Swoboda transferów na
jednolitym rynku europejskim
dr Stanisław Umiński
Ośrodek Badań Integracji Europejskiej, Uniwersytet Gdański
Swoboda transferów na
jednolitym rynku europejskim
dr Stanisław Umiński
Ośrodek Badań Integracji Europejskiej, Uniwersytet Gdański
„Przed” rynkiem wewnętrznym
• Unia celna i wspólny rynek → znaczne korzyści
dla Wspólnoty Europejskiej
• Ale lata 70. i 80. to okres „eurosklerozy”
(inflacja, bezrobocie, spadek konkurencyjności
na arenie międzynarodowej oraz zahamowanie
działań integracyjnych)
• Euroskleroza jako uwstecznienie procesu
integracji
• Pogorszenie pozycji konkurencyjnej wobec USA
w przemyśle elektronicznym, informatycznym,
chemicznym i farmaceutycznym
Zasady rynku wewnętrznego
Zakaz dyskryminacji
• tzw. level playing field, traktowanie narodowe, podmiot z innego kraju
członkowskiego nie może być traktowany gorzej niż podmioty
rodzime
• dyskryminacja pośrednia (ukryta), np. brak nawiązania do
przynależności państwowej, ale faktycznie pogarsza się status
podmiotów z innych krajów członkowskich
• dyskryminacja bezpośrednia, gdy nawiązuje się do przynależności
państwowej
• art. 10 (Traktat o Funkcjonowaniu UE, TL) Przy określaniu i
realizacji swoich polityk i działań Unia dąży do zwalczania wszelkiej
dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne,
religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację
seksualną
• art. 18 (Traktat o Funkcjonowaniu UE, TL): … zakazana jest wszelka
dyskryminacja ze względu na przynależność państwową
• art. 19 (Traktat o Funkcjonowaniu UE, TL): …zwalczanie wszelkiej
dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne,
religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację
seksualną
• Orzeczenie C-249-81 Buy Irish
Zasady rynku wewnętrznego, cd.
Zasada solidarności
• (art. 4, Traktat o UE, TL), Państwa Członkowskie:
– podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub
szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań
wynikających z Traktatu lub z działań instytucji Unii
– ułatwiają Unii wypełnianie jej zadań
– powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków,
które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów Unii
• (art. 3 Traktat o UE, TL): „ … wspiera spójność
gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność
między Państwami Członkowskimi”
Zasady rynku wewnętrznego, cd.
Zasada subsydiarności/pomocniczości (oraz proporcjonalności)
• „Tyle wolności ile można, tyle władzy ile konieczne”
• „Unikanie przemocy w zarządzaniu”
• „Kierowanie sprawami publicznymi jak najbliżej obywatela”
• Odpowiedź na zbyt silną harmonizację i deficyt demokracji
• Subsydiarność w opinii eurosceptyków i euroentuzjastów – jako
wyraz kompromisu
• De facto „stary” pomysł na kształtowanie stosunków
społecznych:
– Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu, Hegel, papieże Leon XIII
oraz Pius XI
• Traktat o UE (preambuła): proces tworzenia coraz ściślejszego
związku między narodami Europy, w którym decyzje są
podejmowane jak najbliżej obywateli →
wbudowana
sprzeczność ????
Zasady rynku wewnętrznego, cd.
Zasada pomocniczości, art. 5 Traktat o UE (TL)
1. Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania.
Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczości i
proporcjonalności.
2. Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach
kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w
Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie
kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą do Państw
Członkowskich.
3. Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą
do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko
wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego
działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez
Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i
regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub
skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich
osiągnięcie na poziomie Unii.
4. Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii
nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów
Traktatów.
Zasady rynku wewnętrznego,
subsydiarność
, cd.
Kompetencje wyłączne UE:
a) unia celna
b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do
funkcjonowania rynku wewnętrznego
c) polityka pieniężna w odniesieniu do Państw
Członkowskich, których walutą jest euro
d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w
ramach wspólnej polityki rybołówstwa
e) wspólna polityka handlowa
Zasady rynku wewnętrznego,
subsydiarność
, cd.
Kompetencje dzielone między UE oraz Państwa
Członkowskie:
a)
rynek wewnętrzny
b)
polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych
w Traktacie
c)
spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna
d)
rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania
morskich zasobów biologicznych
e)
ś
rodowisko naturalne
f)
ochrona konsumentów
g)
transport
h)
sieci transeuropejskie
i)
energia
j)
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
k)
wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia
publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w
Traktacie.
Zasady rynku wewnętrznego,
subsydiarność
, cd.
Unia ma kompetencje do prowadzenia działań
mających na celu wspieranie,
koordynowanie lub uzupełnianie działań
Państw Członkowskich
a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego
b) przemysł
c) kultura
d) turystyka
e) edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i
sport
f) ochrona ludności
g) współpraca administracyjna
Subsydiarność, inne przykłady
• Pomysły - zakwestionowane - na wprowadzenie wspólnotowych
przepisów dotyczących:
– prędkości maks. dla niektórych kategorii pojazdów
– nabywania nieruchomości przez cudzoziemców
– maks. zawartości alkoholu we krwi kierowców
• Cassis de Dijon:
– makaron z pszenicy durum we Włoszech
– ocet z moszczu winnego – Włochy
– margaryna w 6-kątnych pudełkach – Belgia
– restrykcyjne przepisy wzg. piwa – Niemcy
• C-97/05:
– land Tyrol wprowadził ograniczenia w ruchu ciężarówek
przewożących określone towary na odcinkach autostrad w
dolinie rzeki Inn
– ETS: oczywiście wymogi ochrony środowiska są nadrzędne,
jednak wprowadzenie ZAKAZU było nieproporcjonalne
– władze Austrii nie zbadały sensowności podjęcia mniej
restrykcyjnych środków
Zasady rynku wewnętrznego, cd.
Zasada zbliżania prawa krajowego krajów czł.
(harmonizacja)
• początkowo, tzw. harmonizacja wyczerpująca, czyli „stare
podejście”, bardzo szczegółowe!!!
• zasada wzajemnego uznania: Cassis de Dijon
• podejście typu „harmonizacja minimalna” → dyrektywy
nowego podejścia
Program „Europa 2020”
• „Strategia na rzecz inteligentnego i
zrównoważonego rozwoju sprzyjającego
włączeniu społecznemu”
• Rok 2010 – jako nowy „początek”, „aby Europa
wyszła z kryzysu gospodarczego i finansowego
silniejsza”
• Warunki gospodarcze zmieniają się szybciej niż
sytuacja polityczna
• Zwiększona współzależność gospodarcza wymaga
bardziej zdecydowanych i spójnych działań również
na poziomie politycznym
Program „Europa 2020”, cd.
• Kryzys finansowy i gospodarczy:
– utrata miejsc pracy, wzrost zadłużenia, które będzie
spłacane przez lata, spójność społeczno-gospodarcza
wystawiona na próbę
– ujawnienie problemów gospodarczych UE, kryzys jako
dzwonek alarmowy, który pokazał, że pozostanie UE bez
zmian oznacza spadek do drugiej ligi
• Perspektywa krótkoterminowa – pomyślne wyjście z
kryzysu
• Perspektywa długoterminowa – powrót na ścieżkę
rozwoju = więcej miejsc pracy i wyższy standard
ż
ycia
• Problemy – globalizacja i starzenie się społeczeństwa
Program „Europa 2020”, cd.
• Silne strony UE: zdolni pracownicy, solidna
baza technologiczna i przemysłowa, rynek
wewnętrzny i wspólna waluta, które pomogły
przetrwać załamanie, oraz wypróbowana
społeczna gospodarka rynkowa
• Pięć wymiernych celów UE na rok 2020, które
nadadzą kierunek całemu procesowi i zostaną
przełożone na cele krajowe: zatrudnienie,
badania i innowacje, zmiany klimatu i
energia, edukacja oraz walka z ubóstwem
Program „Europa 2020”, cd.
Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą
powiązane priorytety tematyczne:
I:
rozwój inteligentny
: rozwój gospodarki opartej na
wiedzy i innowacji
II:
rozwój zrównoważony
: wspieranie gospodarki
efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej
przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej
III:
rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu
:
wspieranie gospodarki o wysokim poziomie
zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i
terytorialną
Program „Europa 2020”, cd.
Gdzie UE chce się znaleźć w roku 2020? Nadrzędne, wymierne
cele:
– wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien
wynosić 75%
– na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB
Unii
– należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (w
tym ograniczenie emisji – dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli
pozwolą na to warunki)
– liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy
ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego
pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie
– liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln
Program „Europa 2020”, cd.
Siedem projektów przewodnich, które umożliwią postępy w
ramach każdego z priorytetów tematycznych:
1. „Unia innowacji” – projekt na rzecz poprawy warunków
ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by
innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi,
które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i
tworzenia nowych miejsc pracy
2. „Młodzież w drodze” – projekt na rzecz poprawy wyników
systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na
rynek pracy
3. „Europejska agenda cyfrowa” – projekt na rzecz
upowszechnienia szybkiego internetu i umożliwienia
gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania
korzyści z jednolitego rynku cyfrowego
4. „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” – projekt na rzecz
uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania
zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji
transportu oraz propagowania efektywności energetycznej
Program „Europa 2020”, cd.
5. „Polityka przemysłowa w erze globalizacji” – projekt na rzecz
poprawy otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do
MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy
przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach
ś
wiatowych;
6. „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” –
projekt na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia
pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie
w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i
lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy,
między innymi dzięki mobilności siły roboczej;
7. „Europejski program walki z ubóstwem” – projekt na rzecz
zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby
korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były
szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie
mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu
społeczeństwa.
Swoboda przepływu towarów
• Podstawą swobody przepływu towarów jest
unia celna
• Okres przejściowy przewidziano na 12 lat
• Zakończył się jednak wcześniej – 1 lipca 1968
kiedy to utworzono wspólną zewnętrzną taryfę
celną → zasada wolnego handlu wewnątrz UE,
protekcja na zewnątrz
• Wspólna polityka handlowa
• Rzeczywiste bariery w handlu utrzymywały
się jednak dłużej (np. fizyczne kontrole
towarów na granicach) do 01.01.1993
Uregulowania prawne
• Art. 28-37 Traktatu o Funkcj. UE
• Podstawą Wspólnoty jest unia celna, która rozciąga
się na całą wymianę towarową obejmuje zakaz ceł
przywozowych wywozowych między Państwami
Członkowskimi
oraz
wszelkich
opłat
skutku
równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy
celnej stosunkach państwami trzecimi
• Przepisy odnoszą się do
produktów pochodzących
Państw
Członkowskich
oraz
do
produktów
pochodzących państw trzecich, jeżeli znajdują się one
w swobodnym obrocie Państwach Członkowskich
• Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku
równoważnym są zakazane między Państwami
Członkowskimi
• Ograniczenia ilościowe w przywozie i wywozie oraz
wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane
między Państwami Członkowskimi
• Nie wyklucza to jednak możliwości stosowania zakazów
lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub
tranzytowych, uzasadnionych względami moralności
publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub
ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury
o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej,
bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej –nie
powinny jednak stanowić środka arbitralnej
dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń
Uregulowania prawne
„Słynne” orzecznictwo
• Sprawa Cassis de Dijon
(zasada wzajemnego
uznawania)
– towar legalnie wyprodukowany i wprowadzony do obrotu
w jednym kraju członkowskim może w sposób
nieograniczony być sprzedawany w całej UE,
– tam gdzie nie ma wymogów wspólnotowych, kraje
członkowskie mają swobodę wprowadzania regulacji
krajowych,
– bariery handlowe wynikające z regulacji krajowych są
akceptowalne tylko względami: ochrony zdrowia,
bezpieczeństwa, konsumenta i środowiska naturalnego i są
„proporcjonalne”
• początek tzw. nowego podejścia (new approach) do
technicznej harmonizacji w zakresie produktów
Sprawa C- 366/04 Georg Schwarz przeciwko
Bürgermeister der Landeshauptstadt
Salzburg
• Sprawa dotyczyła automatów sprzedających słodycze
i gumę do żucia bez opakowań
• Austriackie przepisy nakazują sprzedaż w
opakowaniach
• Rozstrzygnięcie: słodycze nieopakowane są narażone
na działanie zarodków patogennych, owadów,
wilgoci itp.
• Zakaz stanowi zatem „odpowiedni i proporcjonalny
ś
rodek ochrony zdrowia publicznego”
„Słynne” orzecznictwo, cd.
• Sprawa Dassonville (OTS 8/74)
(zakaz
dyskryminacyjnego opodatkowania)
„wszelkie regulacje handlowe mogące
ograniczyć pośrednio lub bezpośrednio,
rzeczywiście lub potencjalnie handel
wewnątrz-wspólnotowy stanowią środki o
skutku podobnym do ograniczeń
ilościowych”
• OTS 249/81 „Buy Irish”
Czym jest znak CE?
• Znaku "CE" nie należy traktować jako
symbolu jakości
• Jest on jedynie potwierdzeniem, iż producent,
jego uprawomocniony przedstawiciel lub
importer deklaruje zgodność wyrobu z
zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa
• "CE" nie wolno też stosować na produktach
nie objętych dyrektywami "nowego podejścia"
Otwartość na import, jako potwierdzenie
integracji handlowej w ramach rynku
wewnętrznego
Import typu intra-EU jako % PKB
27
Swoboda transferu kapitału
• Jedna z podstawowych zasad
funkcjonowania prawa wspólnotowego
• Temat szeroki: bankowość, ubezpieczenia,
inwestowanie, podatki, prowadzenie
działalności gospodarczej
• Ścisłe powiązanie z pozostałymi
„wolnościami”
• Dzisiaj » całkowita swoboda transferów
kapitałowych » stosunkowo od niedawna
• Jak doszło do tej swobody?
28
Traktat Rzymski
• Swoboda transferu kapitału jako jedna z czterech
wolności
• Art. 61 » „stopniowe znoszenie ograniczeń w okresie
przejściowym, ale tylko w takim stopniu w jakim jest to
niezbędne dla funkcjonowania wspólnego rynku”
• Art. 71 » „kraje członkowskie będą starać się nie
wprowadzać nowych ograniczeń dewizowych, które
utrudniałyby przepływ kapitału i związane z nim
transakcje bieżące”
• Art. 73 » przewidywał możliwość wprowadzania
ś
rodków ochronnych w przypadku problemów na rynku
kapitałowym
29
Problemy z transferem kapitału
• Swoboda transferu kapitału uniemożliwia
zachowanie stabilności kursu walutowego
• Zmiany kursu walutowego wpływają na
równowagę zewnętrzną (wielkość eksportu i
importu) oraz wewnętrzną (popyt,
zatrudnienie)
• Transfer kapitału a stopy procentowe i wzrost
gospodarczy
• Problemy z bilansem płatniczym a
wiarygodność finansowa
• Finansowanie deficytu budżetowego
30
Integracja rynków kapitałowych +/-
• Mniejsze ryzyko zakłóceń, takich jakie zwykle
występują na małych rynkach
• Większa podaż kapitału
• Konkurencja na rynku » łatwiejszy dostęp do kapitału
• Pogłębienie dysproporcji regionalnych
• Mobilny kapitał ↔ niemobilna praca
• Motywy stosowania ograniczeń:
– krwioobieg gospodarki
– strata rezerw dewizowych
– równowaga wewnętrzna i zewnętrzna
– „obcy nas wykupią”
31
Traktat z Maastricht, cd.
• Trzy klauzule ochronne:
– przepisy rozróżniające podatników ze
względu na kraj pochodzenia
– rejestracja transakcji dla celów
statystycznych
– ograniczenia uzasadnione bezpieczeństwem
publicznym i porządkiem
• Ograniczenia nie mogą jednak oznaczać
wprowadzania arbitralnych różnic, ani też
ukrytych ograniczeń
32
Relacje z krajami trzecimi
• Traktat z Maastricht zabronił także
wprowadzania ograniczeń w transferach z
krajami trzecimi
• Możliwe dwa wyjątki:
– w sytuacji, gdy przepływ kapitału z lub do krajów
trzecich powoduje lub grozi spowodowaniem
poważnych trudności w funkcjonowaniu unii
gospodarczo-walutowej można wprowadzić
ograniczenia na maks. 6 miesięcy
– w związku z sankcjami gospodarczymi wobec
innych krajów można podjąć jednostronne środki
dotyczące przepływu kapitału i płatności
33
Podsumowanie regulacji prawnych
• Art. 63 (Traktat o Funkcjonowaniu UE):
– zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału
między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami
Członkowskimi a państwami trzecimi
– zakazane są wszelkie ograniczenia w płatnościach między
Państwami Członkowskimi oraz między Państwami
Członkowskimi a państwami trzecimi
• Art. 64:
– dopuszcza stosowanie ograniczeń, które istniały w dniu
31.12.1993 w stosunku do państw trzecich (inwestycje w
nieruchomości, związane z przedsiębiorczością,
ś
wiadczeniem usług finansowych lub dopuszczaniem
papierów wartościowych na rynki kapitałowe)
34
• Art. 65:
– można stosować przepisy prawa podatkowego traktujące
odmiennie podatników ze względu na różne miejsce
zamieszkania lub inwestowania kapitału,
– można podejmować środki niezbędne do zapobiegania
naruszeniom ustaw i aktów wykonawczych, zwłaszcza w
sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru
ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi lub
ustanowienia procedury deklarowania przypływu kapitału
do celów informacji administracyjnej bądź statystycznej
– podejmowanie środków uzasadnionych powodami
związanymi z porządkiem publicznym lub
bezpieczeństwem publicznym
– środki i procedury nie powinny stanowić arbitralnej
dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w swobodnym
przepływie kapitału i płatności
Podsumowanie regulacji prawnych
35
• Jeżeli, w wyjątkowych okolicznościach,
przepływ kapitału do lub z państw trzecich
powoduje lub może spowodować poważne
trudności w funkcjonowaniu unii
gospodarczej i walutowej, Rada, stanowiąc
większością kwalifikowaną na wniosek
Komisji i po konsultacji z EBC, może
podjąć wobec państw trzecich środki
ochronne na okres nie przekraczający
sześciu miesięcy, o ile środki te są
bezwzględnie konieczne
Podsumowanie regulacji prawnych
36
Motywy inwestycji
bezpośrednich
Według Dunninga (na podstawie klasyfikacji Johna Behrama z
1972r.)
•
Poszukiwanie zasobów
• Poszukiwanie rynku
• Poszukiwanie efektywności
• Posunięcia strategiczne, poszukiwanie
strategicznych zasobów
• Agresywne (aktywne) bądź pasywne działanie
inwestora
• Zmiana struktury motywów wraz z upływem
czasu i „dojrzewaniem” inwestora
• Motyw „ucieczki”
37
Praktyka w krajach członkowskich
• Trudniejsza liberalizacja transferów
kapitałowych niż w przypadku pozostałych
wolności
• Bardzo mała skala transferów w latach 50.
• Stosowano zakazy eksportu kapitału (RFN)
• Brak kapitału w innych krajach
• Stopniowe wprowadzanie wymienialności
walutowej
• Stosowanie licznych klauzul ochronnych
38
Analiza transferów
• BIZ w krajach przystępujących do UE » efekt
kreacji i przesunięcia inwestycji
• Szczególny przypadek Irlandii i Luksemburga
• Znaczenie programu „Europa 1992”:
– wzrost transferów wewnątrz
– napływ spoza (USA, Japonia)
• Od 1989r. UE jest światowym inwestorem
netto
• Wartość transferów wewnątrz UE przewyższa
BIZ „extra UE”
39
Analiza transferów
• Szczególna rola UK jako inwestora oraz „odbiorcy”
inwestycji – extra i intra UE
• Inwestycje z USA » ekspansja w okresie 1969-80, potem
reinwestowane zyski
• Japończycy » głównie w UK
• Powiązania wewnętrzne (jednostronne) w UE:
– dla Belgii: RFN, Holandia, Francja, a najmniej Dania
– dla Danii: RFN, UK, a najmniej Francja i Włochy
– dla RFN: Holandia, Francja, UK, a najmniej Dania
– dla Francji: UK, RFN, Holandia, a najmniej Dania
– dla UK: Holandia, Francja, RFN
– dla Włoch: UK, Belgia, Francja, RFN, a najmniej Dania
• Powiązania wewnętrzne (dwustronne) w UE:
– RFN + Francja + Holandia
40
41
42
43
Cztery zasadnicze aspekty
swobody
przepływu siły roboczej
1. Prawo do swobodnego przemieszczania się i
osiedlania na obszarze UE (wynika z
obywatelstwa UE)
2. Swoboda przepływu pracowników i osób
samozatrudnionych
3. Wzajemne uznawanie kwalifikacji
zawodowych
4. Koordynacja systemów zabezpieczeń
społecznych
44
P
ra
w
o
d
o
s
w
o
b
o
d
n
eg
o
p
rz
em
ie
sz
cz
a
n
ia
s
ię
i
o
si
ed
la
n
ia
• Każda osoba posiadająca obywatelstwo
kraju członkowskiego UE jest jednocześnie
obywatelem UE
• Prawa i obowiązki wynikające z
obywatelstwa → jednym z nich jest
swoboda przemieszczania się i osiedlania na
obszarze UE (art. 21 i 21 TL)
• Ewolucja swobody:
– pierwotnie ograniczona do pracowników
– rozszerzona na: samozatrudnionych, studentów,
emerytów i pozostałe osoby.
45
46
47
48
Dyrektywa 2004/38/WE
• przez okres nie przekraczający trzech miesięcy,
obywatele Unii mają prawo do pobytu w
przyjmującym Państwie Członkowskim bez
konieczności wypełnienia jakichkolwiek warunków
lub formalności innych niż wymóg posiadania
ważnego dowodu tożsamości lub paszportu
• osoby korzystające z prawa pobytu nie powinny
stanowić nieracjonalnego obciążenia dla systemu
pomocy społecznej w przyjmującym Państwie
Członkowskim w trakcie początkowego okresu
pobytu.
49
Warunki, które trzeba spełnić
• (I) pracownicy najemni lub osoby pracujące na własny
rachunek w przyjmującym kraju członkowskim
• (II) posiadanie wystarczających zasobów dla siebie i członków
rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy
społecznej przyjmującego Państwa Członkowskiego w okresie
pobytu, oraz objęcie pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w
przyjmującym Państwie Członkowskim
• (III) zapisanie do instytucji prywatnej lub publicznej w celu
odbycia studiów, włącznie z kształceniem zawodowym; oraz
są objęci pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w
przyjmującym Państwie Członkowskim i zapewnienie
wystarczających zasoby dla siebie i członków rodziny, aby nie
stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej
przyjmującego Państwa Członkowskiego w okresie ich pobytu
• (IV) osoby które są członkami rodziny towarzyszącymi lub
dołączającymi do obywatela Unii
50
• Osoby posiadające status legalnego rezydenta,
przebywające stale przez okres pięciu lat w kraju
przyjmującym (z możliwością czasowej nieobecności nie
dłuższej niż 6 miesięcy w roku, ewentualnie 12 miesięcy w
przypadku ciąży i połogu, poważnej choroby, nauki, lub
delegacji do państwa trzeciego, lub też na okres służby
wojskowej) mają po upływie pięcioletniego okresu prawo
do stałego pobytu w tym państwie.
• Prawo to może zostać utracone wskutek absencji dłuższej
niż dwa lata w tym kraju.
• Z prawa do stałego pobytu korzystają członkowie rodziny
uprawnionego.
Istnieje możliwość odmowy prawa do pobytu na podstawie
tzw. klauzuli ochronnej (ze względu na porządek
publiczny, bezpieczeństwo i zdrowie publiczne) została
ograniczona i wyraźnie zindywidualizowana.
51
Uznanie kwalifikacji zawodowych
• Podstawy prawne (najważniejsze)
ogółem około 60 dyrektyw zmierzających do wzajemnego
uznania dyplomów, certyfikatów i innych formalnych
kwestii dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych
od 1984 roku funkcjonuje sieć NARICs (Sieć Krajowych
Centrów Informacji o Uznawaniu Wykształcenia
Akademickiego)
http://www.buwiwm.edu.pl/
http://www.enic-naric.net/
ECTS – system transferu okresu studiów odbywanych za
granicą
Europass training – wspólny europejski format życiorysu
http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/index_e
n.htm
U
zn
a
n
ie
k
w
a
lif
ik
a
cj
i z
a
w
o
d
o
w
y
ch
52
53
54
zasada proporcjonalności (pro rata temporis)
przyznawanie świadczeń w ramach wszystkich
systemów, którym podlegaliśmy
„kwota teoretyczna” jako podstawa do określenia
ś
wiadczenia w każdym z krajów
zasada pro rata temporis dotyczy:
rent inwalidzkich, których wysokość zależy od
długości okresów
emerytur i rent rodzinnych
świadczeń na dzieci na utrzymaniu emerytur i
rencistów oraz dla sierot, jeśli ich wysokość zależy od
długości okresów ubezpieczenia emerytury lub renty
Praktyka – wiele problemów z ustaleniem
proporcjonalnej wysokości świadczenia !!
K
o
o
rd
y
n
a
cj
a
s
y
st
em
ó
w
z
a
b
ez
p
ie
cz
e
ń
sp
o
łe
cz
n
y
ch
55
Obywatel UE ma prawo do leczenia za
granicą na tych samych zasadach, jak
mieszkańcy kraju, w którym przebywamy
W wielu krajach obowiązuje jednak zasada
współpłacenia
Np. we Francji oraz Austrii ratownictwo
górskie jest w pełni płatne
In
n
e
p
rz
y
d
a
tn
e
k
w
es
tie
(
p
ra
w
o
d
o
le
cz
en
ia
z
a
g
ra
n
ic
ą
–
w
U
E
)
56
Kilka statystyk
• 56% of the non-nationals living on the territory of the
EU-27 Member States have European Citizenship
• 37% are citizens of another EU Member State and
19% are citizens of a non-EU country
• Around 40% of the EU-27 foreigners come from
countries outside Europe
• 75% of the foreigners in the EU-27 live in Germany,
Spain, UK, France and Italy; at the same time,
citizens of these countries are among the most
numerous EU foreigners living in another Member
State
57
• The number of Romanians resident in another
Member State has increased from 0.3 million in 2001
to 1.7 million in 2008, and the number of Bulgarian
citizens living in another EU country has increased
from 0.1 to 0.3 million over the same period of time.
• As a result, in 2008 non-nationals from the 2007
enlargement Member States exceed those from the
countries which joined the EU in 2004
58
Bruegel Policy Brief (2006)
• Raport „Single Market Trails Home Bias”
• Firmy poprzez realokowanie produkcji, dzięki
programowi rynku wewnętrznego
„umiędzynarodowiły się” w UE
• Osoby fizyczne jednak kupują, inwestują oraz pracują
w swych krajach macierzystych
• Rynki kapitałowe się integrują, integracja rynków
produktowych jednak „zatrzymała się”
• Rynki pracy są bardzo podzielone
• Potrzeba nowego pomysłu na rynek wewnętrzny
• Przykład z rynku produktów: Niemcy to 9%
produkcji w OECD. Produkty Niemieckie stanowią
85% konsumpcji ogółem w Niemczech
• Koncepcja „home bias puzzle” jako
potwierdzenie niemożliwości teoretycznego
wytłumaczenia efektu preferowania krajowych
produktów i usług
• 95% produktów konsumowanych w UE-15
pochodzi z UE-15
• Pytanie: jaka jest intensywność handlu między
krajami UE?
– średnio, na produkty krajowe przypada 86%
zakupów
– 10% na produkty z innych krajów UE
Bruegel Policy Brief (2006), cd.