimi bezpośredniego kontaktu fizycznego i metabolicznego.

Synoikia – współzamieszkiwanie dwóch gatunków w tym samym miejscu i brak zaleŜności między nimi.Symfilia –
wykorzystywanie przez jeden organizm wydzielin drugiego (np. wydzieliny mszyc są wykorzystywane przez mrówki),
ale między nimi nie ma zaleŜności metabolicznej

PasoŜytnictwo- jest związkiem stałym lub czasowym, zmiennym ewolucyjnie, między dwoma organizmami, z których jeden
(pasoŜyt) jest uzaleŜniony metabolicznie od drugiego (Ŝywiciela); Ŝyje jego kosztem

ś

ywiciel stanowi dla pasoŜyta środowisko bytowania- mikrohabitat

Poprzez mikrohabitat pasoŜyt jest związany ze środowiskiem zewnętrznym- makrohabitatem

Makrohabitat- biotop lub ekosystem w którym przebywają Ŝywiciele pasoŜytów
Mikrohabitat- środowisko Ŝycia pasoŜytów (organizm Ŝywiciela)

PasoŜyt wpływa na organizm Ŝywiciela przez:

działanie mechaniczne

objadanie z pokarmu

działanie toksyczne

przenoszenie czynników chorobotwórczych

wywoływanie reakcji stresowych

Typy układów Ŝywiciel- pasoŜyt

Między pasoŜytem a Ŝywicielem występują róŜne związki. Biorąc pod uwagę róŜne kryteria, organizmy pasoŜytnicze moŜna
podzielić na kilka grup.
Ze względu na lokalizację pasoŜyty dzielimy na:

pasoŜyty zewnętrzne (ektopasoŜyty)

pasoŜyty wewnętrzne (endopasoŜyty)

pasoŜyty tkankowe

pasoŜyty narządów

Biorąc pod uwagę inne kryterium czasu pasoŜytowania danego gatunku oraz jego związek z Ŝywicielem wyróŜniamy pasoŜyty
czasowe, okresowe i stałe.

PasoŜyt czasowy- jest luźno związany z Ŝywicielem. Kontakt z Ŝywicielem ma miejsce w czasie pobierania pokarmu
PasoŜyt okresowy- pasoŜytuje na Ŝywicielu tylko w pewnych okresach cyklu Ŝyciowego
PasoŜyt stały- jest to organizm który w ciągu całego swojego Ŝycia, we wszystkich stadiach rozwojowy prowadzi pasoŜytniczy
tryb Ŝycia

PasoŜytnictwo przygodne- pasoŜytniczy tryb Ŝycia występuje tylko w pewnych warunkach i nie ma uzaleŜnienia pasoŜyta od
Ŝ

ywiciela

PasoŜytnictwo bezwarunkowe- pasoŜyty prowadzą pasoŜytniczy tryb Ŝycia w ciągu całego cyklu rozwojowego lub w jego
części i występuje duŜe uzaleŜnienie od Ŝywiciela. Parazytyzm jest koniecznością Ŝyciową

Ze względu na specyficzność Ŝywicielską pasoŜyta wyróŜnia się ;

pasoŜyty stenokseniczne (wąskie spektrum Ŝywicieli)

pasoŜyty euryskseniczne (szerokie spektrum Ŝywicieli)

w zaleŜności od liczby Ŝywicieli pasoŜyty dzielimy na:

monokseniczne (pasoŜytują na jednym gatunku)

oligosteniczne (pasoŜytują na małej liczbie gatunków)

polikseniczne (pasoŜytują na wielu gatunkach)

pasoŜyty pozostają w skomplikowanych związkach z Ŝywicielami;

homokseniczne- całą ontogeneza w jednym organizmie, w tym Ŝywicielu przebiega rozmnaŜanie płciowe

heterokseniczne- występują dwie grupy Ŝywicieli

Ŝywiciel ostateczny (definitywny)- organizm w którym pasoŜyt osiąga dojrzałość płciową i zdolność wytwarzania komórek
płciowych
Ŝywiciel pośredni- organizm w którym występują postacie młodociane pasoŜyta, zanim będą mogły odbyć swój rozwój w
Ŝ

ywicielu ostatecznym

Ŝywiciel przypadkowy- to taki gatunek, który nie jest zazwyczaj Ŝywicielem danego pasoŜyta, lecz w bardzo sprzyjających
warunkach moŜe się tym pasoŜytem zarazić
Ŝywiciel rezerwuarowy- nie jest konieczny do odbycia pełnego cyklu Ŝyciowego pasoŜyta
Ŝ

ywiciel właściwy- najczęściej i w największej liczbie występuje określony pasoŜyt, w róŜnych warunkach ekologicznych

Ŝywiciel główny- częstość inwazji czyli ekstensywność i intensywność inwazji są największe w danych warunkach
ś

rodowiskowych

Ŝywiciel uboczny- nasilenie inwazji jest małe
Ŝywiciel parateniczny- nie jest niezbędny do rozwoju pasoŜyta; w jego organizmie nie następuje rozwój pasoŜyta a jedynie
kumuluje formy larwalne

ZaraŜenie przez pasoŜyty nazywamy inwazjami, a przez drobnoustroje infekcjami.
Ze względu na sposób zaraŜenia wyróŜniamy:

inwazje czynne

inwazje bierneInwazja czynna – człowieka atakują pasoŜyty czynnie poruszające się – liczne pasoŜyty zewnętrzne

(pluskwa, wesz, pchła, kleszcze, cerkarie przywr i larwy filariopodobne nicieni)
Inwazja bierna – najczęstsza droga przedostawania się pasoŜytów do organizmu człowieka:

zaraŜenie alimentarne (per os) – cysty pierwotniaków, jaja, larwy robaków,

przez kontakt bezpośredni (trofozoity rzęsistka, świerzbowiec)

przez skórę za pośrednictwem stawonogów (malaria, śpiączka afrykańska),

inwazja wewnątrzmaciczna (pasoŜyt wnika do zarodka przez łoŜysko np. Toxoplasma)

Drogi inwazji:

pokarmowa (per os),

oddechowa (inhalacyjna),

płciowa,

zaraŜenie przez skórę,

zaraŜenie przez błony śluzowe,

zaraŜenie przez łoŜysko,

kontakt bezpośredni

Choroba inwazyjna – jest wynikiem szkodliwego oddziaływania pasoŜyta na organizm Ŝywiciela. Jej przebieg zaleŜy od
wieku, kondycji i odporności Ŝywiciela oraz gatunku pasoŜyta. Przebiega gwałtownie gdy pasoŜyt jest silnie patogenny lub
przewlekle – inwazja utajona
Wrota inwazji – miejsca wnikania pasoŜytów (naturalne otwory: jama ustna, jama nosowa, cewka moczowa, pochwa i odbyt).

Źródła inwazji – człowiek lub zwierzę zaraŜone pasoŜytem, pokarm, woda, gleba, fekalia, ścieki, nosiciele pasoŜytów (gatunki
rezerwuarowe) oraz róŜne gatunki bezkręgowców jako wektory, np. owady
W zaleŜności od sposobu utrzymania czynników chorobotwórczych w przyrodzie wyróŜnia się:

zoonozy bezpośrednie – mogą być utrzymane przez 1 gatunek kręgowców,

cyklozoonozy – utrzymanie czynników chorobotwórczych w przyrodzie jest moŜliwe przy udziale więcej niŜ jednego
kręgowca,

metazoonozy – w utrzymaniu czynników chorobotwórczych uczestniczy kręgowiec i bezkręgowiec,

saprozoonozy – krąŜenie czynnika zaleŜy od nieoŜywionego rezerwuaru lub miejsca rozwoju oraz od
kręgowcaAntropozoonozy (choroby odzwierzęce) – inwazje, w których pasoŜyty są przenoszone ze zwierząt do

człowieka.Zooantroponozy – inwazje, w których pasoŜyty z reguły są przenoszone z jednego na drugiego człowieka, ale mogą
być równieŜ przenoszone na zwierzęta.
Amfiksenozy – zoonozy, w których czynniki chorobotwórcze są przenoszone z człowieka na niŜsze kręgowce i odwrotnie
PasoŜyt i Ŝywiciel tworzą bardzo swoisty antagonistyczny układ, którego cechą jest wzajemne oddziaływanie pasoŜyta na
Ŝ

ywiciela i Ŝywiciela na pasoŜyta. Odpowiedzią Ŝywiciela na oddziaływanie pasoŜyta są reakcje odpornościowe.

WyróŜniamy dwa zasadnicze rodzaje odporności:

odporność naturalną (wrodzoną, fizjologiczną, komórkowa, humoralna),

odporność nabytą (czynną, bierną).

Populacja pasoŜytów moŜe być badana jakościowo i ilościowo

Liczebność określa liczbę osobników w jednej populacji.

Gęstość np. stawonogów pasoŜytniczych, podobnie jak wolno Ŝyjących organizmów, dotyczy liczby osobników na
danej powierzchni.

Prewalencja (ekstensywność) jest to procent zaraŜonych Ŝywicieli w badanej próbie.

Intensywność zaraŜenia – to liczba pasoŜytów w Ŝywicielu

Cechy fizjologiczne układu pasoŜyt-Ŝywiciel

inwazyjność pasoŜytów, czyli zdolność zaraŜania Ŝywiciela oraz aktywność pasoŜytów,

wirulentność (zjadliwość), czyli zdolność wywołania choroby przez pasoŜyta,

odporność, tzn. wykształcenie niewraŜliwości organizmu na inwazję drobnoustrojów i pasoŜytów

PasoŜyt: Rzęsistek pochwowy Trichomonas vaginalis

Parazytoza: Rzęsistkowica Trichomonosis

Budowa i rozwój. Ciało trofozoitu kształtu owalnego lub gruszkowatego, długości 10-30 µm. Pierwotniak posiada 4

wici i błonkę falująca jako organellum ruchu. W przedniej części jądro owalne lub wrzecionowate, oraz 5 wici (mastigonta)(4
wolne  wychodzą  razem  z  kanału  okołowiciowego,  a  ostania  daje  początek  błonie  falującej)  tworzą  charakterystyczny  układ
zwany  kariomastigontem.  Obok  jądra  aksostyl  –  pałeczka  osiowa  wystają  poza  pellikulę  na  biegunie  tylnym  w  postaci  kolca.
Główka  aksostylu(waŜna  część  cytoszkieletu)  łączy  się  z  pętlą.  Rzęsistek  łatwo  zmienia  kształt  i  moŜe  wytwarzać  nibynóŜki.
OdŜywia  się  nabłonkiem  dróg  rodnych  i  moczowo-płciowych  oraz  płynami  ustrojowymi.  Ma  właściwości  beztlenowca  (nie
stwierdzono  u  niego  mitochondriów  a  w  hydrogenosomach  wytwarza  się  wolny  wodór  w  przemianie  koenzymu  A  z  kwasem
pirogronowym).  ZaraŜenie  następuje  trofozoitem  przy  kontaktach  seksualnych,  uŜywanie  tych  samych  urządzeń  sanitarnych
(np.  miednice,  gąbki,  ręczniki)  co  osoba  zaraŜona.  RozmnaŜa  się  przez  podział  podłuŜny  rozpoczynający  się  od  podziału
kinetosomów, wici i jądra.

Objawy. Kobiety: najpierw w pochwie, następnie przedostaje się do szyjki macicy, rzadko poza ujście zewnętrzne,

często  umiejscawia  się  w  gruczołach  Bartholina,  Skenego  i  cewce  moczowej.  Świąd,  upławy,  wypryski  wokół  warg
sromowych, stan zapalny, owrzodzenia śluzówki pochwy, bóle podczas stosunków płciowych, pieczenie narządów płciowych,
czerwone plamki w pochwie i na powierzchni szyjki, przekrwienie i obrzęk brodawek łącznotkankowych i powiększenie grudek
chłonnych w ścianie pochwy. MęŜczyźni: najpierw napletek, Ŝołądź oraz cewka moczowa następnie gruczoł krokowy, bywa, Ŝe
przedostaje  się  do  kanalików  wprowadzających  jąder  i  najądrzy.  Zapalenie  Ŝołędzia  i  (lub)  napletka,  cewki  i  pęcherza
moczowego, świąd, pieczenie, kłucie i ból wzdłuŜ cewki moczowej, częstomocz, obrzęk, zaczerwienienie, ropna wydzielina z
prącia.  Czasem  ostre  zapalenie  gruczołu  krokowego  czy  najądrzy  z  podwyŜszoną  temperaturą,  dreszczami,  bolesnym
częstomoczem.
Stwierdzono  ze  u  męŜczyzn  4-6  razy  częściej  zaraŜenie  jest  bezobjawowe.  Dla  przebiegu  zaraŜenia  istotne  jest  stęŜenie
estrogenów  w  organizmie  Ŝywiciela.  W  pochwie  w  zaraŜeniach  bezobjawowych  moŜe  obok  rzęsistka  występować  pałeczka
kwasu mlekowego, róŜne gatunki bakterii i grzyby droŜdŜopodobne.

Diagnostyka: badanie wymazów z pochwy – treść szyjki macicy i pochwy, wydzielina cewki moczowej, treść spod

napletka i z cewki moczowej lub wydzieliny z prącia; barwienie Giemsy, oraz metoda fluorescencji

Leczenie: Metronidazol, Tinidazol – ornidazol, nimorazol, seknidazol, chlorchinldol, natamycynę, nifuratel

PasoŜyt: Lamblia Lamblia intestinalis (=Giardia lamblia)

Parazytoza: Lamblioza = Giardioza Lambliosis (Giardiosis)

Budowa i rozwój:. Występuje w postaci trofozoitu i cysty w jelicie cienkim człowieka W postaci trofozoitu ciało

kształtu gruszkowatego, długości 10-20 µ m, dwubocznie symetryczny. Zawiera cztery pary wici (środkowa,grzbietowa, boczna
i tylna), 2 pałeczki  usztywniające – aksonemy  wychodzące z kinetosomó  wici tylnych  krzyŜujące się z 2 ciałkami o  kształcie
trapezu(parabazalne)  oraz  dwa  owalne  jądra  z  chromatyną  poniŜej  bieguna  przedniego.  Strona  grzbietowa  jest  wypukła,  a
brzuszna płaska z krąŜkiem czepnym(zawiera białka giardiny, które ułatwiają jego czynnoś) na biegunie przednim. Pierwotniak
przyczepia się krąŜkiem do błony śluzowej przewodu pokarmowego i silnie odchyla się biegunem tylnym ku górze. RozmnaŜa
się  przez  podział  podłuŜny  poczynając  od  krąŜka  czepnego,  kienteosomów  i  jąder.  Ma  zdolność  tworzenia  cyst.  ZaraŜenie
następuje przez połknięcie cysty, z której w dwunastnicy uwalniają się 2 trofozoity przyczepiające się do błony śluzowej, które
się dzielą. Inwazja do jelita cienkiego i przewodów wyprowadzających trzustki.

Objawy: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, zgaga, bóle głowy, gorączka, zaburzenia trawienia tłuszczu i

węglowodanów  oraz  upośledzone  wchłanianie  niektórych  witamin,  zmiany  alergiczne,  zmniejszenie  masy  ciała  połączone  z
zanikiem mięśni, Występują takŜe zaburzenia w wydzielaniu hormonów i enzymów przez komórki układu APUD, które sterują
czynnością  wydzielniczą  i  motoryczną  Ŝołądka,  pęcherzyka  Ŝółciowego  i  trzustki.  Często  w  badaniach  patomorfoligcznych
błony  śluzowej  jelita  czczego  widać  zniekształcenia  i  skrócenia  kosmyków  jelitowych.  Często  stwierdza  się  teŜ  pogłębienie
krypt Lieberkuehna. Lambliozie towarzyszy często zakaŜenie grzybami oraz owsikiem, włosogłówką, tasiemcem karłowatym i
glistą. W części przypadków przebiega bezobjawowo i wygasa samoistnie.

Diagnostyka: wykrycie w dwunastnicy trofozoitów lub cyst w treści dwunastniczej lub kale
Leczenie: Metronidazol, Tinidazol, ornidazol, nimorazol, seknidazol, Furazolidone, Nifuratel, chlorchina,

hydroksychlorchina, amodiachina, chlorchinaldol.

PasoŜyt: świdrowiec Trypanosoma brucei

Parazytoza: śpiączka afrykańska Trypanosomosis brucei (=Trypanosomatosis africana)

Budowa. Pierwotniak (wiciowiec) w postaci trypomastigota kształtu wrzecionowatego, długości 15-30 µ m, z

płaszczem  glikoproteinowym.  Zawiera  wić  i  błonkę  falującą  –  organelle  ruchu.  Jądro  leŜy  centralnie.  U  podstawy  wici
zlokalizowane  jest  ciałko  podstawowe  i  kinetoplast  (blefaroplast).  Kinetoplast  to  organella  woreczkowata,  otoczona  dwiema
błonami  elementarnymi,  zawierająca  zestaw  enzymów  charakterystyczny  dla  mitochondrium.  U  świdrowców  jest  częścią
mitochondrium. Posiada własne DNA kodujące swoiste białka strukturalne i enzymatyczne. Procesy zachodzące w kinetoplaście
dostarczają energię niezbędną do poruszania wici. W osoczu krwi tworzy postacie krótkie, szerokie, z krótką wicią oraz długie
wąskie z długą wicią wolną.

Cykl rozwojowy. Parazyt pobiera pokarm całą powierzchnią ciała. RozmnaŜa się przez podział podłuŜny zaczynając

od podziału kinetosomu i jądra.. PasoŜytuje we krwi i w limfie poruszając się ruchem świdrowatym; stąd przedostaje się do

płynu mózgowo-rdzeniowego. ZaraŜenie następuje przez skórę pod postacią trypomastigota ze śliną muchy z rodzaju Glossina
(tse-tse). PasoŜytują we krwi człowieka, a następnie w chłonce i płynie mózgowo-rdzeniowym.

śywicielem pośrednim jest

mucha  tse-tse,  a  Ŝywicielem  ostatecznym  człowiek.  Mucha  zaraŜa  się  postacią  trypomastigota.  W  jelicie  much  następuje
rozmnaŜanie  pasoŜyta  –  pierwotniak  wnika  do  przestrzeni  między  błoną  perytroficzną  i  nabłonkiem  wyścielającym,  dzieli  się
szybko  i  przechodzi  w  postać  epimastigota,  z  jądrem  bliŜej  bieguna  tylnego.  Po  dalszych  podziałach  wędruje  przez  przełyk  i
gardziel  do  gruczołów  ślinowych  muchy  i  wytwarza  postać  inwazyjną.  Postacie  inwazyjne  u  muchy  określa  się  jako
metacykliczne.

Objawy: wywołuje śpiączkę afrykańską. W miejscu wniknięcia trypomastigota powstaję w skórze grudkowaty

miejscowy  odczyn  zapalny,  moŜe  powstać  wrzód,  a  na  jego  dnie  moŜna  wykryć  postacie  trypomastigota.  Gdy  pasoŜytują  we
krwi  lub  chłonce  pojawiają  się  nieregularnie  napadowe  dreszcze  z  podwyŜszoną  do  40  ºC  temperaturą  oraz  nudności,  brak
apetytu,  bóle  głowy  i  stawów,  rozwija  się  zapalenie  mięśnia  sercowego,  powiększa  się  wątroba,  śledziona  i  węzły
chłonne(miękkie,  bolesne),  zwłaszcza  karkowe

trójkąt szyjny – objaw Winterbottoma. Dalszy rozwój choroby jest wolny –

latami i następuje zmniejszenie masy ciała, mogą występowa obrzęki twarzy, dłoni i stóp. W czasie inwazji pasoŜyta do OUN i
pobytu  w  płynie  mózgowo-rdzeniowym  występują  zaburzenia  psychiczne,  na  przemian  pobudzenie  i  śpiączką  lub  apatią.
Zmiany  w  OUN  obejmują  płaty  czołowe,  most  i  pień  mózgu.  U  kobiet  cięŜarnych  moŜliwe  jest  przejście  świdrowca  przez
łoŜysko do płodu. Choroba często prowadzi do śmierci.

Diagnostyka. W pierwszej fazie choroby szuka się go głównie we krwi, biopsja węzłów chłonnych. W drugiej fazie w

preparatach bezpośrednich z osadu płynu mózgowo – rdzeniowego.

Leczenie. W I fazie auramina, pentymidyna. W II fazie związki arsenu, Nifurtimox, w obu fazach Eflornithine

PasoŜyt: Leiszmania Leishmania donovani et Leishmania tropica

Parazytoza: Leiszmanioza Leishmaniosis

Leiszmaniozy występują w Afryce, w Ameryce Pd., w południowej Europie i w Azji. PasoŜytuje w postaci amastiogota

w narządach miąŜszowych człowieka. Rezerwuarem dla ludzi są zaraŜone psy, szakale i wiele gryzoni.

Budowa i rozwój. ZaraŜenie postacią promastigota z przednie odcinka jelita samicy owada w czasie ssania przez niego

krwi lub jego rozgniecenie i wtarcie w uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Promastigota ma jądro w centrum i 1 wolną wić i
wnika  zwykle  do  komórek  skóry  lub  tkanki  podśluzowej  i  wytwarza  ognisko  pierwotne,  w  którym  traci  wić  i  przechodzi  w
postać amastigota – owalna lub okrągła, zawiera duŜe okrągłe jądro z duŜym kariosomem oraz pałeczkowaty kinetoplast. Dzieli
się szybko i zaraŜa monocyty i granulocyty obojętnochłonne, w których z chłonką lub z krwią zostaje przeniesiona do komórek
siateczkowatych  lub  śródbłonkowych  śledziony,  wątroby,  węzłów  chłonnych  i  szpiku  kostnego.  Samica  moskita  zaraŜa  się  w
czasie  ssania  krwi  człowieka  chorego  zawierającej  w  krwinkach  białych  postacie  amastigota.  W  przewodzie  pokarmowym
owada  amastigota  przechodzi  w  postać  promastigota  i  dzieli  się  szybko  przez  podział  podłuŜny  po  pewnym  czasie  stając  się
postacią inwazyjną.

Objawy: Leiszmanioza narządowa: Rozpoczyna się bólami głowy, napadami podwyŜszonej do 40ºC temperaturą z

dwukrotnym  wzrostem  w  ciągu  doby,  dreszczami,  powiększeniem  śledziony  i  wątroby  oraz  ciemnym  zabarwieniem  skóry.
Później występują zmiany w jelicie-owrzodzenie jelita grubego z wymiotami, bólami brzucha i biegunką. TakŜe niedokrwistość
z  leukopenią.  Po  pewnym  czasie  pasoŜyty  wykrywa  się  niemal  we  wszystkich  narządach  wewnętrznych  –  postępujące
wyniszczenie  ze  skutkiem  często  śmiertelnym.  Odpowiedzią  immunologiczną  jest  obniŜenie  liczby  limfocytów  Th

wytwarzanych przez nie interkulin oraz zwiększenie liczby Th

i syntezy ich limfokin. W surowicy chorych wykrywa się duŜe

ztęŜenie swoistych przeciwciał zwłaszcza immunoglobulin klasy G oraz obniŜenie stęŜenia albumin. ZaraŜenie kobiet
cięŜarnych moŜe być przyczyną poronienia lub leiszmaniozy wrodzonej prowadzącej do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Diagnostyka: amastigota w preparatach z biopsji węzłów chłonnych, śledziony lub szpiku kostnego, rzadziej w

rozmazach krwi, wydzieliny nosa lub osadu moczu. Odczyny serologiczne – testy immunoenzymatyczne, immunofluorescensja
pośrednia, immunodyfuzja i immunoelektroforeza.

Leczenie. Preparaty antymonu np. stibofen, stilbamidyna, Pentamidyn,, Orungal.

PasoŜyt: Pełzak czerwonki Entamoeba histolytica

Parazytoza: Czerwonka pełzakowa = pełzakowica Amoebosis

PasoŜytuje w postaci trofozoitu i cysty w jelicie grubym człowieka.
Budowa i rozwój: Trofozoit 10-60 µm, wytwarza palczaste lub językowate wypustki cytoplazmatyczne, dzięki czemu

porusza się (pełzając). Posiada liczne wodniczki pokarmowe, tętniące, jedno jądro najczęściej okrągłe i otoczone delikatną błoną
i  materiały  zapasowe.  Wydziela  enzymy  proteoliczne  np.  protezę  cysternową.  PasoŜytuje  w  przestrzeniach
międzykomórkowych  w  ścianie  jelita  i  tkankach  innych  narządów.  Adherencja  trofozoitów  do  komórek  nabłonka  jelita
uwarunkowana jest obecnością na ich powierzchni pektyny glikoproteinowej oraz jonów wolnego wapnia. Cysta o średnicy 10-
20µm zawiera 1, 2 lub 4 okrągłe jądra. Nie wykryto u niej mitochondriów charakterystycznych dla cyst innych pełzaków.
ZaraŜenie  następuje  przez  jamę  ustną  postacią  cysty,  która  w  dolnym  odcinku  jelita  cienkiego  lub  górnym  jelita  grubego
uwalnia – ekscytacja, czterojądrowy trofozoit (metacysta) dzielący się na 8 potomnych. Dalsze podziały w świetle jelita grubego
doprowadzają  do  wytworzenia  bardzo  licznej  populacji  trofozoitów,  z  których  znaczna  część  przechodzi  w  postacie  cysty  –
encystacja i jest wydalana z kałem.

Objawy: pełzakowica jelitowa oraz w części przypadków wieloogniskowa pozajelitowa. Wystąpienie objawów wiąŜe

się z inwazją tkankową trofozoitów do błony podśluzowej i warstwy mięśniowej jelita grubego oraz powstawaniem zmian
rozsianych – grudki z Ŝółtym lub szarym środkiem otoczone czerwonym rąbkiem, płytkie owrzodzenia z martwiczym dnem,
dobrze odgraniczone od otoczenia. Obejmują całe jelito grube, lecz najczęściej występują w kątnicy i okręŜnicy oraz w epicy i
odbytnicy. Towarzyszą temu stałe krwotoki, w ostrej pełzakowicy jelitowej – czerwonka pełzakowata - biegunka z domieszką

PasoŜyt: Zarodziec malaryczny Plasmodium vivax

Parazytoza: Zimnica Malaria

PasoŜytuje w wątrobie w hepatocytach, komórkach siateczki i śródbłonkowych oraz krwinkach czerwonych krwi

obwodowej.

Budowa i rozwój:. śywicielem pośrednim pasoŜyta jest człowiek. W organizmie człowieka rozmnaŜa się bezpłciowo -

schizogonia.  śywicielem  ostatecznym  jest  komar  z  rodzaju  Anopheles  samica  komara  widliszka.  W  ciele  komara  parazyt
rozmnaŜa się płciowo – sporogonia. Występuje przemiana pokoleń.
ZakaŜony  komar  ssąc  krew  wprowadza  do  organizmu  człowieka  sporozoity.  Sporozoity  wraz  z  krwią  płyną  do  wątroby,
zajmując hepatocyty oraz makrofagi, w których następuje dalszy ich rozwój – schizogonia poza krwinkowa. Sporozoity stają się
okrągłe  i  wytwarzają  postacie  pierścienia,  a  następnie  schizonta  właściwego,  który  dzieląc  się  wielokrotnie  rozpada  się  na
merozoity  zaraŜające  następne  hepatocyty  i  makrofagi  a  po  kilku  podziałach  teŜ  krwinki  czerwone.  W  erytrocytach  następuje
schizonia krwinkowa. Część merozoitów pozostaje w wątrobie w postaci hipnozoitów w  wątrobie, jako rezerwuar pasoŜyta  w
ustroju. Zarodziec w krwince wytwarza postać pierścienia i schizonta, następnie merozoity i progamety

Schizont dojrzały –

merocyt  ulega  podziałom  (merulacji),  rozpadając  się  na  16  merozoitów  zaraŜających  krwinki,  a  część  przekształca  się  w
progamety-  mikro-  i  makrogametocyty.  Dochodzi  do  masowego  pękania  krwinek.  Podczas  wysysania  krwi  komar  pobiera
mikro-  i  w  makrogametocyty,  które  w  ciele  komara  przekształcają  się  w  mikro-  i  makrogamety  i  dochodzi  do  zapłodnienia  –
sporogonni, w czasie której w środkowym odcinku przewodu pokarmowego komara powstaje ruchliwa zygota – ookineta, która
przebija  ścianę  przewodu  pokarmowego  i  osiedla  pod  nabłonkiem,  przekształcając  się  w  oocystę.  Oocysta  przechodzi  w
sporocystę, która po podziale daje sporozoity. Sporozoity przedostają się do ślinianek komara i wraz ze ślina opuszczają ciało
owada.

Objawy: zimnica trzydniowa – trzeciaczka: początek to bóle głowy, mięśni, stawów, zaburzenia oddychania, bóle w

klatce piersiowej, brzucha i nudności. Dreszcze, gorączka, zaburzenia świadomości, następnie ustąpienie objawów i zlewne poty
i  wymioty.  Takie  gorączki  pojawiają  się  co  48  h.  Utrzymuje  się  powiększenie  wątroby,  po  kilku  tygodniach  napady  stają  się
lŜejsze  aŜ  ustają  i  występuje  zimnica  utajona.  MoŜe  wystąpić  niedokrwistość  w  skutek  rozpadu  erytrocytów  wywołanego
namnaŜaniem zarodźców. P.vivax uszkadza wiele narządów.
Diagnostyka. Preparat utrwalony barwiony sporządzany w postaci cienkiego rozmazu barwiony metodą Giemsy, Preparat grubej
kropli nieutrwalany barwiony barwnikiem Giemsy, immunofluorescencja.

Leczenie. Chlorchina, hydroksychlorchina, amodiachina, chinina, Pirymetamina
Epidemiologia. Zapobieganie zimnicy polega głównie na biologicznym i chemicznym zwalczaniu komarów w róŜnych

stadiach rozwojowych. Zapobieganie przedostawaniu się komarów do pomieszczeń mieszkalnych.

PasoŜyt: Zarodziec pasmowy Plasmodium malariae

Parazytoza: zimnica, czwartaczka

PasoŜytuje w wątrobie w hepatocytach, komórkach siateczki i śródbłonkowych oraz krwinkach czerwonych krwi obwodowej.

Budowa i rozwój. Rozwój przebiega podobnie jak u zarodźca ruchliwego jednak podczas schizogonii

przedkrwinkowej  wytwarza  się  ok.  2  tys.  Merozoitów  z  jednego  schizonta  i  nie  tworzą  się  hipnozoity.  W  okresie  schizogonii
krwinkowej  występuje  w  postaci  pierścienia,  trofozoitu  i  schizonta  dzielącego  się  na  merozoity.  Trofozoit  wzrasta  powoli,
początkowo  okrągły,  potem  pasmowaty  opasujący  równikowo  krwinkę  czerwoną.  Krwinka  czerwona  nie  ulega  zmianom
morfologicznym.

Objawy: zimnica czterodniowa – czwartaczka: Gorączki pojawiają się co 72 h. Napady są cięŜsze i nieleczone mogą

utrzymywać się przez okres 3-24 tyg. Charakteryzują się dłuŜszym okresem odczuwania zimna i bardziej nasilonymi objawami
w drugim okresie. Często białkomocz.

Diagnostyka. Preparat krwi utrwalony barwiony sporządzany w postaci cienkiego rozmazu barwiony metodą Giemsy,

Preparat grubej kropli nieutrwalany barwiony barwnikiem Giemsy, immunofluorescencja.

Leczenie. Chlorchina, hydroksychlorchina, amodiachina, chinina, Pirymetamina

Epidemiologia. Zapobieganie zimnicy polega głównie na biologicznym i chemicznym zwalczaniu komarów w róŜnych stadiach
rozwojowych. Zapobieganie przedostawaniu się komarów do pomieszczeń mieszkalnych.

PasoŜyt: Zarodziec sierpowy Plasmodium falciparum

Parazytoza: zimnica podzwrotnikowa

PasoŜytuje w wątrobie w hepatocytach, komórkach siateczki i śródbłonkowych oraz krwinkach czerwonych krwi obwodowej.

Budowa i rozwój. Rozwój przebiega podobnie jak u zarodźca ruchliwego jednak podczas schizogoni przedkrwinkowej

wytwarza się przed dostaniem się pasoŜytów do krwinek czerwonych aŜ ok. 40 tys. merozoitów i nie tworzą się hipnozoity. W
okresie  schizogonii  krwinkowej  atakuje  krwinki  czerwone  w  róŜnym  wieku.  Schizont  mały,  nieruchomy,  z  duŜą  grudką
hemozoiny zatrzymuje się w naczyniach włosowatych OUN oraz w wątrobie, śledzionie i szpiku kostyn, co wiąŜe się z duŜymi
zdolnościami  adhezji  do  komórek  śródbłonkowych  naczyń  krwionośnych,  krwinek  czerwonych,  co  powoduje  zwiększenie
lepkości krwi i zwolnienie jej przepływu. Im więcej krwinek zatrzymuje się w naczyniu włosowatym tym więcej uwalnianych
merozoitów  zaraŜa  dalsze  krwinki  czerwone.  Parazytemi  w  inwazjach  moŜe  dochodzić  do  500  tys.  PasoŜytów  w  1  mm

zaraŜenie P.vivax i P.malarie nie przekracza 30 tys.).

Objawy: zimnica podzwrotnikowa często prowadzi do śmierci. Krótki okres wylęgania, Napady co 36-48 h. WyróŜnia

się  w  zaleŜności  od  objawów  dominujących  postać  mózgową,  biegunkową  przypominającą  czerwonkę  lub  cholerę  oraz
krwotoczną. Często występuje teŜ śpiączka wskutek zatorów  włosowatych naczyń krwionośnych, hipoglikemii o raz zaburzeń
metabolizmu  neurotransmiterów.  CięŜki  przebieg  zaleŜy  w  duŜym  stopniu  od  zaczopowania  przez  rozpadające  się  krwinki  i
pasoŜyty  tętniczych  naczyń  włosowatych,  co  powoduje  niedotlenienie  narządów  wewnętrznych

powiększenie wątroby,

ledziony. U Afrykańczyków z niedokrwistością sierpowata uwarunkowaną genetycznie rzadko rozwija się zimnica tropikalna,

podobnie u osób z brakiem w krwinkach dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej.

Diagnostyka. Preparat krwi utrwalony barwiony sporządzany w postaci cienkiego rozmazu barwiony metodą Giemsy,

Preparat grubej kropli nieutrwalany barwiony barwnikiem Giemsy(postacie pierścienia- do 6 w jednej krwince),
immunofluorescencja.

Leczenie. Chlorchina, hydroksychlorchina, amodiachina, chinina, Pirymetamina, pozajelitowo heparynę. Wykazują

oporność na Pirymetaminę, Chlorchinę

Epidemiologia. Zapobieganie zimnicy polega głównie na biologicznym i chemicznym zwalczaniu komarów w róŜnych

stadiach rozwojowych. Zapobieganie przedostawaniu się komarów do pomieszczeń mieszkalnych.

PasoŜyt: Toksoplazma Toxoplasma gondii

Parazytoza: Toksoplazmoza Toxoplasmosis

Budowa i rozwój. Ma kształt rogalikowaty, zaostrzony w przedzie ciała i wyposaŜony w aparat apikalny. Jądro leŜy

centralnie,  pasoŜytuje  w  róŜnych  tkankach  człowieka.  Podczas  schizogonii  w  organizmach  ptaków  i  ssaków  wytwarzają  się
wewnątrzkomórkowe  trofozoity,  w  czasie  sporogonii  opisanej  tylko  u  kotowatych  tworzą  się  wydalane  do  środowiska
zewnętrznego  oocysty  (sporocysty)  zawierające  sporozoity.  Trofozoity,  zwane  tachyzotiami  (endozoity)  lub  bradyzoitami
(cystozoity)  nie  róŜnią  się  miedzy  sobą  morfologicznie,  są  inwazyjne  podobnie  jak  sporozoity.  Są  kształtu  łukowatego  lub
owalnego.  Na  jednym  biegunie  znajduje  się  ciało  biegunowe  tzw.  Kompleks  apikalny  z  charakterystycznym  pierścieniem,  od
którego  odchodzą  do  połowy  długości  komórki  włókna  przebiegają  w  błonie  komórkowej.  Toksoplazma  rozmnaŜa  się
bezpłciowo w kom orkach róŜnych narządów i monocytach przez wytwarzanie w obrębie trofozoitu 2 komórek siostrzanych. W
ostrej fazie inwazji w komórce Ŝywiciela następuje szybkie mnoŜenie się tachyzoitów(postacie trofozoitów wytwarzające się w
pseudocystach).  Po  wielokrotnej  reprodukcji  komórki  Ŝywiciela  ulegają  zniszczeniu  a  uwolnione  tachyzoity  atakują  dalsze
komórki

powstanie ognisk zapalnych i martwiczych. W przewlekłej inwazji powstają cysty zawierające liczne bradyzoity –

dalsze  formy  schizogonii.  Cysta  otacza  się  otoczką  własną,  błoną  zniszczonej  komórki  i  po  pewnym  czasie  tkanką  łączną
ulegającą  zwapnieniu.  RozmnaŜanie  płciowe  przebiega  w  komórkach  nabłonkowych  błony  śluzowej  jelita  cienkiego  kota
domowego (Ŝywiciel ostateczny). Postaciami inwazyjnymi dla kota ą tachyzoity, bradyzoity lub sporozoity drogą pokarmową.
Dostając się do błony jelita ulegają zaokrągleniu tworząc postać schizonta, który dzieli się na merozoity. Część przekształca się
w gametocyty, które przekształcają się w gamety, które łączą się tworząc zygotę wpadającą do światła jelita – oocystę, która w
ciągu 3 tyg. Przekształcą się w sporocystę będącą miejscem kształtowania się 2 sporoblastów i w kaŜdym z nim 4 sporozoitów,
które  są  inwazyjne  dla  ptaków  i  ssaków  (  teŜ  człowieka).  Z  pokarmem  pochodzenia  zwierzęcego  mogą  dostać  się  przez  usta
postacie  bradyzoitów  w  cystach  lub  tachyzoitów  w  pseudocystach  a  ze  skaŜonym  kalem  kota  postacie  sporozoitów  w
sporocystach.  Uwalnianie  postaci  inwazyjnych  następuje  w  jelicie  cienkim  gdzie  wnika  wybiórczo  do  makrofagów  oraz
komórek  siateczki  lub  śródbłonka  i  monocytów,  następnie  przenosi  się  tworząc  pseudocysty  do  węzłów  chłonnych,  mięśni
porzecznie  prąŜkowanych  i  gładkich,  do  OUN,  gałki  ocznej.  Rzadko  wrotem  zakaŜenia  jest  uszkodzona  skóra  lub  błona
ś

luzowa. Cysty wypełnione bradyzoitami o małej aktywności w tkankach stanowią najwaŜniejszy rezerwuar pasoŜyta.

Objawy. Istnieje kilka postaci klinicznych toksoplazmozy: węzłowa (najczęściej u młodych ludzi i dzieci:

powiększenie i bóle węzłów chłonnych, głównie karkowych, szyjnych i potylicznych, stan podgorączkowy lub gorączka, bóle
mięśniowe, łatwe męczenie się, bóle głowy i zapalenie gardła), narządu wzroku (zmiany zapalne i zwyrodnieniowe w siatkówce
i  naczyniówce,  zaburzenia  widzenia,  światłowstręt,  nadmierne  widzenie),  neurologiczna  -ogólna  (stan  zapalny  mózgowia,
ropień mózgu, zmienność nastrojów, zaburzenia ruchowe, bóle głowy, niedowład połowiczy, padaczka), wrodzona, przewlekła
(kaŜda postać moŜe przybrać charakter przewlekły: bóle  mięśni, zaburzenia snu, bóle stawów, nadmierna potliwość),  płucna i
sercowa (zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego)
Toksoplazmoza  występuje  w  formie aktywnej lub utajonej. Ma zdolność przenikania przez łoŜysko do krwi płodu  wywołując
toksoplazmozę  wrodzoną.  ZakaŜenie  (śródmaciczne)  płodu  jest  niebezpieczne,  bowiem  konsekwencją  tego  są  zaburzenia
rozwojowe:  wodogłowie,  małogłowie,  zwapnienia  w  mózgu,  uszkodzenie  wzroku,  wrodzone  wady  serca  i  nerek.  PasoŜyt
przenika  do  płodu  w  razie  wystąpienia  parazytozy  u  matki,  zwłaszcza,  gdy  jest  seroujemna,  czyli  nie  posiada  przeciwciał  i
wcześniej nie zetknęła się z pierwotniakiem.

Diagnostyka. Preparaty utrwalone z wód płodowych, płynu mózgowo-rdzeniowego, biopsje węzłów chłonnych lub

szpiku kostnego i wykrywa się trofozoity.

Leczenie. Sulfonamidy, Pirymetamina, Bactrim, azytormycyna, spiromycyna, pirymetaminę i sulfadoksynę.

Parazyt: motylica wątrobowa Fasciola hepatica

Parazytoza: fascioloza Fasciolosis

Przywra pasoŜytująca w wątrobie i drogach Ŝółciowych człowieka, przeŜuwaczy domowych i dzikich i innych. PasoŜyt

dwudomowy. śywicielem ostatecznym jest ssak (dzik, świnia, przeŜuwacze, duŜe gryzonie, człowiek), a pośrednim –
bezkręgowiec błotniarka moczarowa Galba truncatula. U ssaków pasoŜytuje głównie w układzie Ŝółciowym, rzadziej w
trzustce, płucach czy węzłach chłonnych.

Budowa. Ciało listkowate, spłaszczone, barwy białej, na brzegach szarawej, nieco przeźroczyste, zaostrzone

lancetowato 18-51 mm. Ciało okryte kutikulą, czyli oskórkiem chroniącym przed strawieniem w przewodzie pokarmowym
Ŝ

ywiciela. Kolce na oskórku ułatwiają zaczepianie się o ścianki narządów wewnętrznych gospodarza. W przedniej części ciała

leŜy przyssawka okołogębowa (realizuje funkcje czepne i ssące), a po stronie brzusznej druga przyssawka – brzuszna, pełniąca
funkcje  czepne.  Kutikula  jest  wytworem  nabłonka  wora  skórno-mięśniowego.  Wnętrze  ciała  wypełnia  parenchyma,  w  której
zlokalizowane są narządy wewnętrzne.
Do  nabłonka  docierają  zmysły  dotyku.  Układ  nerwowy  zbudowany  jest  z  dwóch  głównych  (rozgałęzionych)  pni  nerwowych,
połączonych pierścieniem okołoprzełykowym.
Układ  wydalniczy  typu  protonefrydialnego  zbudowany  z  kanału  centralnego  (środkowego),  kanalików  doprowadzających,
rozpoczynających  się  komórkami  płomykowymi  zbierającymi  metabolity  płynne.  Ujście  układu  leŜy  w  tylnej  części  ciała
(otwór  wydalniczy).  Komórki  płomykowe  wyposaŜone  są  w  liczne,  przylegające  do  siebie  rzęski.  Zachodzi  tutaj  ultrafiltacja
płynów i tworzenie moczu.
Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym uzbrojonym  w przyssawkę okołogębową. Otwór prowadzi do krótkiego
przełyku, który następnie przechodzi w dwa główne kanały jelita. Jelito silnie rozgałęzia się, przez co pełni funkcje trawienne i
rozprowadzające  pokarm  po  ciele.  Trawienie  jest  wewnątrzkomórkowe!  Brak  układu  krąŜenia.  Przełyk  (  w  pewnym  sensie

moŜna  go  określić  mianem  gardzieli)  wraz  z  przyssawką  wykazuje  aktywność  ssąco-tłoczącą.  Motylica  odŜywia  się  śluzem,
krwinkami, Ŝółcią i nabłonkiem. Między przyssawkami mieści się ujście układu rozrodczego.
Motylica to obojnak, czyli hermafrodyta. Układ rozrodczy plemnikotwórczy zbudowany jest z jąder leŜących skośnie, jedno nad
drugim,  nasieniowodów,  kanału  wytryskowego,  prącia.  Prącie  wyposaŜone  jest  w  miocyty  i  moŜe  wysuwać  się  na  zewnątrz.
Układ  produkujący  komórko  jajowe  –  ovocyty  zbudowany  jest  z  rozgałęzionego,  pojedynczego  jajnika  leŜącego  po  prawej
stronie ciała przed górnym jądrem, gruczołów i przewodów Ŝółtkowych, jajowodu, macicy. Rozszerzona część jajnika to ootyp,
w którym zachodzi zapłodnienie. Gruczoły i przewody Ŝółtkowe wyposaŜają ovocyty w materiały odŜywcze. Zaplemnienie jest
krzyŜowe. W macicy zachodzi dojrzewanie zapłodnionych jaj.

Cykl rozwojowy. Zapłodnione jaja wraz z Ŝółcią zostają przesunięte do jelit, a następnie wydalone z kałem. Gdy jaja

przedostaną  się  na  podmokłą  glebę,  na  mokrą  roślinność,  do  rowów  melioracyjnych,  wówczas  wylęgają  się  z  nich  orzęsione,
pływające  larwy  –  dziwadełka  (miracidia),  które  pływają  w  wodzie  i  Ŝyją  kosztem  zapasowego  glikogenu  zgromadzonego  w
komórkach  ciała.  Larwy  wnikają  aktywnie  do  jamy  oddechowej,  a  następnie  wątrobotrzustki  ślimaka  –  błotniarki  i  orzęsiony
nabłonek  odpada  i  przekształcają  w  workowate  sporocysty.  Ze  sporocyst  powstają  redie,  a  z  tych  z  kolei  ogoniaste  cerkarie
zaopatrzone  na  bokach  w  dobrze  rozwinięte  gruczoły  skorupkotwórcze(cystogenne).  Cerkarie  wydostają  się  z  ciała  ślimaka
przez otwór oddechowy do wody i swobodnie pływają przez 30-34 godziny poszukują. W budowie zawierają układ wydalniczy,
przyssawkę,  układ  nerwowy  i  pokarmowy.  Następnie  tracą  ogonek,  wpełzają  na  rośliny,  otaczają  się  osłonką  i  czekają  na
swojego Ŝywiciela, będąc odpornym na wysychanie i wahania temperatury. Są to metacerkarie. Gdy Ŝywiciel spoŜyje rośliny z
maleńkimi  metacerkariami  wówczas  pasoŜyt  uwalnia  się  w  przewodzie  pokarmowym  pod  wpływem  soków  trawiennych  i
przedostaje  do  układu  Ŝółciowego  lub  trzustki,  przebija  ścianę  jelit  i  wykorzystując  naczynia  krwionośne  układu  Ŝylnego
wrotnego aktywnie przedostaje się przez jamę otrzewnej. Osiąga dojrzałość płciową i składa ok. 6000 jaj dziennie.
Objawy  fascjolozy:  gorączka,  bóle  mięśni  i  stawów,  nudności,  wymioty,  dreszcze,  powiększenie  i  bóle  wątroby  i  trzustki,
Ŝ

ółtaczka, niedokrwistość, niekiedy bezobjawowo.

Diagnostyka. W kale i w treści dwunastniczej stwierdza się jaja pasoŜyta. Badania serologiczne
Leczenie. Prazykwantel (zaburzenia funkcji i oskórka i natychmiastowy skurcz mięśni, co prowadzi do

unieruchomienia pasoŜyta), niklozamid(gromadzenie kwasu mlekowego w skutek blokowania cyklu kwasu cytrynowego u
pasoŜyta), dehydroemetyna (lek pełzakobójczy działający teŜ na przywry)

Parazyt: motyliczka Dicrocoelium dendriticum

Parazytoza: dikrocelioza Dicrocoeliosis

Przywra pasoŜytująca w drogach Ŝółciowych człowieka, przeŜuwaczy domowych i dzikich i innych.
Budowa. Zmienna długość ciała 4 – 15 mm. Kształt lancetowaty i gładka powierzchnia (brak kolców), dwie

przyssawki (gębowa i brzuszna) są słabo rozwinięte, leŜą blisko siebie w przedzie ciała. Posada ślepo zakończone pnie jelitowe.
TuŜ za przyssawką brzuszną leŜą jedno za drugim dwie prawie kuliste jądra, a za nimi kulisty jajnik. Macica składa się z części
zstępującej i wstępującej, wypełnia tylną połowę ciała, biegnąc w licznych pętlach. Jej końcowy odcinek (metraterm) otwiera
się w zatoce płciowej połoŜonej przed przyssawką brzuszną.

Cykl rozwojowy. Jaja ciemnobrunatne zawierają w chwili składania rozwinięte miracydium. Larwa nie wylęga się ze

skorupki  jajowej  w  środowisku  zewnętrznym,  lecz  dopiero  po  zjedzeniu  przez  lądowego  ślimaka.  Uwolnione  ze  skorupki
jajowej  miracydium  wnika  czynnie  z  jelita  ślimaka  do  jego  trzustko-wątroby  przekształcając  się  w  sporocystę.  Z  kul
zarodkowych sporocysty macierzystej wytwarza się duŜa liczba sporocyst potomnych, u których z kolei nie powstają redie, lecz
rozwijają  się  cerkarie,  które  wędrują  do  jamy  płucnej  ślimaka  skłębiając  się  po  200-300  w  tzw.  Kule  śluzowe  otoczone
wydzieliną gruczołów płaszczowych Ŝywiciela. Grupa kilku takich kul tworzy jedną bryłkę otoczoną wspólną osłonką śluzową,
które  wyrzucone  na  zewnątrz  przyczepiają  się  do  roślin  i  zjadane  są  przez  mrówki.  W  ich  jelicie  cerkarie  uwalniają  się  z
otaczającego je śluzu i jedna wędruje do węzła nerwowego okołoprzełykowego i tam otorbia się jako metacerkaria a pozostałe
przekształcają  się  w  jamie  ciała.  Powoduje  to,  Ŝe  mrówka  wchodzi  w  dzień  na  szczyt  rośliny  przytwierdzając  się  do  nich
kurczowo  szczękami  czekając  aŜ  zje  je  Ŝywiciel  ostateczny.  Jeśli  nie  o  zmroku  wraca  do  mrowiska  a  rano  znów  to  samo.
Metacerkaria  uwolniona  w  jelicie  Ŝywiciela  ostatecznego  dostaje  się  do  przewodów  Ŝółciowych  bezpośrednio  z  jelita
przewodem Ŝółciowym  wspólnym lub po przebiciu ścian jelita układem Ŝyły  wrotnej. W pewnych  wypadkach  moŜe dojść do
eliminacji mrówki a u Ŝywiciela ostatecznego rozwiną się od otoczonej śluzem cerkarii do postaci dojrzałej.
Objawy dikrocelioza: moŜe przebiegać z zapaleniem dróg Ŝółciowych, czemu towarzyszy ostry ból w nadbrzuszu, powiększenie
wątroby, Ŝółtaczka, gorączka. Najczęściej przebiega bezobjawowo.

Diagnostyka. W kale stwierdza się jaja pasoŜyta.
Leczenie. Prazykwantel (zaburzenia funkcji i oskórka i natychmiastowy skurcz mięśni, co prowadzi do

unieruchomienia pasoŜyta), niklozamid(gromadzenie kwasu mlekowego w skutek blokowania cyklu kwasu cytrynowego u
pasoŜyta), dehydroemetyna (lek pełzakobójczy działający teŜ na przywry)

Parazyt: Przywra chińska Clonorchis sinensis

Parazytoza: klonorchoza Clonorchosis

Przywra pasoŜytująca w drogach Ŝółciowych człowieka, kota, psa i innych ssaków mięsoŜernych
Budowa. Dojrzałą ma wymiary 10-25 mm x 3-5 mm, duŜe rozgałęzione jądra i lekko płatowaty jajnik.

Ogólna budowa morfologiczna i anatomiczna

tasiemców Cestodes

Ciało  tasiemców  nosi  nazwę  strobilum  (strobila).  Strobilum  zbudowane  jest  z  główki  –  czerwiocha  (scolex),  szyjki  i  członów
(proglotydy).  Skolex  wyposaŜony  jest  w  narządy  czepne  (bruzdy  przyssawkowe,  haki,  przyssawki).  W  szyjce  powstają  nowe
człony (strefa wzrostu). Ostatnie człony, zwane macicznymi wypełnione są zapłodnionymi jajami i odrywają się od strobili. W
członach  dojrzałych  następuje  wytwarzanie  komórek  płciowych.  W  członach  dojrzewających  zachodzi  rozwój  narządów
rozrodczych.
Ciało tasiemca okryte jest oskórkiem, pod którym leŜy nabłonek wora skórno–mięśniowego - tegumentum. Pod nabłonkiem leŜą
miocyty  tworzące  warstwę  okręŜną  (zewnętrznie  połoŜona)  i  warstwę  podłuŜną  (głębiej  połoŜona).  Na  powierzchni  ciała
znajdują  się  kosmki,  pełniące  czynności  absorpcyjne  w  stosunku  do  pokarmu  (mleczka  pokarmowego  gospodarza).
Mikrokosmki  zwiększają  efektywnie  powierzchnię  chłonną  ciała  tasiemca.  Pod  warstwą  mięśni  leŜą  mioblasty  i  komórki
parenchymatyczne.  Do  nabłonka  tegumentum  docierają  receptory  dotyku.  Pomiędzy  komórkami  parenchymy  leŜą  ciałka
wapienne.
Układ  wydalniczy  jest  typu  protonefrydialnego  drabinkowego;  zbudowany  z  czterech  głównych  kanałów.  Obie  pary  kanałów
leŜą bocznie. Jeden kanał danej pary leŜy brzusznie, a jeden grzbietowo. Niekiedy jeden z kanałów (grzbietowych) zanika. W
główce  oraz  przy  końcu  kaŜdego  członu  kanały  główne  są  połączone  kanałami  poprzecznymi.  W  pobliŜu  kanałów
poprzecznych, w kanałach głównych znajdują się zastawki. Układ wydalniczy kończy się otworem wydalniczym. KaŜdy kanał
posiada  własny  otwór  na  aktualnie  ostatnim  członie  lub  najpierw  uchodzą  do  kurczliwego  pęcherza  moczowego.  Komórki
płomykowe zbierają metabolity płynne dokonują ultrafiltracji płynu wnętrza ciała.
Brak układu pokarmowego i układu krąŜenia. Oddychają beztlenowo (fermentacja).
Układ  nerwowy  to  dwa  główne  pnie  nerwowe  biegnące  bocznie.  W  główce  leŜy  spoidło  poprzeczne  (zwój  centralny,
mózgowy). Pod nabłonkiem tegumentum leŜą sploty podskórnej sieci nerwowej. Pnie są rozgałęzione w członach.
Tasiemce są hermafrodytami – obojnakami.
Układ  rozrodczy  Ŝeński  zbudowany  jest  z  jajników,  jajowodów  z  ootypem.  Z  ootypem  połączona  jest  pochwa  i  macica  oraz
gruczoł Ŝółtkowy. Pochwa otwiera się otworem w zatoce płciowej.
Układ rozrodczy męski to jądra, przewody wyprowadzające schodzące się w nasieniowód, a ten kieruje się następnie do prącia
uchodzącego w zatoce płciowej.
W zaleŜności od gatunku  macica  ma osobne ujście lub go nie posiada i zapłodnione jaja  wydostają się po rozerwaniu członu.
Plemniki wnikają do ootypu przez pochwę. W ootypie zachodzi zapłodnienie jaj – owocytów (oocytów). U tasiemców zachodzi
samozapłodnienie  lub  zaplemnienie  krzyŜowe.  W  zapłodnionych  jajach  znajduje  się  larwa  –  onkosfera,  która  zaleŜnie  od
gatunku posiada haczyki lub rzęski. Onkosfera w ciele Ŝywiciela przejściowego (pośredniego) przekształca się w finnę (wągier).
W finnie rozwija się czerwioch, czyli główka (scolex).

Parazyt: bruzdogłowiec szeroki Diphyllobothrium latum

Parazytoza: difilobotrioza Diphyllobothriosis

Tasiemiec wielodomowy: Ŝywicielem ostatecznym jest ssak: człowiek, pies, wydra, foka, lis, kot; Ŝywicielami

pośrednimi są: oczlik i ryba. U ssaków pasoŜytuje w jelicie cienkim.

Budowa. Tasiemiec ten dorasta do 20 m długości (zaleŜna od Ŝywiciela i intensywności inwazji)– jeden z

największych;  ciało  liczy  wówczas  około  4  tysięcy  członów  (proglotydów).  Główka  –  scolex,  jest  grzebietobrzusznie
spłaszczona,  ma  kształt  podłuŜnie  owalny  ma  długość  3  mm  i  dwie  bruzdy  przyssawkowe.  Za  nią  rozciągliwa  cienka  szyjka
wytwarzająca  proglotydy.  Hermafrodyta.  Układ  rozrodczy  męski  leŜy  po  grzbietowej  części  członów  i  zbudowany  jest  z
licznych,  pęcherzykowatych  jąder,  od  kaŜdego  odchodzi  kanalik  nasienny  wpadający  do  nasieniowodów,  pęcherzyka
nasiennego, przewodu wytryskowego i prącia uchodzącego do zatoki płciowej.
Układ rozrodczy Ŝeński po brzusznej stronie członów i zbudowany jest z dwupłatowego jajnika, ootypu (zbiornik nasienny), od
którego  odchodzi  krótki  jajowód,  gruczołu  Ŝółtkowego,  pochwy  i  macicy  odchodzącej  od  ootypu  tworząc  liczne  skręty,
cewkowata,  wypełniona jajami (kształt rozety).  Zapłodnienie zachodzi  w ootypie. Plemniki  wnikają do ootypu przez pochwę.
Najczęściej zachodzi samozaplemnienie, rzadko bowiem w jednym Ŝywicielu są dwa osobniki (zaplemnienie krzyŜowe). MoŜe
zajść tylko w środowisku wodnym lub płynnych odchodach

duŜa płodność

Cykl rozwojowy. Zapłodnione jaja wydostają się wraz z kałem do wody (zbiorniki i cieki wodne). Wylęgłe poprzez

energiczne  ruchy  obrotowe  onkosfery  (koracidia)  dzięki  posiadaniu  rzęsek  pływają;  wyposaŜone  są  w  6  haków.  Pozostawiają
one  skorupki  jajowe  z  otwartym  wieczkiem  i  zewnętrzną  osłonką  embrionalną.  Wewnętrzna  jest  integralną  częścią  Ŝywo
pływającej larwy. Zostają poŜarte przez widłonogi - oczliki. W jelicie widłonoga (Cyclops, Diaptomus) koracidium traci rzęski
–  zrzuca  embriofor  i  uwolniona  onkosfera  przebija  się  do  jamy  ciała  i  przekształca  w  procerkoid.  Procerkoid  o  wydłuŜonym
kształcie  ciała  z  częścią  przednią  pokrytą  drobnymi  szczecinkami  posiada  cerkomer,  czyli  kulisty  przydatek  z  3  parami
haczyków  embrionalnych.  Oczlik  zostaje  zjedzony  przez  rybę(okoń,  szczupak,  jazgarz,  miętus,  pstrąg,  łosoś).  W  ciele  ryby  –
drugiego  Ŝywiciela  pośredniego  procerkoid  uwolniony  w  jelicie  przenika  do  jej  jamy  ciała  dzięki  działaniu  histolitycznemu
wydzieliny  gruczołów  frontalnych  i  dostaję  się  do  mięśni  i  narządów  wewnętrznych.  Tam  traci  cerkomer  i  rozwija  się  w
plerocerkoid  (forma  wągra  niepęcherzykowata)  o  wydłuŜonym  kształcie,  stanowi  skoleks  z  bruzdami  przyssawkowymi  nie
zawiera jeszcze proglotydów. Plerocerkoid ma zdolność przetrwania w rybie kilkanaście lat. Plerocerkoid jest formą inwazyjną
dla Ŝywiciela ostatecznego np. człowieka, w którego jelicie rozwija się w ciągu 2-5tyg. do postaci dojrzałej Ŝyjącej u człowieka
kilkadziesiąt lat.

Objawy. Difylobotrioza moŜe przebiegać z okresową niedroŜnością jelit, biegunkami, bólami brzucha oraz

niedokrwistością megaloblastyczną spowodowaną niedoborem witaminy B

Diagnostyka. Badanie kału na obecność Ŝółtych lub brązowawych jaj z wieczkiem lub proglotydów.
Leczenie. Prazykwantel, niklozamid

Parazyt: tasiemiec nieuzbrojony Taenia saginata

Parazytoza: tasiemczyca (cestodoza) Taeniosis (Cestodosis)

Dane ogólne. PasoŜytuje w jelicie cienkim człowieka (Ŝywiciel ostateczny). śywicielem pośrednim jest bydło.
Budowa. Główka gruszkowata, 2 mm dł. i 5-11 mm szerokości, zawiera 4 przyssawki z silnym umięśnieniem, brak

haczyków  i  ryjka.  Długość  ciała  wynosi  4-25  m.  Barwa  kremowa.  Strobila  liczy  1000-2000  proglotydów,  pierwsze  bez
narządów  płciowych  są  szersze  niŜ  dłuŜsze,  następne  to  proglotydy  niemal  kwadratowe  z  gonadami.  Najpierw  męskie  z
pęcherzykami  jądrowymi,  następnie  z  rozwiniętymi  gonadami  Ŝeńskimi  –  rozrodcze,  hermafrodytyczne.  Na  krawędziach
bocznych proglotydów, w połowie długości połoŜona nieregularnie, naprzemianlegle zatoka płciowa – kraterowe wzniesienie z
wgłębieniem  pośrodku.  Przednią  i  boczną  część  środkowego  pola  proglotydu  wypełnia  kilkaset  pęcherzyków  jądrowych,  do
których  prowadzą  kanaliki  nasienne,  które  wpadają  do  jednego  cewkowatego  nasieniowodu.  Jajnik  dwupłatowy,  silnie
rozgałęziony,  leŜy  w  tylnej  części  środkowego  pola  proglotydu.  Płaty  połączone  są  przewodem  poprzecznym,  od  którego
odchodzi  krótki  jajowód  wpadający  do  ootypu.  Macica  w  członach  macicznych  zawiera  15  -  35  par  odgałęzień,  gęsto
ułoŜonych. Człony te mogą się odrywa od stopili – apolizja.

Cykl rozwojowy. Proglotydy wypełnione zapłodnionymi jajami mają zdolność pełzania w kierunku odbytu, dziennie

zazwyczaj 5-9. Jajo powstaje z komórki rozrodczej Ŝeńskiej zapłodnionej w ootypie przez plemnik Zarodek przekształca się w
macicy  w  onkosferę  z  trzema  parami  haków  oraz  dwiema  osłonkami  embrionalnymi  –  bliŜsza,  wewnętrzna  z  setek
pałeczkowatych,  promieniście  ułoŜonych  elementów  i  dalsza  luźno  utkana,  gruba,  zaopatrzona  w  filamenty  na  biegunach.
Zewnętrzna łatwo odpada w środowisku zewnętrznym i zostaje embriofor – jajo inwazyjne. Larwa moŜe rozwijać się w wielu
gatunkach Ŝywicieli pośrednich np. bydło. Z jaja inwazyjnego połkniętego przez Ŝywiciela pośredniego uwalnia się onkosfera,
która energicznymi ruchami  haków  embrionalnych toruje  sobie drogę przez ścianę jelita cienkiego do naczyń krwionośnych i
chłonnych  i  przeciska  się  przez  naczynia  włosowate  osiedlając  się  ostatecznie  przede  wszystkim  w  mięśniach  szkieletowych
gdzie  przekształcają  się  w  drugie  stadium  larwalne  –  wągier  bydlęcy.  śywiciel  wytwarza  często  wokół  larwy  osłonkę
łącznotkankową,  izolującą  jego  organizm  od  pasoŜyta.  Cechuje  się  on  długą  przeŜywalnością.  ZaraŜenie  następuje  poprzez
zjedzenie niedogotowanego mięsa z wągrem, który w jelicie cienkim po 2-3 miesiącach przekształcają się dojrzałego tasiemca
nieuzbrojonego.

Objawy. Tasiemczyca – tenioza = napadowe bóle brzucha, nudności, upośledzenie łaknienia, obniŜenie aktywności

ruchowej, wzmoŜona perystaltyka jelit, uczucie osłabienia, zaburzenia snu, naprzemienne zaparcia i biegunki. Mogą przechodzi
przez łoŜysko.

Diagnostyka Identyfikacja proglotydów poruszających się w świeŜym kale,
Leczenie. Parazykwantel, niklozamid, albenazol i mebendazol(uniemoŜliwiają pasoŜytom przyswajanie glukozy),

mekpakrynę (przeciwpierowtniakowo)

Parazyt: tasiemiec uzbrojony Taenia solium

Parazytoza: tasiemczyca (cestodoza) -Taeniosis (Cestodosis)

ywicielem pośrednim jest świnia lub dzik, Ŝywicielem ostatecznym jest człowiek – w jelicie cienkim.

Budowa. Ma 2-8m. dł. i 5-6mm. Szerokości. Główka (skoleks) niemal kulista, wyposaŜona w 4 przyssawki i

wysuwalny ryjek uzbrojony w podwójny wieniec haczyków (22-32 sztuk). Mniejszy od t.solium. Barwa strobilum
Ŝ

ółtawomleczna. Hermafrodytyczne są mniejsze i zawierają niemal połowę mniej pęcherzyków jądrowych, a jajnik jest

trójpłatowy. Proglotydy maciczne równieŜ mniejsze. Macica rozgałęziona, do 12 par odgałęzień, rzadko rozłoŜonych.
Zapłodnione jaja są wydalane w członach wraz z kałem – odrywają się od reszty po kilka i nie poruszają się. W jajach zawarte
są onkosfery.

Cykl rozwojowy. Pasze zanieczyszczone odchodami ludzkimi z jajami pasoŜyta są źródłem zakaŜenia zwierząt

ywicieli pośrednich. Pod wpływem soku trawiennego, onkosfera zostaje uwolniona, przedostaje się czynnie z jelita do naczyń

krwionośnych świni lub dzika i wędruje do mięśni, gdzie osiedla się w formie finny – wągra typu cysticercus, który wykazują
duŜo  większą  skłonność  niŜ  t.saginata  do  osiedlania  się  w  przedniej  części  Ŝywiciela  pośredniego.  Człowiek  spoŜywając
niedogotowane, niedosmaŜone lub surowe mięso z dzika lub świni umoŜliwia dalszy rozwój pasoŜyta. Onkosfera uwolniona z
otoczek embrionalnych przebija ścianę jelita i duŜym oraz małym obiektem krwi dostaję się do róŜnych narządów.
Objawy:  wągrzyca  –  cysticerkoza  najgroźniejsza  i  najczęściej  rozpoznawana  jest  wągrzyca  OUN,  która  obejmuje  korę
mózgową,  komory  i  podstawę  mózgu,  a  często  teŜ  rdzeń  kręgowy  oraz  gałki  oczne.  Drgawki,  bóle  głowy  z  nudnościami  i
zaburzeniami widzenia, halucynacje, choroba moŜe przebiega jako zapalenie opon i mózgu z róŜnymi objawami ogniskowymi.

Diagnostyka. Badania rentgenowskie, CT, NMR na obecność wągrów, zwłaszcza w OUN, za pomocą testu ELISA

wykrywa się koproantygeny tasiemca w kale.

Leczenie. Parazykwantel, niklozamid, albenazol i mebendazol(uniemoŜliwiają pasoŜytom przyswajanie glukozy),

mekpakrynę (przeciwpierowtniakowo)

Parazyt: tasiemiec bąblowiec Echinococcus granulosus (Taenia echinococcus)

Parazytoza: bąblowica – Echinococcosis

śywicielem pośrednim są: człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie, zające, króliki. śywicielem

ostatecznym jest pies, wilk, lis i kot.

Budowa. Strobila ma 2-7mm i posiada 3-4 człony (niedojrzały, dojrzały i maciczny dłuŜszy od pozostałych). Skoleks z

ryjkiem uzbrojonym w dwa wieńce haków. Proglotyd maciczny ma jajnik nerkowaty, macicę workowatą, rozgałęzioną na
kształt rozety. Odrywa się zwykle od reszty strobili i samodzielnie wydostaję się przez odbyt na powierzchnię skóry Ŝywiciela
ostatecznego.

Cykl rozwojowy. ZaraŜenie pasoŜytem następuje po spoŜyciu pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami bąblowca.

W  zapłodnionych  jajach  znajdują  się  onkosfery,  które  zostają  uwolnione  w  przewodzie  pokarmowym  Ŝywiciela  pośredniego.
Onkosfery przedostają się do naczyń i płyną wraz z krwią lub limfą do róŜnych organów: w 66% w wątrobie, w 22% w płucach,
gałka oczna, mózg, węzły chłonne, serce, nerki, śledziona, trzustka, a nawet kości. W zaleŜności od róŜnych czynników proces
formowania  bąblowca  przebiega  odmiennie.  Onkosfera  w  miejscu  docelowym  otacza  się  osłonką  –dwiema  błonami  –
wewnętrzną  bardzo  cienka,  syncytialną,  parynchymatyczną  oraz  zewnętrzną  grubą  błoną  oskórkową.  Wokół  larwy  zbiera  się
płyn  bezbarwny,  a  pęcherzyk  zwiększa  swoje  rozmiary  –  Ŝywiciel  otacza  cały  pęcherz  bąblowca  róŜnej  grubości  błoną
łącznotkankową.  Warstwa  twórcza  na  drodze  swoistych  dla  bąblowca  procesów  proliferacyjnych  wytwarza  do  wewnątrz  tzw.
Komory  lub  torebki  lęgowe  drugiego  pokolenia.  Torebki  lęgowe  pierwszego  pokolenia  mogą  pozastawia  w  łączności  z
macierzysta  błoną  twórczą  lub  odrywa  się  i  pływa  w  błonie  pęcherza.  One  często  pękają  uwalniając  torebki  lęgowe  drugiego
pokolenia i powstałe w nich protoskoleksy. Protoskoleks jest formą przygotowaną do osiedlenia się w jelicie cienkim Ŝywiciela
ostatecznego. Zawierają cały skoleks – ryjek uzbrojony w haki i cztery przyssawki. Mogą one wraca do młodszego stadium –
wezykulacja  –  pęcherzykowacenie.  Pęcherz  bąblowcowi  wytwarzający  protoskoleksy  nosi  nawę  bąblowca  płodnego.
Protoskoleksy  zjedzone  przez  psa  lub  innego  Ŝywiciela  ostatecznego  wynicowują  się  w  jelicie  cienkim  i  przytwierdzają  do
błony śluzowej przyssawkami oraz hakami.
Bąblowica wątroby – choroba rozwija się wiele lat, w utajeniu, nie dając ostrych objawów. Wytwarza się wokół pasoŜyta grubą
otoczkę łącznotkankową, która uciskając na drogi Ŝółciowe moŜe powodowa Ŝółtaczkę. W przypadku pęknięcia moŜe dojść do
wstrząsu anafilaktycznego i wtórnego rozsiewu. Echinokokoza OUN moŜe dawać objawy guza mózgu.

Rozpoznanie. W rozpoznaniu istotną rolę odgrywają: tomografia komputerowa, ultrasonografia, technika obrazowania

rentgenowskiego, testy ELISA. W przypadku bąblowicy płuc w plwocinie moŜna wykazać obecność skoleksów.

Leczenie. Operacyjne usunięcie bąblowca, takŜe albendazol, mebendazol.

Typ: Nemathelminthes - obleńce

Gromada: Nematoda – nicienie (dawniej Nematodes)

Zarys anatomii obleńców

Wór skórno-mięśniowy. Otacza pierwotna jamę ciała. Wnętrze ciała nie wypełnia parenchyma, lecz płyn. Płyn jest pod pewnym
ciśnieniem i wywiera nacisk na powłoki ciała, dzięki czemu ciało jest spręŜyste i elastyczne, utrzymuje właściwy kształt. Wór
okryty  jest  kutikulą  –  oskórkiem  o  budowie  warstwowej.  Pod  oskórkiem  leŜy  nabłonek.  Nabłonek  i  oskórek  tworzą  razem
hipodermę. Pod hipoderma rozciągają się warstwy miocytów.
Układ pokarmowy. Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami: grzbietową i 2 boczno-brzusznymi. Dalej leŜy jama gębowa,
gardziel, jelito środkowe i jelito tylne. W jelicie jest nabłonek cylindryczny. Trawienie odbywa się w świetle jelita, a strawiony
pokarm jest następnie resorbowany przez komórki jelitowe.
Układ  nerwowy  zbudowany  jest  z  pierścienia  okołoprzełykowego  (okołogardzielowy)  i  z  pni  nerwowych:  brzusznego  oraz
grzbietowego.  Pnie  połączone  są  poprzecznymi  spoidłami.  U  niektórych  nicieni  (Ascaris)  występują  jeszcze  pnie  boczne  (w
sumie  wszystkich  jest  wówczas  6  pni  odbiegających  ku  przodowi  i  ku  tyłowi  od  obrączki  okołogardzielowej).  Do  hipodermy
docierają nerwy zakończone receptorami dotyku oraz chemoreceptory (wraŜliwe na substancje chemiczne).
Układ  wydalniczy.  Jest  to  system  cewek  (2  wydłuŜone  rurki)  w  kształcie  litery  H,  wywodzący  się  z  komórek  olbrzymich  (1
cewka powstaje z jednej komórki). W tylnej części są one ślepo zakończone, a w przedniej łączą się kanalikiem poprzecznym i
uchodzą otworem  wydalniczym po stronie brzusznej. Po bokach rurek  wydalniczych leŜą komórki  fagocytarne  wychwytujące
metabolity szkodliwe i zbędne nierozpuszczalne w wodzie (kumulacja wewnątrzkomórkowa).
Układ rozrodczy Ŝeński zbudowany jest z jajników, jajowodów i wspólnej dla nich macicy. Do macicy prowadzi otwór płciowy
– pochwa, przez który zachodzi zaplemnienie w trakcie kopulacji.
Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, nasieniowodów, przewodów wytryskowych uchodzących do kloaki. Brodawki
płciowe, szczecinki i torebki kopulacyjne umoŜliwiają zaplemnienie samicy. Szczecinki kopulacyjne znajdują się  w kieszonce
przy kloace. Torebki kopulacyjne leŜą w tylnej części ciała i ułatwiają przywieranie samca do samicy.

Parazyt: węgorek jelitowy Strongyloides stercoralis

Parazytoza: węgorczyca – strongyloidoza

Mały nicień. PasoŜytuje w górnym odcinku jelita cienkiego człowieka. Głównie w sub- i tropikalnych krajach

Ameryki, Afryki, Europy i pn-wsch.Australii. W Polsce rzadko na pd. i w centrum oraz w woj.szczecińskim

Budowa i cykl rozwojowy. Samica 2 – 2,2 mm dł. I o,o34 – 0,4 średnicy, otwór gębowy otoczony 4 wargami.

Walcowata gardziel to ¼ dł. ciała. Gonady parzyste, ramiona jajników biegną ku przodowi i tyłowy do szpary sromowej
(ostatnia 1/3 ciała). Dojrzałe w ścianie jelita. Macice wypełnione 8-12 bruzdkującymi, o przezroczystej, cienkiej otoczce jajami
(50-58 x 30-34 µm). Ogon krótki, stoŜkowaty, ostro zakończony.
PasoŜytnicza samica (3n). rozmnaŜa się partenogenetycznie. Z jaj złoŜonych w jelicie rabditopodobne larwy (22-380µm dł. i 14
µ

m średnicy) z charakterystycznym przewęŜeniem tylnej części gardzieli

krótsze rozszerzenie tylnej i dłuŜsze przedniej

części. Wydostają się z odchodami a rozwój ma przebieg heterogeniczny lub homogoniczny
Rozwój  heterogeniczny  (pośredni)  –  larwy  są  saprofagami  i  odŜywiają  się  substancjami  organicznymi  z  kału  i  gleby,  rosną,
linieją i  w 30 ºC i przy odpowiedniej  wilgotności po ok. 30 h osiągają dojrzałość płciową przekształcając się  w  wolno Ŝyjące
(2n)samice i (1n) samce. Zachowują budowę gardzieli (neotenia)
Rozwój  homogeniczny  (bezpośredni)  –  eliminacja  pokolenia  wolnoŜyjącego.  Larwy  po  linieniu  przekształcają  się  w  larwy
filariopodobne (650 µm dł. i 15 µm średnicy) – forma inwazyjna (rozwój tylko u Ŝywiciela). Mają gardziel cylindryczną, długą,
bez rozszerzeń o zakończeniu ciała z wcięciem. Są mało odporne na wysychanie, a na niską temperaturę w zaleŜności od etapu
rozwoju. W odpowiedniej wilgotności i temp. Czynnie poszukują Ŝywiciela.

ZakaŜenie przez skórę Ŝywiciela lub błony śluzowe. Larwy dostają się aktywnie do naczyń Ŝylnych i przez prawą

komorę serca do płuc, gdzie część osiąga dojrzałość płciową (

larwy w plwocinie), większość jednak przedostaje się do

wnętrza pęcherzyków płucnych i oskrzeliku skąd z śluzem przenoszone są do gardzieli i połykane dostają się do górnego
odcinka jelita cienkiego i osiągają dojrzałość płciową. Pod błoną śluzową dwunastnicy po 17-28 dniach samice składają jaja z
larwą rabditopodobną opuszczającą skorupkę w świetle jelita.

Objawy: węgorczyca przebiega w 3 fazach: skórnej, płucnej i jelitowej. W miejscu wnikania larwy pojawiają się

swędzące zmiany skórne – bąble lub rumienie wędrujące. W płucnej objawy zapalenia płuc, podwyŜszona temperatura, kaszel,
skrócenie oddechu, nacieki. W jelitowej bóle brzucha, brak łaknienia, biegunka i stolec z krwią. Mogą powstawać zmiany w
OUN

ostre zapalenie opon mózgowych, zawały lub ropni mózgu.

Diagnostyka. Stwierdzenie w kale, treści dwunastnicy, plwocinie lub popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowatych

larw rabditopodobnych.

Leczenie. Albendazol(3 dni) i tiabendazol (2dni) (kuracja powtórzona po 3 tyg.)

uniemoŜliwiają przyswajanie

glukozy przez pasoŜyty
nie stosuje się u dzieci i kobiet w ciąŜy – objawy niepoŜądane to bóle głowy, zaburzenia widzenie barw, senność, złe
samopoczucie, brak łaknienia, nudności, wymioty, zaburzenia czynności wątroby, obniŜenie ciśnienia, przyspieszenie akcji
serca

Parazyt: owsik spiralny Enterobius vermicularis

Parazytoza: owsica – Enterobiosis

Nicień jednodomowy. PasoŜyt jelita grubego. Pospolity w strefie umiarkowanej.
Budowa. Ciało obłe (walcowate), białawe, okryte oskórkiem – kutikulą. Przednia część ciała owsików jest rozszerzona

buławkowato.  W  przedniej  części  znajduje  się  otwór  gębowy  otoczony  3  wargami,  na  kaŜdej  po  2  brodawki,  w  tylnej  odbyt.
Torebka gębowa mała, bez ząbków. Gardziel tworzy w tylnej części wyraźne prawie kuliste rozszerzenie zaopatrzone w aparat
zastawkowy oddzielony przewęŜeniem. Rozdzielnopłciowy z zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Samica dorasta do 12 mm
długości  i  0,6  mm  szerokości.  Samiec  dorasta  do  3  mm  długości  i  0,2-0,3  mm  szerokości.  Koniec  ciała  samca  jest  zawinięty
wyposaŜony w 2 boczne skrzydełka.
Układ  rozrodczy  samca  zbudowany  jest  z  nitkowatego  jądra,  nasieniowodu  i  szczecinki  kopulacyjnej  schowanej  w  kloace.
Nasieniowód prowadzi do przewodu wytryskowego, a ten otwiera się do jelita tylnego (kloaka). Szczecinki kopulacyjne (jedna
ok.  70  µm),  czyli  spicule  oraz  brodawki  płciowe  umoŜliwiają  przyczepienie  się  w  okolicy  otworu  płciowego  samicy  oraz
zaplemnienie.
Układ  rozrodczy  samicy  zbudowany  jest  z  parzystych  jajników,  jajowodów  i  macic.  Macice  przechodzą  we  wspólną  pochwę
otwierającą się po stronie brzusznej.

ZakaŜenie. ZakaŜenie owsikiem następuje wskutek spoŜycia pokarmu zanieczyszczonego jajami, ponadto podczas

wkładania  do  ust  róŜnych  przedmiotów  i  rąk  zanieczyszczonych  jajami.  Choroba  rozpowszechniona  głównie  wśród  dzieci.
Owsiki  przebywają  w  końcowej  części  jelita  cienkiego  i  w  jelicie  grubym  (okręŜnica).  Po  osiągnięciu  dojrzałości  płciowej
samice  są  zapładniane  przez  samców.  Zapłodnione  samice  wędrują  do  odbytnicy,  zazwyczaj  nocą  i  wypełzają  na  zewnątrz  w
celu  zniesienia  jaj  w  fałdach  okołoodbytowych  (w  fałdach  zwieracza  zewnętrznego  odbytu).  Jaja  są  owalne,  asymetryczne  i
lekko  spłaszczone  z  jednej  strony  (8000-12000)  i  pokryte  lepką  substancją.  Wywołuje  to  u  chorego  swędzenie.  Drapanie  w
okolicy  odbytu  powoduje  naniesienie  jaj  na  dłonie  i  wprowadzenie  ich  pod  paznokcie

samozaraŜenie jak i teŜ zakaŜania

innych ludzi (dotykanie Ŝywności, zabawek wkładanych przez dzieci do ust). U dziewczynek samice wędrują równieŜ do
przedsionka pochwy, w celu zniesienia jaj. Z połkniętego jaja w przewodzie pokarmowym, z jaj wylęgają się larwy
rabditopodobne, które następnie rozwijają się w jelicie po trzykrotnym linieniu do postaci dorosłych.

Objawy: swędzenie w okolicy odbytu, u dziewcząt – świąd i stan zapalny warg sromowych oraz przedsionka pochwy,

niekiedy  upławy.  Ponadto  nerwowość,  obniŜenie  łaknienia  i  wychudzenie,  bladość,  ogólne  osłabienie,  bóle  brzucha,
bezsenność,  rzadziej  zapalenie  wyrostka  robaczkowego.  Często  u  dzieci  teŜ  pobudzenie  ruchowe,  drgawki,  trudności
koncentracji, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci.

Diagnostyka. Wykrycie owsików w kale lub na skórze w okolicy odbytu oraz jaj w wymazach z kału.
Leczenie. Pirantel, alendazol, mebendazol, piperazynę( poraŜa układ mięśniowy pasoŜytów), pirwinium (działa

hamująco na enzymy oksydacyjne pasoŜyta).

Epidemiologia i profilaktyka. Choroba częsta wśród dzieci uczęszczających do publicznych Ŝłobków i przedszkoli

(80-90%). Jaj są odporne na wysychanie przez wiele tygodni. Mogą unosić się wraz z kurzem i osiadać na ludzi oraz Ŝywność.
Choroba “brudnych rąk”. Profilaktyka polega na zachowaniu zasad higieny osobistej i higieny Ŝywienia.

Parazyt: glista ludzka Ascaris lumbricoides

Parazytoza: glistnica (askarydoza) Ascariosis

Glista ludzka pasoŜytuje w jelicie cienkim człowieka, dzika i świni.
Budowa. Wykazuje dymorfizm płciowy. Samica dorasta do 25 cm, a samiec do 17 cm; szerokość wynosi 4-6 mm.

Tylny koniec samca jest zakrzywiony. Barwa ciała róŜowawa. Ciało  walcowate, zwęŜone na obu końcach, stoŜkowaty koniec
tylny i ścięty konie przedni zaopatrzony w 3 duŜe wargi z 2 brodawkami. Na wardze przybrzusznej obok czuciowych teŜ narząd
naboczny – amfid zawierający chemoreceptory.
Samiec  (145-320  mm  dł.  i  2-4  mm  średnicy).  Ogon  zagięty  na  stronę  brzuszną,  na  której  liczne  brodawki  przedstekowe  i
zastekowe.  W  układzie  rozrodczym  męskim  przewód  wytryskowy  otwiera  się  do  kloaki.  W  kloace  mieszczą  się  torebki
szczecinek kopulacyjnych. Szczecinki są zbudowane z kutikuli. Samiec zawiera jedno nitkowate jądro.
Samica (200-520 mm dł. i 3-6 mm. Średnicy)   Jaja powstają w jajnikach (2 nitkowate jajniki). Plemniki zostają wprowadzone
do  pochwy  przez  samca,  a  następnie  przesunięte  do  macicy  (plemniki  nie  mają  wici,  lecz  mogą  pełzać  dzięki  wypustkom
cytoplazmatycznym).  Zapłodnienie  następuje  w  macicy.  Zapłodnione  jaja  rozwijają  skorupkę,  są  barwy  Ŝółtobrązowej  lub
brunatnej. Samica składa w ciągu doby około 200 tys. jaj.

Cykl rozwojowy. Glista ludzka wytwarza inhibitory trypsyny i α-chymotrypsyny, a wytwarzane przez nią inhibitory

hamują krzepnięcie krwi i fibrynolizę.
Samica składa w ciągu doby 200000-250000 owalnych, Ŝółtobrązowych jaj. Zapłodnione jaja wraz z kałem wydostają się na
zewnątrz. W środowisku zewnętrznym w jajach rozwijają się larwy glisty. Zarodek otoczony jest grubą skorupką (3 warstwy –
wew. Lipidowa, środkowa chitynowa, zewn białkowa). Wczesna zygota zaczyna bruzdkować w środowisku zewn. Larwy w
ś

wieŜym kale nie są zdolne do zaraŜenie. Dopiero przy dostępie do tlenu, wilgotności i temperaturze powstaje larwa drugiego

stadium. Z jaj, które, dostana się do przewodu pokarmowego Ŝywiciela zostają nadtrawione, larwy czynnie opuszczają otoczki
jajowe, przebijają ścianę jelita i wnikają do naczyń krwionośnych oraz limfatycznych. Z krwią dostają się poprzez wątrobę i
serce do płuc. Przebijają naczynia włosowate i ściany pęcherzyków i następuje 2 i 3 linienie. Ruchy migawkowe nabłonka i
odruchy kaszlu transportują larwy do gardła. Zostają połknięte i trafiają do jelita cienkiego, gdzie dojrzewają i wzrastają. Glista
Ŝ

yje około 1 roku. W trakcie wędrówki larwy linieją dwukrotnie. Dojrzewają w ciągu 3 miesięcy. Dojrzałe osobniki mają

zdolność wpełzania do przewodu trzustkowego, dróg Ŝółciowych i wyrostka robaczkowego.

Objawy: Gdy są w płucach to objawy zapalenia płuc – nacieki, kaszel skurcze oskrzeli, duszność, szmer oddechowy,

podwyŜszona temperatura. W jelicie cienkim nudności, ślinotok, bóle brzucha, wymioty, brak łaknienie, zaburzenia snu.
Zapętlenie się licznych glist powoduje niedroŜność jelita. Glisty mogą zarazić płód wywołując jego uszkodzenia.

Diagnostyka. Koproskopia umoŜliwia stwierdzenie jaj w kale, badania endoskopowi dwunastnicy, odczyny

serologiczne. Pomocne są badania radiologiczne płuc i przewodu pokarmowego.

Leczenie. Pirnatel, mebendazol, albendazol, pierazyna.

Parazyt: włosień spiralny Trichinella spiralis

Parazytoza: włośnica Trichinellosis = Trichinosis, trichinelloza

Jest rozdzielnopłciowym nicieniem człowieka, świń, dzików, psów, kotów, lisów, szczurów i myszy a takŜe

niedźwiedzi. RozmnaŜanie form dojrzałych i wydawanie otorbiających się larw odbywa się w jednym Ŝywicielu (pasoŜyt
jednodomowy). ZakaŜenie następuje wskutek spoŜycia mięsa surowego zawierającego cysty z larwami. Formy dojrzałe
pasoŜytują w jelicie cienkim, a formy larwalne w mięśniach.

Budowa. Mały nicień, którego cieńsza, przednia część ciała przechodzi stopniowo w grubszą tylną. Narządy płciowe

pojedyncze.  Otwór  gębowy  prowadzi  do  jamy  gębowej  wyposaŜonej  w  sztylecik,  a  dalej  do  gardzieli  (krótka  przednia  część
mięśniowa i długa gruczołowa), jelita środkowego i jelita tylnego, kończącego się odbytem.
Samiec 0,6-2,2 mm dł. i 0,04 mm średnicy. Brak szczecinki kopulacyjnej. Funkcje pomocniczą pełnią 2 zakrzywione na stronę
brzuszną płatowe wyrostki.
Samica  1,1-4,8  mm  dł.  i  0.006  mm  średnicy.  Tylny  koniec  ciała  zaokrąglony.  Układ  rozrodczy  zbudowany  jest  z  jajnika,
jajowodu, macicy i pochwy. Pochwa otwiera się otworem płciowym.

Cykl rozwojowy. ZakaŜenie następuje wskutek spoŜycia mięsa zawierającego wapienne cysty parazyta. W przewodzie

pokarmowym  Ŝywiciela  larwy  pod  wpływem  soków  trawiennych  ulegają  oswobodzeniu  i  wnikają  pod  nabłonek  pokrywający
kosmki  dwunastnicy  i  jelita  cienkiego  i  w  ciągu  2-3  dni  dojrzewają  płciowo  kosztem  Ŝywiciela.  Po  kopulacji  i  zapłodnieniu
samice  rodzą  Ŝywe  larwy  (jajoŜyworodność)  w  ilości  około  1500  (  w  ciągu  1-3  tygodni).  Larwy  wpadają  do  przestrzeni
chłonnych  i  wędrują  do  przewodu  piersiowego,  z  krwią  Ŝylną  do  prawej  połowy  serca  i  płuc,  przechodzą  przez  sieć  naczyń
włosowatych oplatających pęcherzyki płucne i przez lewą komorę serca do duŜego krwioobiegu. Tkanką docelową jest tkanka
mięśniowa  poprzecznie  prąŜkowana  głownie  przepony  i  mięśni  międzyŜebrowych,  w  której  przebijając  się  z  naczyń  przez
sarkolemmę do  wnętrza cytoplazmy (enzymy histolityczne), osiadają, szybko rosną(10krtonie  w ciągu kilkunastu dni), linieją,
zwijają w spiralkę i po 30-40 dniach od zakaŜenia otaczają się błoną(

reakcja obronna Ŝywiciela). Po 6-18 miesiącach błona

cysty ulega zwapnieniu. Dalszy rozwój larw moŜliwy jest w przewodzie pokarmowym kolejnego Ŝywiciela.

Objawy: podwyŜszenie temperatury, bóle mięśni, obrzęki powiek i twarzy, bóle łowy, wysypka na skórze, zespół

biegunkowy, wymioty kurczowe bóle brzucha, ogólne osłabienie. Przy nietypowym umiejscowieniem larwy włośnia moŜe
wystąpić zapalenie opon i mózgu, poraŜenia lub niedowłady, objawy zapalenia płuc.

Diagnostyka. Rozpoznanie choroby opiera się na podstawie występujących objawów, wycinków mięśnia, badania

biochemiczne: metoda immunoenzymatyczna, immunoelektroforeza przeciwprądowa..

Leczenie. Mebendazol, albendazol, tiabendazol, pirantel

Parazyt: włosogłówka ludzka (cianka)Trichocephalus trichiurus (=Trichuris trichiura)

Parazytoza: włosogłówczyca (trichurioza) Trichocephaliasis, Trichurosis seu Trichuriosis

PasoŜytuje w jelicie grubym i ślepym człowieka, dzika i świni. w Polsce drugi po owsiku, co do częstości

występowania.

Budowa. Przednia część ciała włosowata, tylna zgrubiała. Otwór gębowy jest pozbawiony warg otoczony 4

brodawkami, gardziel w części przedniej mięśniowej cieńsza i krótsza od tylnej gruczołowej zbudowanej ze stichocytów. Układ
rozrodczy nieparzysty u obu płci. Przednim końcem pasoŜyt wwierca się w ścianę jelita. śywi się krwią.
Samiec 30-48 mm ze spiralnie zagiętym tylnym końcem ciała ze szczecinką kopulacyjną.
Samica 35-53 mm, szpara sromowa blisko połączenia stichosomu z jelitem. Otwór odbytowy mieści się na tylnym końcu ciała.
Jaja brązowoŜółte o beczułkowatej budowie. Na kaŜdym biegunie przezroczysty czop.

Cykl rozwojowy. Samica składa około 3 tys. jaj. Jaja wydostają się wraz z kałem do wody lub gleby, gdzie dojrzewają

w ciągu kilku tygodni. ZakaŜenie następuje przez spoŜycie pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami. W jelicie cienkim larwy
wylęgają się po wyschnięciu jednego z czopów biegunowych i w ciągu 2-24 h przedostają się do jelita grubego, gdzie odbywają
linienie i osiągają postać dojrzałą po miesiącu. Zagłębione przednim końcem ciała po błoną śluzową jelita karmią się krwią i
Ŝ

yją kilka lat.

Diagnostyka. Wykrycie w kale beczułkowatych jaj w grubym rozmazie Lu metodami Kato i Miury
Objawy. Bóle brzucha, bolesne parcie na stolec, nudności, biegunka, utrata łaknienia, zahamowanie rozwoju

fizycznego

Leczenie. Albendazol, Mebendazole, tiabendazol, pirantel i lewamizol

PasoŜyt: kleszcz pospolity – Ixodes ricinus

Budowa. Dymorfizm płciowy. Samica głodna jasnobrązowa, ciało owalne, spłaszczone grzbieto-brzusznie. Tarcza

grzbietowa(scutum) ciemnobrązowa, szeroka, owalna z licznymi porami i włoskami. Reszta ciała pokryta rozciągliwą,
chitynową powłoką. Brak oczu. Z boku gnatosamy dwa owalne pola porowate stanowiące ujścia gruczołów dodatkowych, które
wydzielają substancje ochraniające jaja. Hipostom uzbrojony w zęby skierowane do tyłu. Para wysuwalnych, zaopatrzonych w
haki i ząbki szczękoczułków znajduje się w pochewkach nad hipostomem, a po jego bokach członowane głaszczki. Samica,

samiec i nimfa mają po 4 pary nóg, biodra pierwszej pary z ostrym kolcem (ostroga), a na ostatnim członie pierwszej pary organ
Hallera – receptor węchowy. Stopy zakończone przylgami i pazurkami. Samiec jest mniejszy, ciemnobrązowy, prawie czarny,
Hipostosom z duŜymi bocznymi zębami, tacza grzbietowa duŜa, pokrywa całe ciało. Ostrogi większe niŜ u samicy. Nimfa
podobna do samicy, ale mniejsza i bez otworu płciowego. Larwa ma trzy pary nóg i tak jak nimfa jest szara z brązową tarczką.

Rozwój. TrójŜywicielowy – poszczególne stadia (larwa, nimfa i samica) karmią się na trzech róŜnych Ŝywicielach.

KaŜde pobiera krew tylko raz w swoim Ŝyciu i po nakarmieniu odpada od Ŝywiciela. W glebie postać młodociana linieje i
przechodzi w następne stadium, a najedzona samica wytwarza jaja, które składa w jednym miejscu w duŜych ilościach i ginie.
MoŜe atakować wszystkie kręgowce – larwy najchętniej drobne ssaki, ptaki i gady (2-5 dni), nimfy większe np. jeŜe, lisy, sarny,
dziki (2-7 dni), samice duŜe zwierzęta np. krowy, kozy, owce (6-11 dni). Samce odŜywiają się głównie płynami ustrojowymi i
na Ŝywiciela przechodzą w celu znalezienia samic. Człowieka atakują głównie samice i nimfy.

Znaczenie w medycynie. Ślina kleszcza zawiera substancje draŜniące skórę. Są rezerwuarem i przenosicielem róŜnych

drobnoustrojów  chorobotwórczych  np.  wirusa  kleszczowego  zapalenia  mózgu,  krętków  powodujących  boreliozę,  pałeczek
tularemii.

PasoŜyt: świerzbowiec drąŜący - Sarcoptes scabiei

Parazytoza: świerzbowica, świerzb, sarkoptoza – Scabies = Sarcoptosis

Budowa i rozwój. DrąŜący pasoŜyt skórny. Białawy roztocz dorastający do 0,4 mm długości. Ciało grzbieto-brzusznie

spłaszczone, z charakterystycznymi prąŜkami. Hipostom w kształcie trójkąta, bez ząbków. Noki krótkie, stoŜkowate, pierwsze
dwie  pary  z  przyssawkami,  kolejne  zakończone  szczecinkami.  Samiec  mniejszy  z  nogami  (poza  3  parą)  zaopatrzone  w
przyssawki.  śywi  się  komórkami  skóry.  Kopulacja  i  tym  samym  zapłodnienie  samicy  odbywa  się  na  powierzchni  skóry.
Zapłodniona samica  wgryza się pod naskórek i drąŜy  w  skórze kręte chodniki oraz komory,  w  których składa jaja po 2 lub 3
dziennie. Po 3 – 4 dniach wykluwają się larwy, które wnikają do torebek włosowych i tam dojrzewają. PO linieniu przeobraŜają
się  w  ośmionogie  nimfy,  z  których  powstają  samce  lub  nimfy  drugiego  stopnia  (samice  pozostałe  w  wylinkach  nimf).  Samce
zapładniają nimfy. Samice opuszczają wylinkę i drąŜą nowe kanaliki. Cykl trwa 14 dni. śywicielem właściwym jest człowiek.
ZakaŜenie  następuje  przy  bezpośrednim  kontakcie  z  osobnikiem  chorym  (np.  podawanie  ręki),  za  pośrednictwem  wspólnej
pościeli, ręczników i ubrań.

Objawy: widoczne w skórze róŜowe ślady - korytarze i komory wypełnione szaroczarnym kałem roztoczy. silny

wiąd. Najczęściej zajęte są boczne powierzchnie palców, na nadgarstkach, łokciach, w pachwinach, okolicach brzucha, okolice

brodawek sutkowych. Ciepło pobudza ruchliwość świerzbowca. Często wtórne zakaŜenie bakteryjne.

Leczenie: Novoscabin, Crotamiton

PasoŜyt: wesz ludzka - Pediculus humanus

Parazytoza: wszawica - Pediculosis

Budowa: PasoŜyt zewnętrzny. Ciało spłaszczone grzbieto – brzusznie. Oczy są proste, umieszczone z boku głowy.

Posiadają aparat gębowy kłująco-ssący. Na tułowiu para przetchlinek umoŜliwiających oddychanie. Noku krótkie, stopa
zakończona mocnym, ruchliwym pazurem. Samicę moŜna poznać po rozdzielonym zakończeniu odwłoka. OdŜywiają się krwią.
Rozwój jest prosty. Samica składa jaja zwane gnidami na powierzchnię włosów, na ubraniu, wzdłuŜ szwów bielizny.
Przyczepione są wydzieliną gruczołu cementowego. Larwy wylegają się po około tygodniu. Wesz ma 3 stadia nimfalne i takŜe
Ŝ

ywią się krwią

Objawy: wesz głowowa umiejscawia się głownie w okolicy skroniowej i potylicznej; nakłuwanie skóry wywołuje

wiąd. Rany spowodowane drapaniem ulegają niekiedy zakaŜeniu ropnemu. Na włosach widoczne gnidy i wszy.

Charakterystyczny  rumień  na  karku.  Świąd  i  pieczenie  wywołane  ukłuciami  równieŜ  przy  wszy  odzieŜowej.  MoŜe  ona
przenosić  na  człowiek  riketsje  duru  epidemicznego.  Wszy  przenoszą  równieŜ  gorączkę  okopową  i  dur  powrotny  wywołany
przez krętki oraz gorączka Q.

Leczenie.: permetryna (Delacet, Artemisol)