Microsoft Word - Technik_technologii_odziezy_311[34].O2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Ewa Figura

Sporządzanie rysunków technicznych
311[34].O2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawy liternictwa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 15

4.2. Podstawy rysunku technicznego i zasady normalizacji w rysunku

technicznym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 26

4.3.Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 29
4.3.3. Ćwiczenia 30
4.3.4. Sprawdzian postępów 31

4.4. Schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urządzeń

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 39
4.4.3. Ćwiczenia 39
4.4.4. Sprawdzian postępów 42

4.5. Graficzne programy komputerowe

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 49
4.5.3. Ćwiczenia 49
4.5.4. Sprawdzian postępów 51

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o historii liternictwa, piśmie

technicznym, rysunku technicznym, rzutowaniu prostokątnym i aksonometrycznym,
schematach kinematycznych podstawowych maszyn i urządzeń, stosowaniu graficznych
programów komputerowych.

Poradnik ten zawiera:

– wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć przed przystąpieniem do nauki w wybranym

przez Ciebie zawodzie,

–  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
–  materiał nauczania, czyli wiadomości dotyczące sporządzania rysunków technicznych,
–  zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści o sporządzaniu

rysunków technicznych,

–  ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
–  sprawdzian postępów,
–  wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W Materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące liternictwa, pisma

technicznego, rysunku technicznego, rzutowania prostokątnego i aksonometrycznego,
schematów kinematycznych podstawowych maszyn i urządzeń, stosowania graficznych
programów komputerowych.

Przy wyborze odpowiednich treści pomoże Ci nauczyciel, który wskaże zasady

sporządzania rysunków zarówno te szczególne ważne, jak i pomocnicze potrzebne do
wykonania czynności mniej złożonych.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się przed przystąpieniem do

zgłębiania wiadomości z materiału nauczania poznając w ten sposób wymagania wynikające
z potrzeb zawodu, a po zapoznaniu się ze wskazanymi treściami, odpowiadając na te pytania
sprawdzisz stan gotowości do wykonania ćwiczeń.

Kolejnym etapem będzie wykonanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie

i utrwalenie informacji o poznanych materiałach.

Po wykonaniu ćwiczeń sprawdź poziom swoich postępów rozwiązując test Sprawdzian

postępów. Przeczytaj pytania i odpowiedz na nie wstawiając X w odpowiednie miejsce.
Odpowiedź NIE wskazuje na luki w Twojej wiedzy, informuje Cię również jakiego zakresu
materiału ze sporządzania rysunków technicznych jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to
powrót do treści, które nie są dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości o sporządzaniu

rysunków technicznych będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzania
sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym
celu nauczyciel posłuży się zestawem zadań testowych zawierających różnego rodzaju
zadania. W rozdziale 5 poradnika jest zamieszczony przykładowy zestaw zadań testowych,
który zawiera:
–  instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
–  przykładową kartę odpowiedzi, w której w wyznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi na

pytania.

Będzie to stanowić dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym przez

nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni Rysunku zawodowego musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów BHP i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Rys. 1. Struktura układu jednostek modułowych – moduł 311[34].O2

Moduł 311[34].O2

Podstawy projektowania odzieży

i włókienniczych wyrobów dekoracyjnych

311[34].O2.01

Wykonywanie rysunków

odręcznych

311[34].O2.02

Sporządzanie rysunków

technicznych

311[34].O2.03

Wykonywanie kompozycji

płaskich i przestrzennych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− scharakteryzować etapy rozwoju pisma na przestrzeni wieków,

− rozróżnić rodzaje pisma technicznego,
− wskazać związki miedzy pismem blokowym i technicznym,

− zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu normalizacji,

− określić w piśmie technicznym proporcje majuskuły, minuskuły, cyfry arabskiej i

rzymskiej,

− dobrać materiały i przybory do sporządzenia pisma i rysunku technicznego,

− napisać tekst pismem technicznym,

− zastosować różne rodzaje pisma i układy liternicze w grafice reklamowej,
− zorganizować stanowisko kreślarskie,

− dobrać formaty arkuszy rysunkowych i kreślarskich,

− przygotować arkusz kreślarski i tabliczkę opisową,
− rozróżnić rodzaje linii kreślarskich,

− zastosować linie kreślarskie w rysunku technicznym,

− scharakteryzować rodzaje rysunków technicznych,
− wykonać rysunki techniczne prostych elementów w rzutach, przekrojach i widokach,

− zastosować zasady wymiarowania rysunków technicznych,

− odczytać podstawowe symbole graficzne stosowane w schematach kinematycznych,
− odczytać schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urządzeń,

− sporządzić rysunki techniczne części maszyn,

− zastosować graficzne programy komputerowe do sporządzania rysunków technicznych,
− posłużyć się graficznym programem komputerowym podczas sporządzania kompozycji

literniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy liternictwa

4.1.1. Materiał nauczania

Historia rozwoju pisma

Litera powstała z obrazka. Początkowo obrazek wyrażał całą myśl, wyrażał określone

pojęcie. Było to pismo obrazkowe. Na wyższym szczeblu rozwoju znajduje się pismo

wyrazowe, którego znaki odpowiadają poszczególnym wyrazom. Przez kolejne uproszczenia

znaków powstało pismo alfabetyczne. Poniższa tabela uzmysławia przemianę obrazka

w literę.

Tabela 1: Przemiana obrazka w literę

EGIPT SYNAJ

FENICJA

GRECJA RZYM

Głowa wołu

(bydło domowe)

ALEF po semicku

wół

ALEF ALFA

pojęcie wyraz litera litera litera

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

Wprowadzenie alfabetu przypisuje się starożytnym Fenicjanom. Pierwszym narodem,

który przyjął alfabet fenicki i dostosował do swoich potrzeb byli starożytni Grecy. Ważnym

etapem w rozwoju pisma jest rozdzielenie pisma greckiego na wschodnio-

i zachodniogreckie. Z grupy wschodniogreckiej powstało pismo słowiańskie, tak zwana

cyrylica, i rozpowszechniło się w południowo-wschodniej Europie. Jego pochodnym jest

rosyjskie pismo grażdanka Rys. 1.

Rys. 1. Rosyjskie pismo – grażdanka

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

Alfabet zachodniogrecki przeniknął do starożytnych Rzymian, którzy przekształcili go,

dostosowując do potrzeb własnej mowy i tak powstało pismo rzymskie, inaczej łacińskie.

Pismo rzymskie nosi nazwę kapitały i jest do dzisiaj stosowane i uważane za klasyczne,

doskonałe Rys. 2.

Rys. 2. Pismo rzymskie – kapitała

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W końcu VIII w. Dzięki Karolowi Wielkiemu nastąpiła reforma pisma. Pismo karolińskie

miało prosty, nieskomplikowany kształt i pogodny wygląd zaokrąglonych liter Rys. 3.

Rys. 3. Pismo karolińskie

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

W XIII w. pod wpływem stylu gotyckiego litery przybrały kształty ostre o załamanych

dolnych i górnych łukach Rys. 4.

Rys. 4. Pismo gotyckie

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

W XV w. w okresie renesansu, powrócono do liter okrągłych. W tym też wieku

wynaleziono druk (w 1440 r. przez Gutenberga). Wraz z rozwojem sztuki drukarskiej
pojawiły się nowe wzory pism, dostosowane do wymogów estetycznych epoki. Należą do
nich:
–  antykwa renesansowa (XV/XVI w.) Rys. 5,
–  antykwa barokowa (XVII w.) Rys. 6,
–  antykwa secesyjna (XIX/XX w.) Rys. 7.

Rys. 5. Antykwa renesansowa

Rys. 6. Antykwa barokowa

Rys.7. Antykwa secesyjna

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

W XX wieku pod wpływem kierunku artystycznego zwanego kubizmem powstało bardzo

uproszczone i zgeometryzowane pismo blokowe. Jego liczne odmiany charakteryzują się
tym, że litery są bez szeryfów i o linii jednakowej grubości, czyli jednoelementowe. Warto
zauważyć, że na budowie pisma blokowego oparte jest pismo techniczne Rys. 8.

Rys. 8. Pismo blokowe

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska-Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP, Warszawa
1996

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Od czasu wynalezienia druku rozwój pisma kroczył dwiema odrębnymi drogami: inaczej

rozwijało się pismo czcionkowe, inaczej odręczne. Kształt liter pisanych odręcznie zależy
zawsze od narzędzia, jakim się posługiwano. Pisak lub pędzel o szerokim płaskim końcu daje
litery dwuelementowe, czyli o dwóch grubościach.
Podstawy liternictwa

Litera to popularny, spotykany wszędzie znak graficzny. Na ogół powinna ona być

czytelna, atrakcyjna i estetyczna. Na właściwą budowę litery składają się proporcje, masa
i światło.

Proporcje to:

– stosunek szerokości litery do jej wysokości – najczęściej wyrażony jako proporcja 3:5,

5:8, 4:6,

– stosunek elementu grubszego do cieńszego i obu elementów do wysokości pisma,
– relacje szerokości litery do innych liter alfabetu.

Polskie liternictwo opiera się na pisarskich znakach graficznych alfabetu łacińskiego.

Liczba krojów tego pisma jest bardzo duża. Można w nich wyróżnić trzy podstawowe typy:
–  jednoelementowe i blokowe Rys. 9,
–  dwuelementowe Rys. 10,
–  pisanka Rys.11.

Rys. 9. Pismo jednoelementowe Rys. 10. Pismo dwuelementowe Rys. 11. Pisanka
Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

W celu ozdabiania pisma niekiedy stosuje się szeryfy. Są to poprzeczne zakończenia

wszystkich elementów litery – pionowych, poziomych i skośnych.

Rozróżnia się też trzy szerokości liter: szeroką, owalną, wąską oraz trzy grubości liter:

cienką, średnią , grubą.

Cyfry powinny być odpowiednio dobrane krojem do liter. Ich wysokość jest zawsze

równa wysokości dużej litery alfabetu. Najczęściej stosuje się cyfry arabskie.

Ważnym elementem graficznym i informacyjnym są: kropki, przecinki, średniki,

wykrzykniki. Właściwe użycie tych znaków ma wpływ na estetykę napisu.

Litery alfabetu dzieli się na:

– majuskuły – duże litery alfabetu
– minuskuły – małe litery alfabetu
Światło w liternictwie

Istotną rolę w estetyce napisów pełni naświetlenie liternictwa, czyli zastosowanie

właściwych odstępów między literami. Kształt liter otwartych, na przykład E,e,F,f,C,c „ma
dużo światła”- należy więc je do siebie zbliżyć. Litery zamknięte, na przykład O,o,B,b,D,d
„nie mają światła”. Szczególna trudność stanowi łączenie takich liter, jak L,A. W takim
wypadku należy skrócić „nóżkę” litery L i dostosować światło w całym wyrazie do światła
między tymi literami Rys. 12.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Światło w liternictwie: a,b) niewłaściwe, c,d) właściwe

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

Rodzaje kompozycji literniczych

Pojęcie „kompozycja” dotyczy również liternictwa. Oznacza ono uporządkowany układ

elementów plastycznych (wersów, barwy, elementów ilustracyjnych), zastosowanych w celu
uzyskania estetycznego i czytelnego napisu.

Redagując tekst napisu należy pamiętać, aby był on krótki, rzeczowy, czytelny,

pobudzający wyobraźnię odbiorcy. Partie tekstu układa się w bloki tekstowe. Blokom tym
nadaje się odpowiedni układ, zestawia według określonej kolejności i właściwie je
rozmieszcza. Następnie dobiera się krój liter. Niezależnie od sposobu rozmieszczenia tekstów,
musi być zachowana optyczna równowaga napisu.

W zależności od sposobu rozmieszczenia tekstów na płaszczyźnie rozróżnia się następujące

kompozycje liternicze:
– kompozycja symetryczna – identyczne rozłożenie tekstów po obu stronach osi symetrii,

jest to układ statyczny, spokojny, wywołuje wrażenie symetrii Rys. 13,

Rys. 13. Kompozycja symetryczna

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

–

kompozycja rytmiczna – równe bloki tekstu rozmieszcza się w jednakowych odstępach

w dowolnych kierunkach na płaszczyźnie Rys. 14,

Rys. 14. Kompozycja rytmiczna

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

– kompozycja asymetryczna – proste układy dwóch lub trzech bloków tekstowych

ułożonych na płaszczyźnie niesymetrycznie, wymagają zachowania równowagi mas
tekstów Rys. 15,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Kompozycja asymetryczna

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

– kompozycja z dominantną ilustracją – oprócz bloków tekstowych posługuje się

elementem graficznym Rys. 16,

Rys. 16. Kompozycja z dominantną ilustracją

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

–

kompozycja centralna – blok tekstu umieszczony na środku płaszczyzny Rys. 17,

Rys. 17. Kompozycja centralna

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

– kompozycja swobodna – skomplikowany asymetryczny układ kilku bloków tekstowych,

wymaga dużych umiejętności plastycznych wykonawcy.

Napisy reklamowe i informacyjne mają za zadanie „przyciągnąć” wzrok widza. Środki,

które temu służą, to znaki graficzne oraz ilustracje i plamy barwne. Poprawnie wykonany
napis powinien sugerować treść bez konieczności wczytywania się w nią.

Przed przystąpieniem do kompozycji napisu należy:

–  uświadomić sobie jego wielkość i proporcje płaszczyzny, na której ma być wykonany,
–  zachować margines czytelności,
–  uporządkować teksty i pogrupować je według ważności,
–  informacje najważniejsze wyróżnić kolorem, wielkością, krojem lub rozmieszczeniem

liter.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Krój liter powinien harmonizować z treścią przekazu:

– jeśli tekst dotyczy rzeczy lekkich, delikatnych zastosowane liternictwo powinno mieć

podobny charakter,

– bogatą tradycję artykułów podkreśla się celowo archaizując napisy,
– nowoczesność, awangardowość można podkreślić, stosując oryginalne, nowoczesne,

dynamiczne kroje pisma.

Wszelkie napisy informacyjne wymagają zastosowania odpowiedniej kolorystyki.

W liternictwie najlepsze efekty uzyskuje się za pomocą barw zestawionych kontrastowo, na
zasadzie przeciwieństwa. Ważne jest również symboliczne znaczenie barw, utrwalone
w masowej podświadomości (wykorzystaj wiadomości o barwach).

Pismo techniczne

Pismo techniczne, zgodnie z jego nazwą, opracowano na potrzeby techniki. Opisuje się

nimi między innymi rysunki techniczne w odzieżownictwie, rysunki techniczne odzieży. Jest
to proste w budowie, pozbawione ozdobników, może być proste (90º) lub pochyłe (75º).
Pismo pochyłe bardziej kontrastuje z innymi elementami rysunku na arkuszu i dlatego
częściej jest stosowane.

Wymagania dotyczące budowy są określone w normie PN-80/N-01606. Wielkością

umowną, opisującą kształt liter i cyfr jest wielkość d – oznaczająca grubość liter. Wysokość
dużej litery (majuskuły) i cyfr określa się jako 10 x d, małej (minuskuły) zaś jako 7 x d.
Szerokość liter określane jako g są zróżnicowane – występują litery szerokości 5 x g lub 6 x g
(majuskuła) oraz 4 x g (minuskuła)

Rys. 18.

Współczesne narzędzia do pisania liter technicznych to pióra „Redis”, cienkopisy,

rapitografy, piórka kreślarskie.

Rys. 18. Pismo techniczne: a)pochyłe, b) proste, c) konstrukcja pisma – 14xd, 10xd
Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak powstała litera ?
2.  Kto pierwszy utworzył i wprowadził alfabet?
3.  Kto i kiedy wynalazł druk?
4.  Na podstawie jakiego pisma oparte jest pismo techniczne?
5.  Jakie czynniki składają się na właściwą budowę litery?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6.  Na jakim alfabecie opiera się polskie liternictwo?
7.  Jakie znasz podstawowe typy polskiego liternictwa?
8.  Co to jest szeryf w literze?
9.  Jaka jest wysokość cyfry w alfabecie?
10. Co to jest majuskuła?
11. Co to jest minuskuła?
12. Wyjaśnij pojęcie światło w liternictwie?
13. Wyjaśnij pojęcie kompozycja liternicza i jakie znasz rodzaje kompozycji?
14. Jakie znasz rodzaje pisma technicznego?
15. Gdzie znajdziesz wymagania dotyczące budowy pisma technicznego?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukiwanie w czasopismach i nazywanie krojów czcionek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  przejrzeć czasopismo i wyszukać różnego rodzaju czcionek,
4)  wyciąć wybrane fragmenty i racjonalnie rozmieścić na arkuszu papieru A4,
5)  opisać poszczególne kroje pisma,
6)  przeanalizować wykonaną pracę,
7)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różnego rodzaju czasopisma,

−

arkusze papieru A4, nożyczki, klej, długopis.

Ćwiczenie 2

Zastosowanie poznanych czcionek do napisania swojego imienia i nazwiska czterema

krojami pisma:

−

kapitały rzymskiej,

−

pisma barokowego,

−

pisma secesyjnego,

−

pisma technicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  wykonać podpis używając kroju pisma kapitały rzymskiej,
4)  wykonać podpis używając kroju pisma barokowego,
5)  wykonać podpis używając kroju pisma secesyjnego,
6)  wykonać podpis używając kroju pisma technicznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) dokonać analizy wykonanej pracy,
8) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru, ołówki różnej twardości, linijka, ekierka, gumka.

Ćwiczenie 3

Zastosowanie kompozycji literniczych i poznanych krojów czcionek do wykonania

zaproszenia na Wigilię klasową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  zaplanować układ kompozycji literniczej,
4)  wykonać zaproszenie,
5)  dokonać analizy pracy,
6)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru, ołówki, linijka, gumka, kredki ołówkowe, nożyczki.

Ćwiczenie 4

Projektowanie szyldu zakładu odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  zaplanować nazwę zakładu odzieżowego,
4)  zaprojektować krój liter odpowiadający do nazwy zakładu,
5)  skomponować układ nazwy,
6)  dokonać analizy projektu,
7)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru, ołówki, linijka, ekierka, gumka, kredki ołówkowe, nożyczki.

Ćwiczenie 5

Pisanie pismem technicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wypisać litery alfabetu (majuskuła, minuskuła, cyfry) używając pisma technicznego

pochyłego,

4) wypisać litery alfabetu (majuskuła, minuskuła, cyfry) używając pisma technicznego

prostego,

5) dokonać analizy pracy,
6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier milimetrowy,

−

ołówek, gumka

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżniać czcionki z różnych epok ?

2) wykonać napis czcionką renesansową ?

3) wykonać napis czcionką klasyczną rzymską ?

4) wykonać napis czcionką secesyjną ?

5) posługiwać się pismem technicznym ?

6) dobrać przybory i materiały do wykonania pisma technicznego ?

7) dobrać styl pisma do charakteru treści ?

8) dobrać kompozycję literniczą do rodzaju zadania ?

9) zastosować odpowiedni światłocień w liternictwie ?

10) wyjaśnić pojęcie majuskuły i minuskuły ?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy rysunku technicznego i zasady normalizacji

w rysunku technicznym

4.1.1 Materiał nauczania

Przybory i materiały do rysunku technicznego

Przygotowaniem do nauki rysunku zawodowego są kreślenia konstrukcji

geometrycznych. Do najpotrzebniejszych przyborów kreślarskich należą: rysownica,
przykładnica, ekierki – jedna równoramienna, druga o kątach: 90º, 60º i 30º, przybornik
z cyrklami, linijka z podziałką milimetrową, kątomierz, krzywiki.

Materiały potrzebne do kreślenia to: ołówek, gumka, piórko do tuszu, grafion, tusz,

piórko redis, papier. Kreśli się twardymi ołówkami technicznymi oznaczonymi literą H, na
przykład H, 2H, 3H, 4H, 5H, z których najbardziej miękki jest H, najtwardszy zaś 5H. W
pracy szkolnej są najbardziej przydatne ołówki 2H. Linie rysowane ołówkiem miękkim łatwo
ulegają zatarciu, wykonane zaś ołówkiem twardym są wyraźne i czyste. Ponadto twardy grafit
daje się ostro zatemperować i pozwala wykonać linie bardzo cienkie. Ołówki powinny być
zatemperowane na długość 25 mm, a grafit zaostrzony na papierze ściernym. Do
wzmocnienia linii grubych na rysunku można ściąć grafit „na łopatkę” (w sposób pokazany
na rysunku). Rys. 19.

Rys. 19. a,b): prawidłowo zatemperowane ołówki c) nieprawidłowo zatemperowany ołówek

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

W zależności od przeznaczenia rysunku są używane różne gatunki papieru. Karton

kreślarski tak zwany brystol stosuje się do wykonania rysunków, potrzebnych tylko w jednym

egzemplarzu. Jest to papier gruby, biały, nadaje się do rysowania w ołówku i tuszu. Kopie

rysunków wykonuje się na kalce technicznej. Do nauki pisma technicznego jest potrzebny

papier milimetrowy.

Rysować należy w pomieszczeniu jasnym, widnym, dobrze przewietrzonym. Światło,

zarówno dzienne jak i sztuczne, powinno padać na rysunek skośnie z góry, od lewej strony.

Właściwa odległość oczu od rysunku powinna wynosić 40 – 50 cm.
Normalizacja w rysunku technicznym

Rysunek techniczny znajduje zastosowanie w procesie produkcyjnym odzieży:

– umożliwia przedstawienie modelu odzieży w ułożeniu płaskim, narysowanego dokładnie

w skali, według miar zdjętych z gotowego modelu odzieży wzorcowej,

– służy do kontroli poprawności wykonania wzorca,

– jest pomocny do orientacji w tabeli wymiarów,
– wskazuje od jakich punktów są mierzone odcinki miar wykazane w tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo istotnym elementem rysunku technicznego odzieży jest wymiarowanie.
W rysunku technicznym obowiązuje normalizacja. Dokumenty opisujące wymagania

w danej dziedzinie stanowią zbiór norm. W Polsce ośrodkiem normalizacji jest PKN (Polski
Komitet Normalizacji). Wykorzystywane w odzieżownictwie normy z dziedziny rysunku
technicznego dotyczą między innymi:
–   opracowania arkusza kreślarskiego,
–   pisma technicznego,
–   rysunku technicznego odzieży,
– linii rysunkowych.

Opracowanie arkusza kreślarskiego (PN 85/M/01119)
–  rysunki powinny być wykonywane na formacie ujednoliconym, w celu łatwiejszego ich

gromadzenia i przechowywania na przykład format A4 – (210x297mm); formaty mniejsze
A5 (210x148mm), A6(105x148mm) lub większe: A1 (841x594mm) A2 (420x594mm),
A3 (420x297mm). Arkusze mniejsze uzyskuje się przez podzielenie formatu
podstawowego na równe części, zaś arkusze większe poprzez zwielokrotnienie formatu
podstawowego. Rys. 20.

Rys. 20. Arkusze kreślarskie – A1, A2, A3, A4, A5

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

– arkusz A4 należy obramować ramką (linią ciągłą grubą) w odległości 5mm od krawędzi,

Rys. 21,

5 mm

Rys. 21. Obramowanie arkusza do rysunku technicznego.

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

– w prawym dolnym rogu należy zastosować tabliczkę informacyjną prostą Rys. 22 lub

złożeniową Rys. 23 [wykonujemy ją linią ciągłą grubą o wymiarach: szerokość nie
przekracza 185mm (na przykład 140mm), a wysokość do 55 mm (na przykład 40mm)].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

NAZWA RYSUNKU

SKALA NR

IMIĘ, NAZWISKO

NAZWA SZKOŁY KLASA

DATA

OCENA

Rys. 22. Tabliczka informacyjna prosta

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

40 SZEROKOŚĆ TALII

DŁ. BLUZKI POŁ. ŚR.

65 DŁUGOŚĆ BLUZKI

SZER. TALII

PRZÓD

WYMIAR

NAZWA MIARY

NR WYMIAR NAZWA MIARY

Rys. 23. Tabliczka informacyjna złożeniowa

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

Linie rysunkowe według PN

Rodzaje i grubości linii rysunkowych zostały znormalizowane (PN – 82/N-01616) w celu

ujednolicenia ich wyglądu oraz dla większej czytelności rysunków technicznych.

Rys. 24.

Linie rysunkowe wykorzystywane w rysunku technicznym odzieży dzieli się na:

–  linie ciągłe,
–  linie przerywane utworzone z regularnie powtarzających się elementów (kreski kropki),
–  linie faliste.

Stosuje się dwie grubości linii wzajemnie proporcjonalnych:

– linie grube od 0,5 do 1 mm,
– linie cienkie od 0,12 do 0,25 mm.

Rys. 24. Linie rysunkowe wg Polskich Norm

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP Warszawa 2000

Podział i zastosowanie linii rysunkowych:
– linia ciągła gruba – stosowana do przedstawienia widocznych krawędzi przedmiotów

w rysunku technicznym, widocznych krawędzi elementów węzłów konstrukcyjnych,
symboli przekrojów i operacji technologicznych, rysowania ramki w opracowanym
arkuszu kreślarskim, linii odcinków,

– linia ciągła cienka – stosowana do rysowania linii pomocniczych i wymiarowych

w rysunku technicznym, linii kreskowych przekrojów, oznaczeń symboli w rysunkach
instruktażowych,

– linia kreskowa cienka (długie kreski do 5 mm) – stosowana do oznaczenia krawędzi

niewidocznych w rysunku technicznym,

Ciągła gruba
Ciągła cienka
Dwupunktowa
Kreskowa 3 mm
Kreskowa 5 mm
Punktowa
Falista

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– linia dwupunktowa cienka – stosowana do oznaczania krawędzi niewidocznych w

rysunku instruktażowym,

– linia kreskowa cienka (krótkie kreski do 3 mm) – stosowana do oznaczania widocznych

przeszyć w odzieży, osi symetrii, osi kół (średnicy ponad 12 mm),

– linia punktowa cienka – stosowana do oznaczania osi wyobrażalnych, osi brył

obrotowych, oznaczania przekrojów,

– linia falista – stosowana do oznaczania miejsc urwania i wyrwania przedmiotu, linii

ograniczających cząstkowe widoki.

Wymiarowanie w rysunku technicznym

Wymiary stanowią ważny element rysunku technicznego – umożliwiają odczytanie

rysunku i poprawne wykonanie przedmiotu. Na podstawie wymiarów sprawdza się zgodność
poszczególnych elementów odzieży (obwody i długości) z wymiarami zalecanymi w Polskich
Normach. Zasady wymiarowania są podane w normie PN-ISO 129/96 i obowiązują
wszystkich wykonujących rysunki techniczne.

Do wymiarowania rysunków technicznych stosuje się linie wymiarowe i pomocnicze

oraz umowne znaki i liczby wymiarowe (w tabeli wymiarów):
–   linie wymiarowe rysuje się jako linie ciągłe, zakończone grotami strzałek,
–   strzałki wymiarowe mają kształt zaczernionych trójkątów Rys. 25a,
–  linie wymiarowe kreśli się równolegle do kierunku właściwego wymiaru Rys. 25b,
–   odcinki łukowe wymiaruje się liniami powtarzającymi kształt łuków lub liniami prostymi

Rys.25b.

Aby zapewnić poprawne odczytywanie rysunku technicznego należy:

– linie wymiarowe umieszczać w odległości 0,5 cm od krawędzi rysunku, jeśli rysunek jest

bardzo duży i duże są liczby wymiarowe można zastosować odległość większą niż 0,5 cm
od krawędzi przedmiotu Rys. 25c,

– kolejne następujące po sobie linie wymiarowe umieszczać także w odległości 0,5 cm od

poprzedzającej linii Rys. 25d,

– nie powtarzać tych samych wymiarów,
– jak najmniej wymiarów umieszczać wewnątrz rysunku,
– podawać wymiary tylko konieczne i niezależne od skali, jeżeli są mierzone w mm, pomija

się je, jeśli zaś w cm – zostawić miana przy liczbach (cm),

– liczby wymiarów wpisywać 1 mm nad linią wymiarową, w pobliżu środka jaj długości;

wysokość tych liczb nie powinna przekraczać 2–4 mm Rys. 25.e,

–  linie wymiarowe nie powinny się przecinać,
–  ostrze grota strzałki może mieć kąt 20º, a długość około 3 mm (na formatach A3, A4),
–  w wypadku, gdy narysowany przedmiot jest skrócony urwaniem, linii wymiarowej nie

należy przerywać Rys. 25 f,

– w wypadku, gdy na linii wymiarowej brak miejsca na strzałki, można zastosować zamiast

nich kreski pod kątem 45º lub kropki na końcach linii wymiarowej Rys. 25g,

– linie pomocnicze należy „przeciągać” poza linię wymiarową (są one przedłużeniem linii

zarysu przedmiotu),

– linie pomocnicze powinny być prowadzone prostopadle do kierunku wymiaru Rys. 25h,
– nie należy wymiarować krawędzi niewidocznych,
– większość wymiarów podaje się w mm, z pominięciem miana,
– linie wymiarowe krótsze umieszcza się bliżej, a dłuższe dalej od krawędzi rysunku

Rys. 25d,

– przy małych wymiarach strzałki umieszcza się na zewnątrz linii wymiarowych Rys. 25i,
– gdy zaistnieje konieczność wpisania liczby wymiarowej na powierzchni zakreskowanej

rysunku, należy zostawić wolne miejsce i wpisać w nie liczbę wymiarową Rys. 25j,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– średnicę powierzchni obrotowych przedstawia się znakiem Ø, pisanym przed liczbą

wymiarową,

– liczby i symbole wymiarowe wpisuje się zawsze nad linią wymiarową od strony

zewnętrznej z 2 lub 3 stron –

Rys. 25e,

– promień kół lub łuków oznacza się literą R,
– umieszczenie drobnych wymiarów – jak na rysunku

Rys. 25k

– umieszczenie drobnych zaokrągleń – jak na rysunku

Rys. 25l.

Rys. 25. Wymiarowanie w rysunku technicznym (objaśnienia w tekście)

Źródło: E. Fałkowska-Rękawek. Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000

Podziałka

Podziałka inaczej skala, oznacza stosunek wielkości przedmiotu przedstawionego na

rysunku do jego wielkości rzeczywistej

. Rys. 26.

Wykonując rysunki przedmiotów należy

dążyć do przedstawienia ich w naturalnej wielkości. Nie zawsze jest to jednak możliwe.
Przedmiot przeważnie jest zbyt duży i aby narysować go na arkuszu trzeba go zmniejszyć.
Gdy przedmiot jest mały i skomplikowany należy go narysować w powiększeniu. Przy
wykonywaniu rysunków technicznych odzieży stosuje się następujące podziałki:
– przy powiększeniach – 5:1, 2:1,
– przy zmniejszeniach – 1:2, 1:4, 1:5, 1:6,
– przy naturalnej wielkości 1:1.

Jeżeli na rysunku są linie wymiarowe to wymiary powinny być podane w rzeczywistej

wielkości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Rysunek kieszonki w dwóch podziałkach

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

Rysunek techniczny odzieży – zasady wykonywania szkicu i rysunku technicznego

Przed wykonaniem rysunku technicznego należy narysować szkic odręczny

(proporcjonalnie do wzoru odzieży, na przykład na formacie A1). Proporcje należy ocenić
wzrokowo. Rys. 27.
Wykonanie szkicu do rysunku technicznego odzieży:

Rys. 27. Szkic do rysunku technicznego kieszeni z klapką

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

– rozłożyć wzorzec na płasko, dokładnie wyrównując powierzchnię (wzdłuż szwów),
– przymocować taśmę krawiecką w najwyższym punkcie odzieży „O” (punkt ten znajduje

się na orientacyjnej linii środka, na przykład wzdłuż zapięcia z przodu lub wzdłuż środka
linii pleców),

– narysować rozłożony na płasko wzorzec, oceniając proporcję wzrokowo (zastosować linie

pomocnicze na przykład linia barków, linia podkroju szyi, linia gorsu, i linię pionową
środkową,

– zaznaczyć na linii środkowej wszystkie istotne punkty, na przykład najwyższy punkt

odzieży „O”, punkt podkroju szyi, gorsu, talii – jak również punkty w przestrzeni na
przykład punkt barku, których wysokości należy odmierzyć i zaznaczyć na linii środkowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– odczytać odległości każdego z tych punktów od punktu „O” na wzorcu odzieży (za

pomocą taśmy krawieckiej) i wpisać je obok punktów zaznaczonych na rysunku,

– odczytać szerokość, mierząc odległości danego punktu od linii środkowej,
– zaznaczyć na rysunku punkty szerokości (z obu stron linii środkowej) i wpisać obok

odczytane wymiary,

– rozłożyć na płasko i wykonać rysunek odręczny innych elementów ubioru (tył, rękaw,

kołnierz),

– wykonać rysunek techniczny odzieży na podstawie szkicu.

Wykonanie rysunku technicznego odzieży na podstawie szkicu.

Rys. 28.

– sporządzić odpowiednią podziałkę,
– właściwie rozmieścić rysunek na powierzchni arkusza papieru,
– ustalić właściwą skalę dostosowaną do formatu,
– wykreślić oś symetrii i zaznaczyć na niej punkty długości od najwyższego punktu „O”,
– przeprowadzić linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii,
– odczytać punkty na szkicu, odległe od osi symetrii i zaznaczyć je na liniach poziomych

(punkty należy nanieść z obu stron osi symetrii,

– nie wpisywać cyfr przy zaznaczonych punktach,
– wyznaczone punkty na osi symetrii i liniach poziomych należy odpowiednio połączyć,

a linie łuków wykreślić konstrukcyjnie lub narysować przy użyciu krzywika,

– zastosować właściwe linie rysunkowe,
– zwymiarować rysunek.

Rys. 28. Rysunek techniczny kieszeni z klapką

Źródło: M.H. Czurkowa, I. Ulawska – Bryszewska. Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych. WSiP,
Warszawa 1996

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wymień najpotrzebniejsze przybory i materiały kreślarskie.
2. Jak oznaczana jest twardość ołówków kreślarskich i jaki ołówek stosujemy najczęściej

w pracy szkolnej.

3.  Jaki papier stosuje się do nauki pisma technicznego?
4.  Jakie znasz formaty arkuszy kreślarskich?
5.  W którym miejscu na arkuszu umieszczamy tabliczkę informacyjną?
6.  Wymień linie rysunkowe stosowane w rysunku technicznym odzieży.
7.  Omów zastosowanie linii rysunkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Jak wygląda linia wymiarowa w rysunku technicznym?
9. Jakie są zasady wymiarowania, aby rysunek techniczny był czytelny i poprawnie

wykonany?

10.  Jak wymiaruje się odcinki łukowe?
11.  Jakie podziałki stosujemy w rysunku technicznym odzieżowym przy powiększaniu?
12.  Jakie podziałki stosujemy w rysunku technicznym odzieżowym przy zmniejszaniu?
13.  Jak wykonujemy szkic do rysunku technicznego?
14.  Wymień kolejne czynności przy wykonywaniu rysunku technicznego na podstawie

szkicu.

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Kreślenie linii stosowanych w rysunku technicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  wybrać ołówek o twardości H i wykreślić linię ciągłą grubą,
4)  wybrać ołówek o twardości 2H i wykreślić linie ciągłą cienką, dwupunktowa, kreskowe

(3 i 5 mm),

5)  wybrać ołówek o twardości 3H i wykreślić linie punktową i falistą,
6)  dokonać analizy ćwiczenia,
7)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– ołówki o różnej twardości, arkusz papieru, linijka, gumka.

Ćwiczenie 2

Podział arkusza papieru zgodnie ze stosowaną normalizacją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  zmierzyć arkusz szarego pakowego papieru i wyciąć zgodnie z formatem

A1 (841 x 594 mm),

4) dokonać podziału na mniejsze formaty: A2 (420 x 594 mm), A3 (420 x 297 mm),

A4 (210 x 297 mm), A5 (210 x 148 mm), A6(105 x 148 mm),

5)  podpisać wykreślone arkusze,
6)  dokonać analizy pracy,
7)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz szarego pakowego papieru formatu A0,
– ołówek, długa linijka, gumka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Obramowanie arkusza do rysunku technicznego i wykonanie tabliczki informacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  wymierzyć arkusz papieru zgodnie z rozmiarem A4,
4)  wykonać obramowanie linią ciągłą grubą w odległości 5 mm od krawędzi,
5)  wykonać tabliczkę informacyjna prostą o wymiarach na przykład 140 x 40 mm,
6)  wypełnić tabliczkę danymi za pomocą pisma technicznego,
7)  dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
8)  zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru,
– ołówek twardości H i 2H, linijka, gumka.

Ćwiczenie 4

Stosowanie podziałki rzeczywistej, zmniejszającej i powiększającej na guziku od

płaszcza.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  przygotować arkusz papieru (wykonać obramowanie i tabliczkę informacyjną),
4)  wymierzyć guzik,
5)  wykonać rysunek techniczny guzika w podziałce 1:1,
6)  wykonać rysunek techniczny guzika w podziałce 1:2,
7)  wykonać rysunek techniczny guzika w podziałce 2:1,
8)  dokonać analizy ćwiczenia,
9)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru, materiały i przybory kreślarskie, guzik.

Ćwiczenie 5

Wykonywanie szkicu do rysunku technicznego kamizelki bez rękawów (przód i tył).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  rozłożyć na płasko kamizelkę,
4)  przygotować arkusz szarego (pakowego) papieru,
5)  obrać najwyższy punkt odzieży „O” i przymocować w nim taśmę krawiecką,
6)  narysować linię środka przodu na arkuszu papieru i zaznaczyć wszystkie istotne punkty

na tej linii (opisać je danymi liczbowymi),

7) wyprowadzić linie poziome z tych punktów,
8) odczytać charakterystyczne punkty z szerokości i zaznaczyć na liniach poziomych

(opisać danymi liczbowymi),

9)  połączyć punkty wykonując rysunek szkicu do rysunku technicznego,
10)  analogicznie wykonać szkic tyłu kamizelki,
11)  sprawdzić jeszcze raz odmierzone punkty,
12)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– model kamizelki,

– arkusz szarego papieru, miara krawiecka, ołówek, linijka, ekierka, gumka.

Ćwiczenie 6

Wykonywanie rysunku technicznego przodu i tyłu według uprzednio sporządzonego

szkicu i zwymiarowanie go.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  ustalić odpowiednią podziałkę (na przykład 1:5),
4)  wykreślić oś symetrii (przodu i tyłu) i zaznaczyć na niej punkty długości od punktu „O”,
5)  przeprowadzić linie poziome przez punkty zaznaczone na osi symetrii,
6)  odczytać punkty ze szkicu odległe od osi symetrii i zaznaczyć je na liniach poziomych
(nie wpisywać cyfr),
7)  połączyć wyznaczone punkty (lnie łuków wykreślić konstrukcyjnie lub narysować przy
użyciu krzywika),
8)  zaznaczyć stębnówki, dziurki, guziki (dobrać odpowiednią grubość i rodzaj linii
rysunkowej),
9)  zwymiarować przód i tył kamizelki,
10)  wykonać obramowanie i tabelkę informacyjną,
11)  przeanalizować wykonane zadanie,
12)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru, materiały i przybory kreślarskie, podziałka 1:5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania rysunku technicznego?

2) dobrać odpowiedni ołówek do rodzaju linii rysunkowej?

3) podzielić odpowiedni arkusz A1 na mniejsze (A2, A3, A4, A5, A6)?

4) obramować arkusz do rysunku technicznego i wykonać na nim tabliczkę

informacyjną ?

5) prawidłowo zwymiarować rysunek techniczny?

6) wykonać szkic modelu do rysunku technicznego?

7) wykonać rysunek techniczny?

4.3. Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne

4.3.1. Materiał nauczania

Rzuty prostokątne

Na rysunku technicznym maszynowym przedmioty przedstawia się za pomocą rzutów

prostokątnych. Załóżmy, że przedmiot znajduje się wewnątrz wyobrażalnego
prostopadłościanu, którego ściany I, II, III oraz leżące naprzeciw nich ściany I’, II’, III’ są
rzutniami. Jeżeli po wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wszystkich rzutniach
rozwinie się prostopadłościan na płaszczyźnie rysunku w sposób pokazany na rysunku, to
otrzyma się normalny układ rzutów prostokątnych. Rys. 29.

Rys. 29. Przedstawienie przedmiotu na rysunku za pomocą rzutów prostokątnych: a) rzutnie,

b) normalny układ rzutów, c) kierunki rzutowania

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Poszczególne rzuty mają następujące nazwy:
–   rzut z przodu główny (w kierunku A na rzutnię I),
–   rzut z góry (w kierunku B na rzutnię II),
–   rzut od lewej strony (w kierunku C na rzutnię III),
–   rzut od prawej strony (w kierunku D na rzutnię III’)
–   rzut z dołu (w kierunku E na rzutnię II’),
–   rzut z tyłu (w kierunku F na rzutnię I’).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rzut główny przedstawia zwykle przedmiot w położeniu użytkowym, mającym najwięcej

cech charakterystycznych. Przedmiot rzutowany należy usytuować tak, aby jego
charakterystyczne płaszczyzny i osie były równoległe lub prostopadłe do rzutni. Liczba
rzutów powinna być ograniczona do minimum niezbędnego do przedstawienia kształtów
przedmiotu i zwymiarowania go. Zbędne rzuty zaciemniają rysunek i zwiększają czas jego
wykonania. Najczęściej wystarczają trzy rzuty:

–

rzut z przodu (główny),

–

rzut z góry na rzutnię II,

–

rzut od lewej strony na rzutnię III.

Do przedstawienia w rzutach prostokątnych przedmiotów, które maja oś lub płaszczyznę

symetrii, najczęściej wystarczają dwa rzuty. Przedmioty o kształtach obrotowych mogą być
przedstawione w jednym rzucie.
Przykłady przedmiotów przedstawionych w dwóch rzutach i w jednym rzucie.

Rys. 30.

Rys. 30. Przykłady przedmiotów przedstawionych: a) w dwóch rzutach prostokątnych, b) w jednym rzucie

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Rzuty aksonometryczne

W celu przedstawienia przedmiotu na rysunku za pomocą jednego rzutu,

umożliwiającego w sposób poglądowy zobrazowanie kształtów bryły, stosuje się rzuty
aksonometryczne. Najczęściej są to rzuty ukośne w układzie osi współrzędnych. Wszystkie
wymiary przedmiotu równoległe do płaszczyzny YOZ przedstawia się bezskrótowo,
natomiast inne wymiary ulegają skróceniu, przy czym wymiary równoległe do osi X skraca
się o połowę.

Rys. 31.

Rys. 31. Przedmiot w rzucie aksonometrycznym: a) układ osi współrzędnych, b) przykład wymiarowania

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Widoki i przekroje

Na rysunkach technicznych maszynowych można wykonać rzuty zarówno widoków

przedstawiających kształty zewnętrzne przedmiotów, jak i przekrojów, które pokazują
wewnętrzną budowę przedmiotów wydrążonych.

Obecnie w rysowaniu widoków i przekrojów obowiązuje norma (PN-91/N-01604).

Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobrażalna płaszczyzną i odrzucenie tej
części przedmiotu, która znajduje się przed płaszczyzna przekroju. Zostaje wówczas
odsłonięta część wnętrza przedmiotu, która znajduje się poza płaszczyzna przekroju.
Krawędzie powstałe przez przecięcie ścian przedmiotu rysujemy liniami grubymi,

a płaszczyzny przecięcia ścian zakreskowanymi liniami cienkimi.

Rys. 32.

Kreskowanie

powinno przebiegać pod kątem 45 do głównych krawędzi przekroju. Części jednego
przekroju kreskuje się w jednym kierunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 32. a) przekrój podłużny i poprzeczny, b) bębenek w przekroju

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Płaszczyznę przekroju na widoku przedmiotu oznacza się dwiema jednakowymi literami

napisanymi pionowo obok grubych kresek przecinających zewnętrzny zarys przedmiotu z tej
strony, z której przedmiot jest widziany. Nad rzutem przekroju umieszcza się litery, którymi
oznaczono płaszczyznę przekroju. Litery te rozdziela się poziomą kreską i podkreśla.

Przekroje mogą być:

– proste – powstałe przez przecięcie przedmiotu jedna płaszczyzną, Rys. 33

Rys. 33. Przekrój prosty

–

złożone – powstałe przez przecięcie przedmiotu dwiema lub więcej płaszczyznami, Rys. 34

Rys. 34. Przekrój złożony (łamany)

W przekrojach przechodzących przez ściany przedmiotów, żebra, ramiona kół itp. rysuje się
w widoku tak, jakby znajdowały się tuż za płaszczyzną przekroju. Rys. 35

Rys. 35. Przekrój przechodzący wzdłuż żebra

Na przekrojach złożeń przedmioty pełne o kształtach obrotowych (kołki, nity, sworznie
i wałki), których oś leży w płaszczyźnie przekroju oraz części maszyn pełne lub drążone,
których kształty nie budzą wątpliwości (śruby, nakrętki, kliny i wpusty) – rysuje się
w widoku. Rys. 36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 36. Połączenie śrubowe rysowane na przekroju złożenia

Rys. 33-36 Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1. W jaki sposób przedstawia się przedmioty na rysunku technicznym maszynowym?
2. Jak nazywa się rozwinięty prostopadłościan po wyznaczeniu na nim rzutów

prostokątnych?

3. Nazwij odpowiednio poszczególne rzutnie.

II’

III’

III

I’

4.   Jaka powinna być liczba rzutów rysowanego przedmiotu?
5.   Co powinien przedstawiać rzut główny?
6.   Jeżeli przedmiot ma oś lub płaszczyznę symetrii to ile rzutów przedmiotu należy

wykonać?

7.   W jakim celu stosuje się rzuty aksonometryczne i czym się charakteryzują?
8.   Na której osi wymiary przedmiotu skraca się o połowę?
9.   Co to jest przekrój i jak powstaje?
10.   Jakiego rodzaju przedmioty rysujemy w widoku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstawienie za pomocą rzutów prostokątnych stopki maszynowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  przygotować arkusz do ćwiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna),
4)  przyjrzeć się przedmiotowi i określić na ile rzutni będzie rzutowany,
5)  narysować rzutnie,
6)  narysować rzuty,
7)  dokonać analizy ćwiczenia,
8)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–   stopka maszynowa,
–   arkusz papieru,
–   materiały i przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Przedstawienie za pomocą rzutu aksonometrycznego korpusu głowicy maszyny

stębnowej (w uproszczeniu bez rysowania mechanizmów).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  przygotować arkusz do ćwiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna),
4)  dokonać pomiarów korpusu maszyny stębnowej,
5)  zastosować podziałkę i przenieść rysunek w rzucie aksonometrycznym na arkusz,
6)  dokonać analizy rysunku,
7)  zaprezentować rysunek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– materiały i przybory kreślarskie, maszyna stębnówka płaska, miarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rysowanie szpuleczki chwytacza obrotowego maszyny szwalniczej w przekroju

i widoku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3)  przygotować arkusz do ćwiczenia (obramowanie i tabliczka informacyjna),
4)  wymierzyć szpuleczkę,
5)  wykonać przekrój szpuleczki,
6)  dokonać analizy przekroju,
7)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– materiały i przybory kreślarskie, szpuleczka odzieżowa.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1) narysować rzutnię?

2) nazwać wszystkie ściany rzutni?

3) narysować dowolny przedmiot w rzutach prostokątnych?

4) wyjaśnić zasady rzutowania aksonometrycznego?

5) narysować dowolny przedmiot w rzucie aksonometrycznym?

6) wyjaśnić pojęcie widok i przekrój?

7) narysować przekrój przedmiotu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Schematy kinematyczne podstawowych maszyn i urządzeń

4.4.1. Materiał nauczania

Zasady działania mechanizmów maszyn i urządzeń najwygodniej jest przedstawić

w postaci prostych i łatwych do wykonania rysunków schematycznych.

Na schematach elementy i zespoły powinny być pokazane w taki sposób, aby widoczna

była wzajemna zależność funkcjonalna elementów i wynikająca z niej zasada działania
mechanizmu. Stosuje się przy tym uproszczenia rysunkowe (bez obowiązku zachowania
proporcji wymiarowych) i specjalne symbole. Przykłady symboli graficznych przeznaczonych
do przedstawiania schematów graficznych na rysunkach pokazano w tabeli.

Symbole graficzne stosowane do przedstawiania schematów kinematycznych na rysunkach
technicznych.

Tabela 2: Symbole graficzne stosowane w rysunkach kinematycznych

LP. OKREŚLENIE SYMBOL

O stałym kierunku

1. Ruch

prostoliniowy

O zmiennym kierunku

O stałym kierunku

Ruch obrotowy

O zmiennym kierunku

Ogniowo nieruchome (ostoja)

4. Wał, trzpień, oś

5. Połączenie nieruchome części ogniwa

6. Ogniwo

wchodzące w skład pary obrotowej (w mechanizmach

płaskich)

W mechanizmach płaskich

Ogniwo nieruchome
wchodzące w skład pary
obrotowej

W mechanizmach
przestrzennych

8. Ogniwo

wchodzące w skład pary cylindrycznej

Korba (lub korbowód) z ogniwem, które może wykonywać obrót
wokół osi nieruchomej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poprzeczne

10.

Łożysko

Wzdłużne

11.

Łożysko toczone poprzeczne

12.

Przekładnia pasowa z pasem klinowym

13. Sprzęgła nierozłączne

Walcowa

14.

Przekładnia zębata

Stożkowa

15.

Hamulec

16.

Koło zamachowe

17.

Przekładnia cierna z kołami walcowymi

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Każda maszyna lub urządzenie składa się z pewnej ściśle określonej liczby części

składowych. Części te można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

−

części połączeń,

−

osie, wały oraz części ich łączenia i łożyskowania,

−

części napędów.
Połączenia części maszyn dzieli się na : nierozłączne (nitowe, spawane, zgrzewane

i lutowane, wtłaczane, klejowe) i rozłączne (klinowe, sworzniowe, kołkowe, gwintowe).
Można także wyróżnić połączenia: sprężyste i zawory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Połączenie nitowe

Polega na wstawieniu nitu w otwór wykonany w łączonych częściach, podparciu łba na

wsporniku i wykonaniu zakuwki, czyli zamknięciu nitu. Rys. 37

Rys. 37. Połączenie nitowe: a) nit włożony do otworu i dociągnięty wspornikiem,

b) zamykanie nitu, c) łby nitów. 1-łączone blachy, 2-łeb nitu, 3-trzon nitu, 4-zakuwka, 5-wspornik, 6-zakuwnik
Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Połączenia spawane

Spawaniem nazywamy łączenie metali przez ich miejscowe stopienie. Rozróżnia się

spawanie elektryczne i gazowe, gdzie spoiwem jest drut spawalniczy. Rys. 38

Rys. 38. Postacie spoin: a) spoina brzeżna z krawędziami podwiniętymi,

b) spoina V, c) spoina Y, d) spoina pachwinowa, e) spoina otworowa podłużna

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Połączenia klinowe

Polegają na łączeniu części maszynowych za pomocą klinów. Charakterystyczną cechą

klina jest nachylenie względem siebie dwóch jego powierzchni roboczych. Kliny dzieli się na
poprzeczne i wzdłużne. Rys. 39

Rys. 39. a) połączenie klinowe poprzeczne 1-klin, 2-tuleja, 3,4-łączone drągi

b) połączenie
klinowe wzdłużne 1-klin, 2-wałek, 3-piasta
Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Połączenie sworzniowe

Sworznie mają postać krótkich wałków i służą najczęściej do łączenia różnych rodzajów

przegubów. Za pomocą sworzni łączy się dwie części, z których jedna jest zakończona
widełkami, a druga główką wchodzącą między widełki. W otwory wykonane w obu
łączonych częściach wsuwa się sworzeń i unieruchamia go w jednej z tych części przez
wcisk lub zabezpiecza zawleczkami albo kołkami. Rys. 40

Rys. 40. Połączeni sworzniowe 1- część z widełkami, 2-część z główką, 3-sworzeń, 4-zawleczka

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Połączenie kołkowe ramienia głowicy z płytą maszyny szwalniczej. Rys. 40

Rys. 40. Połączenie kołkowe ramienia głowicy z płytą maszyny 1-ramię głowicy, 2- płyta, 3- kołek

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Połączenia gwintowe

W śrubie jest gwint zewnętrzny, w nakrętce – gwint wewnętrzny. Śrubowe występy

gwintu nazywa się grzbietami, a śrubowe wgłębienia – bruzdami. Część grzbietu gwintu
jeden raz obiegająca walec dookoła jest nazywana zwojem gwintu.

W zależności od kierunku skrętu linii śrubowej rozróżnia się gwinty prawe i gwinty

lewe. Kształt zarysu gwintu może być: trójkątny, trapezowy, prostokątny lub okrągły.

Do typowych łączników gwintowych należą: śruby, wkręty i nakrętki. Rys. 41

Rys. 41. Przykłady połączeń gwintowych

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Połączenie sprężyste

Połączenie sprężyste dwóch części polega na ich powiązaniu za pomocą trzeciej części,

mającej dobre właściwości sprężyste, nazywanej łącznikiem sprężystym. Sprężystość
łącznika wynika z właściwości jego kształtów lub materiału. Najczęściej są stosowane
sprężyny śrubowe i płytkowe. Rys. 42

Rys. 42. Rodzaje sprężyn: a) sprężyny śrubowe, b) sprężyny płytkowe

Źródło: B.Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Zawory

Połączenia rurowe przepływu cieczy i gazów (na przykład w maszynach

prasowalniczych). Do całkowitego lub częściowego zamykania przekroju przepływowego
w przewodach cieczy i gazów służą zawory. Zadaniem takiego zaworu jest na przykład
wypuszczanie pary z kotła, gdy ciśnienie przekroczy pewną ustalona wartość. Rys. 43

Rys. 43. Zawór bezpieczeństwa ciśnieniowy: 1-grzybek zaworu, 2-ciężar, 3-dzwignia, 4-podparcie
Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W połączeniach łożyskowych elementy maszynowe pozostają względem siebie w ruchu,

przy czym z ruchem tym nie wiąże się przenoszenie mocy. Części połączeń łożyskowych
dzieli się na osie i wały, łożyska, sprzęgła, hamulce.

Osie i wały

Osią lub wałem nazywa się część maszyny

ujętą w łożyskach i podtrzymującą inne części
maszynowe, które wykonują ruchy obrotowe lub
wahadłowe. Osiami nazywa się je wówczas, gdy
nie przenoszą obciążeń skręcających, natomiast
wałami, gdy obciążenia takie przenoszą. Osie
i wały dzieli się na pełne i drążone. Rys. 44

Rys. 44. Przykłady wałów: gładki i wykorbiony

Łożyska

Zadaniem łożysk jest podtrzymywanie

obracających się osi i wałów. Rozróżnia się dwa
zasadnicze rodzaje łożysk: ślizgowe i toczne.
W

łożyskach

ślizgowych między

powierzchniami otworu łożyska, a powierzchnią
obracającego się czopa zachodzi ślizganie.
W łożyskach tocznych miedzy czopem,
a gniazdem znajdują się elementy toczne, na
przykład w postaci kulek. Rys. 45

Rys. 45. Przykłady łożyskowania a) łożysko ślizgowe,

b) łożysko toczne

Sprzęgła
Są to urządzenia służące do łączenia wałów
w sposób umożliwiający przenoszenie ruchu
obrotowego z jednego wału na drugi. Sprzęgła
dzieli się na: niewyłączalne i wyłączalne.
Rys. 46

Rys. 46. Rodzaje sprzęgieł a) tulejowe, b) tarczowe,

c) kłowe

Hamulce

Są to urządzenia służące do zatrzymywania

obracających się części maszyn. Zatrzymanie
obracającej się części następuje wskutek
ciernego sprzęgnięcia za pośrednictwem
hamulca z częścią nieruchomą. Zadanie
hamulców jest więc jakby odwrotne do zadania
sprzęgieł ciernych. W zależności od kształtu
elementów ciernych rozróżnia się hamulce
talerzowe i klockowe. Rys. 47.

Rys. 47. Rodzaje hamulców: a) talerzowe, b) klockowe

1- talerz, 2-wał, 3-tarcza nieruchoma, 4-klocek,

5-dźwignia, 6- wał

Rys. 44-47: Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

Napędy

Do przenoszenia ruchu roboczego z silnika na maszynę roboczą służą urządzenia zwane

napędami. Napędy przenoszące ruch obrotowy miedzy dwoma wałami nazywa się
przekładniami. Zależnie od budowy przekładnie dzieli się na : cierne, cięgnowe i zębate.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przekładnie cierne

Przenoszą ruch obrotowy z koła czynnego

na koło bierne dzięki sile tarcia wywołanej
dociskiem kół. W zależności od położenia osi
kół rozróżnia się przekładnie cierne równoległe
i kątowe. Rys. 48

Rys. 48. Przekładnie cierne : a) walcowa równoległa,

b) stożkowa

Przekładnie cięgnowe

W przekładniach cięgnowych ruch obrotowy

z koła czynnego jest przenoszony na koło bierne
przez pas, linę lub łańcuch. Najczęściej są
stosowane przekładnie równoległe w układzie
poziomym, pionowym lub skośnym.
W przekładni pasowej cięgnem przenoszącym
moc jest pas. Pasy mogą być płaskie, okrągłe lub
klinowe. Rys. 49

Rys. 49. Przekładnia cięgnowa: a) schemat przekładni, b)

rodzaje cięgien pasowych 1-pas płaski,

2-pas okrągły, 3-pas klinowy

Przekładnie zębate

Elementami przenoszącymi ruch obrotowy

z wału czynnego na wał bierny w przekładniach
zębatych są współdziałające ze sobą koła zębate
różnej konstrukcji. W zależności od położenia
osi współdziałających ze sobą kół przekładnie
zębate mogą być równoległe, kątowe
i wichrowate. Rys. 50

Rys. 50. Koło zębate walcowe: a) konstrukcja koła,

b) charakterystyczne wymiary uzębienia

Mechanizmy

Mechanizmem nazywa się zespół części maszynowych połączonych ze sobą ruchowo

w taki sposób, że określony ruch jednej z tych części wywołuje ściśle określone ruchy
pozostałych części. Części mechanizmu nazywa się członami, a połączenia ruchowe
poszczególnych członów węzłami.
Każdy mechanizm składa się co najmniej z trzech części: z podstawy i dwóch części
ruchomych względem niej to jest z części czynnej, która pobiera energię z zewnątrz i z części
biernej, pobierającej energię z części czynnej. Część czynna może być połączona z częścią
bierną bezpośrednio lub za pomocą czwartej części składowej, zwanej łącznikiem.

Przykłady węzłów stanowiące połączenia ruchowe członów przedstawiają rysunki:

Rys. 51

Rys. 51. Węzły mechanizmów: a) przesuwny, b) walcowy, c) śrubowy, d) kulisty

Rys. 48–51: Źródło: : B.Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urozmaiconą grupę mechanizmów stanowią mechanizmy dźwigniowe. Mechanizm

składa się z czterech członów (przedstawionych w postaci prostych prętów) przegubowo
związanych czterema obrotowymi węzłami. Rys. 52

Rys. 52. Mechanizm dźwigniowy

Istnieją również mechanizmy korbowe, które znajdują zastosowanie na przykład

w napędzie igielnicy maszyn szwalniczych. W mechanizmie tym punkt O jest osią głównego
wału maszyny, który wykonuje ruch obrotowy. Wraz z wałem obraca się korba 5. Ramię
korby OA=R. Z ramieniem korby jest połączony korbowód 6. Drugi koniec korbowodu łączy
się wodzikiem, który w prowadnicy wykonuje ruch zwrotny prostoliniowy na drodze h = 2R,
zwanej skokiem.

Rys. 53

Rys. 53. Mechanizm korbowy

Specjalną grupę mechanizmów stanowią mechanizmy krzywkowe. Krzywka obrotowa
8 wykonuje ruch obrotowy względem punktu O. Do krzywki dociska rolka 9 popychacza
10, usytuowanego w pionowej prowadnicy. Zmienny kształt krzywki powoduje przesuwanie
się popychacza w górę lub w dół. Ruch ten może być wykorzystany do wywołania
określonych zmian położenia dalszych elementów mechanizmu.

Rys. 54

Rys. 54. Mechanizm krzywkowy

Rys. 52 - 54: Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.   Czy potrafisz narysować symbol ruchu prostoliniowego o stałym kierunku?
2.   Czy potrafisz narysować symbol ogniwa nieruchomego?
3.   Nazwij symbol

4.   Na jakie grupy dzielimy części w maszynie?
5.   Jak dzielimy połączenia?
6.   Jakie znasz połączenia nierozłączne?
7.   Jakie znasz połączenia rozłączne?
8.   Jak dzielimy połączenia łożyskowe?
9.   Jakie zadanie mają łożyska?
10.  Do czego służą sprzęgła?
11.  Do czego służą hamulce?
12.  Do czego służą napędy?
13.  Jak dzielimy przekładnie?
14.  Co to jest mechanizm?
15.  Jaki mechanizm znalazł zastosowanie w napędzie igielnicy maszyn szwalniczych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rysowanie symboli stosowanych do przedstawienia schematów kinematycznych na

rysunkach technicznych.

OKREŚLENIE SYMBOL

O stałym kierunku

Ruch prostoliniowy

O zmiennym kierunku

O stałym kierunku

Ruch obrotowy

O zmiennym kierunku

Ogniowo nieruchome (ostoja)

Wał, trzpień, oś

Połączenie nieruchome części ogniwa

Ogniwo wchodzące w skład pary obrotowej (w mechanizmach
płaskich)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poprzeczne

łożysko

wzdłużne

Przekładnia pasowa z pasem klinowym

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2)  przygotować arkusz papieru,
3)  wykonać tabelkę,
4)  narysować odpowiedni symbol do danego określenia,
5)  dokonać analizy ćwiczenia,
6)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały i przybory kreślarskie,

–

plansze dydaktyczne z symbolami schematów kinematycznych,

–

literatura zawarta w rozdziale 6.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie mechanizmów w maszynie stębnowej.

Rys. 55. Uproszczony schemat kinematyczny mechanizmów tworzenia ściegów

Źródło: B. Białczak: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) prawidłowo odczytać rysunek,
4) nadać nazwy poszczególnym mechanizmom tworzenia ściegu, oznaczonym numerem od

1 do 29,

5) wykonać tabelkę i wpisać nazwy mechanizmów do tabelki,

1.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

10.

25.

11.

26.

12.

27.

13.

28.

14.

29.

15.

6) przeanalizować wykonane ćwiczenie,
7) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze dydaktyczne rysunków kinematycznych maszyn,

–

rysunek uproszczonego schematu kinematycznego maszyny stębnowej przemysłowej,

–

tabelka do wypełnienia, długopis,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Wykonanie rysunku schematu korbowego, mechanizmu napędu igielnicy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować arkusz (obramowanie i tabliczka informacyjna),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) w oparciu o plansze dydaktyczne i literaturę wykonać rysunek schematu korbowego
mechanizmu igielnicy,
5) zaprezentować ćwiczenie wraz z opisem poszczególnych części.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały i przybory kreślarskie,

–

plansze dydaktyczne,

–

literatura.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1) narysować symbole graficzne stosowane do przedstawiania schematów

kinematycznych?

2) nazwać połączenia części maszyn?

3) zdefiniować części połączeń łożyskowych?

4) zdefiniować napędy w maszynie szwalniczej?

5) zdefiniować pojęcie mechanizmu?

6) rozróżnić i opisać różne rodzaje mechanizmów?

7) czytać schematy kinematyczne maszyn odzieżowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Graficzne programy komputerowe

4.5.1. Materiał nauczania

Minęły już czasy, kiedy to narzędziem kreślarza był grafitowy ołówek. Tak jak w wielu

innych dziedzinach, tak i w grafice komputer zaczął stopniowo zastępować tradycyjne
narzędzie pracy. Nie dziwi więc fakt, iż na rynku dostępnych jest wiele programów
pozwalających w niezwykle prosty sposób tworzyć nową grafikę oraz poddawać obróbce już
istniejącą. W przeciwieństwie do prawdziwego pędzla i papieru, komputer oferuje ponadto
możliwość cofnięcia każdej nieudanej czynności. Dzięki temu nawet najmniej uzdolnieni
plastycznie użytkownicy, mając przed sobą odpowiednio dobrany program, bez większych
trudności będą w stanie tworzyć całkiem udaną grafikę.

Przede wszystkim najczęściej wykorzystujemy komputer do redagowania tekstu. W tym

celu wykorzystujemy programy zwane edytorami tekstu. Są to programy, które wspomagają
ludzi piszących różne teksty: listy, książki, artykuły, ulotki i tym podobne. W życiu szkolnym
ten problem pojawia się podczas pisania na przykład wypracowań. Edytor tekstu pozwala
obejrzeć na ekranie monitora napisany tekst, wprowadzić do niego dowolne zmiany bez
konieczności przepisywania całości i wydrukować go w takiej postaci, która nam odpowiada.

Dlatego znając zalety edytorów tekstu nie sposób wykorzystać ich do nauki

o liternictwie. Stosując wiadomości i umiejętności zdobyte na lekcjach informatyki potrafimy
stosować podstawowe funkcje edytora tekstu takie jak:
–  pisanie i kasowanie znaków,
–  ustawianie kursora tekstowego i kursora myszy w dowolnym miejscu,
–  tworzenie dokumentu i nadawanie mu pożądanej formy,
–  wykonywanie operacji na bloku tekstu,
–  wyszukiwanie i zmiana wybranych fragmentów tekstu,
–  dobór czcionki,
–  formatowanie tekstu,
–  wstawianie grafiki i symboli graficznych,
–  zapisywanie i otwieranie dokumentu,
–  drukowanie dokumentu.

Przenosząc wiadomości zdobyte w rozdziale 4.1 o podstawach liternictwa możemy

zauważyć duże udogodnienie wynikające z umiejętności posługiwania się edytorami tekstu.
Mamy tu różnego rodzaju kroje pisma zawarte w opcji czcionka na przykład:

Podstawy liternictwa
Podstawy liternictwa
PODSTAWY LITERNICTWA
Podstawy liternictwa

ODSTAWY LITERNICTWA

PODSTAWY LITERNICTWA
PODSTAWY LITERNICTWA
PODSTAWY LITERNICTWA

Możemy w łatwy i dogodny sposób tworzyć różnego rodzaje kompozycje liternicze na

przykład:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

UWAGA

W DNIU 4.09.2005 R. W SALI 309 ODBĘDZIE SIĘ

KIERMASZ TKANIN

Chętnych do zakupienia tkanin po przystępnych cenach zapraszamy
w godzinach od 11

do 14

Samorząd uczniowski

Pomocnym w pracy kreślarza będzie również edytor graficzny. Każdy edytor grafiki

powinien pozwalać nam na:
–  wybór koloru kreski i koloru rysunku,
–  rysowanie linii krzywych i łamanych wybraną grubością kreski,
–  wypełnianie obszarów zamkniętych kolorem lub wzorem,
–  zapamiętywanie, kopiowanie i przesuwanie wybranych fragmentów rysunku,
–  wstawianie tekstu w obszar rysunku,
–  wstawianie clipartów,
–  usuwanie efektów ostatniej czynności przydatne w momencie stwierdzenia pomyłki,
–  drukowanie utworzonych kompozycji i zapisywanie ich w postaci pliku.

Programów do rysowania jest wiele na rynku. Różnią się między sobą ceną i oferowanymi

możliwościami. Jednym z nich jest bardzo popularny CorellDRAW. Za pomocą tego programu
możemy tworzyć nie tylko skomplikowane projekty graficzne, ale i proste obrazki. Pozwala na
naśladowanie tekstur przypominających naturalne materiały jak drewno, kamień czy woda. Do
samego rysowania mamy gamę specjalnych narzędzi pozwalających na tworzenie nawet
najbardziej skomplikowanych figur. CorellDRAW nadaje się również do kreślenia rysunków
technicznych i planów. Pozwala na zachowanie dokładności co do milimetra i daje możliwość
wykonywania rysunków na poszczególnych warstwach.

Profesjonalny rysunek techniczny możemy stworzyć przy pomocy programu na przykład

AutoCAD. Jest to program, który dawno znalazł zastosowanie w branżach budowlanych lub
mechanicznych, lecz właściwości tego programu można zastosować również z powodzeniem
w branży tekstylnej. AutoCAD można zastosować do:
–  sporządzania profesjonalnych rysunków technicznych łącznie z wymiarowaniem,
–  sporządzania konstrukcji form odzieży,
–  rysowania przekrojów szwów i węzłów technologicznych,
–  rysowania części maszyn,
–  wykonywania przekrojów części maszyn.

Aby wykonać rysunek w programie AutoCAD uruchamiamy okno główne programu.
Okno graficzne to obszar, w którym program AutoCAD wyświetla rysunek użytkownika,

i w którym użytkownik pracuje nad rysunkiem.

Linia poleceń wyświetla całą historię wydanych poleceń i wybranych opcji.
Kursor graficzny jest sterowany urządzeniem sterującym (zazwyczaj myszą).
Pasek stanu wyświetla aktualne współrzędne położenia kursora i bieżące nastawy siatki,

skoku i innych narzędzi rysunkowych.

Polecenia można uruchomić trzema metodami:

–  wybranie pozycji w menu,
–  wskazanie symbolu polecenia w pasku narzędzi,
–  wpisanie nazwy polecenia w linii poleceń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoczęcie rysunku

Rozpoczynając nowy rysunek należy ustalić kilka nazw, aby pomagały podczas procesu

rysowania. Będą one automatycznie przypisane opcji Użyj kreatora (pojawiającej się po
każdorazowym uruchomieniu programu).
– Jednostki określają jednostki miary używane do rysowania obiektów, na przykład

milimetry.

– Skala określa wielkość jednostki rysunkowej w chwili kreślenia na papierze.

W programie AutoCAD wszystko rysowane jest w wielkości rzeczywistej, więc nie
trzeba, przejmować się podziałką, aż do chwili, gdy rysunek jest gotowy do wykreślenia.

– Siatka może pomóc w wizualnym przedstawieniu jednostek. Można ją włączyć lub

wyłączyć. Może ona pomóc w zorientowaniu się w wielkości jednostki rysunkowej, jeśli
rysunek zostanie pomniejszony lub powiększony.

– Granice mówią programowi, w jakim miejscu, nieskończonej przestrzeni rysunkowej

użytkownik będzie pracował. Program wyświetla siatkę tylko w obszarze granic.

– Skok umożliwia użytkownikowi zlokalizowanie i umieszczenie punktów dokładnie

w węzłach siatki lub między nimi.

Tak ustalone parametry można zapisać jako szablon. Szablon rysunkowy jest typowym
czystym rysunkiem z ustalonym zestawem nazw, które będą używane do rozpoczęcia nowego
rysunku.

Podstawowe klawisze funkcyjne:

–

przełącznik ekranu graficzny/tekstowy

–

przełącznik siatki pomocniczej (SIATKA Tak/Nie)

–

przełącznik trybu orto (ORTO Tak/Nie)

–

przełącznik siatki lokalizacyjnej (SKOK Tak/Nie)

CTRL +

– przerwanie aktualnie wykonywanego ćwiczenia

Esc – w trakcie wyświetlania okna dialogowego usuwa je z ekranu

Tworzenie warstw

Warstwa jest odpowiednikiem kalki używanej w kreśleniu na desce. Są one

pierwszoplanowym narzędziem organizacyjnym w programie AutoCAD. Rysowanie zawsze
odbywa się na jakiejś warstwie. Może to być warstwa domyślna (0) lub warstwa utworzona
i nazwana przez użytkownika. Każda warstwa posiada przyporządkowany kolor i rodzaj linii.
Liczba warstw, które można utworzyć jest nieograniczona. Zaletą pracy na warstwach jest
możliwość ukrywania ich, co pozwala w dowolnym momencie pracy wyświetlać – urywać
dowolne elementy rysunku.
Wczytywanie rodzajów linii

Rodzaj linii to powtarzający się wzór kresek, kropek i pustych odstępów. Korzystamy

z nich do rysowania różnych elementów rysunku. W odzieżownictwie wyróżniamy między
innymi linie konstrukcyjne, konturowe, osie symetrii, linie do oznaczania stębnówek, i tym
podobne.

Żeby użyć rodzaju linii należy najpierw je wczytać do rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tworzenie obiektów rysunkowych

Korzystając z narzędzi rysunkowych programu AutoCAD można utworzyć szeroki

wachlarz obiektów. Obiekty rysunkowe są tworzone w dwojaki sposób:
– przez wybranie polecenia z ikony i podanie punktów z użyciem urządzenia wskazującego

(myszy),

– przez wpisanie nazwy polecenia i wartości współrzędnych w linii poleceń.
Podstawowe polecenia:
LINIA – jest to podstawowe polecenie programu – tworzy łamaną składającą się z odcinków

linii prostej.

1.  Z menu Rysuj wybrać pozycję Linia.
2.  Określić punkt początkowy.
3.  Określić punkt końcowy.
4.  Określić punkty końcowe kolejnych odcinków.
5.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie linii.
Linia poleceń: LINIA
POLILINIA – polilinia stanowi ciąg odcinków liniowych lub łukowych połączonych ze sobą
i stanowiących jeden obiekt rysunkowy, pozwala na ustalenie żądanej grubości linii
w dowolnym fragmencie jej rysowania.

Rysowanie prostoliniowych odcinków polilinii:
1.  Z menu Rysuj wybrać pozycję Polilinia.
2.  Określić pierwszy punkt polilinii.
3.  Określić punkt końcowy polilinii dla każdego odcinka.
4.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie polilinii.

Linia poleceń: PLINIA

WIELOBOK – pozwala na rysowanie wieloboków mających od 3 do 1024 krawędzi.

Z menu Rysuj wybrać pozycję Wielobok.

1.  Wpisać na przykład 6, aby określić ilość boków wieloboku.
2.  Wskazać środek wieloboku.
3.  Wpisać w (wpisany w okrąg), lub o (opisany na okręgu).
4.  Podać wartość promienia.
5.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie wieloboku.

Linia poleceń: WIELOBOK

PROSOKĄT – rysuje prostokąt. Prostokąt jest polilinią i może być modyfikowany za

pomocą polecenia EDPLIN.

1.  Z menu Rysuj wybrać pozycję Prostokąt.
2.  Określić punkt początkowy.
3.  Określić punkt końcowy.
4.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie prostokąta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Linia poleceń: PROSTOKĄT

ŁUK – rysuje łuki za pomocą trzech punktów. AutoCAD standartowo rysuje łuki w kierunku
przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara.

1.  Z menu Rysuj wybrać pozycję Łuk.
2.  Określić punkt początkowy.
3.  Określić drugi punkt leżący na łuku.
4.  Określić punkt końcowy.
5.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie prostokąta.

Linia poleceń: ŁUK

OKRĄG – rysuje okręgi poprzez określenie środka i promienia okręgu.

1.  Z menu Rysuj wybrać pozycję Okrąg.
2.  Określić środek okręgu.
3.  Podać wartość promienia.
4.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć rysowanie okręgu.

Linia poleceń: OKRĄG

ZAOKRĄGL – dodaje do wybranych obiektów zaokrąglenia.

1.  Z menu Zmiana wybrać pozycję Zaokrągl.
2.  Wskazać krawędź do zaokrąglenia.
3.  Określić promień zaokrąglenia: 30.
4.  Wybrać drugą krawędź.
5.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć.

Linia poleceń: ZOKRĄGL

ODSUŃ – odsuwa krawędzie od wybranego obiektu.

1.  Z menu Zmiana wybrać pozycję Odsuń.
2.  Podać odległość odsunięcia: 5
3.  Wybrać obiekt do odsunięcia.
4.  Określić stronę odsunięcia (prawo-lewo, góra-dół)
5.  Wybrać następny obiekt do odsunięcia lub nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by

zakończyć.

Linia poleceń: ODSUŃ

Zastosuj polecenie UTNIJ, aby uciąć zbędne obiekty.

UTNIJ – ucina wybrane (wystające) obiekty.

1. Z menu Zmiana wybrać pozycję Utnij.
2. Wskazać krawędzie tnące (wszystkie te, które przecinają obiekt do ucięcia).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Wybrać obiekt do ucięcia.
4. Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy, by zakończyć.

Linia poleceń: UTNIJ

ODZMCECHY – zmienia cechy (warstwy) obiektów.

1. Wskazać obiekt, którego warstwę należy zmienić.
2. W pasku narzędzi przybory, wybrać warstwę: stębnówka.

Linia poleceń: ODZMCECHY lub ODZMIANA

LUSTRO – umożliwia stworzenie lustrzanego odbicia względem osi odbicia wybranego

obiektu.

1.  Z menu Zmiana wybrać pozycję Lustro.
2.  Wybrać obiekty do lustrzanego odbicia.
3.  Określić pierwszy punkt osi odbicia (wykorzystując tryby lokalizacji).
4.  Określić drugi punkt.
5.  Nacisnąć Enter lub prawy klawisz myszy w celu zachowania oryginalnych obiektów.
Linia poleceń: LUSTRO

Cofanie popełnionych błędów

Jeżeli podczas tworzenia–rysowania, edycji lub przeglądania obiektów popełnisz błąd,

można prawie zawsze cofnąć to, co zrobiłeś. Można cofnąć tylko ostatnią operację lub cofnąć
serię poprzednich operacji. Ponadto, jeśli wycofanych zostanie zbyt dużo kroków można
nawet cofnąć operacje cofania.
Rysowanie precyzyjne

Gdy linii poleceń wyświetlone jest pytanie o wskazanie punktu, to można go wskazać

poprzez kliknięcie myszą w dowolny punkt lub określenie go precyzyjne poprzez wpisanie
wartości współrzędnych.

Program AutoCAD pracuje w układzie współrzędnych dwu- lub trójwymiarowym.

Wyświetla on w linii stanu znajdującej się na dole ekranu Windows, aktualne położenie
kursora w postaci współrzędnych.

W przestrzeni dwuwymiarowej można określić punkty na płaszczyźnie XY. Są to tzw.

współrzędne kartezjańskie płaskie. Wartość X określa odległość w poziomie, a wartość Y
określa odległość w pionie. Punkt początkowy (0,0) oznacza punkt przecięcia się tych dwóch
osi.

Wprowadzanie współrzędnych może się odbywać za pomocą:

– współrzędnych bezwzględnych – bazujących na początku układu współrzędnych
– współrzędnych względnych – bazujących na ostatnio wprowadzonym punkcie.
Przeglądanie rysunków ZOOM
ZOOM – powiększa (zmniejsza) widziany na ekranie rysunek lub jego fragment.
Zoom okno – wyświetla obszar rysunku określony dwoma przeciwległymi narożnikami

(oknem)

Zoom dynamiczny – umożliwia dynamiczne określenie fragmentu rysunku
Zoom skala – powiększa o wpisany z klawiatury współczynnik skali względem granic

rysunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zoom centrum – ustala nowy punkt centralny programu i wysokość okna

Zoom wszystko – pokazuje wszystko co zostało zarysowane w granicach rysunku i poza nimi

Zoom zakres – wyświetla na ekranie zakres rysunku

Linia poleceń: ZOOM lub Z

Program AutoCAD posiada obszerne możliwości wymiarowania, wprowadzania

tolerowania i tworzenia linii odniesienia. W pasku WYMIAR znajdziemy: wymiar liniowy,

normalny, współrzędne, promień, średnica, wymiar kątowy, wymiar od bazy, wymiar

szeregowy, linia odniesienia, tolerancja, znacznik środka, edycja wymiaru, edycja tekstu

wymiarowego, styl wymiarowania, uaktualnienie wymiaru.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie korzyści płyną z posługiwania się edytorem tekstu?

2. Co to jest kursor tekstowy i jaka jest jego rola?

3. Wymień i opisz najważniejsze rodzaje czcionek stosowanych w edytorach tekstu?

4. Czy edytor tekstu pozwala na tworzenie różnych kompozycji literniczych?

5. Jakie korzyści płyną z posługiwania się edytorem grafiki?

6. Jakie znasz edytory grafiki?

7. Do jakich czynności można zastosować program AutoCAD w branży tekstylnej?

8. Co znajduje się w oknie graficznym AutoCAD?

9. Jakie czynności należy wykonać aby rozpocząć nowy rysunek w programie AutoCAD?

10. Co to jest warstwa?

11. Co należy wykonać aby wybrać żądany rodzaj linii kreślarskiej?

12. Jakie znasz podstawowe polecenia AutoCAD i do czego one służą?

13. Na czym polega rysowanie precyzyjne w AutoCAD?

14. Do czego służy polecenie ZOOM?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystanie edytora tekstu do wykonania zaproszenia na pokaz mody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2)  zebrać potrzebne materiały i przybory,
3)  wykonać projekt na kartce papieru,
4)  przeanalizować projekt z nauczycielem,
5)  uruchomić edytor tekstu,
6)  wprowadzić projekt do komputera,
7)  zastosować grafikę (z gotowych clipartów),
8)  zapisać plik,
9)  wydrukować zaproszenie,
10)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– ołówek i kartka papieru,
– komputer z oprogramowaniem, drukarka,

– literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykorzystanie programu AutoCAD do narysowania kieszeni nakładanej

z zaokrąglonymi rogami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,

2) zebrać wszystkie materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,

3) uruchomić program AutoCAD,

4) wybrać Użyj Standardu i wcisnąć OK,

5) z menu plik wybrać Nowy i wcisnąć OK,

6) utworzyć warstwy i dobrać rodzaj linii według wzoru,

7) zastosować polecenia LINIA, ZAOKRĄGL,

8) zapisać rysunek na dysku,

9) wydrukować rysunek,

10) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  komputer z oprogramowaniem,
–  drukarka,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykorzystanie programu AutoCAD do narysowania i zwymiarowania mankietu rękawa

bluzki damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2)  zebrać wszystkie materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3)  uruchomić program AutoCAD,
4)  wybrać Użyj Standardu i wcisnąć OK,
5)  z menu plik kliknąć Otwórz i wybrać rysunek z ustalonymi warstwami,
6) zastosować polecenia AutoCAD w celu narysowania i zwymiarowania mankietu: (LINIA,
ZAOKRĄGL, ZOOM, OKRĄG, ODSUŃ, UTNIJ, ODZMCECHY, LUSTRO, WYMIAR,
TRYB LOKALIZACJI),
7)  zapisać rysunek na dysku,
8)  wydrukować rysunek,
9)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  komputer z oprogramowaniem,
–  drukarka,
–  literatura.

Ćwiczenie 4

Narysuj i zwymiaruj przód i tył spódnicy podstawowej. Rysunek narysuj w AutoCAD na

podstawie Tabeli wymiarów elementów konstrukcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oznaczenia na

rysunku

technicznym

Wyszczególnienie

Wymiary

w cm

176/74/100

Dopuszczalne

odchylenie

Przód
Długość mierzona od góry do dołu po prostej
Długość zaszewki
Długość paska
Szerokość w dole
Szerokość paska
Odległość zaszewki od boku

37
49

4
6

0,5

0,5
0,5

-
-

Tył
Długość mierzona od góry do dołu po prostej
Długość zaszewki
Długość zamka błyskawicznego
Długość rozcięcia
Szerokość w dole
Odległość zaszewki od boku

50
13
16
10
49

0,5

-
-

0.3
0,5

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

spódnicy podstawowej: (LINIA, ZAOKRĄGL, ZOOM, OKRĄG, ODSUŃ, UTNIJ,
ODZMCECHY, LUSTRO, WYMIAR, TRYB LOKALIZACJI),

7)  zapisać rysunek na dysku,
8)  wydrukować rysunek,
9)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  komputer z oprogramowaniem,
–  drukarka,
–  literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1) wymienić funkcje edytora tekstu?

2) posługiwać się edytorem tekstu?

3) zaprojektować ogłoszenie, zaproszenie lub inna ulotkę w edytorze tekstu?

4) wymienić funkcje edytora grafiki?

5) posłużyć się edytorem grafiki?

6) wymienić programy graficzne?

7) wykonać rysunek w programie AutoCAD?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 18 pytań dotyczących sporządzania rysunku technicznego. Pytania 1, 2, 3, 4,

5, 9, 13, 14, 18 to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa, w pytaniu 17 trzeba udzielić krótkiej odpowiedzi, pytanie 15 to zdanie
z luką, w pytaniu 7 należy uszeregować symbole, a w pytaniach 6, 8, 10, 11, 12, 16 należy
wykonać rysunek używając ołówka.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru - zaznacz X prawidłową odpowiedź (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

- w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole,
- w pytaniach, w których należy wykonać rysunek narysuj go w wyznaczonym miejscu

karty odpowiedzi,

-  w zdaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.
6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadnia.
7.  Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą Ci przysporzyć
pytania 6, 8, 11, 12, 16, 17 są one na trudniejszym poziomie niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZADANIA TESTOWE

1. Jaki naród jako pierwszy przyjął alfabet fenicki?

a)  starożytni Egipcjanie,
b)  starożytni Rzymianie,
c)  starożytni Grecy,
d)  starożytni Słowianie

2. Od jakiego znaku pochodzi litera A?

a)  od znaku głowy wołu,
b)  od znaku głowy ptaka,
c)  od znaku cyfry
d)  od znaku ludzkiej postaci

3. Z podanych niżej krojów pisma wyróżnij pismo barokowe
a)

4. Wysokość małej litery w piśmie technicznym ma proporcje:

a)  20 x d
b)  10 x d
c)  7 x d
d)  40 x d

5. Jaki rodzaj kompozycji literniczej został wykorzystany do napisania zaproszenia?

AMATORÓW DOBREJ ZABAWY I MUZYKI

ZAPRASZAMY NA

DYSKOTEKĘ ANDRZEJKOWĄ

CENA BILETU 3 ZŁ

KTÓRA ODBĘDZIE SIĘ DNIA 31.11.2005R W NASZEJ

SZKOLE

DOCHÓD Z IMPREZY PRZEZNACZONY BĘDZIE NA DZIAŁALNOŚĆ SAMORZĄDU SZKOLNEGO

DYREKTOR

a)  symetryczna
b)  asymetryczna
c)  rytmiczna
d)  centralna

6. Napisz wyraz LITERA używając minuskuły pisma technicznego.

7. Uszereguj oznaczenia twardości ołówków od najmniej do najbardziej twardego:

5H, 3H, H, 4H, 2H

8. Podziel przykładowy arkusz papieru A1 na mniejsze i opisz je. Podaj rozmiar arkusza A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wybierz z poniższych prawidłowy opis przygotowania arkusza do wykonania rysunku

technicznego.

a) arkusz należy obramować ramką w odległości 1cm od krawędzi, w lewym dolnym

rogu należy narysować tabliczkę informacyjną,

b) arkusz należy obramować ramką w odległości 0,5 cm od krawędzi, w prawym dolnym

rogu należy narysować tabliczkę informacyjną,

c) arkusz należy obramować ramką w odległości 1cm od krawędzi, w prawym górnym

rogu należy narysować tabliczkę informacyjną,

d) arkusz należy obramować linią cienką przerywaną w odległości 0,5 cm od krawędzi,

w prawym dolnym rogu należy umieścić tabliczkę informacyjną.

10. Narysuj linię punktową zgodnie z zasadami rysunku technicznego.

11. Zwymiaruj rysunek.

12. Narysuj linię wymiarową zakończoną grotem zgodnie z wymogami rysunku

technicznego.

13. Poniższy rysunek przedstawia

a)  rysunek odręczny
b)  kieszeń w podziałce 1:1
c)  rysunek techniczny kieszeni z klapką
d)  szkic do rysunku technicznego

14. W rzucie aksonometrycznym rysowany przedmiot skracamy na osi x:

a) o ¾ długości,
b) o ¼ długości,
c) o ½ długości,
d) nie skracamy.

15. Uzupełnij zdanie.
Na rysunku lub przekroju przedmiotu zarysy i wszystkie widoczne krawędzie wykonuje
się liniami ......................, natomiast krawędzie i zarysy niewidoczne liniami ......................

16. Narysuj symbol kinematyczny hamulca.

17. Jakie widzisz zalety w korzystaniu z komputera w pracy technika odzieżowego?
18. Polecenie ZOOM z programu AutoCAD

a) zmniejsza widziany na ekranie rysunek,
b) zwiększa widziany na ekranie rysunek,
c) wykonuje lustrzane odbicie rysowanego elementu,
d) rysuje okręgi poprzez określenie środka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Sporządzanie rysunków technicznych 311[34].O2.02

pytania

Odpowiedź Odpowiedź Odpowiedź Odpowiedź Punktacja

a b c d

Rozmiary arkusza A4 to
.......................

a b c d

10.

11.

12.

13.

a b c d

14.

a b c d

15. Na rysunku widoku lub przekroju przedmiotu zarysy i wszystkie widoczne

krawędzie wykonuje się liniami ...................................., natomiast krawędzie
i zarysy niewidoczne liniami................................................

16.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. ......................................................................................................................

......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................

18.

a b c d

RAZEM

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. AutoCAD 13 PL; Obsługa programu i podstawy tworzenia dokumentacji technicznej,

Autoryzowane Centrum Szkolenia, Politechnika Łódzka, Instytut Automatyki, 1996

2. AutoCAD

R14;

Podręcznik użytkownika, Autodesk, Inc. lipiec 1997

3. AutoCAD dla modułu ogólnego Użytkowanie komputera. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr w Warszawie, Łódź 1995

3. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999

4. Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1997

5. Czapnik

E.:

Zestaw

ćwiczeń z zakresu komputerowego wspomagania projektowania

6. Czurkowa M.H., Ulawska-Bryszewska J.: Rysunek zawodowy dla szkół odzieżowych.

WSiP, Warszawa 1996

7. Czyżewski H., Stasiak E., Zieliński J.: Technologia odzieży. WNT, Warszawa 1979
8. Easy PC; redakcja: Łański J., Gnitecki R., wydawca Vogel International GmbH, London

1997

9 Fałkowska – Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
10. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
11. Instrukcja: Rysunek techniczny dla przemysłu odzieżowego. Podstawowe symbole

stosowane do opisu rysunków węzłów konstrukcyjnych odzieży

12. Koludo A., Skotnicki St., Wróbel J.: Komputerowe wspomaganie projektowania,

podręcznik dla liceum technicznego. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1996

13. Rutkowski

A.: Części maszyn.. WSiP, Warszawa 1998

14.   PN-80/N-01612 – Rysunek techniczny, format arkuszy
15.  PN-80/N-01610 – Rysunek techniczny, podziałki
16.  PN-80/N-01606 – Rysunek techniczny, pismo
17.  PN-80/N-01616 – Rysunek techniczny, linie rysunkowe
18.  PN-85/M-01119 – Dokumentacja konstrukcyjna, tabliczki rysunkowe
19.  PN-80/N-01608 – Rysunek techniczny, rzutowanie prostokątne
20.  PN-80/N-01619 – Rysunek techniczny, rzutowanie aksonometryczne
21.  PN-79/M-01124 – widoki, przekroje, kłady
22.  PN-82/N-01614 – Rysunek techniczny, wymiarowanie, zasady ogólne