Encyklika Jana Pawła II „Sollicitudo rei socialis”

 
Encyklika  Sollicitudo rei socialis, jest dokumentem społecznego nauczania Kościoła. Warto zaznaczyć, że 
w swoim dziele Jan Paweł II często nawiązuje do encykliki papieża Pawła VI Populorum progressio. Choć 
tekst  napisany  jest  językiem  pełnym  teologicznych  oraz  filozoficznych  zwrotów,  skierowany  jest  on  do 
każdego człowieka. Papież pisze o sprawach, które dotykają nie tylko Chrześcijan, ale i wyznawców innych 
religii, co sprawia, że lektura staje się uniwersalna i warta polecenia bez względu na uczucia religijne danej 
jednostki.

 
Na samym początku już autor zaznacza, iż: ”obecna sytuacja świata z punktu widzenia rozwoju daje 

wrażenie raczej negatywne.” Tymi słowami papież daje czytelnikowi do zrozumienia, że encyklika będzie 
traktowała o problemach m.in. rozwojowych, które w dzisiejszych czasach nie są łatwe do rozwiązania.

Jednym  z  problemów,  jakie  Jan  Paweł  II  porusza,  jest  powiększanie  się  przedziału  pomiędzy 

obszarem  tak  zwanej  rozwiniętej  Północy  a  obszarem  Południa.  Tutaj  podkreślane  jest  zacofanie  tego 
drugiego  obszaru,  na  którym,  nie  zapominajmy  żyje  większa  część  rodzaju  ludzkiego.  Dlatego  też, 
niedopuszczalne jest, aby obfitość dóbr i dostępnych usług na Północy odpowiadała zacofaniu Południa.

Innym  problemem  poruszanym  przez  Błogosławionego  jest  analfabetyzm,  który  nie  wynika  z 

niechęci  czy  lenistwa,  ale  z  niemożności  osiągnięcia  poziomu  wyższego  wykształcenia.  Coraz  częściej 
spotykamy  się  również  z  wyzyskiem  oraz  uciskiem  ze  strony  ekonomicznej,  społecznej,  politycznej  a 
także, co jest szczególnie niepokojące, ze strony religijnej!

Papież  podkreśla,  wydawałoby  się  już  dawno  wyplenioną,  wszechobecność  dyskryminacji.  Mimo 

sporej  ilości  profilaktyki,  poświęconej  tej  tematyce,  ów  problem  nadal  istnieje,  szczególnie  w  swojej 
najbardziej odrażającej formie – dyskryminacji rasowej.
Pozwolę  sobie  w  tym  miejscu  przytoczyć  słowa  Jana  Pawła  II,  które  trafnie  odwołują  się  do  podanych 
problemów: „niedorozwój, którego świadkami jesteśmy w naszych czasach, nie jest jedynie niedorozwojem 
ekonomicznym, ale także kulturowym, politycznym i po prostu ludzkim”.

Na  dalszych  stronach  swojej  encykliki  autor  porusza  także  inne  problemy,  wydawałoby  się  bliższe 

nam,  młodym.  Jednym  z  nich  jest  wszechobecny  niedostatek  mieszkań.  Okazuje  się,  że  nawet  narody 
bardziej  rozwinięte  przedstawiają  smutny  obraz  jednostek  i  rodzin,  które  ledwie  utrzymują  się  przy  życiu, 
bez  dachu  nad  głową  lub  w  pomieszczeniach  bardzo  prymitywnych.  Tutaj  też  nawiązanie  jest  do  jakże 
aktualnej dla Polaków sprawy bezrobocia.

Za  zjawisko  bardzo  niepokojące  polski  błogosławiony  uważa  systematyczne  kampanie  przeciw 

przyrostowi  naturalnemu  podejmowane  z  inicjatywy  rządów.  Takie  działanie,  podkreśla,  jest  nie  tylko 
przeciw tożsamości kulturowej i religijnej ludów, ale także wbrew naturze prawdziwego rozwoju człowieka.

Jan  Paweł  II  nie  pozostawia  jednak  czytelnika  bezradnego,  wobec  tych  wszystkich  problemów 

dotykających naszej codzienności. Jak sam mówi: „Jednak [ta] niezwykle surowa diagnoza nie prowadzi do 
pesymizmu,  a  tym  bardziej  do  rezygnacji  z  działania  na  rzecz  poprawy  świata”.  Jako  początek 
przeciwdziałania wobec powyższych problemów papież podaje  jedność. Stanowi ona kolejne, podstawowe 
wskazanie  encykliki:  „wszyscy  [bowiem]  jesteśmy  naprawdę  odpowiedzialni  za  wszystkich”.  Dalej 
błogosławiony mówi: „dobro, do którego wszyscy jesteśmy powołani, i szczęście, do którego dążymy, nie 
dadzą się osiągnąć bez wysiłku i zaangażowania wszystkich”. Autor podkreśla, że kto przeciwstawiłby się 
współpracy nad rozwojem każdego człowieka- przeciwstawiłby się tym samym woli Stwórcy. Współpraca 
nad  rozwojem  całego  człowieka  i  każdego  człowieka  jest,  bowiem  obowiązkiem  wszystkich  wobec 
wszystkich,  i  powinna  zarazem  być  powszechna  w  całym  świecie:  na  Wschodzie,  Zachodzie,  Północy  i 
Południu”.

Na  koniec  Jan  Paweł  II  podkreśla  rolę  Kościoła  wobec  tego  wszystkiego.  Mówi  on,  iż  „Kościół 

powinien  potwierdzać  wiarę  w  możliwość  przezwyciężenia  przeszkód,  które  przeciwdziałają  rozwojowi 
społecznemu.”  Nie  powinniśmy  zapominać  o  Bożej  obietnicy,  która  gwarantuje,  że  obecna  historia  nie 
pozostaje sama w sobie zamknięta, ale jest otwarta na królestwo Boże.

 

Inne problemy:

[zagrożenie  życia  i  pokoju,  terroryzm,  zagrożenia  wolności  osoby  ludzkiej,  dramat  uchodźców, 
zjawisko handlu bronią, prostytucję, skutki nadużywania środków społecznego przekazu]

 

Mater et Magistra

 
 

Encyklika papieża Jana XXIII traktująca o współczesnych przemianach społecznych skierowana jest 

nie tylko do katolików, ale dla wszystkich ludzi dobrej woli.
Celem  Mater  et  Magistra  było  pokazanie  rozwiązania  na  ówczesne  problemy  na  podstawie  uniwersalnych 
wartości i norm społecznych.

Papież  zwraca  uwagę  na  negatywne  zjawiska  społeczne,  jakimi  są:  przymusowe  i  masowe 

bezrobocie, nędza robotników i ich rodzin, które zmuszone są żyć w warunkach nieodpowiadających 
ludzkiej godności, wielkie bogactwo nielicznych, brak sprawiedliwej płacy, zwiększenie wydatków na 
zbrojenia  i  wreszcie  niesprawiedliwy  podział  dochodu  przedsiębiorstwa  i  dochodu  społecznego.  Jan 
XXIII  nie  pozostawia  nas  samych  z  tymi  problemami,  aby  je  rozwiązać  trzeba,  jak  zaznacza,  trzeba 
postępować  zgodnie  z  kryteriami  sprawiedliwej  i  słusznej  pracy,  którymi  są:  wynagrodzenie  zapewniające 
życie  odpowiadające  godności  człowieka  i  utrzymanie  rodziny,  wydajność  pracy  oraz  pełne  zatrudnienie. 
Papież podkreśla, że płaca ma wymiar osobowy i społeczny, więc jej wysokość nie może być pozostawiona 
wolnej konkurencji lub samowoli silniejszych jednostek gospodarczych. Tutaj autor encykliki zaznacza, że 
na niskie wynagrodzenie za pracę wpływają między innymi nowe metody produkcji przemysłowej.

Encyklika Mater et Magistra nie poprzestaje tylko na problemach gospodarczych, ale porusza także 

te, które dotyczą rolnictwa.
Pierwszym  problemem  jest  migracja  ludzi  ze  wsi  do  miejsc  gęściej  zaludnionych  (między  innymi  ze 
względu na dostęp do nauki, osiągnięcia techniki czy niski poziom życia).
W  tym  wypadku  Jan  XXIII  podkreśla  godność  pracy  na  roli,  jej  znaczenie  (m.in.  zapewnianie  żywności) 
a  także  obowiązek  państwa  pomocy  rolnikom  przez  sprawiedliwą  i  słuszną  politykę  podatkową,  tanie 
kredyty, ubezpieczenia płodów rolnych i rolników z ich rodzinami. Papież dodaje, że warto by było również 
zapewnić ochronę cen produktów rolnych oraz umożliwić rolnikom wykształcenie i uzyskanie kwalifikacji 
zawodowych.

Papieska  encyklika  już  wtedy  podkreślała  dysproporcję  pomiędzy  uprzemysłowionymi  krajami 

Północy  a  rolniczymi  krajami  Południa.  Wiąże  się  to  ściśle  z  wysoką  kulturą  rolną  w  „pierwszym 
świecie” a prymitywną w „trzecim”. By rozwiązać ten problem Jan XXIII zaznacza potrzebę racjonalnej 
polityki  pomocy  krajów  bogatych  oraz  zaprzestanie  zagrażającego  ludzkości  wyścigu  zbrojeń,  co 
umożliwiłoby przeznaczenie części środków na rozwój krajów biednych.

Na  koniec  w  swojej  encyklice  papież  podkreśla  znaczenie  porządku  moralnego,  postępu 

gospodarczego  i  społecznego  osiągniętego  przez  współpracę  między  państwami  i  wzajemne  zaufanie  oraz 
poszanowanie praw, godności i życia każdego człowieka.
Mater et Magistra kończy życzeniem „by po ustanowieniu słusznego porządku społecznego narody żyły w 
dobrobycie, radości i pokoju”.
 
 
[inne problemy: niedostatek żywności i dóbr konsumpcyjnych, nędza głód, ukierunkowanie na wyścig 
zbrojeń, dysproporcja między liczbą ludności a środkami utrzymania]
 
 

Encyklika Centesimus annus.

 (Setny rok, Setna rocznica) Papież napisał dla uczczenia setnej rocznicy 

pierwszej encykliki społecznej: Rerum novarum Leona XII.  Powstała w związku z załamaniem się systemu komunistycznego.
Nie  bez  znaczenia  jest  data  jej  ogłoszenia  1  maja  1991  –  dokument  powstał  wkrótce  po  bezkrwawej  rewolucji  „Solidarności”, 
która doprowadziła do upadku komunizmu w całym bloku sowieckim.
Obie  encykliki  :  Rerum  novarum  oraz  Centesimus  annus  tworzą  swoistą  klamrę,  która  spina  rozdzielające  je  stulecie.  Rerum 
novarum  została  ogłoszona,  gdy  pod  wpływem  socjalistycznej  ideologii  dochodziło  do  rozejścia  się  świata  robotników  a 
Kościołem, a Centessimus annus – kiedy dzięki zrywowi robotników doszło do ostatecznego rozprawienia się z systemem, który 
powstawał  100  lat  wcześniej.  Po  100  latach  rozprawiono  się  z  systemem  ateistycznym  w  sposób  i  poprzez  ludzi,  dla  których 
wartości religijne były na pierwszym miejscu.

We  wprowadzeniu  podkreśla  znaczenie  pontyfikatu  Leona  XIII  i  encykliki  Rerum  novarum.  Zachęca  do  "odczytania  na  nowo" 
Rerum novarum w kontekście zmieniającch się znaków czasów.

W rozdziale I raz jeszcze podkreśla przełomowość encykliki Leona XIII, zarysowuje okoliczności w jakich powstała. Przypomina 
narastające  sprzeczności  klasowe,  akceptację  własności  (krytyka  marksizmu),  konieczność  godnego  wynagradzania  i  -  co 
oczywiste - prawo do nieskrępowanego wykonywania obowiązków religijnych.

W  rozdziale  II  Przekonuje,  że  Leon  XIII  już  w  końcu  XIX  w.  dostrzegł  konieczność  upadku  socjalizmu  prawie  wiek  później. 
Krytykuje materialistyczne widzenie świata przez socjalizm, a także brak personalizmu w pojmowaniu roli jednostki (jednostka 
jedynie "trybikiem w machinie"). Taka koncepcja nie daje wg Papieża możliwości stworzenia zdrowego społeczeństwa z powodu 
nieustannego wyobcowania jednostki.
Głównym  tematem  encykliki  jest  związek  pomiędzy  przemocą,  a  ateizmem.    Papież  pokazuje  i  ostrzega,  że  totalitaryzm  może 
pojawiać się i w demokracjach, w których zaniedbuje się wartości religijne: w 13 rozdziale pisze: Negacja Boga pozbawia osobę 
jej fundamentu, a w konsekwencji prowadzi do takiego ukształtowania porządku społecznego, w którym ignorowana jest godność 
i odpowiedzialność osoby.
W rozdziale III opisuje znaczenie roku 1989 i przemian, jakie zaszły w Europie, ale także na innych kontynentach. Podkreślając 
rolę Kościoła w tych przemianach
Pisze: Wydawało się, że porządkiem europejskim, który wyłonił się z drugiej wojny światowej, mogła wstrząsnąć jedynie kolejna 
wojna  światowa.  Tymczasem  został  on  przezwyciężony  wysiłkiem  ludzi,  którzy  nie  uciekali  się  do  przemocy,  zaś  odmawiając 
konsekwentnie  ustąpienia  przed  potęgą  siły,  zawsze  umieli  znaleźć  skuteczne  formy  świadczenia  o  prawdzie.  Taka  postawa 
rozbroiła przeciwnika, gdyż przemoc musi się zawsze usprawiedliwiać kłamstwem, przybierając fałszywe pozory obrony jakiegoś 
prawa czy odpowiedzi na czyjąś groźbę.” Upadek komunizmu traktuje jako empiryczny dowód, że nawet w starciu z silniejszym 
przeciwnikiem, który nie czuje się związany zasadami moralnymi, ostateczne zwycięstwo przypadnie tym, którzy stoją po stronie 
dobra i prawdy.
Uważa, że czynnikiem decydującym o upadku systemu był jego programowy ateizm. Stosunkowo łatwe i bezkrwawe zwycięstwo 
łączy z zawierzeniem Bogu i wartościom chrześcijańskim (rzeczywisty wpływ Opatrzności).
Wśród przyczyn upadku komunizmu Papież wylicza również niesprawność gospodarki, która była pogwałceniem praw człowieka 
do inicjatywy, do własności i do wolności w dziedzinie ekonomicznej. 
Wolny rynek jest najbardziej skutecznym narzędziem wykorzystywania zasobów i zaspokajania potrzeb.

 

ENCYKLIKI SPOŁECZNE

(gr.enkyklos-okólnik)
Encykliką  nazywamy  rodzaj  urzędowego  pisma  papieża,  skierowanego  do  całego  Kościoła,  a  dotyczącego  spraw  doniosłej 
wagi  zarówno  dla  wspólnoty  wiernych,  jak  i  dla  całej  ludzkości.  Tytuły  swe  encykliki  przyjmują  od  pierwszych  słów  ich 
łacińskiego tekstu. Niektóre z encyklik, zwłaszcza te poświęcone w całości nabrzmiałym problemom życia społecznego, zwykło 
się  współcześnie  nazywać  encyklikami  społecznymi.  To  właśnie  one  od  czasów  Jana  XXIII,  a  ściślej  od  encykliki  Pacem  in 
terris, adresowane są także do wszystkich ludzi dobrej woli.Każda encyklika ma na celu utrzymanie w Kościele jedności wiary 
i  przekonań,  służy  wyjaśnieniu  kwestii  spornych,  wskazuje  kierunek  rozwoju  doktryny  chrześcijańskiej,  a  także  zawiera  pewne 
pouczenia  (por.  Encyklopedia  katolicka,  Lublin  1983).  Encykliki  społeczne  są  zaś  przede  wszystkim  autorytatywną  wykładnią 
nauki  społecznej  Kościoła.  Przyjęło  się  powszechnie  za  pierwszą  encyklikę  społeczną  uważać  encyklikę  Leona  XIII  o  kwestii 
robotniczej, zaczynającą się od słów Rerum novarum (1891). Następnie wśród encyklik społecznych wymienia się: Quadragesimo 
anno  (1931)  Piusa  XI;  wspomniane  już  Mater  et  Magistra  (1961)  i  Pacem  in  terris  (1963)  Jana  XXIII;  Populorum  progressio 
(1967) Pawła VI; oraz Laborem exercens (1981) i Sollicitudo rei socialis (1987) i Centesimus annus (1991) Jana Pawła II.

Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła II O pracy ludzkiej 

Laborem exercens.

Encyklika  „o  pracy  ludzkiej”:  Laborem  exercens,  podpisana  została  14  września  1981  r.  w  90.  rocznicę  ogłoszenia  encykliki 
Rerum novarum Leona XIII. Encyklika początkowo miała się ukazać w 90. rocznicę Rerum novarum, które ogłoszone zostało 15 
maja 1891 r., lecz z powodu zamachu na papieża ukazała się pół roku później.

 i jest pierwszą z trzech wielkich encyklik społecznych Jana Pawła II (kolejne to: Sollicitudo rei socialis i Centessimus annus).
Tematyka  tych  encyklik  koncentruje  się  wokół  prymatu  osoby  ludzkiej,  na  ważność  którą  J.P  II  wskazuje  już  w  pierwszej 
swojej  encyklice:  Redemptor  hominis,  w  której  pisze:  człowiek  jest  pierwszą  i  podstawową  drogą  Kościoła.  We  wstępie  papież 
podkreśla, że encyklikę chce poświęcić nie tyle pracy, ile człowiekowi w kontekście jego pracy.
Czytamy:  pragnę  niniejszy  dokument  poświęcić  właśnie  pracy  ludzkiej,  a  bardziej  jeszcze  poświęcić  człowiekowi  w  kontekście 
pracy.
Laborem  exercens  podkreśla  znaczenie  pracy  w  życiu  człowieka  i  określa  zależności  pomiędzy  człowiekiem  a  wykonywaną 
pracą.
(Nie jest bez znaczenia fakt, że  Laborem exercens ukazała się w rok po wydarzeniach z sierpnia 1980 roku, które były zrywem 
Polaków do walki o godność człowieka i o godność pracy.
Również na podjęcie tematu pracy i związanych z nią nadużyć miała I pielgrzymka JPII do Ameryki Łacińskiej w 1978r.
Autor już w pierwszym zdaniu przedstawia swój wyraźny pogląd na pracę i na jej związek z człowiekiem: z pracy swojej człowiek 
ma  pożywać  chleb  codzienny  oraz  dodaje,  że  poprzez  pracę  człowiek  ma  przyczyniać  się  do  ciągłego  rozwoju  nauki,  techniki, 
podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa.
Uważa, że jest czymś niedopuszczalnym, żeby ktoś inny bogacił się z pracy drugiego człowieka, i wyzyskując go prowadził do 
jego nędzy. To niszczy godność pracownika – co jest niedopuszczalne.
Bo praca przeciwnie: Ma wyrażać godność człowieka. 
Poprzez  pracę  człowiek  ma  udział  w  stwarzaniu  świata  przez  Boga.  Praca  jest  realizowaniem  zadania  postawionego  przed 
człowiekiem: czynić sobie ziemię poddaną.

Kościół dostrzega, że pracownik jest twórcą – homo creator –. Ma udział w kreatywności Boga. W swojej pracy jest obrazem 
Boga.
Zasadniczą tezą encykliki Laborem exercens jest stwierdzenie, że człowiek jest podmiotem pracy (nigdy zaś jej przedmiotem) 
i  nie  może  być  traktowany  przez  pracodawcę  jako  towar  lub  anonimowa  siła  robocza.  Praca  nie  może  służyć  jedynie 
powiększaniu zysku – ma służyć dobru i rozwojowi pracownika.

Papież rozróżnił pojęcie pracy w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. Zgodnie z jego wykładnią, właściwym podmiotem 
pracy jest sam człowiek, a przedmiotem powinny być rzeczy, którymi człowiek tę pracę wykonuje np. technika, różnego rodzaju 
narzędzia. Technika jest sprzymierzeńcem człowieka, zauważa Jan Paweł II, ale przestrzega, że niewłaściwie pojmowana może 
stać się jego przeciwnikiem, czyniąc pracownika swoim niewolnikiem i przyczyniając się do bezrobocia.

 

Robotnik wkłada samego siebie w swoją pracę i dlatego efekty jego pracy nie są już tylko martwymi przedmiotami, ale ludzkimi 
przedmiotami.
Praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy.
Papież mówi o godności i wartości człowieka twórcy  – homo creator – uczynionego na obraz Boga, i o tym, jakie to przynosi 
dobro jego rodzinie, społeczeństwu, państwu.
Człowiek,  który  pracuje  w  firmie,  przedsiębiorstwie  nie  może  mieć  poczucia,  że  jedynie  jest  wykorzystywany  dla  zysku 
właściciela firmy. Jako część i ważne ogniwo tej firmy powinien czuć się, że jest współwłaścicielem firmy.
W  wolnym  społeczeństwie  nie  można  zmusić  nikogo  do  dobrego  wykonywania  pracy,  do  tego  by  ludzie  dali  z  siebie  to,  co 
najlepsze
Człowiek musi odczuwać sens swojej pracy. To, że jego wysiłek nie idzie na marne.
W  pracy  nie  chodzi  o  wyzwolenie,  ale  o  tworzenie,  czyli  uczestnictwo  w  kreatywności  Boga  i  czynienie  świata  lepszego, 
bardziej ludzkiego, miejsca, w którym ludzie traktowani są odpowiednio do swojej godności.
Praca  musi  sprawiać  radość  człowiekowi.  Takie  cechy  jak  kreatywność  i  wynalazczość  dawały  radość  chrześcijanom  i  to  w 
znacznej mierze przyczyniło się do gwałtownego wzrostu naszej kultury. Do takiego stanu rzeczy przyczyniły się dwa elementy: 
uznanie tego, że praca jest dobra, oraz przekonanie, że nie jest naruszeniem Bożego porządku, a wręcz przeciwnie, rozszerzeniem 
kreatywności Boga i zaangażowaniem w dzieła Boże.

 

Definiuje pracę:
Praca oznacza każdą działalność, jaką człowiek spełnia, bez względu na jej charakter i okoliczności.

 

 

Komunizm  krytykowany  był  przez  Watykan  dosyć  wcześnie

,  bo  już  przez  Piusa  IX  w  1864w 

encyklice  „Quanta  Cura”  wraz  z  dołączonym  do  niej  tzw.  ”Syllabusem”  czyli  spisem  błędów  cywilizacji  współczesnej 
potępionych przez Kościół. Encyklika Quanta Cura potępiała 16 doktryn które nie mogły zostać zaakceptowane przez Kościół, w 
tym właśnie komunizm. Leon XIII w encyklice „Rerum Novarum” (1891) zawarł zdecydowaną krytykę socjalizmu (komunizmu) 
jako rozwiązania fałszywego. Twierdził, że własność wspólna jest szkodliwa dla robotnika (wynika z zazdrości), jest ponadto ten 
pogląd niesprawiedliwym; zadaje bowiem gwałt prawnym właścicielom, psuje ustrój państwa i do głębi wzburza społeczeństwo, 
sprzeciwia  się  prawu  natury,  szkodzi  rodzinie  (własność  gwarantuje  i  pobudza  jej  rozwój),  wreszcie  wprowadzenie  własności 
wspólnej  grozi  społecznym  rozstrojem  gdyż  wzmaga  a  nie  redukuje  zawiści,  niszczy  bodźce  do  dobrej  pracy  i  jednostkowe 
talenty.  W  konsekwencji  prowadzi  do  powszechnej  niedoli  i  ogólnego  zamieszania  w  państwie  powodując  ucisk  i  niewolę 
obywateli.Papież  Pius  XI  w  encyklice  „Quadragesimo  Anno”  łagodniej  ocenił  socjalizm  reformistyczny.  Jednak  nie  zgodził 
się  na  akceptowanie  go  przez  katolików,  albowiem  jego  pogląd  na  społeczeństwo  różni  się  zasadniczo  chrześcijańskiego 
poglądu. Pełnej krytyce komunizm został poddany przez Piusa XI w encyklice „Divisi Redemptoris” (1937). W dokumencie tym 
sprawą  pierwszej  wagi  był  ateizm  i  agresywna  antyreligijność  komunizmu.  Materializm  marksistowski  sprowadzał  świat  tylko 
i  wyłącznie  do  materii  i  odmawiał  udziału  w  nim  jakichkolwiek  elementów  duchowych.  "Nieuchronność  dziejowa"  zmierza 
do  syntezy  społeczeństwa  klasowego.  Drogą  do  tego  miałaby  być  walka  klasowa,  która  zaostrzona  ten  proces  przyśpieszy. 
Takie  pojmowanie  świata  przez  komunistów  było  nie  do  przyjęcia  ze  względu  na  szerzenie  nienawiści  i  szału  zniszczenia. 
Komunizm prowadzi według papieża do zniewolenia człowieka i oderwanie go od fundamentu moralnego skazując go na pastwę 
ślepych  namiętności.  Jednostka  jest  pozbawiona  nie  tylko  własności  ale  i  praw,  staje  się  podporządkowana  władzy  innych 
ludzi.  W  społeczności  wszyscy  mają  być  równi,  co  zdaniem  Piusa  XI  niszczy  wszelki  autorytet,  tak  potrzebny  na  przykład  w 
rodzinie.  Rodzinę  krzywdzi  się  i  w  ten  sposób,  że  odrywa  się  od  niej  wychowanie  dzieci,  które  może  być  tolerowane  o  tyle,  o 
ile  jest  prowadzone  w  imieniu  społeczności  i  zgodnie  z  jej  wolą.  Bezwzględne  potępienie  komunizmu,  socjalizmu,  marksizmu 
było  niezmienne  w  nauczaniu  Kościoła.  Pius  XII  wielokrotnie  powracał  do  zakazu  współpracy  katolików  z  komunistami.  W 
przemówieniu  radiowym  z  24  XII  1942  Pius  XII  wskazując  na  konieczność  sprawiedliwego  ładu  społecznego,  potwierdził  raz 
jeszcze, że ...posługując się zawsze pobudkami religijnymi, Kościół potępił różne systemy marksistowskiego socjalizmu i dzisiaj 
je również potępia, jako ze jest to jego trwałym prawem i obowiązkiem, chronić ludzi przed prądami i wpływami, które narażają 
na niebezpieczeństwo ich wieczne zbawienie…

 
 
 

Postawy  Watykanu,  a  zwłaszcza  papieża  Piusa  XII,  wobec  nazizmu  i  zbrodni 
holokaustu podczas II wojny światowej wracają jak bumerang i pomimo upływu czasu 
nadal jest to bardzo drażliwy temat.

Papież  Pius  XI  otwarcie  piętnował  nazizm  i  wzywał  do  zaprzestania  prześladowań  Żydów.  Wielu  katolików  zginęło,  ratując 
Żydów. Mimo to w opinii publicznej na Kościele katolickim ciąży piętno antysemityzmu.
Jak wyglądały Niemcy podczas narastania terroru nazistowskiego tuż przed wybuchem II wojny światowej? Zobaczmy.
1936 Nasilenie akcji usuwania krzyży z sal szkolnych. Papież Pius XI przewiduje, że władcy III Rzeszy doprowadzą nie tylko do 
światowej katastrofy, ale także umożliwią ekspansję komunizmu, zaczynając od Europy Środkowej.
1937  Potępienie  nazizmu  w  encyklice  Mit  brennender  sorge  ("Z  palącą  troską").  Papież  przeciwstawia  w  niej  naukę  Kościoła 
ideologii rasistowskiej, a także panteistycznym wierzeniom popularnym wśród dostojników nazistowskich. Encyklika, ogłoszona 
mimo zakazu gestapo w 11,5 tys. katolickich parafii na terenie III Rzeszy, prowokuje Goebbelsa do zapisania w dzienniku:
Teraz księża będą musieli poznać nasz porządek i naszą nieustępliwość.
Rząd niemiecki wysyła notę protestacyjną, oświadczając, że uważa encyklikę za złamanie konkordatu. Rozpoczyna się nagonka 
na  kapłanów.  W  obozie  w  Dachau  zostanie  uwięzionych  447  kapłanów,  z  czego  411  katolickich  (mimo  faktu,  że  katolicy 
stanowili  jedynie  1/3  ludności  Niemiec).  W  refrenie  piosenki  hitlerowskich  oddziałów  szturmowych  Sturm  Abteilung  pojawiają 
się słowa:
Towarzysze z oddziałów szturmowych, wieszajcie Żydów, stawiajcie księży pod ścianę.
Papież Pius XI wydaje encyklikę Divini Redemptoris potępiającą komunizm.
W kościele Notre Dame w Paryżu kard. Pacelli mówi o Niemcach:
Szlachetny i potężny naród, który źli pasterze sprowadzili na manowce ku ideologii rasy.
Papież Pius XI mówi delegacji niemieckiego episkopatu:
Celami i metodami narodowi socjaliści niczym nie różnią się od bolszewików. Powiedziałbym to nawet panu Hitlerowi.
1938 Papież Pius XI wypowiada słynne zdanie wobec grupy belgijskich pielgrzymów:
Antysemityzm jest niedopuszczalny; duchowo wszyscy jesteśmy Semitami.
Kard.  Innitzer  z  Wiednia  wita  wiernopoddańczą  deklaracją  wkraczającego  Hitlera.  Każe  także  bić  w  dzwony  i  wywiesić 
faszystowskie flagi. Zdarzenie to będzie później przywoływane przez krytyków jako rzekomy "dowód" sprzyjania Hitlerowi przez 
Kościół. Natychmiast zostaje wezwany do papieża i zmuszony do podpisania publicznego sprostowania.
Watykan na łamach "L'Osservatore Romano" określa czołowy tekst antysemickiej propagandy tzw. Protokoły Mędrców Syjonu 
jako "niewątpliwy falsyfikat".
Ambasador Polski przy Watykanie relacjonuje rozmowę z ambasadorem niemieckim:
Mój kolega niemiecki mówił z desperacją o grubiańskim tonie Watykanu wobec Hitlera i jego rządu tak w oficjalnych notach, jak 
i w rozmowach. Kard. Pacelli, czy amerykański kard. Mundelein, czy też "L'Osservatore Romano", wszyscy używają najbardziej 
obraźliwych zwrotów.
Watykan włącza się do akcji ratowania Żydów niemieckich - do wybuchu wojny Stowarzyszenie św. Rafaela i niemiecki Caritas 
zdążą  zorganizować  wyjazd  ponad  200  tys.  Żydów  i  konwertytów  za  granicę.  Próby  zorganizowania  wyjazdów  napotykają 
sprzeciw ze strony rządów Anglii i Irlandii - stąd przyjęty zostaje kierunek na Brazylię i Argentynę. Stany Zjednoczone przyjęły 
zaledwie 21 tys. osób.
"L'Osservatore  Romano"  publikuje  obszerne  krytyczne  sprawozdanie  z  "Nocy  Kryształowej".  Bernard  Lichtenberg,  proboszcz 
katedry berlińskiej, dzień po tym wydarzeniu publicznie modli się za Żydów. Zginie za to w Dachau.
Papież Pius XI poleca katolickim uniwersytetom opracowanie zagadnienia: "Rasizm jako błąd teologiczny".
1939  Tuż  przed  śmiercią  Pius  XI  wygłasza  kazanie  piętnujące  faszyzm.  2  marca  kard.  Pacelli  zostaje  wybrany  na  papieża  i 
przyjmuje imię Piusa XII. Następnego dnia niemiecki dziennik "Berliner Morgenpost" wymownie skomentuje ten wybór: 
Niemcy  w  ogóle  nie  cenią  sobie  wyboru  kard.  Pacellego,  gdyż  jako  biskup  i  kardynał  stale  sprzeciwiał  się  narodowemu 
socjalizmowi.
W  maju  grupa  protestanckich  teologów  zakłada  Instytut  Odżydzania,  stawiający  sobie  za  cel  "oczyszczające"  zmiany  w  Biblii. 
Wydaje  on  Księgę  wiary  niemieckiej,  zawierającą  nowe  przykazania  (np.  "Dbaj  o  czystość  krwi"  czy  "Czcij  Führera  i  mistrza 
swego").
1 września wybucha wojna. Już w październiku zostaje ogłoszona encyklika Summi Pontificatus potępiająca jej rozpętanie. Papież 
wyraża  także  współczucie  i  łączność  z  napadniętym  przez  Niemców  narodem  polskim.  Mimo  deklaracji,  iż  -  posłuszny  swojej 
roli  -  zwraca  się  do  obu  stron.  Papież  we  wspomnianej  wyżej  encyklice  przywołuje  cytat  "nie  ma  Greka  ani  Żyda",  używając 
słowa "Żyd" w kontekście odrzucenia rasizmu. Przestrzega też przed teoriami nazistowskimi, widząc w nich zapowiedź "godziny 
ciemności". Tygodnik "New York Times" na pierwszej stronie tak komentuje tekst encykliki:
Papież potępia dyktatorów, gwałcicieli traktatów, rasizm.
Była ona na tyle jednoznaczna, że alianckie samoloty zrzucały ją na Niemcy w celu wzniecenia nastrojów antynazistowskich
Niektóre źródła podają, że podjęto próbę egzorcyzmowania Hitlera na odległość.
Papież  włącza  się  w  uzgodnienia  pomiędzy  opozycją  antyhitlerowską  a  Anglią  i  Francją.  Stolica  Apostolska  angażuje  pomoc 
uciekinierom, otwierając dla nich swoje placówki na całym świecie, nawet w tak egzotycznych miejscach, jak Szanghaj czy Haiti.

 
 
 

Działalność  misyjna  Kościoła  w  epoce  najnowszej.  „Ad  gentes 

divinitus”

„Ad gentes divinitus” jest dekretem soboru watykańskiego II ogłoszonym przez papieża Pawła VI w 

roku 1965, 18. Listopada. Dekret ten dotyczy działalności misyjnej Kościoła. 

W dekrecie umieszczone są rozdziały dotyczące zasad doktrynalnych, dzieła misyjnego, Kościołów 

partykularnych,  misjonarzy,  organizacji  działalności  misyjnej  oraz współpracy.  Pierwszy  rozdział  zawiera 

informacje  o  podstawie  działań  misyjnych.  Stwierdza  się  tu,  że  Kościół  pielgrzymujący  jest  Kościołem 

misyjnym  ze  swej  natury  –  bierze  początek  z  misji  Syna  i  Ducha  Świętego.  Chrystus  został  posłany 

jako  misjonarz  –  najpierw  on  był  głoszącym  później  stał  się  głoszonym.  Przejście  to  nastąpiło  w  dniu 

Pięćdziesiątnicy,  kiedy  to  Duch  Święty  został  posłany  by  prowadzić  Kościół  w  uświęcaniu  i  głoszeniu 

go. Misjonarzem jest każdy należący do Kościoła – czy to wyjeżdżając tam, gdzie potrzeba misjonarzy, czy 

też pozostając w granicach kraju i dając sobą i swym życiem świadectwo, darząc się miłością i szacunkiem. 

Celem misji powinno być budowanie jedności pomimo rozproszenia. Misja to konkretne i celowe działania, 

których źródłem jest Chrystus – nie można mówić o misji w oderwaniu od Boga. Dzieło misyjne ma miejsce 

między pierwszym a ponownym przyjściem Chrystusa na świat – zanim to nastąpi, Ewangelia powinna być 

głoszona wszystkim narodom.

W  rozdziale  drugim  –  „Dzieło  misyjne”  –  wskazywane  są  środki  do  osiągnięcia  celu:  świadectwo 

chrześcijańskie  (aby  dawanie  go  było  skuteczne  misjonarze  muszą  włączyć  się  w życie  społeczności  w 

której  pracują,  szanować  ich  i  kochać,  brać  udział  w  ich  życiu  społecznym  i  kulturowym),  głoszenie 

Ewangelii  i  zgromadzenie  ludu  Bożego  (stopniowo  wtajemniczać  ludzi  w  życie  wiary,  liturgii  i  miłości 

Ludu Bożego, o co powinni się troszczyć nie tylko kapłani czy katechiści, ale również wszyscy wierni – w 

tym  rodzice  chrzestni),  tworzenie  społeczności  chrześcijańskiej  (rodziny  wspierane  przez  szkoły  oraz 

stowarzyszenia  i  wspólnoty,  pielęgnowanie  ducha  ekumenizmu,  powoływanie  urzędów  –  kapłanów, 

diakonów, katechistów, Akcji Katolickiej, zakonów czy też krzewieni życia kontemplacyjnego).

Rozdział trzeci nosi nazwę „Kościoły partykularne”. Podkreślona jest tu rola, jaką odgrywa jeszcze 

nie do końca rozwinięta struktura kościelna, biskupi, księża i zakonnicy. Poruszana jest tu również kwestia 

wsparcia finansowego Kościołów lokalnych, a także to, że Kościół winien kierować się nie tylko w stronę 

swoich wiernych, ale także próbować dotrzeć do tych, którzy nie wierzą w Boga. 

W  czwartym  rozdziale  –  „Misjonarze”  –  poruszana  jest  kwestia  powołania  jednostek  do  roli 

misjonarzy  przez  Pana.  Misjonarz  do  swej  roli  musi  być  powołany,  aby  mógł  ją należycie  wypełniać, 

rozpoczęcie dzieła powinno być poprzedzone przygotowaniem przez specjalną formację duchową i moralną. 

Potrzebne  są  również  różnego  rodzaju  studia,  instytucje  czy  też  fakultety  mające  na  celu  kształcenie  i 

przygotowywanie osób chętnych do roli misjonarzy. 

„Organizacja  działalności  misyjnej”  (rozdział  piąty)  –  określone  są  tu  zadania  Synodu  Biskupów 

(który  ma  szczególnie  uwzględniać  sprawę  misji)  i  Kongregacji  Rozkrzewiania  Wiary  (która  ma 

koordynować  i  prowadzić  dzieło  misyjne  oraz  współpracę  misyjną  bez naruszania  czyichkolwiek  praw, 

popierać  powołania,  udzielać  informacji  o  misjach,  troszczyć  się  o  misjonarzy  i  adekwatnie  przydzielić 

ich  do  terenów,  gdzie  ich  obecność  jest  potrzebna  oraz  gromadzić  środki  i  dobrze  nimi  zarządzać  w  celu 

polepszania  efektów  działalności  misyjnej).  Wraz  z  Sekretariatem  dla  Jedności  Chrześcijan  Kongregacja 

Rozkrzewiania Wiary powinna szukać możliwości dla współpracy z innymi chrześcijańskimi wspólnotami. 

Kongregacja jawi się tu jako organ administracyjny i równocześnie kierowniczy w kwestii duszpasterstwa 

misyjnego,  a  w  kierownictwie  tym  powinni  brać  udział:  biskupi  na wniosek  Konferencji  Biskupów, 

kierownicy  Instytutów  i  Dzieł  Papieskich  (sposób  i  zakres  wyznaczany  przez  Biskupa  Rzymskiego). 

Kongregacja  powinna  mieć  stałe  wsparcie  fachowców.  Biskupi  powinni  natomiast  tworzyć  Rady 

Duszpasterskie, które składać się mają z delegatów osób świeckich, duchownych i zakonników. Konferencje 

Biskupów  na  swych  zebraniach  powinny  zajmować  się  zagadnieniami  ważniejszymi  i  ogólniejszymi, 

nie zapominając  przy  tym  o  sytuacji  lokalnej.  Tworzone  być  powinny  dzieła  służące  dobru  ogółu  - 

seminaria,  szkoły  wyższe  i  techniczne,  ośrodki  duszpasterskie,  katechetyczne  i liturgiczne,  jak  również 

ośrodki  społecznego  przekazywania  myśli,  itp.  Działalność  instytucji  i  stowarzyszeń  kościelnych  powinna 

podlegać  miejscowemu  ordynariuszowi  w kwestiach  związanych  z  działalnością  misyjną.  Instytucje 

te  i  stowarzyszenia  mają  dążyć  do  porozumienia  między  sobą  –  pojawia  się  tu  Konferencja  Zakonów. 

Podkreślana jest także rola wykształcenia pracowników tychże organizacji. 

Ostatni,  szósty  rozdział  („Współpraca”)  zawiera  informacje  odnośnie  tego,  jak  potrzebna 

jest  współpraca  między  ludźmi  świeckimi,  duchownymi,  misjonarzami,  władzami  narodowymi  i 

międzynarodowymi w celu poprawienia skuteczności dzieła misyjnego.

 

Komisja Episkopatu ds. Misji

1

 powołana została 6 sierpnia 1966 roku podczas zebrania plenarnego 

Episkopatu  Polski.  Komisja  ma  na  celu  wspieranie  Kościołów  lokalnych,  zgromadzeń  lokalnych,  a  także 

Papieskich Dziełach Misyjnych w działalności na rzecz misji.

Członkami  Komisji  są  biskupi,  natomiast  przez  Konferencję  Episkopatu  Polski  jest  wybierany  jej 

przewodniczący, kadencja komisji trwa 5 lat, jej praca może być przedłużona, a Komisję w ramach jej prac 

mogą wspomagać w charakterze konsultorów z głosem doradczym osoby duchowne, zakonne i świeckie.

Głównymi zadaniami Komisji są: zbieranie funduszy, uświadamianie społeczeństwa w temacie misji, 

koordynacja działalności misyjnej oraz wspieranie misjonarzy.

Według  danych  dostępnych  na  stronie  internetowej  Komisji  Episkopatu  Polski  ds.  Misji

2

  2121 

misjonarzy  pochodzących  z  Polski  pracuje  aktualnie  w  94  krajach.  Jest  na  całym  świecie  48  misjonarzy 

polskich świeckich. Na misję wyjeżdżają najczęściej do Afryki i Ameryki Łacińskiej. 

Możliwe są następujące formy pomocy dla misji: zamówienie intencji mszalnej, modlitwa, wsparcie 

materialne. Podejmowane projekty (dzieli się je na cztery kategorie: medyczne, edukacyjne, charytatywne i 

ogólne) w zakresie działalności misyjnej mają na celu: pomoc w poprawie bytu lokalnej ludności, budowa 

1

 

http://www.misje.pl

 [data dostępu: 29.12.2012]

2

 

http://www.misje.pl

 [data dostępu: 29.12.2012]

różnych ośrodków (zdrowia, szkół, bibliotek, etc.), wsparcie biednych i chorych, poprawa funkcjonowania 

istniejących już ośrodków, budowa kaplic i Kościołów, etc.

W  działalności  misyjnej  dużą  rolę  odgrywa  Dzieło  Pomocy  „Ad  Gentes”

3

.  Do  jego  celów  należą: 

wspieranie polskich misjonarzy, działalności charytatywnej, społecznej i kulturowej na terenach misyjnych, 

gromadzenie  i  upowszechnianie  rzetelnych  materiałów  na temat  działalności  misjonarzy,  prowadzenie 

animacji misyjnej, wspieranie działalności na rzecz rozwoju na terenach misyjnych.

Cele  te  Dzieło  Pomocy  „Ad  Gentes”  realizuje  poprzez  świadczenie  bezpośredniej  pomocy 

finansowej, rzeczowej i organizacyjnej w zakresie: budowy kościołów i kaplic, prowadzenia ewangelizacji, 

działalności placówek pożytku publicznego, szkoleń misjonarzy, leczenia misjonarzy czy organizowania ich 

wypoczynku, organizowania konferencji dotyczących dzieła misyjnego.

Źródła  finansowe  stosowane  przez  Dzieło  Pomocy  „Ad  Gentes”  to:  zbiórki,  dotacje,  indywidualne 

ofiary, darowizny i inne.

Centrum  Formacji  Misyjnej

4

  to  specjalny  ośrodek  formacyjny  powstały  na  terenie  Polski 

(Warszawa) w roku 1984 z inicjatywy Episkopatu Polski ds. Misji. Konieczność powstania takiej formacji 

wynikała z coraz większej ilości kandydatów na misjonarzy, których trzeba było wyszkolić i przygotować 

do  pracy,  której  mieli  się  podjąć.  Początkowo  odbywały  się  tu  jedynie  kursy  językowe  i  konferencje 

duchowne, z czasem jednak nastąpił rozwój. Do zadań Centrum Formacji Misyjnej należą:

- formacja duchowa,

- formacja intelektualna (lektoraty, wykłady misjologiczne i wykłady z medycyny tropikalnej),

- weryfikacja kandydatów.

MIVA

5

  to  „Stowarzyszenie/Organizacja  na  Rzecz  Misyjnych  Środków  Transportu”.  Motto  MIVy 

brzmi:  „Obviam  Christo”  („niesiemy  Chrystusa”).  Celem  MIVA  jest  pomoc  w zdobywaniu  i  zakupie 

środków transportu bardzo często niezbędnych w pracy misjonarzy. Środki transportu umożliwiają dotarcie 

do odległych kościołów, transport chorych, ratowaniu ofiar klęsk żywiołowych, budowaniu kościół, szkół, 

placówek medycznych.

 

3

 

http://adgentes.misje.pl

 [data dostępu: 29.12.2012]

4

 

http://www.cmf1.home.pl/cfm/

 [data dostępu: 29.12.2012]

5

 

http://www.miva.pl

 [data dostępu: 29.12.2012]

 

Sobór watykański II. Aggiornamento. Lumen gentium.

 

Sobór watykański II – jest jak dotąd ostatnim soborem w Kościele katolickim. Otwarty został 

przez papieża Jana XXIII dnia 11 października 1962 roku, zamknięty przez następcę Jana XXIII – papieża 
Pawła VI dnia 8 grudnia 1965 roku. 

Okres  przygotowawczy  soboru  trwał  w  latach  1959  –  1960,  utworzono  wtedy  dziesięć 

komisji przygotowawczych, trzy sekretariaty oraz powołano Komisję Centralną.
Głównym  celem  zwołania  soboru  było  Aggiornamento  –  czyli  uwspółcześnienie  Kościoła  katolickiego. 
Odbyły się cztery sesje soborowe, pierwszej przewodniczył papież Jan XXIII, zaś jego następca Paweł VI 
trzem kolejnym. W obradach soboru uczestniczyło trzy tysiące pięćdziesięciu ośmiu ojców soborowych oraz 
grono ekspertów. Przysłuchiwali się im również audytorzy i obserwatorzy delegowani przez chrześcijańskie 
wspólnoty  niekatolickie.  Sobór  watykański  II  zapoczątkował  reformę  Kościoła  katolickiego  poprzez 
otwarcie  go  na  dialog  ekumeniczny  i  ogólne  zarysowanie  reformy  liturgii.  Podczas  trwania  soboru  papież 
Paweł  VI  nawiązał  bliskie  stosunki  z  patriarchą  Konstantynopola  Atenagorasem.  5  grudnia  1965  zostały 
odwołane  ekskomuniki,  którymi  w  1054  roku  obłożyli  się  nawzajem  dostojnicy  Kościoła  rzymskiego  i 
Kościoła  konstantynopolitańskiego.  Dokumenty  soborowe  po  raz  pierwszy  w historii  Kościoła  spisane 
zostały bez użycia formuły anathema sit („niech będzie wyklęty”).
 

Komisje soborowe:

 

●

Komisja doktrynalna: przewodniczący – kard. Alfredo Ottaviani, sekretarz: o. Tromp SJ

6

●

Komisja  ds.  biskupów  i  diecezji:  przewodniczący  –  kard.  Paolo  Marella,  sekretarz:  Lauro 
Governatori

●

Komisja ds. dyscypliny kleru i ludu Bożego: przewodniczący – kard. Pietro Ciriaci, sekretarz: ks. 
Alvaro del Portillo

●

Komisja ds. zakonów: przewodniczący – kard. Valerio Valeri, sekretarz: o. J. Rousseau OMI

7

●

Komisja  ds.  dyscypliny  sakramentów:  przewodniczący  –  kard.  Benedetto  Aloisi  Masella, 
sekretarz: Raimundo Bidagor SJ

●

Komisja  ds.  świętej  liturgii:  przewodniczący  –  kard.  Arcadio  María  Larraona,  sekretarz:  o. 
Ferdinando Giuseppe Antonelli OFM

8

●

Komisja ds. studiów i seminariów: przewodniczący – kard. Giuseppe Pizzardo, sekretarz: o. Paul 
Augustin Mayer OSB

9

●

Komisja  ds.  Kościołów  wschodnich:  przewodniczący  –  kard.  Amleto  Giovanni  Cicognani, 
sekretarz: o. A.G. Welykyi

●

Komisja ds. misji: przewodniczący – kard. Grégoire-Pierre XV Agagianian, sekretarz: S. Paventi

●

Komisja  ds.  apostolstwa  świeckich:  przewodniczący  –  kard.  Fernando  Cento,  sekretarze:  ks. 
Glorieaux i ks. Galletto

Sesje soboru:

 

I.

11 X – 8 XII 1962 r.

II.

29 IX – 4 XII 1963 r.

III.

14 IX – 21 XI 1964 r.

IV.

14 IX – 8 XII 1965 r.

 

Dokumenty  soborowe

 

–  jest  ich  szesnaście,  są  to  konstytucje,  dekrety  i  deklaracje.  Uwzględniając 

kolejność w jakiej były one uchwalane przez Sobór, należy je wymieniać w następującym porządku:
 

1.

Konstytucja  o  liturgii  świętej  –  Constitutio  de  Sacra  Liturgia  (Sacrosanctum  Concilium), 
uchwalona na sesji publicznej 4 grudnia 1963 r.

6

 SJ – Towarzystwo Jezusowe, SJ (łac. Societas Iesu, SI) – jezuici 

7

 OMI – Misjonarze Oblaci, Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej

8

 OFM – Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, OFM, pot. Franciszkanie)

9

 OSB – Benedyktyni, Zakon Świętego Benedykta (łac. Ordo Sancti Benedicti, OSB)

2.

Dekret  o  środkach  społecznego  przekazu  –  Decretum  de  instrumentis  communicationis 
socialis (Inter mirifica), uchwalony na tejże sesji.

3.

Konstytucja dogmatyczna o Kościele – Constitutio dogmatica de Ecclesia (Lumen gentium), 
uchwalona na sesji publicznej 21 listopada 1964 r.

4.

Dekret  o  ekumenizmie  –  Decretum  de  Oecumenismo  (Unitatis  redintegratio),  uchwalony  na 
tejże sesji.

5.

Dekret o katolickich Kościołach Wschodnich – Decretum de Ecclesiis orientalibus catholicis 
(Orientalium Ecclesiarum), uchwalony również na tej sesji.

6.

Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele – Decretum de pastorali episcoporum 
munere  in  Ecclesia  (Christum  Dominus),  uchwalony  na  sesji  publicznej  28  października 
1965 r.

7.

Dekret  o  przystosowanej  do  współczesności  odnowie  życia  zakonnego  –  Decretum  de 
accommodata renovatione vitae religiosae (Perfectae caritatis), uchwalony na tejże sesji.

8.

Dekret  o  formacji  kapłańskiej  –  Decretum  de  institutione  sacerdotali  (Optatam  totius), 
uchwalony na tejże sesji.

9.

Deklaracja  o  wychowaniu  chrześcijańskim  –  Declaratio  de  educatione  christiana 
(Gravissimum educationis), uchwalona na tejże sesji.

10.

Deklaracja  o  stosunku  Kościoła  do  religii  niechrześcijańskich  –  Declaratio  de  Ecclesiae 
habitudinae ad religiones non-christianas (Nostra aetate), uchwalona również na tej sesji.

11.

Konstytucja  dogmatyczna  o  Objawieniu  Bożym  –  Constitutio  dogmatica  de  Divina 
Revelatione (Dei Verbum), uchwalona na sesji publicznej 18 listopada 1965 r.

12.

Dekret  o  apostolstwie  świeckich  –  Decretum  de  apostolatu  laicorum  (Apostolicam 
actuositatem), uchwalony na tejże sesji.

13.

Dekret  o  misyjnej  działalności  Kościoła  –  Decretum  de  activitate  missionali  Ecclesiae  (Ad 
gentes), uchwalony na sesji publicznej 7 grudnia 1965 r.

14.

Dekret  o  posłudze  i  życiu  prezbiterów  –  Decretum  de  presbyterorum  ministerio  et  vita 
(Presbyterorum ordinis), uchwalony na tejże sesji.

15.

Deklaracja  o  wolności  religijnej  –  Declaratio  de  libertata  religiosa  (Dignitatis  humanae), 
uchwalona na tejże sesji.

16.

Konstytucja  duszpasterska  o  Kościele  w  świecie  współczesnym  –  Constitutio  pastoralis  de 
Ecclesia in mundo huius temporis (Gaudium et spes), również uchwalona na tej sesji.

 
 

Udział Polaków w soborze.

W soborze uczestniczyło niewielu biskupów zza żelaznej kurtyny. Ze stu pięćdziesięciu biskupów z krajów 
komunistycznych  pojawiło  się  dwudziestu  pięciu.  Większość  z  nich  stanowili  biskupi  polscy,  których  na 
sobór pojechało dwadzieścia. Reszta to dwaj Węgrzy i trzej Czechosłowacy. Nie przyjechał żaden z ZSRR, 
Rumunii,  Bułgarii,  Chin.  Z  Polaków  będących  na  soborze  można  wymienić  kard.  Stefana  Wyszyńskiego, 
abp. Karola Wojtyłę, abp. Bolesława Kominka.
 
Polscy  biskupi  na  soborze  wystosowali  Orędzie  biskupów  polskich  do  biskupów  niemieckich.  Autorem  i 
inicjatorem listu był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek.
 

Podsumowanie.

Sobór  watykański  II  uważany  jest  za  jeden  z  najważniejszych  w  historii  Kościoła  katolickiego.  Zgodnie 
z  wezwaniem  inicjatora  Jana  XXIII  skupił  się  na  działaniach  konstruktywnych,  rezygnując  z  sądów 
potępiających;  w  dyskusji  nad  wszystkimi  poruszanymi  zagadnieniami  kierował  się  zasada  wolności 
wyrażania przekonań. Dokonał m.in. odnowy struktur organizacyjnych Kościoła, wypracował nowe sposoby 
realizowania jego posłannictwa w świecie, stanowił poważny krok naprzód w dziele ekumenizmu.
 

Aggiornamento

  (włoskie  -  dostosowanie  się  do  aktualnych  potrzeb,  zaktualizowanie),  termin,  który 

pojawił  się  w  Kościele  katolickim  za  pontyfikatu  Jana  XXIII  (m.in.  encyklika  Ad  Petri  cathedram,  1959), 
stając  się  jednym  z  przewodnich  haseł  II  Soboru  Watykańskiego  (1962-1965).  Używany  zamiennie  z 
terminami: adaptacja, akomodacja, reforma itp., oznacza całość zabiegów mających na celu przystosowanie 
niezmiennego  w  zasadniczych  punktach  depozytu  wiary  do  zmieniających  się  warunków  historycznych 

i  społecznych,  tak  by  można  było  skuteczniej  głosić  w  dzisiejszym  świecie  naukę  Jezusa  Chrystusa. 
Obejmuje m.in. reinterpretację niektórych dogmatów oraz zmiany w organizacji kościelnej, liturgii, prawie 
kanonicznym.
 

Lumen  gentium

  z  łacińskiego  znaczy  Światło  narodów,  pełna  nazwa  –  Konstytucja  Dogmatyczna  o 

Kościele  „Lumen  gentium”.  Jest  dokumentem  teologicznym  najwyższej  rangi  doktrynalnej,  uchwalony  21 
listopada 1964 przez Sobór watykański II. 
Konstytucja,  czerpiąc  ze  źródeł  biblijnych  i  patrystycznych  oraz  z  myśli  wybitnych  współczesnych 
teologów, na nowo ukazała najważniejsze wymiary tajemnicy Kościoła i jego posłannictwa.

 

Dekret  o  ekumenizmie.  Gaudium  et  spes  oraz  Konstytucja  o  Liturgii  II  Soboru 

Watykańskiego.

 
Unitatis  redintegratio  (łac.  „Przywrócenie  jedności”),  właśc.  Dekret  o  ekumenizmie  Unitatis 

redintegratio ogłoszony 21 listopada 1964 – dekret soboru watykańskiego II określający postawę Kościoła 
katolickiego wobec ekumenizmu.

 

Powstanie dekretu

 

W  trakcie  przygotowań  do  soboru  watykańskiego  II  materiał  dotyczący  ekumenizmu  został  rozsiany  w 
trzech schematach (projektach dokumentów soborowych):
w schemacie o ekumenizmie autorstwa ówczesnego Sekretariatu do spraw Popierania Jedności Chrześcijan,
w schemacie o jedności Kościoła, dotyczącym jednak tylko katolickich Kościołów wschodnich,
w schemacie o Kościele, którego rozdział 11 omawiał dogmatyczną stronę zjednoczenia chrześcijan.
 
Po wstępnej dyskusji na pierwszej sesji soboru w listopadzie 1962 ojcowie soborowi nakazali opracowanie 
nowego  schematu,  łączącego  całość  zagadnień  ekumenizmu.  Sekretariat  do  spraw  Popierania  Jedności 
Chrześcijan  przygotował  ten  schemat  w  ciągu  roku  i  w  listopadzie  1963  został  on  poddany  obradom 
podczas drugiej sesji soboru. W toku tych obrad zadecydowano, że rozdziały dotyczące wolności religijnej 
i stosunku Kościoła katolickiego do Żydów zostaną wyłączone do odrębnych dokumentów, zostały również 
wprowadzone  różne  pomniejsze  poprawki.  Uwzględniająca  je  wersja  schematu  została  poddana  obradom 
trzeciej sesji soboru w listopadzie 1964. Ojcowie soborowi przyjęli ją 2137 głosami przeciw 11, po czym 21 
listopada 1964 Dekret o ekumenizmie został zatwierdzony przez papieża Pawła VI.
Układ Dekretu
 
Dekret składa się z 24 artykułów, usystematyzowanych we wstęp (1 artykuł), I rozdział – Katolickie zasady 
ekumenizmu (3 artykuły), II rozdział – Wprowadzenie ekumenizmu w życie (8 artykułów) oraz III rozdział 
– Kościoły i wspólnoty kościelne odłączone od rzymskiej Stolicy Piotrowej (1 artykuł ogólny, 5 artykułów 
w  podrozdziale  Uwagi  dotyczące  szczególnie  chrześcijańskich  Kościołów  wschodnich,  6  artykułów  w 
podrozdziale Kościoły i wspólnoty kościelne odłączone na Zachodzie).
 
I  rozdział  ma  charakter  dogmatyczny  i  nakreśla  doktrynalne  podstawy  katolickiej  koncepcji  ekumenizmu, 
nazywanego  tu  ruchem  ekumenicznym,  co  ma  podkreślać  dynamikę  przemian  w  kościele.  Podkreśla 
się,  że  nie  ma  tu  mowy  o  ekumenizmie  katolickim,  lecz  o  katolickich  zasadach  ekumenizmu,  co  ma 
oznaczać,  że  Kościół  katolicki  nie  prowadzi  swego  własnego  ekumenizmu,  lecz  uczestniczy  w  ruchu 
ogólnochrześcijańskim.  II  rozdział  wskazuje  na  sposoby  prowadzenia  dialogu  ekumenicznego,  przy  czym 
nacisk  został  położony  nie  na  formalne  działania  zaangażowanych  kościołów,  lecz  na  osobistą  postawę 
wiernych.  III  rozdział  ma  charakter  opisu,  który  przedstawia  analizę  eklezjalnego  statusu  Kościołów  i 
wspólnot  odłączonych  z  punktu  widzenia  Kościoła  katolickiego.  Tezy  te  stanowią  podstawę  katolickiej 
działalności wobec tych Kościołów i wspólnot w ramach dialogu ekumenicznego.
Znaczenie Dekretu
 
Podobnie,  jak  wiele  innych  dokumentów  soboru  watykańskiego  II,  dekret  Unitatis  redintegratio  był 
dokumentem  przełomowym.  Niósł  bowiem  ze  sobą  diametralną  zmianę  stanowiska  Kościoła  katolickiego 

wobec  ruchu  ekumenicznego  –  od  rezerwy,  a  nawet  sprzeciwu,  do  pełnej  akceptacji.  Zmiana  stosunku  do 
ruchu ekumenicznego była konsekwencją nowego rozumienia Kościoła Chrystusowego, również przyjętego 
przez  ten  sobór  –  Kościół  katolicki  przestał  być  rozumiany  jako  jedyny,  w  którym  można  osiągnąć 
zbawienie.  Skoro  więc  uznano  działanie  Ducha  Świętego  w  niekatolickich  Kościołach  i  wspólnotach 
kościelnych, to nie było powodu, by nie dążyć do przełamania podziałów. Zmieniła się również koncepcja 
drogi  do  zjednoczenia  Kościoła  powszechnego.  W  myśl  nauk  soboru  proces  zjednoczenia  chrześcijan  nie 
dokonuje się na płaszczyźnie romanocentrycznej (tzn. w Kościele katolickim) ani nawet eklezjocentrycznej 
(tzn.  w  Kościele  w  ogóle),  lecz  chrystocentrycznej  (tzn.  w  nauce  Chrystusa).  Taki  punkt  widzenia 
oznacza  zerwanie  z  eklezjologią  oblężonej  twierdzy,  kultywowaną  w  Kościele  katolickim  od  czasów 
Kontrreformacji.  Konsekwencją  jest  zmiana  nastawienia  do  sposobu  przywrócenia  jedności  Kościoła. 
Indywidualne  i  grupowe  konwersje  na  katolicyzm,  chociaż  się  zdarzają,  nie  są  obecnie  celem  samym  w 
sobie.  Celem  zabiegów  jest  unikanie  postaw,  zwanych  prozelityzmem  oraz  uniatyzmem,  a  podejmowanie 
działań określanych mianem dialogu ekumenicznego – na rzecz porozumienia między całymi rozłączonymi 
Kościołami i wspólnotami.
 
Jako najważniejsze tezy Dekretu podkreśla się:
uznanie elementów prawdy i dobra obecnych w Kościołach i wspólnotach chrześcijańskich, które pozwalają 
im – acz w ograniczonym zakresie – na działania zbawcze,
wynikające stąd poszanowanie dla tradycji innych Kościołów, szczególnie wschodnich,
afirmację  ruchu  ekumenicznego,  posuniętą  aż  do  nakazu  aktywnego  uczestnictwa  wiernych  i  hierarchii  w 
dziełach ekumenicznych,
uznanie  współodpowiedzialności  wiernych  rozłączonych  kościołów  za  utratę  jedności,  a  więc 
odpowiedzialności również katolików.
 
Tezy  te  należy,  oczywiście,  rozpatrywać  na  tle  całej  pozostałej  nauki  soboru,  szczególnie  dotyczącej 
eklezjologii,  zawartej  w  konstytucjach  Lumen  gentium  i  Gaudium  et  spes,  w  dekrecie  Orientalium 
ecclesiarum i w deklaracji Nostra aetate.
 
Dekret  jest  podstawą  wszelkich  późniejszych  działań  Kościoła  katolickiego  na  niwie  ekumenicznej, 
jego  tezy  i  idee  były  (i  wciąż  są)  rozwijane  i  uzupełniane  przez  teologów  katolickich.  Szczegółowymi 
rozwinięciami katolickich zasad ekumenizmu są w szczególności dokumenty opracowane przez Sekretariat 
(później  Papieską  Radę)  do  spraw  Popierania  Jedności  Chrześcijan:  Dyrektorium  ekumeniczne  (1967-
1970),  Dyrektorium  w  sprawie  realizacji  zasad  i  norm  dotyczących  ekumenizmu  (1993)  oraz  instrukcje  i 
inne dokumenty tego Sekretariatu. Drogą wytyczoną przez Dekret idą również rozważania o ekumenizmie 
zawarte w encyklikach papieży Pawła VI (Ecclesiam suam z 1964) i Jana Pawła II (Redemptor hominis z 
1978 i Ut unum sint z 1995).

 
 

Gaudium  et  spes  (z  łac.  Radość  i  Nadzieja)  –  Konstytucja  duszpasterska  o  Kościele  w  świecie 
współczesnym  ogłoszona  przez  papieża  Pawła  VI  7  grudnia  1965.  Stanowi  obszerny  wykład  nauki 
społecznej Kościoła i jest tym samym najważniejszym dokumentem soboru watykańskiego II. Wielokrotnie 
powołuje  się  na  dokumenty  papieży,  szczególnie  wypowiedzi  Jana  XXIII  i  Pawła  VI.  Zajmuje  się  sprawą 
powołania człowieka i Kościoła w obliczu zmian, które dokonały się w XX wieku. Dokument ten w dużej 
mierze czerpie z filozofii neotomistycznej i poglądów Jacques’a Maritaina.
 

W  czasie  trzeciej  sesji  soboru  do  zespołu  przygotowującego  konstytucję  „Gaudium  et  spes”  został 

włączony abp Karol Wojtyła, był on jednym z aktywniejszych członków i przyczynił się do ostatecznego jej 
kształtu.

 
Jan Paweł II tak napisał o tej konstytucji:

 
„Konstytucja  Gaudium  et  spes  stwierdza,  że  pokój  na  świecie  uzależniony  jest  od  sprawiedliwości, 
zakładającej  poszanowanie  praw  człowieka  i  godności  każdej  osoby  ludzkiej.  Kościół  wezwany  jest  do 
interpretowania  społecznych  zjawisk  przez  pryzmat  Ewangelii.  Konflikty  w  wielu  zakątkach  świata  są 
dowodem na to, że nie można oddzielić sprawiedliwości od pokoju.

 
    Encyklika podkreśla godność każdego człowieka, który został stworzony na obraz Boga.
Bóg nie stworzył ludzi do życia w izolacji, ale do rozwoju społeczeństwa i społeczności.
Wszyscy ludzie są równi przed Bogiem, każdy z nich posiada duszę rozumną, został stworzony na obraz i 
podobieństwo Boga i wszystkich odkupił ten sam Chrystus.
        Ludzie  powinni  być  świadomi  zmian  zachodzących  w  gospodarce  światowej.  Trzeba  podjąć  wysiłki  w 
celu zmniejszenia ogromnych nierówności ekonomicznych.
Dokument  wyjaśnia,  że  aby  osiągnąć  pokój,  przyczyny  niezgody  między  narodami  muszą  zostać 
wyeliminowane. Ponadto powinna istnieć między nimi współpraca gospodarcza i pomoc w rozwoju innym 
państwom.
    Występuje tu również potępienie wojny, która ma na celu niszczenie na oślep rozległych obszarów wraz 
z ludzkością, która się na ich terenie znajduje. Taka wojna jest zbrodnią przeciw Bogu i ludzkości. Narody 
świata powinny działać razem, aby stworzyć pokój oparty na sprawiedliwości i miłości.
 
 
Sacrosanctum concilium – konstytucja o liturgii świętej. Jest jednym z najbardziej znaczących dokumentów 
uchwalonych przez sobór watykański II. Zaaprobowana przez 2147 biskupów (przeciw było 4). Ogłoszona 
przez  papieża  Pawła  VI  4  grudnia  1963.  Zgodnie  z  tendencją  większości  katolickich  dokumentów  nazwa 
została wzięta od pierwszych dwóch wyrazów konstytucji w języku łacińskim.
   Główne idee dokumentu
 
Konstytucja miała za cel wskazać drogę odnowy praktyki liturgicznej Kościoła:
 
    Ponieważ  Sobór  święty  postawił  sobie  za  cel:  przyczynić  się  do  coraz  większego  rozwoju  życia 
chrześcijańskiego  wśród  wiernych,  lepiej  dostosować  do  potrzeb  naszych  czasów  podlegające  zmianom 
instytucje, popierać to, co może ułatwić zjednoczenie wszystkich wierzących w Chrystusa, i umocnić to, co 
prowadzi  do  powołania  wszystkich  ludzi  na  łono  Kościoła,  dlatego  uznał  że  w  szczególny  sposób  należy 
zatroszczyć się także o odnowienie i rozwój liturgii.
    
Program  reformy  liturgii  był  częścią  całościowego  programu  soboru,  który  Jan  XXIII  zapowiadał 
wcześniej  wielokrotnie  m.in.  w  encyklice  Ad  Petri  cathedram  (1959).  Zamierzenia  ruchu  liturgicznego 
sięgały poza samo ulepszenie przebiegu i sposobu sprawowania liturgii, mszy św. itp. Chodziło o odnowę 
myśli  i  życia  chrześcijańskiego  poprzez  sięgnięcie  do  źródeł,  z  których  liturgia  czerpała.  Sobór  chciał, 
aby  te  źródła,  poprzez  dostosowanie  do  potrzeb  czasów  współczesnych,  mogły  silniej  oddziaływać, 
szczególnie  gdy  chodzi  o  działanie  na  rzecz  jedności  wyznawców  Chrystusa,  a  także  promieniowanie 
Kościoła  na  niewierzących.  Od  samego  początku  odnowa  liturgii  szła  równolegle  z  odnową  wizji 
Kościoła.  Dotychczasowe  ujęcie,  wypracowane  na  potrzeby  kontrreformacyjne  przez  Roberta  Bellarmina, 
przedstawiające  Kościół  jako  strukturę  jurydyczną,  zostało  zastąpione  wizją  sakramentalną.  Wspólnota 
Kościoła  ukazana  została  jako  pierwotny  sakrament,  będący  obrazem  Chrystusa,  bosko-ludzkiego 
Oblubieńca.  Jego  dwoista  natura  w  Kościele  przybiera  obraz  te-andryczny,  bosko-ludzki  –  to  co  ludzkie 
i  widzialne  jest  połączone  z  tym,  co  boskie  i  niewidzialne.  Ta  wizja  Kościoła  jako  sakramentu  zbawienia 
świata została rozwinięta później w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium.
   Dla Ojców soborowych było rzeczą oczywistą, że reforma liturgii powinna objąć w pierwszej kolejności 
Eucharystię, zwłaszcza jej celebracje niedzielne, do których uczestnictwa wezwani są wszyscy wierni.
   Sprawowanie Eucharystii miało oprócz osoby kapłana na nowo w sposób bardziej odpowiedni uwzględnić 
obecność  wiernych.  Mieli  oni  uczestniczyć  w  celebracji  w  sposób  pełny,  tzn.  wraz  z  Komunią,  czynny  - 
by wierni stanowili integralną część zgromadzenia celebrującego liturgię, a nie odmawiali w jej trakcie np. 
różańca czy litanii, powinni składać ofiarę razem z kapłanem, a nie jedynie przez niego.
   Kościół zatem bardzo się troszczy o to, aby chrześcijanie podczas tego misterium wiary nie byli obecni jak 
obcy i milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwy tę tajemnicę dobrze zrozumieli.
   Nowa liturgia i Mszał Rzymski (Novus Ordo Missae) oficjalnie weszły w życie w 1969 roku zastępując 
tym samym łacińską mszę.
   Jedną z ważniejszych zmian w podejściu do liturgii było przyswojenie przez dokument soborowy terminu 
Misterium  paschalne  (Łac.  Mysterium  paschale),  pomagającego  zrozumieć,  jaki  jest  związek  odkupienia 
z  modlitwą  liturgiczną  Kościoła.  Według  Konstytucji,  w  liturgii  chrześcijańskiej  proklamowana  jest  i 

jednocześnie  urzeczywistniana  w  tych,  którzy  w  niej  uczestniczą,  zbawcza  tajemnica  paschalna  męki, 
śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
   Sob. Wat. II zreformował liturgię Mszy Św., wprowadzając języki ojczyste zamiast łaciny i „odwracając” 
kapłana sprawującego Eucharystię „twarzą do ludu”.

 

Globalizacja jako wyzwanie Kościoła w XXI wieku

 
Globalizacja  (globalizm),  najogólniej  biorąc,  jest  to  proces  wzrastającej  współzależności  mieszkańców 
świata  przez  umiędzynarodowienie  stosunków  społeczno-ekonomicznych  oraz  przez  nowe  tendencje  w 
kulturze. Nie jest to jednak - wbrew pozorom - zjawisko nowe, choć w naszych czasach nabrało ogromnego 
przyśpieszenia.  Dokonuje  się  ono  na  skutek  dynamicznego  rozwoju  środków  transportu,  sprzyjających 
masowej  migracji  ludzkości,  a  także  z  tytułu  postępu  w  dziedzinie  technologii  multimedialnych,  które 
ułatwiają  kontakt  i  wymianę  informacji  na  skalę  nigdy  dotąd  niespotykaną.  Sprzyja  to  upowszechnianiu 
rozmaitych  światopoglądów  i  ideologii  (często  fałszywych  i  niebezpiecznych),  a  także  postaw  i  działań, 
które  z  nich  wynikają.  Z  tej  racji  globalizacja,  choć  jest  najbardziej  postrzegana  i  analizowana  na 
płaszczyźnie  ekonomii  i  polityki,  dotyka  wszystkich  wymiarów  życia  ludzkiego,  w  tym  także  -  a  może 
nawet  szczególnie  -  kultury  i  religii.  Z  tych  właśnie  powodów  zjawisko  globalizacji  musi  podlegać  także 
ocenie teologiczno-moralnej.
Współczesna  globalizacja  z  antropologicznego  punktu  widzenia  stanowi  kontynuację  procesów 
integracyjnych,  przebiegających  naturalnie  wraz  z  rozwojem  rodzaju  ludzkiego  od  samego  początku. 
Szczególnie  w  okresie  od  Oświecenia,  poprzez  Pozytywizm  do  Scjentyzmu  (R.  Stefański),  widzimy 
formowanie  się  ideologicznych  podstaw  procesu  globalizacji.  Scjentyzm  (pojęty  jako  swoista  filozofia 
nauki,  a  nawet  kult  techniki)  po  pierwszej  wojnie  światowej  (a  szczególnie  po  drugiej),  w  powiązaniu  z 
postępem  technicznym  staje  się  fundamentem  ideologicznym  procesu  globalizacji.  Inną  fundamentalną 
zasadą  procesu  globalizacji  jest  "zasada  maksymalizacji  zysku"  w  warunkach  konkurencyjnych  podaży  i 
popytu.

Scjentyzm  w  połączeniu  z  ekonomicznym  neoliberalizmem  oraz  ze  współczesnym  monetaryzmem 
spowodował  niezwykłe  przyspieszenie  w  produkcji  towarów  i  usług  w  koncernach  i  w  korporacjach 
ponadnarodowych,  dysponujących  ogromnym  kapitałem  finansowym.  Już  w  1995  r.  koncentracja  kapitału 
wyraziła  się  liczbą  zaledwie  358  miliarderów,  których  dochód  równał  się  dochodom  2,5  mld  ludzi,  tj. 
42%  światowej  populacji.  Koncerny  i  korporacje  ponadnarodowe  wraz  z  bankami  o  zasięgu  światowym 
i  z  Międzynarodowym  Funduszem  Walutowym,  w  łączności  z  giełdami  i  instytucjami  rankingowymi 
stały  się  instytucjonalnymi  nośnikami  procesu  globalizacji.  Konsekwentnie  ich  zarządcy  są  decydentami 
w  kwestiach  ekonomicznych,  gospodarczych,  politycznych  a  nawet  światopoglądowych  i  etycznych. 
Ci  pragmatycy  mają  oparcie  w  ideologiach  panujących  współcześnie  na  zasadzie  rozpowszechnionej  (i 
stale  rozpowszechnianej)  mody,  takich  jak:  scjentyzm,  pragmatyzm,  utylitaryzm,  postmodernizm,  płytki 
egzystencjalizm, pseudomistycyzm New Age.
Wymienia  się  często  dobra  czy  też  plusy  zjawiska  globalizacji,  takie  jak:  wytworzenie  warunków  do 
współpracy  ludzi  wywodzących  się  z  różnych  społeczeństw  i  kultur,  tworzenie  działań  i  programów 
ekonomicznych,  prawnych,  kulturalnych  itd.  (sieć  informatyczna  i  ułatwienia  w  szybkim  transporcie)  czy 
też  trzykrotne  wydłużenie  maksymalnej  dożywalności  na  skutek  umasowionej  medycyny  i  profilaktyki 
zdrowotnej.  Istnieje  też  jednak  pewne  zło  (czy  też  minus  globalizacji),  które  -  zdaniem  niektórych  - 
przeważa nad dobrem tego procesu (A. Wiercińska):

1.  Gwałtownie  narastająca  niesprawiedliwość  społeczna  na  skutek  wielkiej  nierównomierności  w  podziale 
dóbr,  usług  i  finansów,  zarówno  lokalnie  w  poszczególnych  krajach,  jak  i  w  skali  międzynarodowej,  co 
wiąże się ze spadkiem miejsc stałego zatrudnienia i z zanikaniem świadczeń socjalnych.

2.  Katastroficzne  rozmiary  zagrożeń  środowiskowych  całości  planety  w  powiązaniu  z  przyspieszeniem 
rozwoju produkcji przemysłowej i urbanizacji, przy możliwości totalnej  katastrofy nuklearnej lub takiejż 
wojny.

3.  Wyjątkowo  silna  presja  na  wywoływanie  nastawień  konsumpcyjnych  w  przeróżny  sposób,  głównie  w 
sferze  popędowej  (agresja  i  seks),  przy  jednoczesnym  ograniczaniu  dostępu  do  wyższych  form  kultury 
duchowej.  Jest  to  realizowane  za  pomocą  potężnych  i  globalnie  oddziałujących  mass-mediów  (zwłaszcza 
TV  i  kino)  o  programach  wypełnionych  standardami  kultury  masowej  i  kontrkultury  (subkultury) 

młodzieżowej.

4. Przesadne osłabienie roli państwa w świadczeniach socjalnych, edukacyjnych i kulturalnych.

5.  Rozprzężenie  moralne  w  łączności  z  narastającym  bezrobociem  i  możliwościami  rozwiniętej  techniki 
powoduje  przyśpieszenie  rozwoju  przestępczości,  ogarniającej  również  młodocianych,  których 
organizacje objęły skalę międzynarodową.

Przestępczość na świecie przybrała rozmiary epidemiczne: rozrosły się ponadnarodowe giganty przestępcze, 
korzystające  z  efektów  gospodarczych,  technicznych,  prawnych  i  z  samej  globalizacji.  W  latach  1970-
90  handel  heroiną  wzrósł  20-krotnie,  a  kokainą  50-krotnie,  a  tuż  za  handlem  narkotykami  uplasowały 
się:  bezcłowy  obrót  papierosami,  bronią,  kradzionymi  samochodami  i  nielegalnymi  migrantami.  Ta 
korporacyjnie  zorganizowana  przestępczość  jest  obecnie  najszybciej  rozwijającą  się  gałęzią  gospodarki  na 
świecie, przynosząc roczne zyski w wysokości ponad 500 mld dolarów.

 

W  świetle  powyższych  danych  można  bez  wielkiej  przesady  zauważyć,  że  przed  ludzkością  stoją  dwie 
drogi: realizacja globalizacji na sposób wieży Babel oraz "metoda Zielonych Świąt". Globalizacja musi się 
ustosunkować do świata religii i kultury.

Kard.  J.  Ratzinger,  widząc  zagrożenia  duchowe  z  racji  prób  unifikacji  wszelkich  religii  (synkretyzmu), 
cytuje religioznawcę A. Cuttat'a w książce Granice dialogu: Dążyć do tego, by poprzez zjednoczenie religii 
uczynić  ludzkość  lepszą  i  szczęśliwszą:  to  jedno.  Z  płonącym  sercem  błagać  o  złączenie  wszystkich  ludzi 
w miłości do jednego Boga: to drugie. I to pierwsze jest być może najsubtelniejszą, lucyferyczną pokusą, w 
której chodzi o to, by to drugie poniosło klęskę.

Natomiast  Papież  Jan  Paweł  II  traktuje  zjawisko  globalizacji  jako  nowe,  które  trzeba  poddać  wnikliwej  i 
szczegółowej analizie, ponieważ jego cechą jest bardzo wyraźna "dwuznaczność" (Audiencja Papieska dla 
przedstawicieli Związków Zawodowych i Przedsiębiorstw, 2.05.2000).

Nie  jest  więc  dziwne,  że  pojawiają  się  działania  antyglobalistyczne  w  Kościele  katolickim  (kard. 
D.  Tettamanzi,  metropolita  Genui,  miasta,  gdzie  w  2001  r.  odbył  się  globalistyczny  zjazd).  Protesty 
antyglobalistyczne  były  bowiem  do  tej  pory  domeną  Kościoła  prawosławnego  (np.  orędzia-protesty  tych 
Kościołów wobec używania liczby 666 jako kodu identyfikacyjnego w centralnym systemie elektronicznym 
Unii Europejskiej) i protestanckich denominacji, a także niektórych sekt (nie wspominając już o lewicowo-
anarchistycznych organizacjach). Działania katolickich antyglobalistów to zjawisko nowe w Kościele, gdyż 
do  pewnego  czasu  dominowała  świadomość,  że  proces  globalizacji  jest  czymś  nieuchronnym,  choć  jego 
skutki mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wielokrotnie w tym właśnie duchu wypowiadał się 
Jan Paweł II, wskazując zasady etyczne, na jakich należy oprzeć postępującą globalizację.

Papież  wyraził  się,  że  globalizacja  a  priori  nie  jest  ani  dobra  ani  zła.  Będzie  ona  tym,  co  uczynią  z  niej 
ludzie. Żaden system nie jest sam w sobie celem.

 

Należy koniecznie obstawać przy tym, że globalizacja, jak każdy inny system, musi służyć osobie ludzkiej; 
musi  służyć  solidarności  i  dobru  wspólnemu.  W  przeciwnym  razie  stajemy  wobec  prometejskiego 
powiększania się władzy nad ludzką naturą do tego stopnia, że sam ludzki kod genetyczny oceniany jest w 
kategoriach kosztów i zysków. Albowiem jedną z trosk Kościoła dotyczących globalizacji jest to, że szybko 
stała  się  ona  zjawiskiem  kulturowym.  Rynek  jako  mechanizm  wymiany  stał  się  nośnikiem  nowej  kultury 
(...)  Rynek  narzuca  swój  sposób  myślenia  i  działania  oraz  swoją  skalę  wartości  w  postępowaniu.  Papież 
stwierdza następnie, że Kościół ze swej strony podtrzymuje twierdzenie, że etyczne rozeznanie w kontekście 
globalizacji musi opierać się na dwóch nierozłącznych zasadach:

Po  pierwsze,  niezbywalnej  wartości  osoby  ludzkiej  -  źródła  wszystkich  praw  człowieka  i  wszelkiego 
porządku społecznego. Człowiek zawsze musi być celem, a nie środkiem, podmiotem, a nie przedmiotem, 
ani też towarem na sprzedaż.

Po  drugie,  wartości  ludzkich  kultur,  których  żadna  zewnętrzna  siła  nie  ma  prawa  poniżać,  a  tym  bardziej 
niszczyć.  Globalizacja  nie  może  być  nową  wersją  kolonializmu.  Musi  ona  szanować  różnorodność 
kultur, które - w ramach powszechnej harmonii narodów - stanowią klucz do objaśniania życia. Nie może 
ona  zwłaszcza  pozbawiać  ubogich  tego,  co  pozostaje  dla  nich  najcenniejsze,  w  tym  ich  wiary  i  praktyk 

religijnych,  skoro  autentyczne  przekonania  religijne  są  najoczywistszym  wyrazem  ludzkiej  wolności  (Jan 
Paweł II, Przemówienie z 27.04.2000 r. podczas sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, na 
temat Wymiar ludzki i etyczny globalizacji).

 

PAPIEŻE EPOKI SOBOROWEJ

 
1. JAN XXIII 

(1881-1963,  pontyfikat: 1958-1963)

Pochodził  z  biednej,  religijnej  rodziny,  w  młodości  należał  do  Franciszkańskiego  Zakonu  Świeckich. 
Następca  Piusa  XII.  W  czasie  II  wojny  światowej  pomagał  ludziom  prześladowanym  przez  hitlerowców. 
Z  racji  swojego  zaawansowanego  wieku  został  uznany  za  „papieża  przejściowego”,  nie  przewidziano 
jednak tego,  że dzięki swojemu ciepłu, zaangażowaniu i dobremu podejściu do ludzi, zjedna sobie większą 
ilość zwolenników niż jego poprzednik, mimo że ten miał większe kwalifikacje i wiedzę. Pierwszy papież 
po  1870  roku,  który  odbył  oficjalne  spotkanie  poza  Watykanem  (wizyta  u  więźniów),  odbył  również 
pierwsze  spotkanie  z  arcybiskupem  Canterbury  od  czasu  ekskomunikowania  Elżbiety  I  (400  lat).  W  roku 
1962  ekskomunikował  Fidela  Castro  na  mocy  dekretu  swojego  poprzednika,  który  zakazywał  katolikom 
popierania  rządów  komunistycznych.  W  tym  samym  roku  został  uznany  przez  magazyn  „Time”  za 
człowieka roku. Mimo wielu krytycznych głosów, zwołał Sobór Watykański II. Laureat nagrody prezydenta 
Włoch  za  zaangażowanie  dla  pokoju.  Jest  autorem  ośmiu  encyklik.  Ogłosił  Matkę  Bożą  Królową  Polski 
główną patronką naszego kraju. Przez protestantów jest uważany za wielkiego reformatora chrześcijaństwa. 
Krytycy Soboru Watykańskiego II oskarżają go o zapoczątkowanie tendencji odwracania się od prawdziwej 
wiary.  Zmarł  na  skutek  choroby  nowotworowej,  beatyfikowany  przez  Jana  Pawła  II  w  roku  2000. 
Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 11 października.
Motto pontyfikatu: Obedientia et pax (Posłuszeństwo i pokój). 
 
 
2. PAWEŁ VI

(1897-1978,  pontyfikat: 1963-1978)

Pochodził  z  małego  włoskiego  miasteczka,  wyróżniał  się  zamiłowaniem  do  nauki.  Angażował  się  w 
przygotowanie Soboru Watykańskiego II i brał udział w jego pierwszej sesji. Już jako papież kontynuował 
reformę  Kościoła  katolickiego,  kierował  trzema  sesjami  Soboru.  Zwołał  w  Watykanie  Światowy  Synod 
Biskupów  (dokument  Apostolica  sollicitudo)  –  w  okresie  jego  pontyfikatu  odbyło  się  pięć  sesji  tego 
Synodu. Zreformował prawo kanoniczne, ostatecznie zlikwidował indeks ksiąg zakazanych (po 400 latach), 
zreformował  również  Kurię  Rzymską  i  Kolegium  Kardynalskie,  podniósł  rangę  kardynałów-patriarchów  z 
Kościołów Wschodnich, wprowadził ograniczenie wiekowe dla udziału w konklawe (80 lat), promulgował 
nowy  Mszał  Rzymski  (w  kwestiach  liturgicznych  niezgodny  z  postanowieniami  II  Soboru).  Sprzeciwiał 
się  antykoncepcji,  aborcji,  związkom  homoseksualnym,  współżyciu  pozamałżeńskiemu,  odrzucał  idee 
kapłaństwa kobiet i zniesienia celibatu. Jako pierwszy papież od stuleci odbył kilka podróży zagranicznych, 
chciał  odwiedzić  Polskę  i  złożyć  wotum  na  Jasnej  Górze,  ale  władze  komunistyczne  nie  wyraziły  zgody 
na  jego  wizytę.  Spotykał  się  z  patriarchą  Konstantynopola  i  spotkania  te  zaowocowały  odwołaniem 
wzajemnych  klątw  (1965).  Beatyfikował  Maksymiliana  Kolbego.  W  roku  1972  wydał  bullę  Episcoporum 
Poloniae coetus, która porządkowała strukturę polskiego Kościoła po II wojnie światowej. Napisał siedem 
encyklik.  Udzielił  nominacji  kardynalskich  trzem  jego  następcom.  Zmarł  na  skutek  zawału  serca.  Proces 
beatyfikacyjny rozpoczął się w 1993 roku, w roku 2012 Benedykt XVI promulgował dekret o heroiczności 
cnót Pawła VI. 
Motto pontyfikatu: In nomine Domini (W imię Pańskie). 
 
 
3. JAN PAWEŁ I

(1912-1978,  pontyfikat: 1978)

Pochodził  z  biednej,  wielodzietnej  rodziny  robotniczej.  Matka  była  zagorzałą  katoliczką,  a  ojciec 
prezentował poglądy socjalistyczne i antyklerykalne, jednak zgodził się na wstąpienie syna do seminarium 
duchownego.  Jako  biskup  mieszkał  w  surowych  warunkach,  nosił  zwykłą  sutannę,  odwiedzał  kalekich 
i  chorych.  W  pracy  z  podległymi  sobie  duchownymi  wyznawał  zasadę  demokracji.  Nie  będąc  jeszcze 
papieżem, uczestniczył w Soborze Watykańskim II. Również jako papież stronił od bogactw i przywilejów 
–  nie  życzył  sobie  noszenia  go  w  lektyce,  nie  chciał  nosić  tiary,  a  także  nie  korzystał  z  tekstów,  które 
przygotowywała  mu  kuria  do  przemówień  publicznych  i  wystąpień.  Po  raz  pierwszy  od  500  lat  oficjalnie 
spotkał  się  z  przedstawicielem  Rosyjskiej  Cerkwi  Prawosławnej,  metropolitą  Nikodemem,  który  podczas 

tego  spotkania  doznał  zawału  serca  i  zmarł  na  rękach  papieża.  Jan  Paweł  I  nie  wydał  żadnej  encykliki  – 
wygłosił jedynie 11 homilii i przemówień. Zmarł na skutek ataku serca, a w roku 2003 rozpoczął się jego 
proces beatyfikacyjny.
Motto pontyfikatu: Humilitas (Pokora). 
 
 
4. JAN PAWEŁ II

(1920-2005,  pontyfikat: 1978-2005)

Pochodził  z  biednej  rodziny,  wcześnie  stracił  matkę  i  starszego  brata.  W  roku  1942  wstąpił  do  tajnego 
Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie, święcenia kapłańskie otrzymał cztery lata później. 
Oprócz kapłaństwa, zajmował się także filozofią, aktorstwem i działalnością poetycką. Swojego pierwszego 
papieskiego  przemówienia  do  wiernych  nie  dokonał  zwyczajowo  w  języku  łacińskim,  ale  włoskim.  Jan 
Paweł  II  beatyfikował  i  kanonizował  więcej  osób  niż  jakikolwiek  jego  poprzednik,  podobnie  rzecz  ma 
się  z  udzielanymi  nominacjami  kardynalskimi.  Podczas  jego  pontyfikatu  ponad  300  milionów  ludzi 
przeszło  na  katolicyzm.  Wybór  na  Stolicę  Piotrową  Papieża-Polaka  przyczynił  się  do  osłabienia  władzy 
komunistycznej w Europie Wschodniej i Azji. W roku 1981 doszło do zamachu na Jana Pawła II, który choć 
nie zakończył się śmiercią, spowodował trwałe problemy ze zdrowiem i kondycją, których papież nigdy nie 
ukrywał. Odbył wiele podróży zagranicznych, był na wszystkich zamieszkanych przez ludzi kontynentach, 
jednak  z  powodu  miejscowych  zwierzchników  nie  udało  mu  się  pojechać  do  Rosji.  Potępił  antysemityzm, 
modlił  się  przy  Ścianie  Płaczu,  w  roku  2000  (Rok  Jubileuszowy)  dokonał  historycznego  wyznania  win 
Kościoła,  również  wobec  Żydów.  Zwolennik  ekumenizmu  i  dialogu  nie  tylko  z  wyznawcami  innej  wiary, 
ale  także  z  ludźmi  niewierzącymi.  Uznawany  za  Papieża  Młodych,  zapoczątkował  tradycję  Światowych 
Dni  Młodzieży.  Napisał  czternaście  encyklik,  które  spisywał  również  w  języku  polskim.  Krytykował 
aborcję,  eutanazję,  kapłaństwo  kobiet,  antykoncepcję  oraz  teologię  wyzwolenia.  Jan  Paweł  II  cierpiał  na 
postępującą chorobę Parkinsona, ale nigdy nie chciał z powodu stanu zdrowia ustąpić z funkcji – podkreślał 
godność ludzkiego cierpienia i odnosił je do męki Chrystusa. W jedenastą rocznicę zamachu (13 maja 1992) 
ustanowił Światowy Dzień Chorego. Zmarł na skutek postępującego pogorszenia się stanu zdrowia, podczas 
ostatnich  dni  życia  i  w  chwili  śmierci  towarzyszyli  mu  wierni  z  całego  świata,  zgromadzeni  na  Placu  św. 
Piotra. W roku 2005 rozpoczął się proces beatyfikacyjny, który zakończył się 1 maja 2011 roku ogłoszeniem 
Jana Pawła II błogosławionym. Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 22 października.
Motto pontyfikatu: Totus Tuus (Cały Twój). 
 
 
5. BENEDYKT XVI (ur. 1927,

pontyfikat: od 2005) 

Urodził  się  w  Bawarii,  jego  ojciec  był  zdeklarowanym  antynazistą.  W  roku  1943  przymusowo  wcielony 
do  armii  III  Rzeszy,  po  kapitulacji  Niemiec  został  rozpoznany  przez  wojska  amerykańskie  jako  niemiecki 
żołnierz,  na  skutek  czego  został  na  krótko  internowany  w  obozie  jenieckim  niedaleko  Ulm.  W  1945  roku 
wraz  z  bratem  wstąpił  do  katolickiego  seminarium  duchownego  we  Freising.  W  roku  1981  Jan  Paweł  II 
mianował  go  prefektem  Kongregacji  Nauki  Wiary.  Nominacja  Josepha  Ratzingera  na  papieża  nie  była 
zaskoczeniem,  ponieważ  według  niektórych  źródeł  był  on  liderem  do  objęcia  stanowiska  głowy  Kościoła 
po  śmierci  Jana  Pawła  II  lub  w  sytuacji,  gdyby  zły  stan  zdrowia  jego  poprzednika  nie  pozwolił  mu 
kontynuować  swojej  funkcji.  Benedykt  XVI  nie  chciał  tej  nominacji,  ale  jednocześnie  wyrażał  gotowość 
jej przyjęcia. W swoim pontyfikacie papież skupia się głównie na teologii dogmatycznej i fundamentalnej, 
tajemnicy  Kościoła  oraz  chrystologii  sensu.  Zwolennik  dialogu  teologii  i  filozofii.  Sceptyk  i  krytyk 
darwinowskiej  teorii  ewolucji,  którą  uważa  za  niedostatecznie  udowodnioną.  Głównym  motywem  teologii 
Benedykta  XVI  jest  koncepcja  pojmowania  Boga  jako  Miłości.  Podczas  pielgrzymki  do  Polski  złożył  na 
Jasnej Górze wotum, które miało być przekazane dla Matki Bożej Częstochowskiej przez Pawła VI. Do tej 
pory napisał trzy encykliki. 
Motto pontyfikatu: Cooperatores Veritatis (Współpracownicy prawdy). 

 

  

Konkordaty i układy kościelno – 
państwowe od Leona XII

 

 
,,Concordare  ‘’,znaczy  z  łaciny,,  zgadzać  się’’.  Konkordat    jest  to  dwustronna  umowa  międzynarodowa 
zawierana pomiędzy Stolicą Apostolską a najwyższymi organami władzy państwowej  .Jest zawarta zgodnie 
z  zasadami  prawa  międzynarodowego  na  zasadzie  partnerstwa  i  reguluje  sprawy  będące  przedmiotem 
zainteresowania  obu  podmiotów.  Podlega  ratyfikacji  przez  parlament  i  wywiera  skutki  prawne  dla  obu 
stron.  Wyróżniamy  konkordaty  klasyczne  i  współczesne.  Pierwszym  konkordatem  klasycznym  był 
konkordat  wormacki  z  1122  roku.  Tego  typu  konkordaty  były  zawierane  do  czasu  Soboru  Watykańskiego 
II  mającego  miejsce  w  latach  1962-  1965.  Ich  celem  była  ochrona  interesów  dwóch  władz:  duchownej  i 
świeckiej  oraz  łagodzenie  konfliktów  w  kwestii  rozdziału  kompetencji  w  zakresie:  nadawania  beneficjów 
kościelnych,  przywilejów  przyznawanych  monarchom  w  sprawie  mianowania  biskupów  w  zamian  za 
rekompensatę  finansową,  rozgraniczanie  diecezji  ,wynagradzania  duchowieństwa  w  zamian  za  przejęcie 
majątków kościelnych. Konkordaty współczesne mają za zadanie dostosowywanie się do doktryny Soboru 
Watykańskiego II i współczesnych standardów ochrony praw człowieka.
Konkordaty  z  czasów  pontyfikatu  Leona  XII  były  konkordatami  klasycznymi.  Leon  XII  w  1824  roku 
podpisał konkordat z Królestwem Hanoweru, w 1827 roku 
z Belgią i Holandią, rok później ze Szwajcarią.  W 1851 roku za Piusa IX podpisano konkordat z Hiszpanią. 
Katolicyzm został tam uznany za jedyną religię narodową, zreorganizowano Kościół, który trafił pod opiekę 
państwa. Wcześniej, w 1848 roku podpisano konkordat 
z  Portugalią.  Konkordat  ten  regulował  sprawy  sądownictwa,  dóbr  kościelnych,  organizację  kapituł 
katedralnych, seminariów, misji. W Austrii rozmowy ze Stolicą Apostolską o zbliżeniu stosunków państwo- 
kościół podjęto w 1831 roku a konkordat podpisano w roku 1855.
Warto szerzej omówić 3 klasyczne konkordaty z wieku XX.
 Mussolini nie kojarzy nam się zbyt dobrze, jednak papież Pius XI dla dobra Watykanu  musiał zawrzeć z 
nim układ i konkordat. 11 lutego 1929 roku Benito Mussolini w imieniu króla oraz kardynał Pietro Gasparri 
- sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej -  podpisali Układ Laterański. Układ zamknął tzw. „kwestię rzymską”. 
Uporządkował  na  nowo  stosunki  między  państwem  włoskim  i  Kurią  Rzymską.  Papież  został  suwerennym 
władcą w Watykanie, państwie liczącym 44 ha. Układ zawierał także konkordat między Stolicą Apostolską 
a  Włochami  oraz  konwencję  finansową  dotyczącą  odszkodowań.  W  konkordacie  obie  strony  uznały  wiarę 
rzymsko-katolicką za religie państwową. Państwo zapewniło swobodę duszpasterstwa, ochronę małżeństwa 
chrześcijańskiego  i  wspólnot  religijnych.  Nauka  religii  w  szkołach  włoskich  powinna  być  zgodna  z 
wyzwaniem  rzymsko-katolickim.  Za  doznane  krzywdy  papiestwo  otrzymało  odszkodowanie  w  wysokości 
1750 lirów. Wkrótce po konkordacie znowu doszło do napięć. W 1931 roku Mussolini zabronił działalności 
kościelnych stowarzyszeń młodzieżowych Akcji Katolickiej, ponieważ rzekomo angażowały się w politykę. 
Odpowiedzią na takie zachowanie państwa była encyklika „Non abbiamo przeciwko samowoli państwa.
Drugim  przykładowym  konkordatem  klasycznym  był  konkordat  z  Rzeszą  Niemiecką  z  20  lipca  1933 
roku.  Podpisali  go  papieski  sekretarz  stanu  kardynał  Eugenio  Pacelli  oraz  wicekanclerz  Niemiec  Franz 
von Pappen. Rząd gwarantował Kościołowi prawa i swobody w zamian za ustępstwa, które kładły między 
innymi  kres  katolickiemu  ruchowi  robotniczemu  w  Niemczech.  Konkordat  pozwalał  między  innymi 
na  publiczne  odprawianie  nabożeństw  katolickich,  przyznawał  prawo  obsadzania  urzędów  kościelnych 
Kościołowi,  gwarantował  dalsze  istnienie  szkół  wyznaniowych  i  nauki  religii  w  szkołach  publicznych 
oraz  zezwalał  na  kontynuowanie  istniejących  wydziałów  teologicznych  i  tworzenie  nowych.  Księżom 
i  zakonnikom  nie  wolno  było  należeć  do  partii  politycznych,  a  stowarzyszenia  katolickie  o  charakterze 
społecznym mogły zachować swoją samodzielność pod warunkiem rezygnacji z pracy partyjno-politycznej. 
Jednak szybko okazało się, że te postanowienia konkordatu były tylko obietnicami. Rząd niemiecki chciał 
jedynie  pozyskać  chrześcijan,  by  dobrze  wypaść  w  oczach  zagranicy.  Katolicka  prasa  straciła  wkrótce 
swobodę  działania,  hitlerowcy  usunęli  krzyże  ze  szkół,    uniemożliwiając  naukę  religii.  Od  kwietnia  1937 
roku  zamykano  klasztory  i  szkoły  katolickie,  upaństwowiono  szkoły.  W  odpowiedzi  Kościół  wydał 
encyklikę „Mit brennender Sorge” („Z wielką troską”), będącą papieską krytyką reżimu nazistowskiego.
Trzeci  przykładowy  konkordat  klasyczny  to  konkordat  z  Polską  z  1925  roku.    Został  podpisany  10  lutego 
w  Rzymie,  a  ratyfikowany  27  marca.  Stronę  polską  reprezentował  Stanisław  Grabski.  Na  mocy  tego 
konkordatu  Polska  miała  między  innymi  pięć  metropolii  rzymsko-katolickich:  gnieźnieńsko-poznańską,   
warszawską,  wileńską,  krakowską  i  lwowską.  Konkordat  gwarantował  Kościołowi  katolickiemu  w  Polsce 
swobodne  wykonywanie  jego  władzy  duchownej,  swobodną  administrację  kościelną  i  zarząd  sprawami 

majątkowymi  zgodnie  z  prawami  boskimi  i  prawem  kanonicznym,  niemal  całkowitą  swobodę  w  obsadzie 
i  nominacjach  godności  kościelnych.  Nakładał  obowiązek  nauczania  religii  w  szkołach  powszechnych 
i  średnich,  przy  istotnym  wpływie  biskupów  na  obsadę  nauczycieli  religii.  Państwo  zobowiązało  się 
do „bracchium saeculare”, czyli udzielania pomocy w wykonywaniu dekretów kościelnych, do wypłacania 
duchownym katolickim uposażenia i rent do czasu uregulowania spraw majątkowych Kościoła związanych 
z utratą jego dóbr na rzecz zaborców. Wojna i powojenna sytuacja polityczna Polski spowodowały zerwanie 
konkordatu.
Następny konkordat pomiędzy Polską i Stolicą Apostolską jest już przykładem konkordatu współczesnego.
Został  on  podpisany  28  lipca  1993  roku  przez  nuncjusza  apostolskiego  w  Polsce,  arcybiskupa  Józefa 
Kowalczyka  i  ministra  spraw  zagranicznych  Rzeczypospolitej  Polskiej,  Krzysztofa  Skubiszewskiego. 
Dokument  ratyfikacyjny  podpisał  Aleksander  Kwaśniewski  w  lutym  1998  roku,  a  25  kwietnia  1998  roku 
konkordat wszedł w życie. 
Konkordat  ten  uznaje  prawo  do  wolności  religijnej,  zakłada  autonomię  Kościoła  i  państwa.  W  myśl  jego 
postanowień  państwo  nie    powinno  ingerować  w  sprawy  Kościoła,  który  kieruje  się  własnym  prawem 
kanonicznym,  a  Kościół  nie  powinien  naruszać  kompetencji  państwa.  Konkordat  zakłada  m.in.  uznanie 
osobowości prawnej Kościoła i jego instytucji, pozwala na prowadzenie katolickich placówek oświatowych 
i  wychowawczych,  przewiduje  subwencjonowanie  przez  państwo  Katolickiego  Uniwersytetu  Lubelskiego 
i  Papieskiej  Akademii  Teologicznej  w  Krakowie.  Gwarantuje  nauczanie  religii  w  szkołach  publicznych    i 
opiekę  duszpasterską  nad  żołnierzami  oraz  uznaje  prawomocność  małżeństwa  kanonicznego.  W  ramach 
konkordatu  państwo  zobowiązuje  się  do  pomocy  finansowej  w  utrzymaniu  dóbr  kultury  będących  w 
posiadaniu Kościoła katolickiego. Natomiast Kościół ma obowiązek informowania państwa o planowanych 
nominacjach  biskupich  i  powinien  respektować  zasadę,  że  diecezjami  zarządzają  obywatele  polscy. 
Przytoczone  założenia  konkordatu  świadczą  o  tym,  że  jest  on  przykładem  wcielania  w  życie  doktryny 
Soboru Watykańskiego II, zalicza się zatem do konkordatów współczesnych.
 
 
 
Papieże a I i II wojna świtowa
 
Papież pius XII jak i Benedykt XV to dwóch papieży, w których pontyfikat wpisała się wojna.         Benedykt 
XV stanął przed smutna rzeczywistością I wojny, która miała swój początek w 1914r.
Benedykta  opisywano  jako  człowieka  obdarzonego  ”najwyższej  jakości  zmysłem  politycznym”,  ale  nowy 
papież  posiadał  więcej  niż  tylko  zmysł  polityczny.  Był  mądrym  przywódcą,  dokonującym  świetnych 
wyborów w trudnych warunkach, w jakich przyszło mu wypełniać obowiązki swego urzędu. Chociaż często 
bywa określany mianem „ zapomnianego papieża XX wieku”, ci , którzy badali jego dokonania, są zgodni, 
że jego krótki, ośmioletni pontyfikat był bardzo ważny i dobrze sprawowany.
Pierwsze  4  lata  pontyfikatu  Benedykta  XV  pozostały  w  cieniu  wydarzeń  związanych  z  I  wojną  światową. 
Papieżowi  udało  się  zachować  neutralność  Watykanu  wobec    stron  konfliktu  nawet  po  przyłączeniu  się 
Włoch  do  wojny  po  stronie  Ententy

10

.    Publicznie  jednak  protestował  przeciwko  wojnie,    nazywając 

ją „bezsensowną masakrą” oraz „okropną rzeźnią”, co zraziło do niego wielu po obydwu stronach barykady. 
W  państwach  Ententy  nazywano  go  niemieckim  papieżem,  a    Państwa  Centralne  określały  go 
mianem  „papieża  francuskiego”.    W  1917  roku,  gdy  wojna  zdawała  się  mieć  ku  końcowi,  Benedykt  XV 
zaproponował  obydwu  stronom  siedmiopunktowy  plan  pokojowy,  który  miał  być  czymś  więcej,  niż 
podpisany później, oparty na zwycięstwie militarnym traktat wersalski. Pomysł okazał się jednak nietrafny, 
a  największą  nieufność  w  tej  mierze  wykazał  rząd  włoski,  który  obawiał  się,  że  w  trakcie  negocjacji 
pokojowych papież będzie starał się wpłynąć na mocarstwa europejskie i w ten sposób odzyskać władzę nad 
Rzymem.  Gdyby  jednak  wielokrotnie  powtarzane  przez      Benedykta  XV  apele  o  pokój,  który 
byłby  „sprawiedliwy  i  trwały”,  czyli  niekarzący,  zostały  wysłuchane,  do  II  wojny  światowej  mogłoby  w 
ogóle  nie  dojść.  Papieżowi  nie  udało  się  co  prawda  osiągnąć  zmniejszenia  okropności  wojny  i  nakłonić 
uczestników wojny do podpisania sprawiedliwego pokoju, ale zrobił bardzo wiele w celu pomocy ofiarom 
wojennym.  Jego  działania  w  tej  sferze  stanowią  jedną  z  najpiękniejszych  kart  historii  papiestwa.  W 
Watykanie papież otworzy biuro ułatwiające kontakty jeńców z ich rodzinami.  Biuro otrzymało około 170 
tys. Próśb o udzielenie informacji, pomogło w przeszło 40 tysiącach repatriacji oraz umożliwiło nawiązanie 
kontaktu członkom 50 tys. rodzin. Benedykt XV przekonał również Szwajcarię, by przyjmowała chorych na 

10

 Ententa - 

sojusz 

Francji

, 

Rosji

 i 

Wielkiej Brytanii

 uformowany w latach 1892-1907. Poratlwiem.onet.pl

gruźlicę  żołnierzy  obu  stron  konfliktu.  W  najgorszym  okresie  wojennej  pożogi  Stolica  Apostolska 
świadczyła  również  inne  posługi  mające  przynieść  ulgę  w  cierpieniach  ofiarom  wojny,  wśród  których 
można wymienić opatrywanie rannych oraz pomoc uchodźcom i sierotom. Watykan, który w wyniku  tych 
działań  stanął  na  skraju  bankructwa,  nazywano  wówczas  drugim  Czerwonym  Krzyżem.  Zapewne 
najbardziej  nieoczekiwanym  podziękowaniem  dla  Benedykta  XV  za  dzieła  dokonane  w  czasie  wojny  jest 
jego pomnik wzniesiony krótko przed śmiercią papieża w muzułmańskim Istambule. Umieszczono na nim 
napis:  „Wielki  papież  okresu  światowej  tragedii(…)  dobroczyńca  wszystkich  ludzi,  niezależnie  od  ich 
narodowości i religii”.
Papież  Pius  XI,  był  rzadko  krytykowany  w  prasie,  katolicy  mieli  do  niego  głęboki  szacunek  i  uważali  go 
za świętego, poważany był również przez większość niekatolików. Mimo to, przez 15 lat po swojej śmierci 
stał się obiektem burzliwej debaty  dotyczącej jego postawy  podczas II wojny światowej  - chodziło o tzw. 
Problem „ milczenia Piusa XII”. Chociaż bowiem  - zdaniem jego krytyków – posiadał moralny autorytet, 
by skutecznie potępić zło holokaustu, przyjął jedynie postawę obserwatora dziejących się zdarzeń. Spór o tę 
kwestię trwa do dzisiaj i nie wydaje się, by miał szybko się zakończyć. 
II  wojna  światowa  wybuchła  pół  roku  po  elekcji  Piusa  XII  na  papieża.  Ojciec  święty  czynił  wszystko  co 
było  w  jego  mocy,  by  zapobiec  konfliktowi  zbrojnemu,  a    w  swoim  słynnym  przemówieniu  stwierdził  „ 
Przez  pokój  nic  nie  ginie  ,  przez  wojnę  można  utracić  wszystko”.  To  co  nieuniknione,  musiało  jednak 
nadejść. Po rozpoczęciu walk Pius XII skoncentrował się na zapobieżeniu przyłączeniu się Włoch do wojny, 
obawiając  się  o  to,  co  konflikt  we  Włoszech  mógłby  oznaczać  dla  nowego,  bezbronnego  i  wciąż  słabego 
miasta Watykan.
W  czasie  II  wojny  światowej  Pius  XII  ogłosił  całkowitą  neutralność  Stolicy  Świętej.    Katolicy  walczyli   
bowiem  po  obydwu  stronach  barykady.  Natomiast  z  powodu  swej  neutralności  Watykan  stał  się  ważnym 
punktem  zdobywania  informacji,  w  którym  na  pozór  przypadkowe  rozmowy  mogły  zostać  podsłuchane. 
Rządy wszystkich większych krajów zaangażowanych w wojnę, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, miały 
swych  akredytowanych    ambasadorów  przy  Stolicy  Apostolskiej  i    używały  ich  właśnie  do  zdobywania 
informacji.
Po  kapitulacji  Włoch  w  1943  roku  Rzym  zajęli  faszyści,  a  sytuacja  Stolicy  Apostolskiej  stała  się  o  wiele 
bardziej  niebezpieczna.  Mimo  to  Pius  XII  udzielał  schronienia  w  Watykanie  wielu  uchodźcom  wojennym 
i  najprawdopodobniej  zachęcał  inne  zgromadzenia  i  instytucje  kościelne  w  Rzymie  –  które  posiadały 
niezależność  z  tytułu  obowiązywania  traktatów  laterańskich  –  by  czyniły  to  samo.  Na  pewno  zaś  zdawał 
się takiego postępowania umyślnie nie zauważać. W roku 1944, gdy Rzym został wyzwolony przez wojska 
amerykańskie,  wszystkie  te  instytucje  ukrywały  około  5  tys.  Żydów.  Po  wojnie  naczelny  rabin  Rzymu 
wyraził swą wdzięczność za to, czego  Stolica Apostolska dokonała dla jego nacji.
Radio  Watykańskie  kontynuowało  swą  działalność  nawet  w  ostatnich  latach  wojny.  Pius  XII  starał 
się  zrobić  z  niego  dobry  użytek.  W  nadanym  w  Wigilie  Bożego  Narodzenia  1944  roku  orędziu 
bożonarodzeniowym,  sprawił  słuchaczom  na  całym  świecie  niespodziankę.  Wyróżnił  bowiem  i  pochwalił 
demokrację jako najodpowiedniejszą dla naszych czasów formą rządów.
Pius XII był miłośnikiem niemieckiej kultury, ale ostro potępiał nazistów. Nie mniej  negatywne stanowisko 
miał  wobec  komunizmu,  którego  szkodliwego  działania  obawiał  się  nawet  bardziej  od  skutków  rozwoju 
nazizmu.
Pius  XII  w  1943  roku  mimo  panującej  wciąż  wojny,  wydał  dwie  encykliki  Mystici  corporis  Christi„  o 
Kościele jako o mistycznym Ciele Chrystusa” i Divino afflante Spiritu.
Jeśli chodzi o samego bohatera kontrowersji, to wydaje się, że Pius XII był głęboko przekonany, że w roku 
1942  i  1943  potępił  holokaust.  Uczynił  to  jednak  za  pomocą  języka  dyplomatycznego,  którego  używał  od 
najwcześniejszych lat jego służby w kurii papieskiej. Jednak był to jedyny sposób, w jakim potrafił myśleć 
i  mówić.  Z  dzisiejszej  perspektywy  jego  słowa  wydają  się  mdłe  i  bardzo  abstrakcyjne,    ale  w  momencie, 
gdy  były  wypowiadane,  były  wystarczająco  konkretne,  by  rozjuszyć  nazistów.  Pius  XII  był  przekonany  , 
że ostrzejsze słowa doprowadzą do surowych represji, jak stało się, gdy biskupi holenderscy wyrazili taka 
krytykę. 
Czy papież Pius XII mógł lub powinien zrobić coś więcej? Na to pytanie prawdopodobnie nie uda się nigdy 
udzielić zadowalającej każdego, odpowiedzi.
Tekst książki John’a W.O’Malley’a SJ „ Historia papieży” 
 
 

Ruch  ekumeniczny.  Spotkania  papieży  z  przywódcami 
duchownymi innych kościołów.

Pojęcie  ,,ekumeny,,  wywodzi  się  od  greckiego  słowa  oikos  (dom)  i  oznacza  w  greckim  tekście 

Biblii  początkowo  ,,całą  zamieszkaną  ziemię,,.  Na  tej  podstawie  wykształciły  się  dalsze 

interpretacje. W XIX wieku mianem ,,ekumenizmu,, określało się starania o przezwyciężenie granic 

wyznaniowych  oraz  stworzenie  ponad  granicami  wiary  ścisłych  związków  między  wszystkimi 

kościołami  chrześcijańskimi.  Szwedzki  arcybiskup  Nathan  Soderblom  nadał  temu  pojęciu 

nowoczesne  znaczenie,  wysuwając  w  1919  propozycję  stworzenia  Ekumenicznej  Rady  Kościołów. 

Jego propozycja została odrzucona i dopiero w 1929 powstało zrzeszenie kościołów protestanckich 

–  Ekumeniczna  Rada  Praktycznego  Chrześcijaństwa.  Założone  oficjalnie  w  1948  w  Amsterdamie 

zrzeszenie  kościołów  protestanckich,  anglikańskich  i  prawosławnych  przyjęło  nazwę  Światowej 

Rady Kościołów, a na swoją siedzibę obrało Genewę. Dziś przymiotnikiem ,,ekumenizm,, określane 

jest  działanie  dotyczące  Kościoła  jako  całości,  szczególnie  praca  zmierzająca  do  zjednoczenia 

kontaktów między wyznaniami chrześcijańskimi. ,, Sobory ekumeniczne’’ mają najwyższy autorytet 

w Kościele. 

 

Ruch  ekumeniczny  -  działalność  oraz  przedsięwzięcia  zmierzające  do  jedności  chrześcijan  - 

rozumianej  jako  przezwyciężenie  barier  konfesyjnych  -  zależnie  od  różnych  potrzeb  Kościoła  i 

warunków chwili (określenie Soboru Watykańskiego II, zawarte w "Dekrecie o ekumenizmie").

 

EKUMENIZM  -  Poglądy  i  postawy  wyrażające  dążenie  do  jedności  wszystkich  chrześcijan  w 

jednym  Kościele  Chrystusowym,  przy  zachowaniu  własnej  tożsamości  wyznaniowej  i  odrębności 

teologicznej.  Pojęcie  ekumenizmu  rozciąga  się  także  coraz  częściej  na  dialog  chrześcijan  z  innymi 

religiami,  co  nie  jest  precyzyjne,  ale  adekwatne  do  pierwotnego  znaczenia  pojęcia  ,,ekumenizm’’, 

obejmującego  całą  zamieszkałą  ziemię,  a  także  świat  i  ludzkość,  w  której  urzeczywistnia  się 

historia  zbawienia.    Ruch  ekumeniczny  został  zapoczątkowany  w  drugiej  połowie  XIX  w.  w 

środowiskach protestanckich. Kościół katolicki włączył się weń oficjalnie dopiero w okresie Soboru 

Watykańskiego  II.  Sobór  w  konstytucji  dogmatycznej  o  Kościele  i  w  dekrecie  o  ekumenizmie  dał 

podstawy  doktrynalne  ekumenizmowi  w  ujęciu  katolickim.  Punktem  wyjścia  jest  przekonanie 

o  jedności  Kościoła  –  mimo  istniejących  podziałów  wyznaniowych-  którą  wyrażają  biblijne 

określenia  jak  Ciało  Chrystusa,  owczarnia,  budowla  Boża  oraz  fakt  ustanowienia  przez  Chrystusa 

jednego  Kościoła.  Inspiracją  wszelkich  działań  ekumenicznych  są  słowa  Jezusa  z  Modlitwy 

Arcykapłańskiej,  ,,aby  wszyscy  stanowili  jedno’’.  Ekumenizm  był  jednym  z  najważniejszych 

priorytetów  pontyfikatu  papieża  Jana  Pawła  II.  Papież  podkreślał  że  ekumenizm  jest  zadaniem 

każdego  bez  wyjątku  chrześcijanina,  że  jest  drogą  Kościoła  i  że  z  tej  drogi  nie  ma  już  odwrotu. 

Przeszedł  do  historii  jako  pierwszy  papież,  który  przekroczył    progi  świątyni  anglikańskiej  i 

luterańskiej  oraz  pierwszy,  który  gościł  w  synagodze,  świątyni  buddyjskiej  oraz  meczecie.  Był 

też  pierwszym  papieżem,  który  swoją  encyklikę  w  całości  poświęcił  sprawie  jedności  wszystkich 

chrześcijan.

 

Ważniejsze daty z historii ruchu ekumenicznego:

1894  r.  -  ogłoszona  przez  papieża  Leona  XIII  nowenna  o  powrót  braci  odłączonych  do  Kościoła 
katolickiego, odprawiana przez uroczystością Zesłania Ducha Świętego.

1908 r. - duchowni anglikańscy S. Jones i L.T. Wattson zainicjowali modlitwę o jedność wśród Kościołów.

1927 r. - powstanie Komisji Wiara i Ustrój - międzykościelnej instytucji skupiającej teologów badających 
doktryny i struktury różnych Kościołów. 

1936 r. - dzięki P. Couturierowi wprowadzona przez papieża Leona XIII nowenna została zamieniona na dni 
modlitw wspólnie z innymi Kościołami o jedność wyznawców Chrystusa, jakiej chce Bóg. Tak zrodziła się 
idea Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.

1944  r.  -  powstanie  ekumenicznej  wspólnoty  z  Taize,  zainicjowanej  przez  Rogera  Louisa  Schutza  -  syna 
protestanckiego pastora, znanego dzisiaj jako brat Roger. 

1948 r. - powstanie Ekumenicznej Rady Kościołów (zwanej także Światową Radą Kościołów). 

1960 r. - powstanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan - najważniejszej w Kościele katolickim instytucji 
zajmującej się działalnością ekumeniczną. W 1989 r. został on przekształcony w Papieską Radę Popierania 
Jedności Chrześcijan. 
 
4-6  stycznia  1964r.  -  podróż  apostolska  papieża  Pawła  VI.  Odwiedził  wówczas  Jordanię  oraz 
Izrael.  Spotkał  się  z  przedstawicielami  innych  wyznań,  m.in.  z  patriarchą  obrządku  ormiańskiego, 
prawosławnym patriarchą Jerozolimy, spotkał się z patriarchą Atenagorasem.
 
21 listopada 1964 r. - przyjęcie przez Sobór Watykański II Dekretu o ekumenizmie, określającego katolickie 
zasady prowadzenia działalności ekumenicznej.

1965  r.  -  odwołanie  przez  ekumenicznego  patriarchę  Konstantynopola  Dimiotriosa  I  i  papieża 
Pawła  VI  anatem,  nałożonych  po  schizmie  w  1054  r.;  skierowanie  przez  papieża  Pawła  VI  i  ojców 
soborowych prośby o wybaczenie do braci odłączonych.

1967  r.  -  zainicjowanie  wzajemnych  odwiedzin  delegacji  Patriarchatu  Konstantynopola  w 
Watykanie  z  okazji  uroczystości  ku  czci  świętych  Piotra  i  Pawła,  odbywających  się  29  czerwca  oraz 
przedstawicieli  Stolicy  Apostolskiej  w  Konstantynopolu  podczas  ochodów  ku  czci  św.  Andrzeja  30 
listopada.
 
25-26 lipca 1967r. - podróż apostolska papieża Pawła VI. Odwiedził wówczas Turcję.
Spotkał  się  z  patriarchą  Atenagorasem  w  celu  odbudowania  jedności  pomiędzy  Kościołem 
Wschodnim i Zachodnim spotkania z przedstawicielami społeczności muzułmańskiej i żydowskiej

10 czerwiec 1969 r. - wizyta papieża Pawła VI w siedzibie Światowej (Ekumenicznej) Rady Kościołów.

1970 r. - prośba o wybaczenie, skierowana do Kościoła katolickiego przez Zgromadzenie Ogólne Światowej 
Federacji Luterańskiej, skupiającej Kościoły luterańskie z całego świata.

1979  r.  -  spotkanie  Papieża  Jana  Pawła  II  z  patriarchą  ekumenicznym  Konstantynopola 
Dimitriosem, podczas którego zadecydowano o rozpoczęciu dialogu teologicznego między Kościołami 
prawosławnym  i  katolickim.  Dialog  toczy  się  od  1980  r.  Wtedy  właśnie  w  Turcji  postanowiono 
nawiązać  ponownie  między  Kościołem  Katolickim  i  Kościołami  prawosławnymi  stosunki  i  kontakty, 
które  miały  umożliwić  bliższe  wzajemne  poznanie  się  i  stworzenie  atmosfery  do  prowadzenia 
owocnego dialogu teologicznego", który nazwany został "dialogiem miłości".
 
28  Maja  do  2  czerwca  1982r.  -  Jan  Paweł  II  odbył  do  Wielkiej  Brytanii  celem  podtrzymania  ducha 
przyjaźni  i  pokoju.  Obok  powinności  służebnych  wobec  wiernych,  Ojciec  Święty  wziął  udział  w 
spotkaniu  modlitewnym  w  anglikańskiej  katedrze  w  Canterbury,  gdzie  z  prymasem  Wspólnoty 
anglikańskiej  arcybiskupem  Robertem  Runce  podpisał  wspólną  deklarację.  Spotkał  się  także  z 
przedstawicielami  Brytyjskiej  Rady  Kościołów,  a  także  Wspólnot  Chrześcijańskich  Szkocji  oraz 
Wspólnoty Żydowskiej.
 
12-17 czerwca 1984r. pielgrzymka Jana Pawła II do Szwajcarii była ważnym wydarzeniem ekumenicznym, 
bowiem Jan Paweł II wiele rozmawiał na temat jedności chrześcijan. Odwiedził Światową Radę Kościołów 
w Genewie.

27  października  1986  r.  -  Światowy  Dzień  Modlitwy  o  Pokój  w  Asyżu  z  udziałem  przedstawicieli 
wielu  Kościołów  i  Wspólnot  chrześcijańskich  oraz  innych  religii.  (Wspólnie  modlili  się  wówczas 
przedstawiciele 

chrześcijaństwa

, 

żydzi

, 

muzułmanie

, 

buddyści

, 

hinduiści

, 

sintoiści

, 

dżiniści

, 

wyznawcy  religii 

afrykańskich

 oraz 

indiańskich religii plemiennych

)

25 maja 1995 r. - ogłoszenie encykliki Jana Pawła II Ut unum sint o działalności ekumenicznej Kościoła.

1995 r. - wizyta patriarchy ekumenicznego Konstantynopola Bartłomieja I w Watykanie i spotkanie z 
Janem Pawłem II.

1997 r. - II Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne w Grazu zorganizowane przez Konferencję Kościołów 
Europy  i  Radę  Konferencji  Episkopatów  Europy  pod  hasłem:  „Pojednanie  -  dar  Boga  i  źródło  nowego 
życia”. 
 

9  maja  1999  -  podczas  wizyty  Jana  Pawła  II  w  Rumunii  papież  wziął  udział  w  Boskiej  Liturgii  św.  Jana  Chryzostoma 
odprawianej  przez  patriarchę.  Wymienili  też  znak  pokoju  i  wspólnie  pobłogosławili  wiernych.  Spotkanie  Jana  Pawła 
II  z  Teoktystem  było  pierwszym  spotkaniem  papieża  z  przywódcą  kościoła  prawosławnego  od  czasu  Wielkiej  Schizmy 
Wschodniej w 1054 roku.

31  października  1999  r.  -  podpisanie  w  Augsburgu  Wspólnej  Deklaracji  w  sprawie  nauki  o 
usprawiedliwieniu  między  Kościołami  katolickim  i  luterańskim,  która  jest  owocem  dialogu  teologicznego 
prowadzonego przez Kościoły katolicki i luterański od 1965 r.

18 stycznia 2000 r. - wspólne otwarcie Świętych Drzwi w Bazylice św. Pawła za Murami na początku 
Tygodnia  Modlitw  o  Jedność  Chrześcijan  przez  Papieża  Jana  Pawła  II  i  zwierzchników  Kościołów 
anglikańskiego, prawosławnego i luterańskiego

23  stycznia  2000  r.  -  podpisanie  w  Warszawie  Deklaracji  o  wzajemnym  uznaniu  chrztu  świętego  przez 
Kościoły zrzeszone w Polskiej radzie Ekumenicznej oraz Kościół katolicki. 
 
Styczeń  2001  wznowiono  dialog  katolicko-anglikański  powołaniem  nowej  grupy  roboczej  pod 
przewodnictwem  bp.  Davida  Beetle  ze  strony  anglikańskiej  i  abp.  Johna  Bathersby’ego  reprezentującego 
stronę katolicką.

22 kwietnia 2001 r. - podpisanie w Strasburgu Karty Ekumenicznej Europy przez przewodniczącego Rady 
Konferencji  Episkopatów  Europy  kard.  M.  Vlka  i  przewodniczącego  Konferencji  Kościołów  Europejskich 
prawosławnego metropolity Jeremiasza z Paryża.

4-9 maja 2001 – podróż Jana Pawła II śladami św. Pawła do Grecji, Syrii i na Maltę, w czasie której 
Papież  chciał  okazać  prawosławnym  miłość  i  szacunek  Kościoła  katolickiego.  W  Atenach,  podczas 
spotkania z hierarchami Cerkwi greckiej w siedzibie arcybiskupa Aten i całej Grecji Christodoulosa, 
Papież  przeprosił  „za  wszystkie  dawne  i  współczesne  sytuacje,  w  których  synowie  i  córki  Kościoła 
zgrzeszyli czynem lub zaniedbaniem przeciw swoim prawosławnym braciom i siostrom”. Wydarzenie 
to nazwano historycznym i porównano z odwołaniem anatem w 1965r. przez Pawła VI i Atenagorasa 
I. Jan Paweł II i abp Christodoulos podpisali „Wspólną Deklarację”, w której potępili wszelkie formy 
przemocy w imię religii, prozelityzm i fanatyzm religijny.

25-30  maja  2001  –  Spotkanie  przedstawicieli  Wspólnej  Grupy  Roboczej  Światowej  Rady  Kościołów  i 
Kościoła katolickiego. Rozmawiano m.in. o ważności chrztu, małżeństwach mieszanych. 

Styczeń  2002  r.  -  Kolejne  międzywyznaniowe  i  międzyreligijne  spotkanie  modlitewne  w  Asyżu. 
Podczas  tego  spotkania  w  Asyżu  z  udziałem  Jana  Pawła  II,  prefekt  Kongregacji  Nauki  Wiary  nie 
tylko zdecydował się na osobisty udział, ale uznał to wydarzenie za ważne i budujące.

1 lipca 2002 – w Moskwie ogłoszono dokument zatytułowany: „Katolicki prozelityzm wśród prawosławnej 
ludności  Rosji.  Informacja”,  w  którym  Cerkiew  prawosławna  po  raz  kolejny  oskarżyła  Kościół  katolicki 
o „uprawianie prozelityzmu na kanonicznym obszarze prawosławnym”. 

Lipiec  2002  –  raport  zawierający  propozycję  ścisłej  współpracy  między  Kościołami  metodystycznym  i 
anglikańskim  przyjęły  najwyższe  gremia  kierownicze  obu  wspólnot.  Metodyści  i  anglikanie  w  Anglii 
podjęli dialog ekumeniczny po 30-letniej przerwie. 

6-13  października  2002  –  wizyta  zwierzchnika  Rumuńskiego  Kościoła  Prawosławnego,  patriarchy 
Teoktysta,  w  Watykanie.  Punktem  kulminacyjnym  była  Msza  św.  w  bazylice  św.  piotra  (13 
października),  podczas  której  Papież  i  patriarcha  siedzieli  obok  siebie  przed  ołtarzem  i  razem  się 
modlili. Patriarcha wygłosił też homilię

21-24  maja  2003  –  katolicko-prawosławne  sympozjum  na  temat  papieskiego  prymatu.  Omawiano  m.in. 
kwestie biblijnych podstaw prymatu, nauczanie Ojców Kościoła o roli biskupa Rzymu.

27-30 stycznia 2004 – pierwsze spotkanie Międzynarodowej Wspólnej Komisji Dialogu między Kościołem 
Katolickim a Wschodnimi Kościołami Ortodoksyjnymi. Odbyło się ono w stolicy Egiptu, Kairze.

5  lutego  2004  –  Przyjęciem  piątego  wspólnego  dokumentu  zakończyły  się  w  Seattle  w  USA  obrady 
Międzynarodowej  Komisji  Anglikańsko-Rzymskokatolickiej.  Raport  zatytułowany:  „Maryja,  Łaska  i 
nadzieja  w  Chrystusie”  jest  poświęcony  roli  Najświętszej  Maryi  Panny  w  dziele  zbawienia.  Podczas 
dyskusji  uczestnicy  dialogu  skoncentrowali  się  na  dogmatach  katolickich  o  Niepokalanym  Poczęciu  i 
Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. 

28  czerwca-2  lipca  2004  –  wizyta  Ekumenicznego  Patriarchy  Konstantynopola  Bartłomieja  I  w 
Watykanie. Patriarcha przewodniczył delegacji Patriarchatu Ekumenicznego przybyłej do Watykanu 
na uroczystości ku czci świętych Piotra i Pawła. Papież przekazał wspólnocie prawosławnej w Rzymie 
kościół  św.  Teodora  na  Palatynie.  Na  zakończenie  Jan  Paweł  II  i  patriarcha  Bartłomiej  I  podpisali 
wspólną deklarację.

28 sierpnia 2004 – zwrócenie Patriarchatowi Moskiewskiemu kopii ikony Matki Boskiej Kazańskiej, która 
od 1993 r. wisiała w prywatnych apartamentach Jana Pawła II. 

27  listopada  2004  –  przekazanie  przez  Watykan  Ekumenicznemu  Patriarchatowi  Konstantynopola  relikwii 
świętych Jana Chryzostoma i Grzegorza z Nazjanzu – poprzedników Ekumenicznego Patriarchy.
 
28 listopada - 1 grudnia 2006r. Podróż apostolska Benedykta XVI do Turcji.

Głównym  celem  pielgrzymki  było  spotkanie  Benedykta  XVI  z  ekumenicznym  patriarchą 
Konstantynopola  Bartłomiejem  I.  Wizyta  wzbudzała  jednak  zainteresowanie  również  z  powodu 
możliwego  zamachu  na  papieża,  lub  któregoś  z  towarzyszących  mu  kardynałów,  którego  mieliby 
dokonać fundamentaliści islamscy, w odwecie za przytoczenie krytycznych słów Manuela II Paleologa 
dotyczących tej wiary we wrześniu tego roku, w czasie pielgrzymki do Niemiec (wykład ratyzboński).
 
4- 6 czerwca 2010r. - odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr.
Nabożeństwo ekumeniczne w kościele Hagia Kiriaki Chrysopolitissa
 
16-19 września 2010r. - Podróż apostolska Benedykta XVI do Zjednoczonego Królestwa.
Spotkanie z biskupami Anglii, Walii i Szkocji, spotkania z przedstawicielami Kościoła anglikańskiego oraz 
innych kościołów i religii
 
22-25 września 2011- Pielgrzymka do Niemiec, przemówienie papieża Benedykta XVI na spotkaniu z 
przedstawicielami kościołów prawosławnych i wschodnich. 
(Pielgrzymka  papieża  miała  też  wymiar  ekumeniczny:  spotkanie  z  przedstawicielami  Niemieckiego 
Kościoła  Ewangelickiego  oraz  nabożeństwo  w  byłym  klasztorze  augustianów  w  Erfurcie,  a  także 
spotkania  z  przedstawicielami  prawosławia  i  starożytnych  Kościołów  wschodnich  oraz  z  żydami  i 
muzułmanami.)
 
27 październik 2011- Spotkanie w Asyżu, Papież wraz ze 176 przywódcami i działaczami religijnymi 
z  50  krajów  przyjechał  do  miasta  świętego  Franciszka  w  25  rocznicę  światowego  dnia  Modlitwy  o 
Pokój.    Spotkanie  to  nazwano  Dniem  Refleksji,  Dialogu  i  Modlitwy  o  Pokój  i  Sprawiedliwość  na 
Świecie. Odbyło się ono pod hasłem "Pielgrzymi prawdy, pielgrzymi pokoju".
 
10 marca 2012- 

Ojciec Święty przyjmuje na audiencji prywatnej honorowego zwierzchnika Wspólnoty Anglikańskiej, 

arcybiskupa  Canterbury  dr  Rowana  Williamsa.  Wspólnie  modlą  się  na  nieszporach  w  rzymskim  kościele  św.  Grzegorza 
Wielkiego.  

Benedykt XVI spotkał się także z 13 biskupami z USA odbywającymi urzędową wizytę „Ad 

limina  Apostolorum”.  Jak  co  roku  przyjął  ponadto  przeora  ekumenicznej  wspólnoty  z  Taizé,  br. 
Aloisa.
 
14 - 16 września 2012r. - Podróż apostolska Benedykta XVI do Libanu.
Benedykt  XVI  spotkał  się  kolejno  z  prezydentem,  przewodniczącym  parlamentu  i  premierem  Libanu. 
Następnie  spotkał  się  z  przywódcami  wyznań  muzułmańskich:  szyitów,  sunnitów,  alawitów  i  druzów. 
Wizytę  w  siedzibie  prezydenta  zakończyło  przemówienie  papieskie  do  przedstawicieli  życia  politycznego, 
instytucji państwowych i przywódców religijnych. Benedykt XVI stwierdził, że budowanie pokoju wymaga 
poszanowania życia ludzkiego, godności osoby i jej praw, w tym wolności religijnej, solidarności, wysiłków 
edukacyjnych  i  otwarcia  się  na  Boga.  Wczesnym  popołudniem  w  siedzibie  patriarchy  ormiańskiego 
obrządku katolickiego w Bzommar odbyło się spotkanie z patriarchami i biskupami katolickimi.

 

 

 

„Papieskie wypowiedzi o współczesnej wojnie. Chrześcijanie europejskiego wschodu po upadku 
komunizmu (Polska, ZSRR, Czechosłowacja)”

 
Kościół  katolicki  od  pierwszej  chwili  istnienia  komunizmu  jasno  wypowiadał  się  przeciw  jego  ideom.  W 
1846  r.  Papież  Pius  IX  w  encyklice  "Qui  pluribus"  potępił  doktrynę  komunistyczną  nazwana  ohydną. 
Następnie  Papież  Leon  XIII  w  encyklice  z  1878  r.  "Quo  apostolici  muneris"  określił  ideologię  komunizmu 
jako  „  śmiertelną  zarazę”,  która  ogarnia  wewnętrzne  organy  społeczności  ludzkiej  i  doprowadza  je  do 
krańcowego  kryzysu  oraz  ostrzegał,  że  nadużywają  Ewangelii  dla  usprawiedliwienia  lub  poparcia  swoich 
tez.  Następnie  wydana  19  marca  1937  r.  Encyklika  „Divini  redemptoris”  przez  Piusa  XI,  w  której  zebrane 
zostały wszystkie doświadczenia, obserwacje i przemyślenia na temat ideologii komunistycznej. Pontyfikat 

Piusa XI to czas bezpardonowej walki totalitaryzmu komunistycznego z Kościołem katolickim. 

Pius XII znosił w milczeniu wiele zniewag. W różnych krajach z różnym nasileniem była prowadzona walka 
z katolicyzmem, zależnym od pozycji katolików w danym kraju. Tak było w byłej Jugosławi, na Węgrzech, 
w  Polsce.  Papież  Pius  XII  jednoznacznie  potępił  komunizm  –  od  encykliki  „Orientales  omnes  Ecclesias” 
(23  XII  1945),  aż  do  „Ad  apostolorum”  (  29  VI  1958)  i  „Meminisse  iuvat”  (  14  VII  1958)  uważając  ateizm 
komunistyczny za największe zagrożenie dla Kościoła katolickiego. Papież często występował jako autorytet 
duchowy, informując świat o przewrotnej działalności komunistów. 
Nastąpił  Papież  Jan  XXIII,  później  Paweł  VI,  który  to  anulował  swój  dekret  z  1957  r.,  zabraniający 
księżom  prowadzenia  działalności  politycznej  i  zniósł  ekskomunikę  nałożoną  na  księży  współpracujących 
z  komunistami  Był  Sobór  Watykański  II,  który  nie  potępił  komunizmu,  choć  wielu  ojców  soboru  się 
tego  domagało,  co  było  również  tu  w  Polsce  wielkim  pragnieniem  Prymasa  Polski  Kardynała  Stefana 
Wyszyńskiego, który nie mało wycierpiał, był aresztowany i izolowany. 
Od Soboru Watykańskiego II deklarowano gotowość dialogu ze wszystkimi i z komunistami nie biorąc pod 
uwagę, co Kościół już wycierpiał, jak podstępnie cała machina działa. 
W  swej  walce  z  komunizmem  Jan  Paweł  II  nie  był  niesiony  na  fali  entuzjazmu  najbliższych 
współpracowników. 

Zdołał 

jednak 

zamknąć 

otwarty 

od 

kilkudziesięciu 

lat 

rozdział 

zatytułowany  „watykańska  Ostpolitik”,  bo  miał  za  sobą  wielki  konsens  uciskanych  przez  komunizm 
społeczeństw.  Jego  siłą  było  to,  że  nie  był  politycznym  graczem,  ale  inspirowanym  przez  Słowo  Boże 
obrońcą człowieka. 
 
Czechosłowacja
Jesienią  1989  r.  ożywiła  się  opozycja  antykomunistyczna  w  Czechosłowacji.  17  XI  1989  r.  doszło  do 
wielkiej  manifestacji  opozycji  w  Pradze.  Jej  uczestnicy  zostali  zaatakowani  przez  siły  porządkowe.  150 
demonstrantów  zostało  aresztowanych.  Władzom  nie  udało  się  jednak  stłumić  antykomunistycznych 
nastrojów społeczeństwa. Wydarzenie to stało się, bowiem impulsem dla kolejnych wstąpień i protestów. 
Mobilizacja sił opozycyjnych doprowadziła do powstania Forum Obywatelskiego, na czele, którego stanął 
Vaclav Havel. Władza komunistyczna musiała ustąpić, siły porządkowe zostały wycofane, a rządy przejęła 
opozycja. Zmiana u steru rządów i odrzucenie komunizmu odbyło się, więc stosunkowo łagodnie oraz bez 
rozlewu krwi. 
ZSRR
Punktem  zwrotnym  w  procesie  rozpadu  ZSRR  było  dokonanie  19  sierpnia  1991  przez 
grupę "konserwatywnych" komunistów nieudanego zamachu stanu (tzw. pucz Janajewa), w czasie, którego 
chcieli oni zatrzymać proces upadku systemu komunistycznego ZSRR i rozpadu państwa. Na skutek upadku 
puczu, faktyczną władzę nad republiką rosyjską (zajmującej zdecydowaną większość obszaru ZSRR) przejął 
jej  prezydent  Borys  Jelcyn,  na  którego  wniosek  29  sierpnia  parlament  rosyjski  zakazał  działalności  KPZR  i 
skonfiskował  jej  majątek.  Następnie  podobne  uchwały  podjęły  parlamenty  innych  republik.  W  kolejnych 
miesiącach  istnienie  Związku  Radzieckiego  było  tylko  formalnością  i  opierało  się  jedynie  na  uznaniu 
prezydentury  Gorbaczowa  przez  zagranicę,  bowiem  na  terenie  całego  państwa  władze  radzieckie  straciły 
jakąkolwiek władzę wykonawczą.
Polska
5 kwietnia 1989 roku zakończono rozmowy i podpisano porozumienie "okrągłego stołu". Przede wszystkim 
ustalono  legalizację  "Solidarności",  przywrócono  urząd  prezydenta,  opozycja  miała  dostęp  do  środków 
masowego przekazu etc.
Znowelizowano  konstytucję  PRL,  a  także  doszło  do  rejestru  NSZZ  "Solidarność",  przywrócono  stanowisko 
prezydenckie i Senat. Rozpoczęła się wędrówka od socjalizmu do demokracji w naszym kraju.
 
Kościół po upadku komunizmu: 
Czechy  -  Komunizm  w  Czechach  zrobił  tyle,  na  ile  mu  pozwolono:  w  Polsce  za  Kościołem  stał  naród,  w 
Czechach Kościół nie miał takiego oparcia w narodzie, dlatego komunizm narobił tyle szkód. Komunizm był 
niewątpliwie najgorszym okresem w historii Kościoła w Czechach. Polityka komunistów zmierzała ku temu, 
aby całkowicie zlikwidować Kościół.

- Likwidowano seminaria duchowne
-każdy ksiądz podlegał władzy sekretarza partyjnego
-zlikwidowano klasztory męskie i żeńskie
Po  upadku  komunizmu  wiele  ludzi  w  Czechach  deklarowało  się  jako  wierzący  gdyż  było  to  oznaką  i 
demonstracją  wolności.  Kościół  w  Czechach  wciąż  odczuwa  brak  duchownych.  Istnieją  też  powody 
współczesne:  ludzie  starsi,  wśród  których  jest  najwięcej  wierzących  umierają,  styl  życia  ulega  dalszemu 
zeświecczeniu,  widoczny  jest  kryzys  autorytetu,  ludzie  w  rozmowach  często  poddają  w  wątpliwość 
zasadność  spowiedzi  i  sakramentów,  społeczeństwo  staje  się  coraz  bardziej  konsumpcyjne.  Pomimo 
demokracji,  wciąż  żywe  są  tendencje  odmawiające  katolikom  prawa  do  współdecydowania  w  życiu 
publicznym. Środowisko katolickie w Czechach jest mniejszością.
 
Polska-  Ważną  rolę  w  podniesieniu  i  utwierdzeniu  Polaków  w  wierze  miał  Jan  Paweł  II,  który  to  był 
orędownikiem  czy  też  zwolennikiem  wolności.  Sprzeciwiał  się  On  komunizmowi  a  tym  samym  dawał 
nadzieję udręczonej Ojczyźnie.
-parlament uchwalił osobowość prawną dla Kościoła katolickiego.
-Państwo  zobowiązało  się  zwrócić  Kościołowi  zabrane  mu  po  1950  roku  dobra  i  zezwolić  na  budowę 
nowych świątyń.
-Nowe prawo gwarantowało wszystkim obywatelom wolność sumienia i wyznania.
-Wznowiona też została działalność kościelnej Caritas.
-Kościół mógł tworzyć nowe stowarzyszenia i organizacje katolickie.
-Zagwarantowano  rodzicom  prawo  do  religijnego  wychowania  dzieci  i  dostęp  Kościoła  do  środków 
masowego przekazu.
-Został skasowany także Urząd do Spraw Wyznań.
-W lipcu 1989 doszło do nawiązania stosunków dyplomatycznych z Watykanem
Przed  Kościołem  i  jego  biskupami  stanęły  nowe  wyzwania  i  zadania.  Okazało  się,  bowiem,  że  tak  samo 
trudno jest mądrze zagospodarować wolność, jak ją odzyskać. Również okazało się, że problemów nie tylko 
nie  ubyło,  ale  pojawiły  się  nowe.  Poza  tym  Kościół,  zwłaszcza  Prymas  i  biskupi,  musiał  bronić  się  przed 
atakami, często bardzo agresywnymi, i to nie tylko ze strony sił postkomunistycznych, ale także nowych — 
liberalnych — często dawnych „moralnych dłużników" Kościoła. Straszono Kościołem, jako tym, który chce 
stworzyć państwo wyznaniowe. Kościołem, który jest wrogiem numer jeden nowej polskiej demokracji. Ta 
sama argumentacja towarzyszyła sporom ideowym o kształt państwa i prawa w wolnej i demokratycznej 
III Rzeczpospolitej. Dotyczyło to zarówno powrotu religii do szkół, jak też walki o ustawę o poszanowaniu 
życia poczętego, czy wreszcie o „wartości chrześcijańskie" w ustawodawstwie państwowym.
 
Rosja
Kiedy  upadał  Związek  Sowiecki  w  1991  roku  katolicy  mieszkający  na  ogromnych  terenach  Rosji  mieli  do 
swej dyspozycji tylko dwa kościoły usytuowane w stołecznych miastach, Moskwie i Petersburgu. Pierwsze 
lata  wolności  opisuje  jako  moment  wzrostu  ilościowego.  Pustkę  postkomunistyczną  zapełniano  wielością 
otwieranych  świątyń,  odprawianych  liturgii,  działaniami  noszącymi,  jak  wyraża  się  autor,  "charakter 
prawosławny".  Konstatuje  jednak,  że  ilość  otwartych  świątyń,  wspaniałych  liturgii,  wyświęconych 
kapłanów,  wydanych  książek  religijnych  stokrotnie  liczniejszych  niż  w  czasach  komunistycznych  nie  miała 
automatycznego  przełożenia  na  wzrost  duchowej  dojrzałości  społeczeństwa.  Ludzie  nie  zmieniają  się  tak 
szybko.  To,  że  zamienili  sierp  i  młot  na  krzyż  a  portret  Lenina  na  ikonę  nie  oznaczało,  że  zmieniało  się 
jednocześnie ich zachowanie i świadomość. Dlatego też te zmiany w świadomości dokonywały się w sposób 
wolny i trudny do przyjęcia.

 

 
 
 
 
 

Apostolskie podróże papieży naszych czasów (Jan Paweł II)

 
Jednym  z  charakterystycznych  rysów  pontyfikatu  błogosławionego  Papieża  Polaka  były  liczne  podróże 
apostolskie.  W ciągu  27  lat  sprawowania  urzędu  następcy  św.  Piotra  Jan  Paweł  II  odbył  104  podróże 
zagraniczne oraz równie wiele podróży na terenie Włoch.
Odwiedzając  rożne  zakątki  świata,  głosił  Słowo  Boże,  nawiedzał  narodowe  sanktuaria,  celebrował  msze 
święte, a także udzielał innych sakramentów, dokonywał beatyfikacji i kanonizacji; spotykał się z wiernymi 
lokalnego  Kościoła,  prezbiterami,  osobami  zakonnymi,  młodzieżą,  chorymi,  starszymi;  spotykał  się 
z przedstawicielami  innych  kościołów  chrześcijańskich  oraz  innych  religii;  oddawał  wiernych  pod  opiekę 
Matki Bożej.
Pielgrzymki do Polski
I pielgrzymka: 2-10 czerwca 1979 r. 
Przebiegała  pod  hasłem  "Gaude  Mater  Polonia".  Papież  odwiedził:  Warszawę,  Gniezno,  Częstochowę, 
Kraków,  Kalwarię  Zebrzydowską,  Wadowice,  Oświęcim  i  Nowy  Targ.  Celem  było  uczczenie  św. 
Stanisława, krakowskiego biskupa, patrona Polski w 900 rocznicę jego śmierci oraz uroczyste zakończenie I 
Synodu Diecezji Krakowskiej.
W  pierwszym  dniu  pielgrzymki,  2  czerwca  na  Placu  Zwycięstwa  (obecnie  Piłsudskiego)  w  Warszawie 
padły  słynne  słowa:  "Wołam,  ja,  syn  polskiej  ziemi,  a  zarazem  ja, 

Jan  Paweł  II 

,  papież.  Wołam  z  całej 

głębi  tego  Tysiąclecia,  wołam  w  przeddzień  Święta  Zesłania,  wołam  wraz  z  wami  wszystkimi:  Niech 
zstąpi  Duch  Twój!  Niech  zstąpi  Duch  Twój  i odnowi  oblicze  ziemi.  Tej  ziemi!"  Rok  po  pielgrzymce 
powstała „Solidarność”.
II pielgrzymka: 16-23 czerwca 1983 r. 
Celem  było  wsparcie  rodaków  podczas  trwającego  stanu  wojennego,  a  także  obchodzenie  jubileuszu  600-
lecia  obecności  Cudownego  Obrazu  Matki  Bożej  na  Jasnej  Górze;  beatyfikacja  o.  Rafała  Kalinowskiego, 
br.  Alberta  Chmielowskiego,  Urszuli  Ledóchowskiej.  Pielgrzymka  przebiegała  pod  hasłem  „Pokój  Tobie, 
Polsko - Ojczyzno moja!”.
Papież  odwiedził:  Warszawę,  Niepokalanów,  Częstochowę,  Poznań,  Katowice,  Wrocław,  Górę  św.  Anny 
i Kraków. Na Jasnej Górze złożył zakrwawiony pas, który miał na sobie w dniu zamachu, 13 maja 1981 r. 
W bogatym programie pielgrzymki znalazł się też spacer po Dolinie Chochołowskiej w Tatrach. Miesiąc po 
wizycie apostolskiej, 22 lipca 1983 r. stan wojenny został odwołany.
III pielgrzymka: 8-14 czerwca 1987 r. 
Przebiegała  pod  hasłem  "Do  końca  ich  umiłował".  Myśli  przewodnie  pielgrzymki  w  dużej  mierze 
koncentrowały  się  wokół  Eucharystii  –  jednym  z  głównych  celów  pielgrzymki  był  udział  papieża  w  II 
Krajowym Kongresie Eucharystycznym. Papież odwiedził: Warszawę, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin, 
Gdynię, Gdańsk, Częstochowę i Łódź. Dokonał dwóch beatyfikacji: 

Karoliny Kózkówny i bp Michała Kozala.

Podczas  tej  pielgrzymki  miało  miejsce  pamiętne  spotkanie  Jana  Pawła  II  z  młodzieżą  na  Westerplatte. 
Papież  powiedział  wówczas:  Każdy  z  was,  młodzi  przyjaciele,  znajduje  też  w  życiu  jakieś 
swoje  "Westerplatte".  Jakiś  wymiar  zadań,  które  trzeba  podjąć  i  wypełnić.  Jakąś  słuszną  sprawę, 
o  którą  nie  można  nie  walczyć.  Jakiś  obowiązek,  powinność,  od  której  nie  można  się  uchylić.  Nie 
można  "zdezerterować".  Wreszcie  –  jakiś  porządek  prawd  i  wartości,  które  trzeba  "utrzymać"  i  "obronić", 
jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie.
IV pielgrzymka: 1-9 czerwca oraz 13-16 sierpnia 1991 r.
Pielgrzymka  pod  hasłem  "Bogu  dziękujcie,  ducha  nie  gaście"  była  pierwszą  pielgrzymką  do  wolnej 
Polski. Celem jej pierwszego etapu było wskazanie Polakom drogi postępowania w obliczu nowych zmian 
politycznych,  dziękczynienie  za  odzyskanie  wolności,  a  także    beatyfikacja  bpa  Józefa  S.  Pelczara,  m. 
Bolesławy  Lament  i  o.  Rafała  Chylińskiego. 

Papież

  odwiedził:  Koszalin,  Rzeszów,  Przemyśl,  Lubaczów, 

Kielce, Radom, Łomżę, Białystok, Olsztyn, Włocławek, Płock i Warszawę. W przemówieniach przypominał 
o  sprawach  podstawowych  -  o  Dekalogu:  "dziesięciu  słowach,  od  których  zależy  przyszłość  narodu, 
państwa, Europy, świata” (jak powiedział 1 czerwca w Koszalinie).
W  drugim  etapie  wizyty  papież  odwiedził  Kraków,  Wadowice  i  Częstochowę,  a  głównym  celem  jego 
wizyty  było  przewodniczenie  obchodom  VI  Światowego  Dnia  Młodzieży  (Częstochowa).  Na  zaproszenie 
papieża  odpowiedziało  wówczas  ponad  półtora  miliona  młodych  z  85  krajów.  Hymnem  VI  ŚDM 
w Częstochowie była pieśń „Abba Ojcze”. 
V pielgrzymka: 22 maja 1995 r.

Była to najkrótsza i nieoficjalna papieska wizyta w Polsce. Trwała zaledwie jeden dzień. 

Jan Paweł II 

udał się 

do  miejsca  urodzenia 

Jana  Sarkandra

,  którego  kanonizował  dzień  wcześniej  podczas  pielgrzymki  do  Czech. 

Hasło  wizyty  w  Polsce  brzmiało:  „Zło  dobrem  zwyciężaj”.  Papież  odwiedził  wówczas  Skoczów,  Bielsko-
Białą i Żywiec.
W  przemówieniu  Ojciec  Święty  zwracał  uwagę  na  problem  nietolerancji  wobec  ludzi  wierzących.  "Pod 
hasłami  tolerancji,  w  życiu  publicznym  i  w  środkach  masowego  przekazu  szerzy  się  nieraz  wielka,  może 
coraz  większa  nietolerancja.  Odczuwają  to  boleśnie  ludzie  wierzący.  Zauważa  się  tendencję  do  spychania 
ich  na  margines  życia  społecznego,  ośmiesza  się  i wyszydza  to,  co  dla  nich  stanowi  nieraz  największą 
świętość." - mówił Papież. Słowa te odbiły się szerokim echem nie tylko w Polsce. 
VI pielgrzymka: 31 maja - 10 czerwca 1997 r. 
Pielgrzymka  przebiegała  pod  hasłem:  "Chrystus  wczoraj,  dziś  i  na  wieki".  Papież  odwiedził:  Wrocław, 
Legnicę,  Gorzów  Wielkopolski,  Gniezno,  Poznań,  Kalisz,  Częstochowę,  Zakopane,  Ludźmierz,  Kraków, 
Duklę i Krosno.
W  Gnieźnie 

Jan  Paweł  II 

uczestniczył  w  obchodach  tysiąclecia  śmierci  św.  Wojciecha  –  nawiązujących  do 

Zjazdu Gnieźnieńskiego. W spotkaniu tym wzięło udział siedmiu prezydentów państw europejskich: Czech, 
Litwy,  Niemiec,  Słowacji,  Ukrainy,  Węgier  i  Polski.  W  Krakowie  papież  uczestniczył  w  obchodach  600-
lecia utworzenia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dokonał też kanonizacji 

św. Jadwigi 

królowej

  i 

św.  Jana  z  Dukli

.  Miały  też  miejsce  2  beatyfikacje,  obie  dokonane  podczas  Mszy  św.  6  czerwca 

w Zakopanem  - 

matki  Bernardyny  Jabłońskiej

  i 

matki  Marii  Karłowskiej

.  We  Wrocławiu  papież  wziął  udział  w 

zamknięciu 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który przebiegał pod tym samym hasłem, 
co papieska pielgrzymka. 
VII pielgrzymka: 5-17 czerwca 1999 r.
Była najdłuższą wizytą apostolską papieża w Polsce. Jej hasło brzmiało: "Bóg jest miłością". W programie 
papieskich odwiedzin znalazło się aż 21 miejscowości: Gdańsk, Sopot, Pelplin, Elbląg, Licheń, Bydgoszcz, 
Toruń,  Ełk,  Wigry,  Siedlce,  Drohiczyn,  Warszawa,  Sandomierz,  Zamość,  Radzymin,  Łowicz,  Sosnowiec, 
Kraków, Stary Sącz, Wadowice, Gliwice, Częstochowa.
Podczas  pielgrzymki 

Jan  Paweł  II 

rozważał  przede  wszystkim  temat  8  błogosławieństw.  Wzywał  do 

nawrócenia  w obliczu  nadchodzącego  Wielkiego  Jubileuszu  chrześcijaństwa.  W  Starym  Sączu  papież 
kanonizował 

bł.  Kingę

,  dokonał  też  111  beatyfikacji  –  podczas  Eucharystii  na  Placu  Piłsudskiego w 

Warszawie beatyfikował 

Reginę Protmann

 i 

Edmunda Bojanowskiego

 oraz 108 Męczenników II Wojny Światowej. 

W Toruniu z kolei beatyfikował 

Stefana Wincentego Frelichowskiego

.

VIII pielgrzymka: 16-19 sierpnia 2002 r.
"Bóg  bogaty  w  miłosierdzie"  –  brzmiało  hasło  pielgrzymki.  Papież  odwiedził  Kraków  i  Kalwarię 
Zebrzydowską.
Głównym  celem  pielgrzymki  było  poświęcenie  Sanktuarium  Bożego  Miłosierdzia  w  Krakowie  - 
Łagiewnikach,  miejsca,  gdzie  spoczywają  relikwie  Apostołki  Bożego  Miłosierdzia,  św.  siostry 

Faustyny 

Kowalskiej

.  Jan  Paweł  II  podczas  Mszy  św.  na  krakowskich  Błoniach  dokonał  też  4  beatyfikacji  - 

abp. 

Zygmunta Szczęsnego Felińskiego

, 

ks. Jana Balickiego

, 

o. Jana Beyzyma SJ

 i 

s. Sancji Szymkowiak

. Podczas tej ostatniej, 

pożegnalnej wizyty w Ojczyźnie Jan Paweł II nawiedził katedrę wawelską i modlił się przy grobie rodziców 
na 

cmentarzu Rakowickim

. Przeleciał też nad Tatrami i Wadowicami, swoim rodzinnym miastem.

W  ramach  Światowych  Dni  Młodzieży,  oprócz  Częstochowy,  Papież  odwiedził: 

Buenos  Aires

  (1987), 

Santiago de Compostela (1989), Denver (1993), Manilę (1995), Paryż (1997) i Toronto (2002).
Inne ważne pielgrzymki:
Pierwsza pielgrzymka – 

Dominikana, Meksyk, Bahamy: 25 I-1 II 1979

Celem  pierwszej  podróży  apostolskiej  papieża  było  przede  wszystkim  umocnienie  Kościołów  lokalnych 
oraz inauguracja pontyfikatu w skali międzynarodowej.
W  Dominikanie  Jan  Paweł  II  celebrował  Mszę  św.,  podczas  której  w  homilii  przypomniał  historię 
ewangelizacji  krajów  Ameryki  Łacińskiej  oraz  postaci  pierwszych  misjonarzy.  Papież  odwiedził  m.in. 
najuboższą  dzielnicę  Santo  Domingo.  W  Meksyku  Jan  Paweł  II  zainaugurował  obrady  III  Konferencji 
Ogólnej Episkopatu Ameryki Łacińskiej: „Ewangelizacja Ameryki Łacińskiej dzisiaj i w przyszłości”. Z tej 
okazji wygłosił przemówienie, które ukazało zadania dla Kościoła Ameryki Łacińskiej. 
Pielgrzymka do USA: 1-7 X 1979 r.
Ważnym punktem pielgrzymki było przemówienie Jana Pawła II na XXXIV Sesji Zgromadzenia Ogólnego 
ONZ  w Nowym  Jorku.  Tematem  przemówienia  była  godność  osoby  ludzkiej,  która  jest  fundamentem 
sprawiedliwości  i pokoju.  Papież  poddając  analizie  współczesną  cywilizację  podkreślił,  iż  przyczyniła  się 

ona  do  rozwoju  dóbr  materialnych  z  równoczesnym  zepchnięciem  na  margines  duchowego  wymiaru 
ludzkiej  egzystencji.  Jan  Paweł  II  mówił:  „Postęp  ludzkości  musi  się  mierzyć  nie  tylko  rozwojem  nauki  i 
techniki (…), ale równocześnie, a nawet bardziej jeszcze prymatem wartości duchowych i rozwojem życia 
moralnego”.
Pielgrzymka do 

Portugalii: 12-15 V 1982 r.

Celem pielgrzymki było podziękowanie Matce Bożej z Fatimy za ocalenie życia podczas zamachu 13 maja 
1981  r.  W swych  przemówieniach  Jan  Paweł  II  często  nawiązywał  do  orędzia  z  Fatimy  i  podkreślał  jego 
aktualność.
Pielgrzymka do Wielkiej Brytanii: 28 V – 2 VI 1982 r.
Była to jedna z najtrudniejszych papieskich pielgrzymek. Wielka Brytania była w stanie wojny z katolicką 
Argentyną. Po obu stronach były ofiary śmiertelne. Przyjazd papieża do tego kraju był niewiadomą. Przed 
pielgrzymką gest Jana Pawła II rozwiał jednak wszelkie wątpliwości. Papież zaprosił biskupów brytyjskich 
i  argentyńskich  do  wspólnego  wraz  z  nim  celebrowania  Eucharystii.  Msza  ta  została  nazwana  „Mszą 
pojednania”.  Jan  Paweł  II  zapowiedział,  iż niebawem  po  zakończeniu  pielgrzymki  do  Wielkiej  Brytanii, 
uda  się  także  do  Argentyny.  Podczas  pielgrzymki  zrezygnowano  z  oficjalnych  spotkań  Jana  Pawła  II  z 
politykami i korpusem dyplomatycznym.
Pielgrzymka do 

Hiszpanii: 31 X – 9 XI 1982

Głównym  celem  pielgrzymki  było  zamknięcie  roku  jubileuszowego,  który  obchodzony  był  z  okazji 
czterechsetnej rocznicy śmierci św. Teresy z Avila.
Pielgrzymi  szlak  Jana  Pawła  II  prowadził  „po  śladach  wielkich  świętych”.  Papież  nawiedził  celę  św. 
Teresy  oraz  modlił  się  przy  jej  relikwiach.  Odwiedził  miejsca  związane  ze  św.  Janem  od  Krzyża,  a  także 
nawiedził jedno z najstarszych sanktuariów Europy, katedrę w Santiago de Compostela. Wygłosił tam „Akt 
Europejski”,  który  wzywa  mieszkańców  Europy  do  pielęgnowania  swych  chrześcijańskich  korzeni 
oraz  wielkiego  dziedzictwa  wiary  swych  przodków.  Papież  podkreślił,  iż  można  być  głęboko  wiernym 
Chrystusowi i zarazem nie tracić nic z nowoczesności.
 
Pielgrzymka prowadząca przez 

USA  (Alaskę),  Koreę  Płd.,  Papuę  –  Nową  Gwineę,  Wyspy  Salomona  i Tajlandię:  2-12  V 

1984 r.

Pielgrzymka ta była jedną z najdłuższych podróży apostolskich Jana Pawła II. Jej łączna długość wynosiła 
ok. 38 500 km. W Korei Południowej Jan Paweł II odwiedził leprozorium, gdzie spotkał się z trędowatymi, 
co wywołało duży podziw i szacunek wśród buddystów (stanowili oni wówczas 85 % mieszkańców Korei, 
katolicy zaś zaledwie 5 % jej mieszkańców). Kulminacyjnym wydarzeniem pielgrzymki papieża była Msza 
św. podczas której Jan Paweł II kanonizował 103 Koreańskich Męczenników. Od XIII w. była to pierwsza 
kanonizacja  poza  Rzymem.  Ojciec  Święty  spotkał  się  także  z  przywódcami  religii  niechrześcijańskich  w 
Korei, co było ważnym wydarzeniem dla dialogu między religiami.
Pielgrzymka do Maroka: 19 VIII 1985 r. (na trasie 8-19 VIII: Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun, 
Republika Środkowo-afrykańska, Zair, Kenia, Maroko)
Papież  przyjechał  do  muzułmańskiego  Maroka  na  osobiste  zaproszenie  króla  Hassana  II.  W  1980  r. 
podczas wizyty w Watykanie król Maroka poprosił Jana Pawła II, aby spotkał się z marokańską młodzieżą 
i  skierował  do  nich  przemówienie.  Po  raz  pierwszy  papież  przemawiał  do  licznie  zgromadzonych 
muzułmanów.  W  przemówieniu  podjął  wiele  zagadnień  nurtujących  ludzi  młodych  i  ukazywał  im  takie 
wartości  jak  prawda,  pokój,  braterstwo  i sprawiedliwość.  Przemówienie  często  przerywane  oklaskami, 
zostało przyjęte z aprobatą i wielkim entuzjazmem.
Pielgrzymka do Indii: 

1-11 II 1986 r.

Pielgrzymka  do  kraju,  w  którym  80%  jej  mieszkańców  stanowią  hindusi,  miała  charakter  misyjny.  Jan 
Paweł  II  w Delhi  spotkał  się  z  przywódcami  innych  religii,  co  niewątpliwie  miało  pozytywne  znaczenie 
dla  dialogu  międzyreligijnego.  Podczas  tej  pielgrzymki  papież  odprawił  kilka  Mszy  św.,  w  których  udział 
brali  także  niekatolicy.  Czasem  stanowili  oni  większość  zgromadzenia.  W  Kalkucie  papież  odwiedził 
założony przez Matkę Teresę Dom Czystego Serca, w którym spotkał się z chorymi. „Ojciec Święty unikał 
wszystkiego,  co  mogłoby  urazić  uczucia  religijne  hindusów.  Wielokrotnie  podkreślał,  że  przybył  do  Indii 
jako pielgrzym oraz że celem jego wizyty nie jest pouczanie kogokolwiek, lecz ‘słuchanie i uczenie się’”.
Pielgrzymka do Burundi: 5-7 IX 1990 r.
Pielgrzymka  przebiegała  pod  hasłem:  Chrystus  nas  wyzwala  i  jednoczy.  Jednym  z  głównych  papieskich 
przesłań było wołanie o pojednanie i zaniechanie wszelkich etnicznych oraz narodowych sporów. W kraju 
tym  od  lat  trwał  konflikt  pomiędzy  plemionami  Hutu  i  Tutsi.  Dochodziło  do  krwawych  walk.  W  1988  r. 

z  rąk  Tutsi  zginęło  ok.  20  tys.  Hutu.  Papież  podkreślał,  iż  pokój  jest  największym  darem  pozostawionym 
człowiekowi  przez  Chrystusa  i  wzywał  do braterskiej  zgody,  aby  nie  powtórzyła  się  przemoc  i  etniczne 
podziały. Drugim ważnym tematem poruszanym przez Jana Pawła II był problem wzrostu zachorowalności 
na AIDS.
Pielgrzymka do Niemiec: 

21-23 VI 1996 r.

Celem  pielgrzymki  było  spotkanie  z  wiernymi  Kościoła  katolickiego,  umocnienie  ich  w  wierze  oraz 
beatyfikacja ks. Bernarda Lichtenberga i ks. Karola Leisnera.
Oprócz  Mszy  św.  podczas  której  papież  beatyfikował  kapłanów,  ważnym  wydarzeniem  była  ekumeniczna 
Liturgia  Słowa  z  modlitwą  o  jedność  chrześcijan,  w  której  uczestniczyli  wierni  Kościołów:  katolickiego, 
protestanckiego  i prawosławnego.  Poza  tym,  po  raz  pierwszy  papież  odwiedził  stolicę  zjednoczonych 
Niemiec, Berlin i przeszedł wraz z kanclerzem Niemiec i burmistrzem miasta przez Bramę Brandenburską, 
podkreślając tym gestem jedność podzielonych państw.

Bośnia i Hercegowina: 12-13 IV 1997 r.

Papież  spotkał  się  z  wiernymi  Kościoła  katolickiego  w  Sarajewie  oraz  wręczył  organizacjom 
charytatywnym Międzynarodową Nagrodą Pokoju im. Jana XXIII.
Podróż  papieża  poświęcona  była  głównie  jednemu  istotnemu  przesłaniu  –  nadziei.  Papież  mówił:  „Po 
bolesnym  doświadczeniu  wojny,  która  zrodziła  wiele  krzywd,  nienawiści  i  żądzę  odwetu,  nadzieja  ta 
przybiera  konkretny  wymiar  przebaczenia  i  pojednania.  Wzywam  zatem  do  przebaczenia  i  pojednania”. 
Papież wielokrotnie wzywał, aby uczynić rachunek sumienia i zaangażować się w sprawę pokoju. „Należy 
powiedzieć  głośno  i  donośnie:  Nigdy  więcej  wojny!  Trzeba  każdego  dnia  podejmować  na  nowo  trud 
spotkania,  szukając  w  swym  sumieniu  nie  tylko  win,  ale  także  sił,  jakie  skłonni  jesteśmy  włożyć  w 
budowanie  pokoju.  Należy  uznać  prymat  wartości  etycznych,  moralnych  i duchowych,  broniąc  praw 
każdego człowieka do życia w harmonii i zgodzie, potępiając wszelkie formy nietolerancji i prześladowań, 
zakorzenione w ideologiach, które godzą w nienaruszalną godność człowieka”. Także i podczas tej wizyty 
Jan Paweł II spotkał się z przedstawicielami judaizmu, prawosławia, islamu.
Pielgrzymka do 

Czech: 25-27 IV 1997 r.

Cel pielgrzymki było spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego z okazji obchodów 1000-lecia śmierci św. 
Wojciecha.
W jednej z homilii przybliżając postać św. Wojciecha papież zapewniał młodzież, iż „życie z Chrystusem 
jest wspaniałą przygodą” i „tylko On może nadać pełny sens życiu”. Podczas spotkania z przedstawicielami 
Uniwersytetu Karola papież ofiarował im kopię bulli papieża Klemensa VI, na mocy której uniwersytet ten 
został  powołany.  Najważniejszym  wydarzeniem  była  Msza  św.  sprawowana  na  praskich  błoniach  Letná. 
Msza ta zamykała obchody 1000-lecia śmierci św. Wojciecha. Papież mówił wówczas, iż św. Wojciech „jest 
znakiem  współpracy,  jaka  winna  istnieć  między  Kościołem  a  społeczeństwem.  Jest  znakiem  więzi  między 
narodami czeskim i polskim”.
Pielgrzymka na 

Kubę: 21-25 I 1998 r.

Cel  pielgrzymki  było  spotkanie  z  wiernymi  Kościoła  katolickiego  i  umocnienie  ich  w  wierze.  W  1998  r. 
wierni  Kościoła  katolickiego  stanowili  39%  mieszkańców  Kuby.  Odsetek  katolików  do  momentu  dojścia 
Fidela Castro do władzy wynosił 85%.
Ważnym wydarzeniem było prywatne spotkanie Jana Pawła II z prezydentem Kuby Fidelem Castro. Trwało 
ono  ok. 50  min.  Na  jego  zakończenie  Jan  Paweł  II  wręczył  prezydentowi  reprodukcję  mozaiki  Chrystusa 
Króla Wszechświata.
Papieskie  przemówienia  skoncentrowane  były  na  godności  osoby  ludzkiej,  na  powołaniu,  roli  i  zadaniu 
kubańskiej rodziny, na wolności, sprawiedliwości i solidarności oraz na niebezpieczeństwu jakie niosą dla 
pokoju i życia każdego człowieka fałszywe ideologie. 
Niejednokrotnie  Jan  Paweł  II  prosił  o  wolność  dla  Kościoła  katolickiego,  który  doświadczany  był  w 
ostatnich  dziesiątkach  lat.    Najważniejszym  wydarzeniem  była  uroczysta  Msza  św.  w  której  uczestniczyło 
ok. 1 mln osób wraz z osobistościami państwowymi i prezydentem Fidelem Castro. W homilii papież ukazał 
problem  kubańskiego  Kościoła  oraz  społeczeństwa.  Mówił  wówczas:  „nowoczesne  państwo  nie  może 
czynić  z  ateizmu  ani  z  religii  elementów  swojego  systemu  politycznego.  Państwo  (…)  winno  kształtować 
spokojny klimat społeczny oraz odpowiednie prawodawstwo, które pozwoli każdemu człowiekowi i każdej 
wspólnocie religijnej swobodnie żyć swoją wiarą”. Na zakończenie Jan Paweł II zawierzył kubański Kościół 
opiece Matki Bożej.
Pielgrzymka do Ziemi Świętej: 

20-26 III 2000

 r.

Była to jubileuszowa pielgrzymka Jana Pawła II do miejsc związanych z historią zbawienia. Wiodła przez 
Jordanię,  Izrael  oraz  Autonomię  Palestyńską.  Podążając  śladami  patriarchów:  Abrahama,  Izaaka  i  Jakuba 
oraz  Mojżesza,  Jan  Paweł  II  przebył  ziemię  naznaczoną  obecnością  Jezusa  Chrystusa.  Papież  spotkał  się 
z  naczelnymi  rabinami  Izraela,  a także  nawiedził  Instytut  Pamięci  „Yad  Vashem”,  miejsce  upamiętniające 
zagładę  6  mln  Żydów  podczas  II  wojny  światowej.  Udał  się  też  do  Papieskiego  Instytutu  „Notre  Dame”, 
będącego  ośrodkiem  dialogu  ekumenicznego  i międzyreligijnego,  gdzie  spotkał  się  z  przedstawicielami 
religii chrześcijańskich, żydowskich oraz muzułmańskich.
W  ostatnim  dniu  pielgrzymki  Jan  Paweł  II  pojechał  pod  tzw.  „ścianę  płaczu”;  ku  zaskoczeniu  wielu, 
podszedł do muru świątynnego, aby między kamienie włożyć kartkę, na której napisana była modlitwa o dar 
braterstwa z narodem wybranym i prośba o wybaczenie win chrześcijan wobec synów Abrahama.
Pielgrzymka na 

Ukrainę: 23-27 VI 2001 r.

Cele pielgrzymki: spotkanie z wiernymi, umocnienie w wierze oraz rozbudzenie ekumenizmu.
Chrześcijaństwo  na  ziemiach  ukraińskich  ma  ponad  1000  lat.  Kijów  zaś  uważany  jest  za  kolebkę 
chrześcijaństwa  w Europie  Wschodniej.  W  czasie  rządów  władz  komunistycznych  chrześcijanie  byli 
prześladowani, zsyłani do łagrów na Sybir. Wielu zostało zamordowanych. 50 % mieszkańców Ukrainy jest 
wyznania prawosławnego. Na tym terenie działają skłócone trzy wspólnoty prawosławne: Ukraiński Kościół 
Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego, Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego oraz 
Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny. 11 % mieszkańców stanowią katolicy dwóch obrządków: 
łacińskiego  (Kościół  rzymskokatolicki)  i  bizantyjskiego  (Ukraiński  Kościół  greckokatolicki).  34  –  37  % 
mieszkańców deklaruje się jako niewierzący. 
Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II modlił się w miejscach związanych z męczeństwem narodu. Nawiedził 
Bykownię, miejsce nazwane „ukraińskim Katyniem”, gdzie w latach 1937-1941 komuniści zamordowali ok. 
7 tys. osób. Następnie wraz z rabinem Jakowem Bliechem papież modlił się w Babim Jarze, w miejscu kaźni 
ukraińskich Żydów. Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II beatyfikował w obrządku łacińskim abpa Józefa 
Wilczewskiego i ks. Zygmunta Gorazdowskiego. W czasie Mszy św. w obrządku bizantyjskim beatyfikował 
28  Sług  Bożych.  We  Mszach  tych  uczestniczyli  nie  tylko  mieszkańcy  Ukrainy,  ale  także  mieszkańcy 
sąsiednich krajów: Litwy, Białorusi, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Mołdawii, Gruzji.
 
 
Zagraniczne podróże apostolskie papieża Benedykta XVI
Były  24  Zagraniczne  podróże  apostolskie  papieża  Benedykta  XVI  i  33  Pielgrzymki  duszpasterskie  na 
terenie Włoch. 
2005  -  Światowe  Dni  Młodzieży  -  ogólnoświatowy  zjazd  młodzieży  katolickiej  odbył  się  w  dniach  16-
21  sierpnia  2005  r.  w  Kolonii  w  Niemczech.    Mottem  Dni  Młodzieży  był  biblijny  cytat  "Przybyliśmy 
oddać Mu pokłon" (Mt 2,2). Dla papieża Benedykta XVI była to pierwsza podróż zagraniczna od początku 
jego  pontyfikatu.  Odwiedził  katedrę  w  Kolonii,  spotkał  się  z  ówczesnym  prezydentem  Niemiec  Horstem 
Köhlerem  w  Villa  Hammerschmidt  w  Bonn,  odwiedził  też  synagogę  w  Kolonii  (synagoga  ta  została 
zniszczona przez nazistów w 1938 roku, odbudowana zaś w latach 50. XX wieku).
2006 – Podróż apostolska Benedykta XVI do Polski (odbyła się w dniach 25–28 maja)
Benedykt  XVI  odwiedził  Warszawę,  miejsca  związane  z  osobą  papieża  Jana  Pawła  II:  Częstochowę, 
Wadowice,  Kalwarię  Zebrzydowską,  Kraków,  Oświęcim.  Był  to  dziewiąty  pobyt  urzędującej  głowy 
Kościoła  rzymskokatolickiego  w  Polsce.  Hasłem  towarzyszącym  podróży  Benedykta  XVI  były 
słowa:  „Trwajcie  mocni  w  wierze”.  Odbyła  się  wizyta  w  warszawskiej  archikatedrze  i  spotkanie  z 
duchowieństwem, w wygłoszonym tam przemówieniu papież poruszył najważniejsze problemy Kościoła w 
Polsce. Odbyło się także spotkanie z Prezydentem RP Lechem Kaczyńskim.
-  msza  św.  na  pl.  Piłsudskiego  w  Warszawie  -  W  swojej  homilii  papież  nawiązał  do  słów  Jana  Pawła  II 
wypowiedzianych  podczas  jego  pierwszej  pielgrzymki  do  Ojczyzny  Niech  zstąpi  Duch  Twój  i  odnowi 
oblicze ziemi. Tej ziemi!
- wizyta w sanktuarium na Jasnej Górze i nabożeństwo majowe (udział ok. 450 000 wiernych)Przemówienie 
wygłoszone przez papieża na Wałach Jasnogórskich skierowane było do przedstawicieli różnych ruchów w 
Kościele, oraz członków wspólnot zakonnych.
- wizyta w Wadowicach
-  W  Kalwarii  Zebrzydowskiej  papież  odstąpił  od  oficjalnego  programu  i  zwiedził  bazylikę.  Potem, 
przemawiając z ołtarza polowego do licznie zgromadzonych wiernych, apelował: Módlcie się za mnie i za 
cały  Kościół,  'lecz  nie  sami  -  z  rodziną'.  Wierni  pożegnali  go  skandując  po  niemiecku:  Wir  lieben  Dich! 

(Kochamy Ciebie!), co papież przyjął z uśmiechem.
– spotkanie z 2 tysiącami chorych w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach
- spotkanie z młodzieżą na Błoniach w Krakowie
- msza św. na Błoniach w Krakowie
- wizyta w byłym obozie koncentracyjnym  Auschwitz-Birkenau
I podróż apostolska Benedykta XVI do Hiszpanii
W  dniach  od  8  lipca  do  9  lipca  2006  odbyła  się  podróż  Benedykta  XVI  do  Hiszpanii  (dokładnie  do 
Walencji)  w  ramach  V  Światowego  Spotkania  Rodzin.  Papież  zobaczył  się  z  wieloma  hiszpańskimi 
oraz  zagranicznymi  rodzinami  na  specjalnym,  dwugodzinnym  spotkaniu,  na  którym  odczytał  swoje 
przemówienie. W czasie wizyty miały też miejsce spotkania z hiszpańskimi biskupami, królewską parą oraz 
z premierem tego kraju.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Niemiec  (odbyła się w dniach 9 - 14 września)
Zgodnie z planem Benedykt XVI odwiedził miejsca związane z jego młodością, a także pracą duszpasterską 
w  swojej  Ojczyźnie.  Była  to  czwarta  zagraniczna  podróż  papieża.  Pielgrzymka  przebiegła  się  pod 
hasłem: „Kto wierzy, nigdy nie jest sam”.
- modlitwa przed kolumną Matki Bożej w centrum miasta
-  msza  na  terenie  Nowych  Targów  Monachijskich.  Ludy  Afryki  i  Azji  (...)  przestrasza  (...)  taki  rodzaj 
rozumowania,  który  całkowicie  wyklucza  Boga  z  pola  widzenia  człowieka  i  uważa  to  za  najbardziej 
rozsądne, chcąc przenieść to również na ich kulturę. - mówił w homilii Benedykt XVI. Jego słów słuchało ok. 
250 tys. wiernych.
-  spotkanie  ze  światem  nauki  -  W  czasie  tego  spotkania  Benedykt  XVI  zacytował  cesarza  bizantyjskiego 
Manuela II Paleologa, który w 1391 r. powiedział: Wskaż mi, co nowego wniósł Mahomet; wtedy znajdziesz 
tylko to, co złe i nieludzkie, jak choćby to, że nakazał szerzyć mieczem wiarę, którą głosił. Przytaczając tę 
wypowiedź papież uczynił ją punktem wyjścia do ukazania relacji między wiarą a rozumem. Podkreślił przy 
tym, że słowa monarchy są niezwykle ostre i zdumiewająco szorstkie. Wyrwane z kontekstu przemówienia 
słowa  stały  się  pretekstem  do  kilkudniowych  protestów  przeciwko  Benedyktowi  XVI,  w  czasie  których 
palono m.in. wizerunki papieża. Jednocześnie do Watykanu płynęły słowa solidarności z Benedyktem XVI; 
wyraził je m.in. włoski senat.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Turcji (odbyła się w dniach 28 listopada - 1 grudnia)
Głównym celem pielgrzymki było spotkanie Benedykta XVI z ekumenicznym patriarchą Konstantynopola 
Bartłomiejem  I.  Wizyta  wzbudzała  jednak  zainteresowanie  również  z  powodu  możliwego  zamachu  na 
papieża, lub któregoś z towarzyszących mu kardynałów, którego mieliby dokonać fundamentaliści islamscy, 
w odwecie za przytoczenie krytycznych słów Manuela II Paleologa dotyczących tej wiary we wrześniu tego 
roku, w czasie pielgrzymki do Niemiec (wykład ratyzboński). Wyrwane z kontekstu słowa przyczyniły się 
wówczas do wielu antypapieskich wystąpień w krajach muzułmańskich.
2007 - Podróż apostolska Benedykta XVI do Brazylii (odbyła się w dniach 9 maja - 14 maja)
- Prywatna msza św. odprawiona przez Benedykta XVI w kaplicy klasztoru św. Benedykta
-  Przyjazd  na  Campo  de  Marte  (miejsce  mszy).  Przejazd  papieża  w  papamobile,  wśród  oczekujących  na 
niego wiernych
-  Msza  św.  odprawiona  przez  papieża.  Ogłoszenie  świętym  bł.  Antoniego  od  św.  Anny  Galvão  (Frei 
Galvão), wygłoszenie przez papieża homilii
-  Przyjazd  do  Fazenda  da  Esperança  in  Guaratinguetá  czyli  Farmy  Nadziei  -  ośrodka  odwykowego  dla 
narkomanów, prowadzonego przez zakonników
Podróż apostolska Benedykta XVI do Austrii  (odbyła się w dniach 7 września - 9 września)
Głównym  jej  celem  było  uczestnictwo  Ojca  Świętego  w  obchodach  850-lecia  sanktuarium  maryjnego  w 
Mariazell.
Podróż  apostolska  Benedykta  XVI  do  USA    (odbyła  się  w  dniach  15  kwietnia  -  21  kwietnia)  pod 
hasłem "Chrystus naszą nadzieją". W czasie tej podróży papież obchodził swoje 81. Urodziny (16 kwietnia) 
oraz trzecią rocznicę wyboru na Stolicę Piotrową (19 kwietnia).
Po  spotkaniu  z  głową  Kraju,  Benedykt  XVI  odprawił  Mszę  św.  na  stadionie  Nationals  i  w  siedzibie 
Katolickiego  Uniwersytetu  Ameryki  spotkał  się  ze  światem  akademickim.  Spotkał  się  także  z 
przedstawicielami innych religii w sali „Rotunda” w Centrum Kulturalnym im. Papieża Jana Pawła II.
Papież  odwiedził  także  Nowy  Jork  i  odprawił  mszę  w  katedrze  pw.  św.  Patryka,  w  której  udział  wzięło 
duchowieństwo  i  osoby  konsekrowane.  Spotkał  z  niepełnosprawnymi,  młodzieżą  i  seminarzystami  w 
seminarium św. Józefa.

W ostatnim dniu wizyty, Benedykt XVI modlił się w Ground Zero - miejscu, w którym stały wieże World 
Trade  Center,  zburzone  w  wyniku  zamachów  z  11  września  2001  r.  Papież  odprawił  też  Mszę  św.  na 
stadionie Yankee.
2008 - XXIII Światowe Dni Młodzieży (odbyły się w Sydney, w Australii w dniach 10-20 lipca)
Było  10  etapów  przygotowania  duchowego,  zawartego  w  biuletynach  "Święto  Młodych  trwa  bez  końca". 
Od lipca 2007 roku po diecezjach Australii wędrował Krzyż Światowych Dni Młodzieży oraz obraz Marii z 
Dzieciątkiem.
Hymn  XXIII  ŚDM  -  "Receive  the  power"  ("Przyjmij  moc")  wykonał  zwycięzca  pierwszej  edycji 
australijskiego  Idola,  Guy  Sebastian.  Droga  Krzyżowa  w  Sydney  została  skrócona  o  sześć  stacji,  gdyż 
biskup  Anthony  Fisher  obawiał  się,  że  odtworzenie  Pasji  Chrystusa  może  wzbudzić  antysemickie 
resentymenty.
- udział młodzieży w spotkaniach w diecezjach Australii,
- rejestracja uczestników w Sydney
- otwarcie uroczystości - Msza Święta koncelebrowana przez Arcybiskupa Sydney  George'a Pella
- katechezy, spotkania, koncerty itp.
- przybycie Ojca Świętego
- Droga Krzyżowa ulicami miasta
- spotkanie młodzieży z Ojcem Świętym zakończone Mszą Świętą na Randwick Racecourse
- Uroczysta Msza Święta koncelebrowana przez Ojca Świętego
Podróż apostolska Benedykta XVI do Francji (w dniach 12 - 15 września)
Benedykt  XVI  odwiedził  Francję,  by  wziąć  udział  w  obchodach  150.  rocznicy  Objawień  Maryjnych  w 
Lourdes. Papież pierwszy dzień pielgrzymki spędził w Paryżu.
- Msza św. na Esplanadzie Inwalidów dla 260 tys. Wiernych
- Przejście papieża jako pielgrzyma części Drogi Jubileuszowej
- Przewodniczenie tradycyjnej procesji maryjnej ze świecami (60 tys. uczestników)
-  Uroczysta  Eucharystia  Niedzielna  w  Uroczystość  Podwyższenia  Krzyża  Świętego,  koncelebrowana  z 
francuskim  episkopatem  na  błoniach  naprzeciwko  groty  Massabielskiej,  miejsca  objawień  z  1858  dla  200 
tysięcy pielgrzymów
- Udział w roboczym zebraniu Konferencji Biskupów Francji;
- Wizyta w szpitalu w Lourdes;
- Msza Święta przed Bazylką Matki Bożej Różańcowej w Lourdes dla chorych z okazji święta Matki Bożej 
Bolesnej z udzieleniem Sakramentu Namaszczenia Chorych;
2009 - Podróż apostolska Benedykta XVI do Kamerunu i Angoli (odbyła się 17–23 marca)
stolica Kamerunu Jaunde;
–  spotkanie  z  biskupami  Kamerunu  w  kościele  Chrystusa  Króla  w  Tsinga,  w  Jaunde  (przemówienie 
papieża);
– nieszpory z biskupami, księżmi, diakonami, osobami zakonnymi, przedstawicielami ruchów kościelnych 
oraz  innych  wyznań  chrześcijańskich  (bazylika  Maryi  Królowej  Apostołów  w  dzielnicy  Mvolyé;  homilia 
papieża);
– spotkanie z przedstawicielami wspólnoty muzułmańskiej (nuncjatura apostolska; przemówienie papieża);
–  Msza  św.  z  okazji  publikacji  Instrumentum  Laboris  na  II  Zgromadzenie  Specjalne 

Synodu  Biskupów

  dla 

Afryki (stadion Amadou Ahidjo w Jaunde; przemówienie papieża);
– spotkanie z chorymi (Ośrodek im. kard. Paula Émile’a Légera w Jaunde; przemówienie papieża);
–  spotkanie  z  członkami  Rady  Specjalnej  Synodu  Biskupów  dla  Afryki  (nuncjatura  apostolska; 
przemówienie papieża);
Quatro de Fevereiro w Luandzie
– wizyta kurtuazyjna u głowy państwa (pałac prezydencki; przemówienie papieża);
–  Msza  św.  z  udziałem  biskupów,  księży,  osób  zakonnych,  członków  ruchów  kościelnych  i  katechistów 
Angoli oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej (kościół św. Pawła; homilia papieża);
– spotkanie z młodzieżą (stadion dos Coqueiros; przemówienie papieża);
Komentarz z Kroniki Podróży
W  czasie  swojej  pierwszej  podróży  afrykańskiej  Papież  wygłosił  łącznie  17  przemówień  i  homilii  oraz 
pokonał  ponad  11  tys.  kilometrów.  Podczas  lotu  z  Rzymu  do  Jaunde  odbyło  się  w  samolocie  tradycyjne 
spotkanie  Benedykta  XVI  z  dziennikarzami  uczestniczącymi  w  podróży.  Pytania  przedstawicieli  mediów 
dotyczyły  zarówno  kwestii  związanych  z  obecną  wizytą,  jak  i  aktualnych  problemów  Kościoła  i  Stolicy 

Apostolskiej. Jednym z poruszonych zagadnień była sprawa listu Benedykta XVI po burzy medialnej, którą 
wywołało zdjęcie ekskomuniki z biskupów lefebrystów. Niektórzy komentatorzy wysunęli tezę o rzekomej 
izolacji  Papieża  zarówno  w  Kurii  Rzymskiej,  jak  i  w  stosunku  do  całego  Kościoła.  Sam  Ojciec  Święty 
opinię o swym osamotnieniu nazwał «mitem». Powiedział, że każdego dnia spotyka się z wieloma ludźmi, 
jest  otoczony  przyjaciółmi  i  współpracownikami.  Dziennikarze  pytali  też  o  kwestię  zwalczania  epidemii 
aids  na  kontynencie  afrykańskim.  Papież  wyraził  przekonanie,  że  nie  da  się  pokonać  tej  choroby  jedynie 
za pomocą pieniędzy i przez rozdawanie prezerwatyw, co tylko nasila problemy. Odnośnie do światowego 
kryzysu  ekonomicznego,  którego  boleśnie  doświadczają  kraje  afrykańskie,  Benedykt  XVI  stwierdził,  że 
jedną z jego przyczyn jest brak etyki. W tym kontekście zaapelował do wspólnoty międzynarodowej, by nie 
dopuściła do kompletnej zapaści gospodarczej Czarnego Lądu. Papież potwierdził również, że zapowiadana 
encyklika  społeczna  uwzględni  zagadnienie  obecnej  recesji,  dlatego  właśnie  nastąpiło  opóźnienie  w  jej 
publikacji.
Pielgrzymka Benedykta XVI do Ziemi Świętej  (trwająca od 8 - 15 maja)
Jordania
– msza św. w kaplicy nuncjatury apostolskiej – nawiedzenie starożytnej bazyliki upamiętniającej Mojżesza 
na  górze  Nebo,  przemówienie  Benedykta  XVI  –  poświęcenie  kamienia  węgielnego  pod  Uniwersytet 
Madaby  Patriarchatu  Łacińskiego,  przemówienie  papieża  –  odwiedziny  Muzeum  Haszymidzkiego  i 
meczetu  im.  Husajna  bin-Talala  w  Ammanie  –  spotkanie  z  muzułmańskimi  przywódcami  religijnymi, 
korpusem dyplomatycznym i rektorami jordańskich uczelni wyższych na dziedzińcu meczetu im. Husajna, 
przemówienie  Ojca  Świętego  –  Nieszpory  z  udziałem  kapłanów,  zakonników  i  zakonnic,  seminarzystów  i 
członków ruchów kościelnych w katedrze melchickiej św. Jerzego, przemówienie papieża.
Izrael ,Tel Awiw
odwiedziny  Wzgórza  Skały  na  dziedzińcu  meczetu  jerozolimskiego  Wizyta  kurtuazyjna  u  wielkiego 
muftiego  na  dziedzińcu  meczetu,  przemówienie  papieża–  odwiedziny  Zachodniego  Muru  (Ściany  Płaczu)
– wizyta kurtuazyjna u dwóch wielkich rabinów Jerozolimy w Ośrodku Hechal Szlomo – modlitwa Regina 
Caeli z udziałem ordynariuszy z Ziemi Świętej na terenie Wieczernika 
Betlejem, Nazaret, Jerozolima
Podróż apostolska Benedykta XVI do Czech (w dniach 26 - 28 września)
 Papież odwiedził Pragę, Brno oraz Stara Boleslav w Czechach.
- Doświadczenie historii pokazuje, do jakich absurdów dochodzi człowiek, gdy wyklucza Boga z widnokręgu 
swych  wyborów  i  swych  działań  i  jak  niełatwo  jest  budować  społeczeństwo  dążące  do  wartości  dobra, 
sprawiedliwości i braterstwa, gdyż byt ludzki jest wolny a jego wolność pozostaje krucha - mówił w homilii 
Benedykt XVI.
2010 - Podróż apostolska Benedykta XVI na Maltę
W  dniach  od  17  kwietnia  do  18  kwietnia  2010  odbyła  się  podróż  apostolska  Benedykta  XVI  na  Maltę. 
W  czasie  dwudniowej  wizyty  papież  odwiedził:  stolicę  kraju  (Valletta),  Grotę  św.  Pawła  w  Rabacie  oraz 
Florianę. Pielgrzymka apostolska jest związana z 1950 rocznicą przybycia świętego Pawła na wyspę.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Portugalii
W  dniach  od  11  maja  do  14  maja  odbyła  się  podróż  apostolska  Benedykta  XVI  do  Portugalii.  W  czasie 
czterodniowej  wizyty  papież  odwiedził:  Lizbonę,  Fatimę  i  Porto.  Pielgrzymka  apostolska  jest  związana  z 
przypadającą 13 maja rocznicą pierwszego objawienia Matki Bożej w Fatimie w 1917.
Podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr
Od 4 czerwca do 6 czerwca odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr.
Podróż  apostolska  Benedykta  XVI  do  Zjednoczonego  Królestwa  odbyła  16-19  września  2010.  Była  to 
siedemnasta  wizyta  zagraniczna  tego  papieża.  W  trakcie  wizyty  Benedykt  XVI  odwiedził  cztery  miasta 
Anglii i Szkocji: Edynburg, Glasgow, Londyn i Birmingham. Centralnym punktem podróży była msza św. 
połączona z beatyfikacją kardynała Johna Henry’ego Newmana. W programie wizyty znalazły się m.in.
-msze św. w Glasgow i Londynie
-  spotkania  z  politykami  (premier  UK  David  Cameron,  wicepremier,  lider  opozycji,  premier  Szkocji  Alex 
Salmond)
- spotkanie z przedstawicielami organizacji społecznych, przedsiębiorcami, ludźmi nauki i kultury
- spotkanie z biskupami Anglii, Walii i Szkocji, spotkania z przedstawicielami Kościoła anglikańskiego oraz 
innych kościołów i religii
II podróż apostolska Benedykta XVI do Hiszpanii

Podróż  apostolska  Benedykta  XVI  do  Hiszpanii  miała  miejsce  w  dniach  6  -  7  listopada.  Była  to  druga 
wizyta papieża w tym kraju.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Chorwacji (4-5 czerwca)
20 11 -  Światowe Dni Młodzieży odbyły się w Madrycie w dniach 16-21 sierpnia
Były to drugie Światowe Dni Młodzieży w Hiszpanii. Światowe Dni Młodzieży 1989 odbyły się w Santiago 
de  Compostela.  W  Światowych  Dniach  Młodzieży  uczestniczyło  według  różnych  szacunków  1,5  -  2 
milionów osób. Hasłem spotkania był cytat:„Zakorzenieni i zbudowani na Chrystusie, mocni w wierze (por. 
Kol 2, 7”.
Przemówienie Papieża do młodych podczas wieczornego czuwania, 20 sierpnia 2011:
„Jeśli pozostaniecie w miłości Chrystusowej, zakorzenieni w wierze, napotkacie – nawet wśród sprzeczności 
i  cierpień  –  źródło  wesela  i  radości.  Wiara  nie  przeciwstawia  się  waszym  najwyższym  ideałom,  ale 
przeciwnie, uwzniośla je i doskonali. Drodzy młodzi, nie dostosowujcie się do czegoś, co jest mniejsze od 
Prawdy i Miłości, nie dostosowujcie się do kogoś, kto jest mniejszy od Chrystusa.
 
Właśnie  dzisiaj,  gdy  panująca  obecnie  kultura  relatywistyczna  odrzuca  i  gardzi  poszukiwaniem  prawdy, 
która  jest  najwyższym  dążeniem  ducha  ludzkiego,  musimy  zaproponować  z  odwagą  i  pokorą  powszechną 
wartość  Chrystusa  jako  zbawiciela  wszystkich  ludzi  i  źródło  nadziei  dla  naszego  życia.  On,  który  wziął 
na  siebie  nasze  udręki,  zna  dobrze  tajemnicę  bólu  ludzkiego  i  ukazuje  swoją  pełną  miłości  obecność  we 
wszystkich cierpiących. Oni zaś ze swej strony, zjednoczeni z męką Chrystusa, uczestniczą znacznie bliżej 
w Jego dziele odkupienia. Ponadto nasza bezinteresowna uwaga poświęcona chorym i potrzebującym będzie 
zawsze pokornym i milczącym świadectwem o pełnym współczucia obliczu Boga.”
III podróż apostolska Benedykta XVI do Niemiec
III podróż apostolska do Niemiec (22 - 25 września) - 21 podróż apostolska papieża Benedykta XVI i trzecia 
do rodzinnych stron, a jednocześnie pierwsza oficjalna wizyta w Niemczech jako głowy państwa. Odbyła się 
pod hasłem „Gdzie jest Bóg, tam jest przyszłość” (niem. Wo Gott ist, da ist Zukunft). Podczas wizyty papież 
odwiedził  Berlin,  Erfurt  i  Fryburg.  Do  ważniejszych  wydarzeń  należały:  przemówienie  w  Bundestagu, 
nabożeństwo ekumeniczne, msza na stadionie Olimpijskim w Berlinie oraz wieczorne spotkanie z młodzieżą 
na  terenie  hal  wystawowych  we  Fryburgu.  We  wszystkich  mszach  i  nabożeństwach  łącznie  uczestniczyło 
350 tysięcy osób.
Aspekt duszpasterski
Papieska  pielgrzymka  przede  wszystkim  miała  aspekt  duszpasterski.  Po  ujawnieniu  przypadków  pedofilii 
wśród kleru niemieckiego, wiele osób wystąpiło z Kościoła, w którym od dłuższego czasu jest w głębokim 
kryzysie  wiary.  Do  wierzących  Benedykt  XVI  na  Stadionie  Olimpijskim  w  Berlinie  mówił  o  potrzebie 
umiłowania Chrystusa, trwaniu w nim oraz odkrywaniu radości zjednoczenia z nim w Kościele, w Erfurcie 
mówił o wierze, o Bogu, który prowadzi człowieka przez trudne doświadczenia, i potrzebie odwagi, aby go 
wyznawać w codziennym życiu. Do młodzieży papież mówił, że Chrystus jest światłością i chrześcijanie są 
tymi, którzy jako rozpaleni przez Chrystusa mają nieść światło. Kościołowi szkodzą nie jego przeciwnicy, 
ale "letni" chrześcijanie - powiedział papież, wezwał też młodych do świętości życia.
Pielgrzymka papieża miała też wymiar ekumeniczny: spotkanie z przedstawicielami Niemieckiego Kościoła 
Ewangelickiego  oraz  nabożeństwo  w  byłym  klasztorze  augustianów  w  Erfurcie,  a  także  spotkania  z 
przedstawicielami  prawosławia  i  starożytnych  Kościołów  wschodnich  oraz  z  żydami  i  muzułmanami. 
Jednak niemieckie media zarzuciły brak znaczącego postępu w dialogu ekumenicznym.
Wizyta papieża Benedykta XVI w Beninie była Jego 22 podróżą zagraniczną oraz drugą na kontynencie 
afrykańskim.
2012 - II podróż apostolska Benedykta XVI do Ameryki Łacińskiej
Podróż  papieża  Benedykta  XVI  do  Meksyku  i  na  Kubę  odbyła  się  w  dniach  23-28  marca  2012.  Jest  to 
druga  wizyta  Benedykta  XVI  w  tym  regionie  po  wizycie  w  Brazylii  w  roku  2007.  Należy  pamiętać,  że 
Ameryka  Łacińska  to  najbardziej  katolicki  region  świata.  Najprawdopodobniej  podróż  do  Meksyku  i  na 
Kubę, jest jedną z dwóch wizyt papieskich w 2012 . Z okazji wizyty papieskiej władz komunistyczne Kuby 
postanowiły wypuścić niektórych więźniów politycznych.
– Na spotkaniu z dziećmi na Plaza de la Paz papież powiedział:
„Uczeń  Jezusa  nie  odpowiada  złem  na  zło,  ale  zawsze  jest  narzędziem  dobra,  głosicielem  przebaczenia, 
nosicielem  radości  i  sługą  jedności.  Jezus  pragnie  zapisać  w  życiu  każdego  z  was  historię  przyjaźni. 
Przyjmijcie  Go  więc  jako  najlepszego  ze  swych  przyjaciół.  Niezmordowanie  mówi  wam,  abyście  zawsze 
kochali wszystkich i czynili dobro. Usłyszycie to, jeśli zawsze będziecie mieli częsty z Nim kontakt, który 

pomoże wam także w najtrudniejszych sytuacjach.”
Podróż apostolska Benedykta XVI do Libanu (odbyła się 14 - 16 września)
Oficjalne  zaproszenie  wystosowali  prezydent  Libanu  Michel  Sulaiman  i  premier  Nażib  Mikati  podczas 
swych  wizyt  w  Watykanie.  W  melchicko-katolickiej  Bazylice  św.  Pawła  w  Harissie,  papież  podpisał 
adhortację "Ecclesia in Medio Oriente”.  W przemówieniu papież zachęcił Kościół na Bliskim Wschodzie 
do trwania w prawdzie i do dbania o czystość wiary.
„Adhortacja  "Ecclesia  in  Medio  Oriente"  dopomoże  tamtejszym  chrześcijanom  w  lepszym  zrozumieniu 
sensu  swego  życia,  roli,  misji,  posługi  i  świadectwa  w  świecie  arabskim,  zdominowanym  przez  islam  - 
powiedział  patriarcha  Grzegorz,  witając  Ojca  Świętego.  W  przemówieniu,  w  większości  wygłoszonym  po 
arabsku, ale także po francusku i niemiecku, podkreślił, że wyznawcy Chrystusa mają być "światłem, solą i 
zaczynem". Zawarte w dokumencie słowa "komunia i świadectwo" wskazują, że mają oni być zjednoczeni 
wewnętrznie,  aby  świadczyć  na  zewnątrz.  Chodzi  więc  o  wzajemne  oddziaływanie  między  wszystkimi 
warstwami  i  wspólnotami  świata  arabskiego.  -  podkreślił  zwierzchnik  katolików-melchitów.”  Źródło: 
eKai.pl
Benedykt  XVI  spotkał  się  kolejno  z  prezydentem,  przewodniczącym  parlamentu  i  premierem  Libanu. 
Następnie  spotkał  się  z  przywódcami  wyznań  muzułmańskich:  szyitów,  sunnitów,  alawitów  i  druzów. 
Benedykt  XVI  stwierdził,  że  budowanie  pokoju  wymaga  poszanowania  życia  ludzkiego,  godności  osoby  i 
jej praw, w tym wolności religijnej, solidarności, wysiłków edukacyjnych i otwarcia się na Boga.
Papież  odprawił  mszę  św.  w  Beirut  City  Center  Waterfront  z  udziałem  350  tysięcy  wiernych.  W  homilii 
powiedział  „Iść  za  Jezusem,  to  wziąć  Jego  krzyż,  aby  Mu  towarzyszyć  w  drodze,  drodze  niewygodnej, 
która  nie  jest  drogą  władzy  czy  chwały  doczesnej,  lecz  która  musi  prowadzić  do  wyrzeczenia  się  samego 
siebie, do tracenia swego życia dla Chrystusa i Ewangelii, aby je ocalić”. Ponadto zaznaczył, że powołaniem 
Kościoła  i  chrześcijanina  jest  służenie  na  wzór  Jezusa  bezinteresownie  i  wszystkim,  bez  żadnych  różnic, 
służenie sprawiedliwości i pokojowi w świecie.
 
 
 
 
 
 

1.

Rerum Novarum

 

Rerum  novarum  jest  to    pierwsza  encyklika  społeczna  papieża  Leona  XIII  z  15  maja 

1891.  Pierwszy  raz  w  czasach  współczesnych  określiła  społeczną  naukę  Kościoła,  w 

odniesieniu do kwestii robotniczej jako najważniejszego problemu społecznego związanego 

z ówczesnymi przemianami gospodarczymi. Groził bowiem wybuch rewolucji. Problemowi 

temu  towarzyszyło  dążenie  liberalnych  państw  europejskich  do  wyeliminowania  Kościoła 

katolickiego z życia społecznego. Poglądy prezentowane w Rerum novarum mają swe 

źródło w klasycznej filozofii i teologii, zwłaszcza w nauce św. Tomasza, a rozwijają dorobek 

myślicieli  katolickich.  Dokument  zawiera  aprobatę  (dość  powściągliwą)  dla  podstawowych 

zasad  kapitalizmu  jako  systemu  naturalnego  i  zasadniczo  słusznego,  który  wymaga  jedynie 

pewnych  modyfikacji  zgodnych  z  nauczaniem  Kościoła.  Socjalizm  został  zdecydowanie 

odrzucony przez Leona XIII jako zły z samej swej istoty.  Cele, jakie sobie stawia (całkowita 

równość  ludzi,  zniesienie  własności  prywatnej  oraz  życie  wolne  od  trudu  i  cierpienia, 

pełne  pokoju  i  „trwałej  rozkoszy"),  są  bowiem  utopijne  i  mogą  przynieść  jedynie  wzrost 

cierpienia  oraz  wywołać  jeszcze  większe  zło.  Encyklika  wskazuje  na  źródło  i  cel  państwa, 

jakim jest realizacja dobra wspólnego, podkreślając tym samym znaczenie państwa w życiu 

społecznym.  Wylicza  obowiązki  państwa  wobec  obywateli  (którzy  są  równi),  do  których 

należą: troska o dobro wszystkich, sprzyjanie dobrobytowi powszechnemu i jednostkowemu, 

wspieranie wysiłków mających na celu poprawę sytuacji robotników (szczególnie na drodze 

upowszechnienia  własności),  ochrona  przed  wszelkimi  formami  wyzysku,  opieka  nad 

własnością prywatną i zabezpieczanie pokoju społecznego. Granicę dla wszelkiej interwencji 

państwa  w  życie  społeczne  i  jednostkowe  wyznacza  prawo  naturalne.  Jeśli  jakieś  działanie 

państwa  je  gwałci,  traci  tym  samym  moc  prawa  i  staje  się  przemocą.  Z  takiego  założenia 

wynikają  zasady  poszanowania  własności  indywidualnej  i  rodzinnej,  autonomii  osób  i 

rodzin (jako pierwotnych wobec państwa). Państwo winno zatem służyć głównie ochronie i 

obronie  praw  obywatelskich.  Własność  prywatna  wynika  z  prawa  naturalnego,  gwarantuje 

autonomię  osoby  i  jest  fundamentem  dobrobytu,  zmniejsza  też  podziały  społeczne  i 

wzmacnia stabilność społeczeństwa. Leon XIII w Rerum novarum poddał krytyce głoszony 

przez  socjalistów  ideał  własności  wspólnej,  która  powoduje  osłabienie  przedsiębiorczości, 

zmniejsza  poczucie  celowości  pracy,  jest  niesprawiedliwa  i  szkodliwa  dla  robotnika, 

niszczy  wolne  społeczeństwo.  Zdaniem  niektórych  sformułował  w  encyklice  jako  pierwszy 

w  historii  zasadę  pomocniczości  państwa  (nie  użył  tego  terminu):  nie  należy  od  państwa 

wymagać więcej, niż tego wymaga usunięcie nadużyć lub zapobiegnięcie niebezpieczeństwu 

społecznemu. Wychodząc od arystotelesowsko-tomistycznej wizji państwa dokument stawia 

postulat harmonii życia społecznego. 

 

2.

Pacem in terris

 

PACEM  in  TERRIS  jest  to  encyklika  papieża    Jana  XXIII  o  podstawach    pokoju  między 

narodami.  Została  ogłoszona  11  kwietnia  1963.  Była    skierowana  do  chrześcijan  i 

wszystkich  ludzi  dobrej  woli.  Została  proklamowana  w  czasie  „zimnej  wojny",  wyścigu 

zbrojeń,  zagrożenia  nuklearną  wojną  i  zagładą  ludzkości,  a  także  podejmowania  inicjatyw 

pokojowych  przez  polityków  (  Karta  Narodów  Zjednoczonych,  Organizacja  Narodów 

Zjednoczonych,  Deklaracja  powszechna  praw  człowieka)  oraz  środowiska  naukowego. 

Według Jana XXIII główną przyczyną złej sytuacji było oderwanie  polityki od  moralności, 

zwłaszcza  w  stosunkach  międzynarodowych.  Jan  XXIII  określił  pokój  jako  „wierne 

zachowywanie  porządku  ustanowionego  przez  Boga.  Podstawy  pokoju  Jan  XXIII 

upatrywał w uznaniu i zachowaniu nakazów ludzkiej  natury oraz  prawa naturalnego, które 

zaprowadza  ład  każdej  społeczności  i  władzy.  Według  papieża  koniecznym  warunkiem 

pokoju  jest  zwłaszcza  porządek  między  ludźmi,  uznający  i  respektujący  Boży  plan 

wobec  świata.    Zdaniem  Jana  XXIII  naturalna  i  nadprzyrodzona  godność  osoby  i  prawo 

naturalne  są  podstawą  powszechnych  i  nienaruszalnych  praw  człowieka.  Odwołując  się  do 

kategorii „rozumu

i  natury"  zamiast  terminologii  teologicznej,  Jan  XXIII  dokonał  przełożenia    wartości 

ewangelicznych  na  kategorie  praw  i  obowiązków  człowieka,  ludzkiej  świadomości,  dobra 

wspólnego, powszechnej solidarności. Wolne od zależności ideologicznych i reiligijnych

wezwanie do urzeczywistniania pokoju skierowane zostało do wszystkich ludzi, bez względu 

na  różnice  etniczne,    światopoglądowe,  religijne  i  polityczne;  wskazując  na  potrzebę 

rozróżnienia między błędem a błądzącym, błędnymi doktrynami filozoficznymi a mającymi

w  nich  podstawę  ruchami,  umożliwiał  dialog  i  współpracę  w  praktycznych  sprawach 

katolików  z  niekatolikami,  niechrześcijanami  i  niewierzącymi,  lecz  kierującymi  się 

przesłankami  rozumu  i  naturalną  prawością  w  postępowaniu;  chrześcijan  zachęcał  do 

uczestniczenia w pracach i działalności instytucji kulturalnych oraz społeczno-politycznych, 

zachowując  niezależność,  wierność  sumieniu  i  wartościom.  Ich  stosowanie  w  życiu 

społecznym i politycznym według Pacem in Terris jest także obowiązkiem lokalnych

wspólnot chrześcijańskich, i całego Ludu Bożego.

 

 

 

3.

Populorum progressio

11

 

POPULORUM  PROGRESSIO  jest  to  encyklika  papieża  Pawła  VI  o  popieraniu  rozwoju 

ludów.  Została  ogłoszona  26  marca  1967.  Celem  Populorum  Progressio  jest  udzielenie 

pomocy  w  kształtowaniu  takiej  rzeczywistości  społeczno-gospodarczej  i  politycznej, 

w  jakiej  każdy  człowiek  mógłby  żyć  godnie.  W  Populorum  Progressio  wyrażona  jest 

troska  o  integralny  rozwój  „każdego  człowieka  i  całego  człowieka"  stworzonego  „na 

obraz  i  podobieństwo  Boże".  Według  Pawła  VI  nie  jest  możliwe  dążenie  do  prawdziwego 

humanizmu  bez  otwarcia  się  na    Absolut.  Przyjęcie  w  życiu  osobistym  i  społecznym   

11

 Cała praca ma charakter odtwórczy. Stanowi wyciąg informacji ze wskazanej na końcu bibliografii. Występują zdania cytowane 

i zmodyfikowane. Ogólna suma przytoczonej treści jest zubożona w stosunku do opisu haseł zawartych we wskazanej na końcu 
pracy bibliografii.

wartości  duchowych,  jak:  miłość,  przyjaźń,  modlitwa  i  kontemplacja  jest  warunkiem 

równowagi  potencjalnych  sił    człowieka  ,  zwłaszcza  fizycznych  i  duchowych.  Papież 

przestrzega przed przyjmowaniem  ideologii, których podstawą jest  materializm i  ateizm.

Paweł  VI  postrzega  rozwój  ludzkości  według  parametrów  wzrostu  gospodarczego,  a  także 

przezwyciężania  głodu, nędzy, chorób, problemów społecznych, rozwoju kultury. 

Odnosząc  się  do  zjawiska  nadmiernego  rozwoju  i  niedorozwoju  ludzi  oraz  narodów, 

Paweł  VI  poddaje  krytyce  stosunek  do  własności  prywatnej  nieuwzględniający  wymogów 

dobra  wspólnego.  Według  Pawła  VI  „bunty  i  powstania",  usprawiedliwione  w  sytuacji 

długotrwałego  naruszania  przez  publiczną  władzę  praw  człowieka  oraz  działań  na  szkodę 

dobra wspólnego, powodują nowe krzywdy, nierówności, pobudzają do przemocy. Postuluje 

on dążenie do zmian w relacjach między ludźmi i społecznościami, bardziej sprawiedliwego 

porządku  społecznego,  umożliwiającego  pełny  rozwój  każdego  człowieka.  Jak  sądzi  Pawł 

VI  rozwój  jest  „nowym  imieniem  pokoju";  domaga  się  także  nowej  polityki  społecznej  i 

gospodarczej oraz sprawiedliwych umów między partnerami w wymianie międzynarodowej, 

pomocy  kapitału  światowego.  Wzywając  do  usuwania  niesprawiedliwości,  Paweł  VI 

postuluje  między  innymi:    utworzenie  międzynarodowego  funduszu  pomocy  krajom 

zacofanym  gospodarczo,    wzmocnienie  władzy  międzynarodowej  (zwłaszcza  działań  -

>  Organizacji  Narodów  Zjednoczonych),    powszechną  krucjatę  miłości  na  rzecz  krajów 

potrzebujących  pomocy.  Paweł  VI  do  społeczności  krajów  bogatych  kieruje  apel  o 

wspieranie  dzieł  i  misji  na  rzecz  najbiedniejszych,  płacenie  większych  podatków  w  celu 

umożliwienia  czynnikom  publicznym  działań  służących  rozwojowi  krajów  zacofanych 

gospodarczo, 

 
 

Bibliografia:

1.

Encyklopedia Katolicka, Lublin 2011.

2.

Religia encyklopedia, PWN.

 
 

Kościół katolicki wobec integracji europejskiej

 

Kościół  rzymskokatolicki

 popiera  ideę  współpracy  europejskiej  będąc  za  umacnianiem  struktur  współpracy 

i  rozwojem 

integracji  europejskiej

.  Przypomina,  że  to  chrześcijaństwo  i 

Chrystus

 stoi  u  podstaw  Europy,  stąd 

wielokrotnie 

Watykan

 apelował o budowę zjednoczenia kontynentu w oparciu o Ewangelię. Wpisuje się to w 

nurt  uniwersalizmu  Kościoła.  Należy  jednak  zaznaczyć,  że 

Unia  Europejska

 jest  wspólnotą  światopoglądowo 

i  religijnie  neutralną,  czemu  w  ostatnich  latach  wielokrotnie  -  poprzez  swoje 

instytucje

 -  dawała  wyraz. 

Jednym  z  najgłośniejszych  sporów  w  ostatnich  latach  była  kwestia  nie  wpisania  do  Preambuły 
do 

Eurokonstytucji

 dziedzictwa jakie wniosło 

chrześcijaństwo

 do 

historii Europy

. Unia Europejska szanuje tradycje 

krajów  członkowskich  i  nie  narzuca  ani  nie  preferuje  żadnego  z  powyższych  modeli  (przynajmniej  z 
założenia,  bo  wiemy  jak  jest).  W  traktacie  amsterdamskim  umieszczono  Deklarację  w  Sprawie  Statusu 
Kościołów  i  Związków  Wyznaniowych.  Państwa  Unii  Europejskiej  gwarantują  konstytucyjnie  swym 
obywatelom wolność sumienia i wyznania, zwaną też wolnością religijną.
 
 
"Wspomnienie świętych Cyryla i Metodego jest też dla mnie sposobnością, by przypomnieć chrześcijanom 
i  wszystkim  ludziom  dobrej  woli  na  naszym  kontynencie  o  tym,  co  możemy  określić  jako  «wyzwanie 
europejskie»,  to  znaczy  o  potrzebie  budowania  Europy  głęboko  świadomej  swojej  przeszłości,  gorliwie 
zabiegającej o realizację praw człowieka, solidarnej z narodami innych kontynentów w dążeniu do pokoju i 
rozwoju na skalę światową.
Do  tak  wzniosłych  celów  nie  można  jednak  dążyć  bez  głębokiej  i  trwałej  motywacji,  którą  obywatele 
i  narody  Europy  mogą  czerpać  z  bogatego  dziedzictwa  wspólnej  kultury,  podejmując  płodny  dialog  z 
innymi  wielkimi  nurtami  myślowymi,  podobnie  jak  w  przeszłości,  w  najlepszych  momentach  dziejów  ich 
dwutysiącletniej cywilizacji."
 
Jan Paweł II, Watykan, 15 lutego 1998
 
 
"Aby  zbudować  nową  Europę  na  trwałych  fundamentach,  nie  można  jedynie  odwoływać  się  do  interesów 
ekonomicznych,  które  czasem  łączą,  kiedy  indziej  jednak  dzielą,  lecz  trzeba  się  oprzeć  na  autentycznych 
wartościach,  mających  podstawę  w  powszechnym  prawie  moralnym,  wszczepionym  w  serce  każdego 
człowieka.  Gdyby  Europa  mylnie  utożsamiła  zasadę  tolerancji  i  szacunku  dla  wszystkich  z  obojętnością 
etyczną  i  sceptycyzmem  wobec  nieodzownych  wartości,  weszłaby  na  niezwykle  niebezpieczną  drogę, 
na  której  prędzej  czy  później  pojawiłyby  się  pod  nową  postacią  najbardziej  przerażające  widma  z  jej 
przeszłości.
Wydaje  się,  że  kluczową  rolę  w  zażegnaniu  tej  groźby  znów  odegra  chrześcijaństwo,  które  niestrudzenie 
wskazuje ludziom horyzont ideałów. Liczne elementy wspólne, łączące chrześcijaństwo z innymi religiami, 
dostrzeżone już przez Sobór Watykański II (por. dekret Nostra aetate), pozwalają stwierdzić ponad wszelką 
wątpliwość,  że  otwarcie  się  na  transcendencję  to  żywotny  wymiar  egzystencji.  Jest  zatem  konieczne,  aby 
wszyscy chrześcijanie, żyjący w różnych krajach Europy, podjęli na nowo wysiłek dawania świadectwa. To 
oni winni ożywiać nadzieję na pełnię zbawienia, głosząc swoje orędzie, to znaczy Ewangelię czyli «dobrą 
nowinę»  o  tym,  że  Bóg  przyszedł  do  nas  i  w  swoim  Synu  Jezusie  Chrystusie  ofiarował  nam  odkupienie 
i  pełnię  życia  Bożego.  Mocą  Ducha  Świętego,  który  został  nam  dany,  możemy  wznosić  oczy  ku  Bogu  i 
wzywać Go poufałym imieniem «Abba» — Ojcze! (por. Rz 8, 15; Ga 4, 6).
To właśnie głoszenie nadziei pragnąłem wspomóc, proponując odnowienie na skalę «europejską» kultu tych 
trzech wielkich postaci kobiecych, które w różnych epokach tak bardzo przyczyniły się do wzrostu nie tylko 
Kościoła, ale całego społeczeństwa.
W tajemnicy świętych obcowania, jednoczącej Kościół ziemski z niebieskim, te święte nieustannie orędują 
za  nami  przed  tronem  Bożym.  Jeśli  zaś  my  będziemy  usilniej  ich  wzywać,  uważniej  słuchać  ich  słów  i 
wytrwalej naśladować ich przykład, z pewnością i w nas pogłębi się świadomość powszechnego powołania 
do świętości, skłaniając nas do większej ofiarności i konsekwencji."
 
 

List  apostolski

 Motu  Proprio  ogłaszający  św.  Brygidę  Szwedzką,  św.  Katarzynę  ze  Sieny  i  św.  Teresę 

Benedyktę od Krzyża Współpatronkami Europy.
 
 
 

Wizje zjednoczenia chrześcijańskiej Europy

 
Na  przestrzeni  wieków  -  szczególnie  w  średniowieczu,  propagowana  była  idea  zjednoczenia  państw 
chrześcijańskich.  Najważniejszą  ideą  propagującą  ideę  integrację  europejską  była 

Civitas  Christiana

 i  jej 

Res 

Publica  Christiana

.  Na  przestrzeni  wieków  pojawiało  się  wiele  innych  idei  związków,  konfederacji  pod 

przewodnictwem papieża (szczególnie wobec państw nie-chrześcijańskich, np: 

liga antyturecka

).

 

 
Rzeczpospolita 

Chrześcijańska 

łac.

 Res 

Publica 

Christiana - 

koncepcja 

związku 

chrześcijańskich

 państw 

europejskich

,  oparta  na  idei 

civitas  christiana

,  wysunięta  w 

1306

 przez

Pierre'a 

Dubois

, doradcę 

króla Francji

 

Filipa IV Pięknego

, w dziele O odzyskaniu Ziemi Świętej.

Związek  miał  nie  naruszać  praw  suwerennych  państw,  jednak  mógł  stosować  sankcje  wojskowych  wobec 
agresorów, zdrajców religii (

treuga Dei

). Zakładano również powstanie Trybunału Rozjemczego, który można 

uznać za prototyp dzisiejszego 

sądownictwa międzynarodowego

.

 
 
Liga 

antyturecka – 

projekt 

polityczny 

uważany 

za 

najważniejszą 

ze 

średniowiecznych

 koncepcji 

protoorganizacji  międzynarodowych

.  Jego  najbardziej  prawdopodobnym  autorem 

jest 

Antonio Marini

, choć często przypisuje się go również 

Jerzemu z Podiebradów

.

Liga 

miała 

być 

wymierzonym 

przeciw 

Turcji

 zrzeszeniem 

następujących 

państw: 

Bawaria

, 

Burgundia

, 

Czechy

, 

Francja

, 

Polska

 i 

Węgry

.  Dopuszczała  również  późniejsze  przystąpienie 

państw 

skandynawskich

 i 

śródziemnomorskich

.

Najważniejsze zasady działania:

●

suwerenna równość państw członkowskich

●

wojskowe przywództwo 

króla Francji

●

wspólne przeciwdziałanie wojnom w 

Europie

●

podejmowanie najważniejszych decyzji jednomyślnie, pozostałych większością głosów

Najważniejszym  organem  była  Rada,  złożona  z 

ambasadorów

 państw  członkowskich  w  zmieniających  się 

rotacyjnie stolicach (a więc choć zasiadały w niej ciągle te same państwa, to za każdym razem miały innych 
przedstawicieli).  Do  jej  obszarów  kompetencji  należały:  polityka  pozaregionalna,  decydowanie  o  wojnie  i 
pokoju,  przyjmowanie  nowych  członków,  kontrolowanie  pracy  konsystora  (patrz  niżej),  aprobata  decyzji 
finansowych i kwestie dotyczące wspólnej waluty, gdyby takowa została wprowadzona.
Inne organy:

●

konsystorz (trybunał międzynarodowy)

●

kancelaria (sekretariat)

●

zarząd skarbowy

 
 

Flaga zjednoczonej Europy

 

Arsène  Heitz

,  który  zaprojektował 

flagę  europejską

,  wyznał  na  łożu  śmierci,  że  wzorował  się  na  dwunastu 

gwiazdach  z  Cudownego  Medalika,  znanego  z  objawień  Matki  Bożej  św. 

Katarzynie  Labouré

.  Miejscem,  w 

którym  po  raz  pierwszy  zawieszono  ją  była  Katedra 

NMP

 w 

Strasburgu

 i  to  przed  nią  Konrad  Adenauer  i 

Robert Schuman (ojcowie integracji europejskiej) modlili się w intencji Europy.
 
 

Hierarchia kościelna wobec integracji

 
Pius XII
W  swoich  wystąpieniach  papież 

Pius  XII

 postulował  silniejszą  współpracę  międzynarodową  i  tworzenie 

wspólnych instytucji ponadnarodowych, zdolnych podnieść z upadku zniszczoną wojną Europę i stworzyć 
warunki, w których można będzie zapobiec nowym zagrożeniom pokoju.
 
Paweł VI

Paweł  VI

 zachęcał  do  podejmowania  wysiłków,  które  mają  zmierzać  do  zapewnienia  głębszej,  bardziej 

solidnej i bardziej organicznej jedności europejskiej

[5]

.

 
Jan Paweł II
Skoro otworzyły się granice państw, nie należy dopuścić, aby powstały nowe bariery między ludźmi i nowe 
nieprzyjaźnie między narodami na tle ideologicznym. Poszukiwanie prawdy winno być motorem wszelkich 
działań  na  płaszczyźnie  kultury  oraz  budowania  braterskich  relacji  na  kontynencie.  Wymaga  to  pełnego 

poszanowania człowieka i jego praw, poczynając od wolności słowa i wolności religii. Dlatego ważne jest, 
aby  nasi  współcześni  otrzymywali  autentyczne  wykształcenie  oparte  na  istotnych  wartościach  duchowych, 
moralnych  i  obywatelskich.  Dzięki  temu  każdy  człowiek  uświadomi  sobie  swoje  szczególne  powołanie  i 
wyjątkowe miejsce w ludzkiej wspólnocie i w służbie braciom. Ta idea jest zdolna pociągnąć za sobą ludzi i 
zaspokoić oczekiwania młodych — powołanych, aby odkryć Zbawiciela i budować we współpracy z braćmi 
społeczeństwo przyszłości.
Watykan, 14 stycznia 1999 (Do uczestników przedsynodalnego sympozjum poświęconego Europie
 
Nie mogę (…) ukryć rozczarowania faktem, że tekst Karty nie zawiera ani jednej wzmianki o Bogu, który 
skądinąd jest pierwotnym źródłem godności człowieka i jego fundamentalnych praw. Jest to postępowanie 
ahistoryczne i uwłaczające ojcom nowej Europy.
Watykan,  23  lutego  2002  (wypowiedź  ws.  Karty  Praw  Podstawowych  i  preambuły  do  Konstytucji 
Europejskiej
 
Ten  umacniający  się  związek  nie  może  być  jedynie  kontynentalną  strukturą  geograficzną  i  gospodarczą, 
ale musi stawać się przede wszystkim porozumieniem kulturowym i duchowym, ukształtowanym w drodze 
owocnego  połączenia  wielorakich  i  ważnych  wartości  i  tradycji.  W  ten  doniosły  proces  integracji  Kościół 
włącza się całym sercem i we właściwy sobie sposób.
Watykan, 30 marca 2001
 
Jedność narodów europejskich, jeśli chce być trwała, nie może jednak dotyczyć tylko gospodarki i polityki. 
Jak  przypomniałem  podczas  mej  pielgrzymki  do  Composteli  w  listopadzie  1982  r.,  dusza  Europy  i  dzisiaj 
pozostaje  zjednoczona,  ponieważ  odwołuje  się  do  wspólnych  wartości  ludzkich  i  chrześcijańskich.  Dzieje 
kształtowania się narodów europejskich szły w parze z ewangelizacją. Dlatego, mimo kryzysów duchowych, 
jakie  naznaczyły  życie  kontynentu  aż  do  naszych  dni,  nie  można  by  zrozumieć  jego  tożsamości  bez 
chrześcijaństwa.
(…)
Ożywcze  soki  Ewangelii  mogą  zagwarantować  Europie  rozwój  zgodny  z  jej  tożsamością,  w  wolności  i 
solidarności.  Tylko  Europa,  która  nie  usunie,  lecz  odkryje  na  nowo  swe  chrześcijańskie  korzenie,  może 
stanąć na wysokości wielkich wyzwań trzeciego tysiąclecia: pokoju, dialogu między kulturami i religiami, 
ochronie stworzenia.
Watykan, 02.05.2004
 
Benedykt XVI
Patrząc  na  tych  świętych [patronów  Europy],  człowiek  zatrzymuje  się  i  zastanawia  nad  wkładem,  jaki 
chrześcijaństwo  dało  i  nadal  nie  przestaje  dawać  w  budowanie  Europy,  powiedział  Benedykt  XVI  i 
zacytował  słowa  Aktu  Europejskiego,  jaki  jego  poprzednik,  sługa  Boży  Jan  Paweł  II  wygłosił  z  Santiago 
de  Compostela  w  1982  r.  Do  tego  problemu  powrócił  w  1989  r.  również  w  Santiago  de  Compostela 
podczas  Światowych  Dni  Młodzieży.  Wyrażał  życzenie  Europy  bez  granic,  która  nie  zaprzecza  swym 
chrześcijańskim  korzeniom,  z  których  wyrosła,  nie  rezygnuje  z  prawdziwego  humanizmu  chrześcijańskiej 
Ewangelii.  Jakże  aktualny  pozostał  ten  jego  apel  w  świetle  niedawnych  wydarzeń  na  kontynencie 
europejskim
 
 
 

Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (ComECE)

 
Powstała w 1980 z inicjatywy Stolicy Apostolskiej. Do jej zadań należy:
tworzenie stałej płaszczyzny współpracy i wymiany doświadczeń duszpasterskich pomiędzy konferencjami 
biskupimi krajów Unii
dialog  z  kierowniczymi  instytucjami  Unii  Europejskiej  w  sprawie  kształtu  prawodawstwa  europejskiego, 
gwarancji praw człowieka itp.
monitorowanie polityki Unii Europejskiej, jej prawodawstwa z punktu widzenia Kościoła
 
 

Stosunki  dyplomatyczne  Unia  Europejska  −  Stolica 
Apostolska

 

●

podstawa  prawna  −  Konwencja  Wiedeńska  o  Stosunkach  Dyplomatycznych  z  1961  r.  oraz 
Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Konsularnych z 1963 r

●

Paweł  VI  w  1970  r.  ustanowił  nuncjusza  apostolskiego  przy  wspólnotach  europejskich  w 
Brukseli.  Równocześnie  w  tym  samym  roku  ustanowił  stałego  obserwatora  z  tytułem  specjalnego 
przedstawiciela przy Radzie Europy

[5]

.

●

od 1999 r. − osobna nuncjatura przy Stolicy Apostolskiej − dziekan korpusu dyplomatycznego przy 
UE

●

na terenie Watykanu od 2002 używana jest waluta 

euro

 z własnym 

rewersem monet

●

mimo  iż  formalnie  Watykan  nie  jest  częścią 

strefy  Schengen

,  praktycznie  korzysta  z  wszystkich  jej 

swobód, Watykan oficjalnie zainteresowany jest członkostwem w Strefie Schengen

 
 

Sprawy sporne między Kościołem a Unią Europejską:

 

●

rozdział Kościoła od państwa

●

ochrona życia nienarodzonego, prawo do aborcji (raport Sandbæka)

●

małżeństwa  osób  tej  samej  płci,  związki  homoseksualne-  sprawa  odrzucenia  przez 

Parlament 

Europejski

 kandydatury 

Rocco Buttiglione

 do 

Komisji Europejskiej

●

niewpisanie dziedzictwa chrześcijańskiego do 

Konstytucji europejskiej

●

wsparcie finansowe badań nad 

komórkami macierzystymi

 

 
 

Kościół współczesny a wyznania kultur. Inkulturacja- nowa ewangelizacja.

 
Zacznę od wyjaśnienia takich pojęć jak inkulturacja oraz nowa ewangelizacja. 
 
Inkulturacja jest procesem wprowadzania Ewangelii do innych kultur, poprzez wykorzystanie ich własnych 
narzędzi językowych. Wywodzi się ona jeszcze z okresu starożytnego, z kultury chrześcijańskiej. Dobrym 
przykładem  na  zobrazowanie  inkulturacji  jest  osoba  Jana  Pawła  II,  który  używał  jej  do  ujęcia  aspektu 
społecznego  jako  szerzenie  myśli  ewangelickiej  wśród  innych  kultur.  Jest  ona  także  czynnikiem  rozwoju, 
mającym ogromny wpływ na przekazywanie dziedzictwa kulturowego. 
 
Nowa  ewangelizacja  to  głoszenie  tej  samej  Ewangelii,  która  zawsze  była,  i  tego  samego  Chrystusa,  który 
zawsze był. W skrócie jest to:
 

- nowa gorliwość-chodzi  o  to,  żeby  chrześcijanie  ożywili  w  sobie  odpowiedzialność 
za przekaz tej Ewangelii, żeby byli gotowi z tą Ewangelią rzeczywiście pójść do innych i 
apostołować,  aby  chrześcijaństwo  było  dynamiczne,  otwarte,  żeby  było  poszukiwaniem 
nowych ludzi.

 

- nowe metody-

poszukiwaniu nowych sposobów dotarcia z Ewangelią do dzisiejszego 

człowieka, odpowiednich do dzisiejszych czasów (telewizja, radio, prasa, teatr, internet – 
środki, które będą bardziej odpowiadały mentalności współczesnego człowieka).

 

- nowe podmioty- chodzi  o  to,  żeby  w  dziele  ewangelizacji  zaangażować  wszystkich, 
a przede  wszystkim,  żeby  za  ewangelizację  poczuli  się  odpowiedzialni  świeccy.  Nowe 
podmioty  to  świeccy,  to  także  ruchy  i  stowarzyszenia,  które  powinny  pomyśleć  jakie 
podjąć inicjatywy.

 

 
Połączenie  inkulturacji  z  nową  ewangelizacją  jest  niczym  innym  jak  spójnym  sposobem  głoszenia  Dobrej 
Nowiny tam, gdzie jeszcze o niej nie słyszano, lub gdzie wiara w nią jest bardzo mała. Na przykład Afryka 
jest  jednym  z  miejsc  ciągłych  ewangelizacji,  zwanych  misjami.  Cała  sztuka  polega  na  tym,  by  w  jak 
największym wymiarze zachować liturgię taką, jaka ona jest. By wnieść ją wraz z wiarą w Jezusa Chrystusa 
i zakorzenić ją w danej kulturze tak, aby także i ona (kultura) nie poniosła zbytnich uszczerbków na rzecz 
nowego  wyznania  i nowych  obrzędów.  To,  co  ludzie  sobie  sami  przez  lata  tworzyli,  należy  obdarzyć 
poważnym  szacunkiem.  Oczywiście,  wyznanie  ma  mieć  w  sobie  te  prawdy,  które  są  jej  niezbędnym 
fundamentem,  jednak  rola  „głosicieli”  nie  kończy  się  na  pospolitym  przedstawieniu  chrześcijaństwa, 
ale  przede  wszystkim  na  przystosowaniu  go  do  danego  terytorium,  by  było  ono  w  pełni  zrozumiałe 
dla  wszystkich  ludzi.  Wtedy  całość  zostanie  odebrana  w  pozytywny  sposób,  a  także  przeżycie  liturgii 
będzie  o  wiele  bardziej  owocne,  bo  ów  populacja  zobaczy,  że  nowe  wyznanie  nie  jest  atakiem  na  ich 
tradycje, ale czymś, co sprawnie będzie tworzyło nową lepszą rzeczywistość, wraz z ich dotychczasowymi 
przyzwyczajeniami. 
Także  inkulturacja  ma  dwa  wymiary:  z  jednej  strony  „oznacza  wewnętrzne  przekształcenie  autentycznych 
wartości  kulturowych  przez  ich  integrację  w  chrześcijaństwie”,  z  drugiej  strony  jest  „zakorzenianiem 
chrześcijaństwa w różnych kulturach”. Zatem gołym okiem widzimy podobieństwo, które jest dowodem na 
to, że jedno bez drugiego z trudem zaistnieje.
 
Ewangelizacja  w  większości  opiera  się  na  słowie  mówionym,  którym  nauczamy.  Jednak  ta droga  jest 
obecna  nie  tylko  w  osobistej  rozmowie.  Czasy  szybko  idą  w  przód,  zatem  i Kościół  musi  za  tym  tempem 
nadążyć i nauczyć się trafiać do wszystkich, nawet tych siedzących godzinami przed ekranami telewizorów 
i  monitorami  komputera.  Media  to  jedne  z najbardziej  skutecznych  źródeł  trafiania  do  ludzkich  umysłów, 
choć  czasem  mogą  wydawać  się  mało  wiarygodne.  Według  Synodu  inkulturacja  jest  pierwszoplanowym 
celem i pilną koniecznością w życiu Kościołów partykularnych (lokalnych), dlatego obejmuje ona wszystkie 
dziedziny  życia  Kościoła  i  ewangelizacji:  teologię,  liturgię,  życie  i  całą  jego  strukturę.  Wiele  mówi  się  o 
dalekich krajach, w których procent wyznających chrześcijaństwo jest bardzo niski. Jednak początek bierze 
się  z  własnego  kraju,  gdzie  głoszenie  Ewangelii  jest  równie  potrzebne  i  równie  trudne,  bo  współczesność 
coraz  bardziej  zmienia  ludzi,  wpajając  im  fałszywe  wizje  obecnych  czasów  i  niemoralne  priorytety  życia, 
psujące  człowieka  od wewnątrz.  Ewangelia  jest  Światłem  Chrystusa,  które  rozjaśnia  wnętrze  człowieka  i 
daje  mu  możliwość  spojrzenia  na  siebie  prawdziwym  zdrowym  okiem.  Ewangelia  prowadzi  do otwarcia 
się  na  pełnię  Objawienia  w  Jezusie  Chrystusie  i  na  Prawdę,  która  w  dzisiejszych  czasach  i  we  wszystkich 
zakątkach świata jest przekłamana. 
Tak  więc  głosić  Chrystusa  znaczy  ukazywać  człowiekowi  jego  godność  (wsobną  wartość  :P),  którą  Bóg 
odnowił  przez  Wcielenie  swojego  jedynego  Syna.  Bo  traktowanie  człowieka,  jako  wyzyskiwaną  własność 
państwa, prowadzi do poważnego zszargania jego woli, wolności i godności (niszczy człowieka fizycznie i 
psychicznie).
 
Integralny rozwój człowieka – rozwój każdego człowieka i całego człowieka, zwłaszcza ludzi najuboższych 
i zepchniętych na margines – stanowi samo serce ewangelizacji.
„Pomiędzy  ewangelizacją  a  postępem  człowieka,  czyli  rozwojem  i  wyzwoleniem,  istnieją  bowiem 
wewnętrzne  więzy:  więzy  natury  antropologicznej,  jako  że  człowiek  ewangelizowany  nie  jest  bytem 
abstrakcyjnym,  ale  osobą  uwikłaną  w  sprawy  społeczne  i  gospodarcze;  także  więzy  natury  teologicznej, 
gdyż  planu  stworzenia  nie  można  oddzielić  od  planu  odkupienia,  obejmującego  również  bardzo  konkretne 
sytuacje,  w  których  należy  zwalczać  krzywdy  i  zaprowadzić  sprawiedliwość;  są  także  więzy  natury 
najbardziej  ewangelicznej,  mianowicie  porządek  miłości:  czyż  można  bowiem  głosić  nowe  przykazanie, 
nie popierając wraz ze sprawiedliwością i pokojem także prawdziwego i braterskiego postępu człowieka?”. 
Inkulturacja  nie  trzyma  się  kurczowo  nawracania  wszystkich  niewierzących.  Ona,  jako  jedno  z  zadań 
Kościoła, ma także „poukładać” człowieka, by ten mógł znaleźć własną tożsamość w tym świecie, a także 
znaleźć siebie wśród innych. Dopiero wtedy, gdy człowiekowi zostaną zapewnione przynajmniej po części 
jego potrzeby: miłość, byt, poczucie przydatności, wtedy nabiera on większego przekonania i chęci wzięcia 
udziału  w  czymkolwiek,  także  w  życiu  Kościoła.  Stąd  działalność  organizacji  charytatywnych  i  innych, 
wspierających człowieka i broniących jego „ja”.  
 

„Jest  nie  do  pomyślenia,  aby  w  ewangelizacji  można  było  lub  należało  lekceważyć  problemy  najwyższej 
wagi,  tak  dziś  nabrzmiałe,  które  dotyczą  sprawiedliwości,  wyzwolenia,  postępu  i pokoju  w  świecie”: 
wyzwolenie  zapowiadane  przez  Ewangelię  „nie  może  się  ograniczać  jedynie  do  dziedziny  gospodarczej, 
politycznej,  społecznej  czy  kulturalnej,  ale  musi  mieć  na  uwadze  całego  człowieka,  w  jego  wszystkich 
wymiarach i aspektach i w jego otwarciu się na rzeczywistość absolutną – także na ten Absolut, którym jest 
Bóg” 
 
 
 

Dla bardziej zainteresowanych:   :)

http://rokkaplanski.niedziela.pl/artykul.php?doc=adhortacje&id=1101207344&str=03

 

 
 

HISTORIA KOŚCIOŁA POWSZECHNEGO- MASS MEDIA

 
Nowoczesne  mass  media,  zwłaszcza  elektroniczne,  stanowią  potężny  środek  oddziaływania  na  ludzi  i 
niemal  wszystkie  dziedziny  życia  indywidualnego  czy  społecznego,  a  więc  na  politykę,  kulturę,  Kościół, 
obyczaje, religijność, ekonomię, stosunki międzynarodowe itp.

Fenomen mediokracji zagraża demokracji, czyli społeczeństwu i jego legalnym władzom. Liberalno-laicka 
mediokracja szkodzi w szczególny sposób Kościołowi, podważając jego autorytet moralny, przedstawiając 
go  jednostronnie,  tendencyjnie,  często  fałszywie  i  kłamliwie  jako  instytucję  anachroniczną,  wrogą 
demokracji i postępowi, niepotrzebną, a nawet szkodliwą, nagłaśniając i uogólniając pojedyncze przypadki 
słabości czy grzechów ludzi Kościoła.

Fakt zaistnienia nowej epoki cywilizacyjnej – epoki audiowizualnej, epoki mass mediów elektronicznych o 
niewyobrażalnym zasięgu i możliwościach oddziaływania na ludzi – stał się także wielkim wyzwaniem dla 
Kościoła, zwłaszcza dla jego misji ewangelizacyjnej.

Na epokowe i wprost rewolucyjne znaczenie mass mediów zwracał nieustannie uwagę Jan Paweł II. Już w 
1985 roku w swoim Orędziu na XIX. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Często cytował w 
swoich przemówieniach do ludzi mediów watykańską instrukcję duszpasterską Aetatis novae z 1992 roku, 
która  trafnie  i  dobitnie  stwierdza:  Potęga  środków  przekazu  jest  tak  wielka,  że  wpływają  one  nie  tylko  na 
to, jak ludzie myślą, ale także o czym myślą. Dla wielu rzeczywistością jest to, co środki przekazu uznają za 
rzeczywiste; wszystko czemu nie poświęcają uwagi, wydaje się pozbawione znaczenia. Jan Paweł II ostrzegał 
więc,  że  media  mogą  być  i  bywają  użyte  do  złych  celów,  do  demoralizacji  i  zgorszenia.  Przypominał 
też  nieustannie,  że  konieczna  jest  ewangelizacja  ludzi  mediów  i  świata  poprzez  media.  Podkreślał  pilną 
potrzebę  edukacji  medialnej,  czyli  wychowania  do  krytycznego  odbioru  przekazywanych  treści  oraz 
kształcenia  dziennikarzy  w  duchu  chrześcijańskim.  Wszystkie  te  myśli  i  pouczenia,  idee  i  wskazania, 
teoretyczne refleksje i praktyczne rady przekazywał Ojciec Święty w swoich przemówieniach, dokumentach 
i świadectwie życia.

Jeśli  mediokracja  jest  swoistą  uzurpacją  władzy  publicznej,  zjawiskiem  zagrażającym  demokracji  oraz 
szkodliwym  dla  społeczeństwa,  Kościoła  i  państwa,  to  oczywiście  należy  wyciągnąć  stąd  odpowiednie 
wnioski  i  dążyć  do  unormowania  relacji  między  mediami  a  polityką  jako  „roztropną  troską  o  dobro 
wspólne”  (Jan  Paweł  II),  między  demokratyczną  wolą  społeczeństwa  a  władzą  potężnych  właścicieli 
mediów,  między  mediami  i  Kościołem.  W  teologiczno-praktycznej  refleksji  Kościoła  dotyczącej  tych 
postulatów wyłaniają się trzy wskazania i sposoby ich realizacji, trzeba:

1.

znowelizować lub stworzyć nowe prawo prasowe (medialne), 

2.

zorganizować powszechną edukację medialną w duchu etyki i pedagogiki chrześcijańskiej

3.

dążyć  do  pewnej  integracji  mediów  katolickich  tak,  by  stały  się  większą  przeciwwagą  do  laickich 
koncernów medialnych w Polsce

 
 
 
 

WITALNOŚĆ WEWNĘTRZNYCH SIŁ KOŚCIOŁA.
ODNOWIENIE LITURGII, RUCHÓW.

1. Ruchy katolickie:

a) Akcja Katolicka
Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem powołanym przez papieża Piusa XI w roku 1928.
Choć jako nazwa pojawia się już wcześniej w motu proprio

1 

Piusa X z roku 1903. Ten sam

papież określił charyzmat stowarzyszenia i zasady organizacyjne. Jednak formalnie do życia
powołał Akcję Katolicką Pius XI przedstawiając główne założenia stowarzyszenia
w encyklice ,,Ubi arcano'' w roku 1922. Ten sam papież w encyklice ,,Divini
Redemptoris'' wyznaczył jej zadania na rzecz budowania państwa sprawiedliwości społecznej
opartej na nauczaniu Kościoła. Od tego czasu Akcja Katolicka rozwijała się jako
stowarzyszenie katolików świeckich w oparciu o struktury Kościoła i w ścisłej współpracy
z hierarchią kościelną.
Akcja Katolicka jest strukturą religijną i poprzez ten fakt jej zasadniczym celem jest formacja
duchowa, moralna, a także kulturalna. Ważnym zadaniem dla jej członków jest świadome
uczestnictwo we wszystkich sferach życia publicznego i realizacja społecznego wymiaru
wiary i społecznego obywatelstwa Kościoła. W ten sposób Akcja Katolicka pełni misję
apostolską w ścisłym związku z hierarchią Kościoła. Zadaniem członków stowarzyszenia jest
oddziaływanie na bliskie im środowiska, zwłaszcza związane z miejscem pracy, dokąd nie
zawsze mogą dotrzeć kapłani. Jest to praca ewangelizacyjna i formacyjna prowadzona wśród
własnych członków, jak i w najbliższym otoczeniu. Celem jest dążenie do najpełniejszego
poznania ewangelicznych prawd wiary, ich rozumienia i realizowania w codziennym życiu.

1 

Motu proprio – list papieski o charakterze dekretu

b) Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”
Organizacja studencka powstała w 1919. Członkowie wywodzili się ze środowisk polskiej
młodzieży działającej przed I wojną światową. Przede wszystkim ruch prądowy - "Prądowcy"
z Warszawy, ruch filarecki z Wilna, oraz Polonia z Krakowa. Pierwsze koło
SMA "Odrodzenie" powstało w Warszawie, drugim było koło w Lublinie. W maju 1920 roku
powstało z kolei trzecie koło SMA w Poznaniu. W następnym roku w czerwcu postało koło
w Wilnie. 27 października 1921 powstało kolejne koło SMA we Lwowie, następnie
w Krakowie, jednak losy powstania koła w Krakowie są bardzo zawiłe. Niezależnie od
Polonii istniało na Uniwersytecie Jagiellońskim - Stowarzyszenie Akademickie "Odrodzenie"
- które nie miało nic wspólnego ze SMA "Odrodzenie". Według Z. Wędrychowskiego bazę
wyjściową krakowskiego Odrodzenia stanowił konserwatywny dziennik "Czas" i szkoła
historyczna "Stańczyków". Jednak powstałe Odrodzenie nie miało nic wspólnego z "Polonią",
ani z już działającym Odrodzeniem. Jednak doszło do nawiązania kontaktów pomiędzy
"Polonią" a Odrodzeniem, którego na czele stali Juliusz Stanisław Leo syn prezydenta
Krakowa - Juliusza Leo, oraz Iwo Jaworski, syn profesora Władysława Leopolda
Jaworskiego - wybitnego konserwatysty. Przywódcy powyższych stowarzyszeń wyrazili
zgodę na fuzję i tak 1 XII 1921 Odrodzenie na nadzwyczajnym walnym zebraniu, a "Polonia"
14 I 1922 na nadzwyczajnym walnym zebraniu, uchwaliły połączenie się pod wspólną nazwą
"Odrodzenie Stowarzyszenie Młodzieży Akademickiej UJ w Krakowie".
SKMA zajmowało się życiem religijnym i pracą intelektualną (m.in. problemami
filozoficzno-religijnymi, społeczno-gospodarczymi, narodowymi, chrześcijańskospołecznymi,
mesjanistycznymi) młodzieży akademickiej. Współpracowało z Akcją
Katolicką. Wydawało również czasopisma między innymi: Prąd, Świat Akademicki,
Vox Universitatis, Nurty, Dyszel w Głowie, Odrodzenie.
Członkowie SKMA "Odrodzenie":
Jan Franciszek Czartoryski
Jan Szeptycki
Jerzy Turowicz
Stanisław Stomma
Stefan Swieżawski
Stefan Wyszyński
c) Juventus Christiana

Katolickie stowarzyszenie młodzieżowe, działające w ramach duszpasterstwa akademickiego.
Koła Juventus Christiana były organizowane od 1921 r. z inicjatywy kardynała Aleksandra
Kakowskiego zgodnie z pomysłem papieża Piusa XI. W ich ramach prowadzono prace
metodą seminaryjną z głównym akcentem na czytanie i komentowanie Ewangelii. Jednym
z istotniejszych elementów tej refleksji było wyciąganie konkretnych wskazówek dla
codziennego życia. Poszczególne koła liczyły do 20 osób. Opiekował się nimi ksiądzdoradca.
Istniały one także w okresie okupacji niemieckiej w formie konspiracyjnej, a po
wyzwoleniu zostały legalnie reaktywowane, lecz wkrótce komunistyczne władze zakazały ich
działalności.
d) Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży
Ogólnopolskie stowarzyszenie skupiające młodzież katolicką. Zostało powołane podczas
krajowego zjazdu Akcji Katolickiej w Krakowie w dniu 5.II.1934 roku, która postanowiła
ujednolicić jednostki wchodzące w jej skład. Decyzją Prezydium Zjazdu powołano na wzór
włoski m.in. dwie organizacje młodzieżowe: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej
(KSMM) i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej (KSMŻ), oba z siedzibą
w Poznaniu. Obie organizacje prowadząc działalność religijną, kulturalno-oświatową,
charytatywną i społeczno-patriotyczną pod hasłem "Budujmy Polskę Chrystusową" szybko
przyciągnęły w latach trzydziestych rzesze nowych członków. Tuż przed wybuchem II wojny
światowej obie organizacje liczyły ich łącznie ponad 250 tysięcy.
Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczne władze PRL odmówiły ponownej
rejestracji KSMM poza terenem archidiecezji poznańskiej i krakowskiej oraz KSMŻ
na terenie całego kraju. Ostatecznie 7.II.1953 roku zdelegalizowano również KSMM
a członków organizacji działających w podziemiu represjonowano.
Najdotkliwsze represje dotknęły członków KSMM - Michała Kowalika i Edwarda Chachlicę,
których w procesie Kurii Krakowskiej skazano 27.I.1953 roku na karę śmierci. Wyroki te
zamieniono później na dożywocie a skazani opuścili więzienie na mocy
amnestii w roku 1956.
Pomimo delegalizacji organizacje kontynuowały swoją podziemną działalność. Spotkania
członków organizacji prowadził m.in. ks. kard. Karol Wojtyła - wcześniejszy asystent KSMM
w Niegowici, a następnie w parafii św. Floriana w Krakowie.
Reaktywacji związków dokonała 10.X.1990 roku Konferencja Episkopatu Polski
wydając dekret powołujący do życia KSM jako organizację ogólnopolską i nadając jej
osobowość prawną kościelną. 12.II.1993 roku dokonano rejestracji stowarzyszenia KSM.
8.X.2005 roku na Jasnej Górze odbyło się spotkanie oddziałów KSM z całej Polski z okazji
15-lecia reaktywowania stowarzyszenia.
Godłem stowarzyszenia jest stylizowany znak łączący symbolikę orła i krzyża na żółtym tle.
Kolor żółty symbolizuje Kościół Katolicki. Kolor biały i czerwony są barwami narodowymi.
Kolor niebieski krzyża oznacza wewnętrzną więź z Matką Najświętszą. KSM ma również
swoje zawołanie i hymn. Patronami stowarzyszenia są św. Stanisław Kostka i bł. Karolina
Kózkówna.

2. Odrodzenie liturgii

Odrodzenie liturgii nastąpiło dzięki Soborowi Watykańskiemu II, podczas którego uchwalono
Konstytucję o liturgii świętej – Sacrosanctum concilium.
Konstytucja miała za cel wskazać drogę odnowy praktyki liturgicznej Kościoła:
„Ponieważ Sobór święty postawił sobie za cel: przyczynić się do coraz większego rozwoju
życia chrześcijańskiego wśród wiernych, lepiej dostosować do potrzeb naszych czasów
podlegające zmianom instytucje, popierać to, co może ułatwić zjednoczenie wszystkich
wierzących w Chrystusa, i umocnić to, co prowadzi do powołania wszystkich ludzi na łono
Kościoła, dlatego uznał że w szczególny sposób należy zatroszczyć się także o odnowienie
i rozwój liturgii.”

Wstęp Sacrosanctum concilium

A. J. Jungmann komentując wstępne akapity konstytucji, zauważył, że program reformy
liturgii był częścią całościowego programu soboru, który Jan XXIII zapowiadał wcześniej
wielokrotnie m.in. w encyklice Ad Petri cathedram (1959). Zamierzenia ruchu
liturgicznego sięgały poza samo ulepszenie przebiegu i sposobu sprawowania liturgii, mszy

św. itp. Chodziło o odnowę myśli i życia chrześcijańskiego poprzez sięgnięcie do źródeł,
z których liturgia czerpała. Sobór chciał, aby te źródła, poprzez dostosowanie do potrzeb
czasów współczesnych, mogły silniej oddziaływać, szczególnie gdy chodzi o działanie na
rzecz jedności wyznawców Chrystusa, a także promieniowanie Kościoła na niewierzących.
Od samego początku odnowa liturgii szła równolegle z odnową wizji Kościoła.
Dotychczasowe ujęcie, wypracowane na potrzeby kontrreformacyjne przez Roberta
Bellarmina, przedstawiające Kościół jako strukturę jurydyczną, zostało zastąpione
wizją sakramentalną. Wspólnota Kościoła ukazana została jako pierwotny sakrament, będący
obrazem Chrystusa, bosko-ludzkiego Oblubieńca. Jego dwoista natura w Kościele przybiera
obraz teandryczny, bosko-ludzki – to co ludzkie i widzialne jest połączone z tym, co boskie
i niewidzialne. Ta wizja Kościoła jako sakramentu zbawienia świata została rozwinięta
później w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium.
Dla Ojców soborowych było rzeczą oczywistą, że reforma liturgii powinna objąć w pierwszej
kolejności Eucharystię, zwłaszcza jej celebracje niedzielne, do których uczestnictwa wezwani
są wszyscy wierni.
Sobór przyjął podstawową linię, promowaną wcześniej przez Ruch liturgiczny, która polegała
na tym, by na pierwsze miejsce wśród modlitw Kościoła wysunąć z powrotem samo
sprawowanie Eucharystii. Po Soborze trydenckim celebrowanie Mszy w parafiach zostało
usunięte w cień przez kult Eucharystii, tzn. adoracje, procesje i błogosławieństwa
Najświętszym Sakramentem. Podkreślanie czci dla postaci eucharystycznych jako
prawdziwego Ciała i Krwi Chrystusa było potrzebą czasu w okresie, gdy ta prawda wiary była
negowana przez Reformację. Ojcowie Soboru watykańskiego II uznali, że w zmienionej
rzeczywistości, także wobec nowych możliwości dialogu ekumenicznego z protestantami,
należy przywrócić pierwotną hierarchię ważności celebracji liturgicznych.
Sprawowanie Eucharystii miało oprócz osoby kapłana na nowo w sposób bardziej
odpowiedni uwzględnić obecność wiernych. Mieli oni uczestniczyć w celebracji w sposób:
pełny, tzn. wraz z komunią
czynny, by wierni stanowili integralną część zgromadzenia celebrującego liturgię,
a nie odmawiali w jej trakcie np. różańca czy litanii. Ten postulat był wyrażony już
wcześniej w konstytucji Piusa XI, Divini cultus (1929), mówiącej o tym, że wierni nie
powinni być obecni na Mszy w sposób bierny. Sacrosanctum concilium zwraca uwagę, że
wbrew niektórym opiniom odwołującym się do encykliki Piusa XII Mediator Dei (1947),
wierni winni składać ofiarę "razem z" kapłanem, a nie jedynie "przez niego".
świadomy.
Konstytucja mówi o tym szczególnie w numerze 48. Bez używania samego terminu, podano
w nim teologię kapłaństwa powszechnego wiernych:
„Kościół zatem bardzo się troszczy o to, aby chrześcijanie podczas tego misterium wiary nie
byli obecni jak obcy i milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwy tę tajemnicę
dobrze zrozumieli, w świętej czynności uczestniczyli świadomie, pobożnie i czynnie, byli
kształtowani przez słowo Boże, posilali się przy stole Ciała Pańskiego i składali Bogu dzięki,
a ofiarując niepokalaną hostię nie tylko przez ręce kapłana, lecz także razem z nim, uczyli się
samych siebie składać w ofierze i za pośrednictwem Chrystusa z każdym dniem doskonalili się
w zjednoczeniu z Bogiem i wzajemnie z sobą, aby w końcu Bóg był wszystkim we wszystkich”.
Nowa liturgia i Mszał Rzymski (Novus Ordo Missae) oficjalnie weszły w życie w 1969 roku
zastępując tym samym łacińską mszę.
Jedną z ważniejszych zmian w podejściu do liturgii było przyswojenie przez dokument
soborowy terminu Misterium paschalne (łac. Mysterium paschale), pomagającego zrozumieć,
jaki jest związek odkupienia z modlitwą liturgiczną Kościoła. Według Konstytucji, w liturgii
chrześcijańskiej proklamowana jest i jednocześnie urzeczywistniana w tych, którzy w niej
uczestniczą, zbawcza tajemnica paschalna męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
 
 
 
 
 

Diuturnum illud – streszczenie 

Encyklika  papieża  Leona  XII  Diuturnum  illud  powstała  w  okresie  wstrząsów,  które  przechodziły  przez  Europę  w 
wyniku niepokoju politycznego. Przyczynę takiego stanu rzeczy odnajdujemy w wielu czynnikach: powstanie Stanów 
Zjednoczonych i wyzwolenie się kolonii, zniesienie niewolnictwa, echo rewolucji francuskiej, zabójstwa monarchów 
czy darwinizm. Czynników było więcej, ponieważ do międzynarodowych dochodziły lokalne. W wyniku tak groźnie 
zapowiadającej się przyszłości głowa kościoła katolickiego nie mogła pozostać obojętna i stanąć w obronie praw ludzi 
do godziwego życia. 
Następca  Piusa  IX  o  taki  stan  rzeczy  obwinia  ludzką  ciekawość  mającą  swój  początek  w  XVI  wieku,  a  w  XVIII 
szczyt.  Wyraża  swój  stanowczy  sprzeciw  wobec  pochodzenia  władzy  od  ludu  –  jako  błędnej  i  pysznej  próbie 
ustawienia  człowieka  na  piedestale  przeznaczonym  dla  Boga.  Pojęcie  to  bowiem  stoi  w  całkowitej  sprzeczności 
z  nauczaniem  katolickim,  a  także  z  nauką  Pisma  Świętego.  Papież  zauważa  w  związku  z  tym  kolejny  problem 
pochodzenia  teologiczno-społecznego,  a  mianowicie:  bonum  commune.  Gdy  Bóg  był  uważany  przez  ludzi  i 
panujących  za  źródło  władzy  to  On  troszczył  się  o  dobro  ogółu.  Zawsze  wskazywał  najbardziej  odpowiednią  drogę 
władcy.  Natomiast,  gdy  ludzie  odrzucili  Stwórcę  jako  praprzyczynę  władzy  okazało  się,  że  jest  poważny  problem 
z  zaspokojeniem  żądań  każdej  jednostki.  Powaga  i  ważność  tej  wypowiedzi  bierze  się  z  odwołania  nie  tylko  do 
duchowości, ale także do rozumu. Przywołuje argumenty z Biblii, ale również naukę Ojców Kościoła jako podstawę 
argumentacji ontologiczno-racjonalnej, w której logika doboru argumentów stanowi ogromny wkład. 
Leon XIII nie krytykuje formy rządów. Nie mówi nic o najlepszej formie władzy. Podkreśla wyjątkowość monarchii 
jako  tej,  która  od  wieków  była  związana  z  życiem  kościoła  katolickiego  i  utrzymywała  ład  społeczny.  Akceptuje 
republikańską  formę  władzy  pod  trzema  warunkami:  odwołanie  się  w  niej  do  Boga  jako  Źródła,  dbanie  głównie 
o  bonum  commune,  a  także  niezależność  kościoła.  Zauważa,  iż  to  w  narodzie  tkwi  możliwość  wyboru  rodzaju 
władzy odpowiednio do niego dopasowanego. Wymienia również korzyści płynące z boskiego pochodzenia władzy: 
wzmocnienie sferą sacrum, większa uległość poddanych. W tej nauce dba przede wszystkim o obywateli wskazując 
im  możliwość  buntu  tylko  pod  bardzo  ważnym  warunkiem:  działania  władcy  nie  mogą  uderzać  w  wolną  wolę  ani 
wolność sumienia. 

Ojciec Święty przypomina, że każda forma władzy: czy to królewska, czy demokratyczna ma za zadanie doprowadzić 
podopiecznych  do  szczęścia,  które  wywodzi  się  z  Boga  i  do  Niego  dąży  za  ich  pośrednictwem  tutaj  na  ziemi.  Jak 
dalej zauważa papież implikuje to korzyści dla państwa i obywateli. W wyniku tak rozumianej władzy przez następcę 
świętego Piotra nikną bunty i wszelkie waśnie, zachowany jest honor i dostojeństwo władzy i obywateli. 
Urzeczywistniając  wszelkie  swoje  argumenty  odwołuje  się  do  historii  chrześcijaństwa,  którego  początki  sięgają 
starożytnego  Imperium  Rzymskiego.  Zwraca  uwagę  na  postawę  wyznawców  Chrystusa  wobec  władzy,  która  ich 
prześladowała – byli jej wierni, jako, że wierzyli iż pochodzi od ich Pana. Przywołuje przykłady Listów Apostolskich, 
ale  także  męczenników,  którzy  stawali  bezbronni  przed  trybunałami  sprawiedliwości.  Ukazuje  rolę  kościoła  i 
papiestwa  w  odrodzeniu  się  państwowości  po  upadku  Cesarstwa  Zachodniego,  powołania  pierwszego  państwa 
świeckiego  w  świecie  zachodnim:  Świętego  Cesarstwa.  Kontrastując  to  wszystko  papież  zwraca  uwagę,  że  odeszło 
się od tego w wyniku reformacji – ruchu, który pociągnął za sobą miliony istnień, wywołał niepokój i niepewność o 
przyszłość. Jak dalej pisze – przyniosła źle rozumianą wolność – samowolę. 
Kończąc swoje rozważania Leon XIII przedstawia biskupom ich zadania w nowej dla kościoła katolickiego sytuacji: 
współpraca  całego  Kościoła  w  celu  przezwyciężenia  stagnacji,  objęcie  wiernych  swą  nauczycielską  powagą  i 
błogosławieństwem. Mają stać się znakami dla wierzących. Oddaje wszystkich pod opiekę świętych. 

Bibliografia 

Encyklopedia katolicka, red. Wincenty Granat, t.3, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1979 
Ks. Józef Majka, Katolicka nauka społeczna, wyd. Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1988