KOMÓRKA ROŚLINNA

KOMÓRKA ROŚLINNA
1.ELEMENTY KOMÓRKI
ROŚLINNEJ
-ściana komórkowa
-protoplast :cytoplazma, plastydy, jądro,
mitochondria, plazmolema, lizosomy, ER,
aparat Golgiego, sferosomy, rybosomy,
mikortubule, wakuola , sok komórkowy,
2.BUDOWA BŁON
CYTOPLAZMATYCZNYCH I ICH
ROZMIESZCZENIE W KOMÓRCE
Błona cytoplazmatyczna składa się z
lipidów(głownie fosfolipidów) i białek.
Przy czym warstwa lipidowa jest podwójna
i hydrofobowe łańcuchy kwasów
tłuszczowych (ogony) zwrócone są ku sobie
zaś hydrofilowe grupy polarne (np.
fosforanowe) na zew. Białka natomiast
częściowo znajdują na obu powierzchniach
warstwy lipidowej, częściowo są w niej
zagłębione, częściowo przechodzą przez nią
z jednej strony na drugą. Lipidowy składnik
nadaj błonie płynność i elastyczność oraz
utrudnia przenikanie większości cząsteczek
rozpuszczalnych w wodzie. Składniki
białkowe stanowią kanały do przenikania
cząsteczek rozpuszczalnych w wodzie.
Błona oddzielająca komórkę od środowiska
to błona komórkowa, u roślin nosi nazwę
PLAZMOLEMY, ponadto utwory
strukturalne komórki otoczone są błona
lipoproteinowa , niektóre nawet
podwójnymi (mitochondria, plastydy),
pojedyncza występuje u wakuoli (tonoplast)
Schemat budowy białkowo-tłuszczowej
błony cytoplazmatycznej

Model błony płynno-mozaikowy

Błony cytoplazmatyczne :
-oddzielenie roztworów znajdujących się po
dwóch stronach błony- lipidy błonowe nie
przepuszczają substancji rozpuszczonych w
wodzie
-transport substancji chemicznych (udział
białek)
-liczne funkcje ochronne
-odbieranie i przewodnie impulsów
3.BUDOWA ŚCIANY KOMÓRKOWEJ
I JEJ WZROST

Składniki ściany komórkowej:
Składniki szkieletowe
CELULOZA  wielocukier,   zbudowany     z
wielu reszt glukozy  połączonych  w  długie
łańcuchy.Zawartość:
> Ściana pierwotna ok. 20 % suchej masy,
reszta to substancje macierzy podstawowej.
>   Ściana   wtórna   ok.   60   %   s.   m.,   a
wyjątkowo może dochodzić do 90% (włoski
nasion bawełny)

HEMICELULOZY

jest to grupa

związków bardzo niejednorodna pod
względem   budowy   i   funkcji,
należą tu:
*wielocukry   różnych   cukrów
prostych: heksoz i pentoz,
*pochodne cukrów, (w szczególności kwas
glukuronowy)
GLUKOZA (C6H10O6)
Składniki podłoża
SUBSTANCJE   PEKTYNOWE   ich
podstawowy   składnik   to   pochodna
szejściowęglowego cukru galaktozy - kwas
galakturonowy.
Są   one   hydrofilne   —   łączą   się   z   wodą   i
łatwo pęcznieją w skutek uwodnienia.
Propektyny związki nierozpuszczalne, które
są składnikiem blaszki środkowej
HEMICEULOZY-POUURONOWE
składają się głównie z reszt:
*kwasu glwkuronowego,
*kwasu metaloglukuronowego oraz
*pentoz
BIAŁKA   są   bogate   w   nietypowe
aminokwasy:
• hydroksypralinę,
•       w   reszty   seryny,   które   łączą   się   z
bocznymi   łańcuchami   cukrów   tworząc
glikoproteiny.
Są   to   białka   enzymatyczne,   np.:
glikozydazy, peroksydazy.
WODA mało
4.MODYFIKACJE ŚCIAN
KOMÓRKOWYCH
DREWNIENIE,  czyli   ligninizacja,   jest
spowodowane   inkrustowaniem   ściany
komórkowej przez drzewnik, czyli ligninę.
Zdrewniałe ściany stają się bardziej kruche,
sztywne,   twarde,   odporne   na   zgniatanie   i
zerwanie. Zdrewnienie zmniejsza  zdolność
pęcznienia   ścian   i   ogranicza   w   dużym
stopniu   przenikanie   wody.   Drewnienie
powoduje stopniowe zamieranie protoplasta
MINERALIZACJA, proces ten polega na
inkrustowaniu   ścian   przez   substancje   o
charakterze mineralnymi,  najczęściej przez
krzemionkę   (skrzypy,   turzyce),   lub   przez
węglan wapnia (glony — ramienice Chara
sp.).   Ściany   takie   twardnieją,   stają   się
sztywne, ale dość łamliwe.
KORKOWACENIE,   czyli   suberynizacja,
polega   na   adkrustowaniu   ścian   suberyną,
kutyną   i   woskiem   —   suibstaacjaini
zbliżonymi

tłuszczów,

nieprzepuszczalnymi dla wody. Ściany
skorkowaciale

są

wodoszczelne,

nieprzepuszczalne dla gazów i pasożytów
oraz nieprzezroczyste. Protoplasty w
komórkach

skórkowaciałych

są

odizolowane od otoczenia i szybko
zamierają.

SLUZOWACENIE

jest

związane   z   pektynizacją   ścian
komórkowych. Śluzy roślinne bardzo łatwo
wchłaniają   wodę   i   pęcznieją   tworząc
roztwory   koloidalne.   Śluzy   chronią   przed
szybką utratą wody, gdyż wysychają bardzo
powoli.
KUTYN1ZACJA

jest zbliżona do

korkowacenia. Polega na powlekaniu ściany
komórkowej   kutyną.   Kutyna   może
inkrustować   ściany,   a   także   wyściełać   od
środka   wnętrze   komórki.   Ściany
skutynizowane

mają

ograniczoną

przepuszczalność   dla   wody,   ale
wystarczającą   do   utrzymania   życia
komórek.   Ściany   takie   są   przezroczyste,
światło   łatwo   przenika   przez   nie   w   głąb
rośliny.
5.CYTOPLAZMA   -   SKŁAD   I
FUNKCJE
Cytoplazma   jest   to   lepka,   bezbarwna,
półpłynna,   galaretowata   substancja
wykazująca   pewną   elastyczność   i
ciągliwość.   Cytoplazma   u   roślin   wypełnia
całe   wnętrze   jedynie   w   komórkach
młodych.   W   kom.   wyrośniętych   stanowi
tylko   warstwę   przylegającą   do   ściany
komórkowej,   gdyż   środek   komórki
wypełnia   wakuola.   Zewnętrzna   pow.
cytoplazmy   stanowi   błona   lipoproteinowa
=>   plazmolemma   która   bierze   udział   w
pobieraniu   substancji   z   otoczenia.   niej
zawieszone   są   wszystkie   organelle.
Cytoplazma

podstawowa

stanowi

środowisko   dla   innych   składników   wew
komórki.;   zbudowana   z   białek   i   lipidów
oraz   dużej   ilości   wody.   Wśród   białek
cytoplazmy   jest  duża   liczba   enzymów   dla
różnych   procesów   tj.   glikoliza,   synteza
cukrów,

aminokwasów,

kwasów

tłuszczowych, nukleotydów innych

Wykazuje   właściwości   koloidów;   jest
półpłynna substancją która w zależności od
stopnia   uwodnienia   może   przechodzić   w
stan płynny – zolu lub w stan galaretowaty
–   żelu.   Cytoplazma   żywych   komórek
znajduje   się   w   ciągłym   ruchu;   mogą   być
chaotyczne ale są również regularne tj. ruch
rotacyjny lub cyrkulacyjny. W cytoplazmie
podstawowej   znajdują   się     takie   organella
jak:ER, rybosomy, aparat Golgiego.
6.APARAT GOLGIEGO, RETIKULUM
ENDOPLAZMATYCZNE,
MITOCHONDRIM   -   BUDOWA   I
FUNKCJE
Aparat Golgiego
System   błon   złożony   z   płaskich   systern,
rurek i pęcherzyków,  blisko  związanych  z
ER.   Struktura   podstawową   aparatu   jest
diktiosom   czyli   stos   płaskich   cystern   w
części centralnej lekko wygiętej na kształt
spodeczka.
Diktiosomy roślin wyższych - 9-10 cystern
Diktiosomy   roślin   niższych   -   11-15   lub
więcej cystern
Diktiosomy cechuje polarność
AG służy do:
*przetwarzania   i   sortowania   białek   —   po
wytworzeniu

procesie

biosyntezy   białka   przechodząc   przez
diktiosomy   są   modyfikowane   np.
dołączane   są   cząsteczki   węglowodanów
(włączanie   oligosacharydów   do   białek   i
lipidów)- potem w pęcherzykach Golgiego
transportowane do miejsc docelowych
*synteza   składników   budujących   ścianę
komórkową:   kwasy   galakturonowe   będące
prekursorami   substancji   pektynowych;
hemicelulozy;   cukier   będący   prekursorem
celulozy;   substancje  mogące  modyfikować
ścianę   komórkową   np.   kalloza   lub   śluzy
(czyli   bierze   udział   w   syntezie   bardziej
złożonych polisacharydów);
*substancje   transportowane   są   w
pęcherzykach   -   błona   tych   pęcherzyków
może   być   włączona   w   plazmolemmę   lub
inne błony w komórce
*bierze   udział   w   odtruwaniu   komórki
poprzez

wiązanie

szkodliwych

substancji i przenoszenie ich do miejsc, w
których   komórce   nie   szkodzą   np.   do
wodniczki czy ściany komórkowej
ER   -   retikulum   endoplazmatyczne
(siateczka wewnątrzplazmatyczna)
Siateczkę   wewnatzrplazmatyczną   tworzą
błony uformowane w   system połączonych
kanałów - cystern, rurek
ER   stanowi   przestrzenny   i   bardzo   labilny
system.   Ilość   i   układ   ER   zależą   od   typu
komórki, jej
stanu fizjologicznego i etapu rozwojowego.
Światło   (wnętrze)   wszystkich   rurek   i
cystern   stanowi   ok.   10%   objętości
cytoplazmy, mogą stanowić więcej niż 50%
wszystkich błon komórki.
Siateczka szorstka ( cysterny) - znajdują się
bliżej   jądra   komórkowego   -   na   jej
powierzchni znajdują się rybosomy
Siateczka gładka (rurki) - położona dalej od
jądra komórkowego - na jej powierzchni nie
ma rybosomów
WAŻNIEJSZE FUNKCJE ER
*biosynteza   białek   -   glikoprotein   (po
syntezie   na   rybosomach   polipeptydy
wnikają   do   wnętrza   ER,   gdzie   nabywają
ostateczne   cechy   strukturalne   i
funkcjonalne,   a   następnie   przez   szlak
sekrecyjny, czyli wydzielniczy, dostarczane
do celu)
*biosynteza   lipidów   (siateczka   gładka)   —
lipidy zapasowe i lipidy wchodzące w skład
błon (fosfolipidy, glikolipidy.steroidy)
*transport białek i błon zarówno w obrębie
komórki jak i między komórkami
* regulacja warunków jonowych, zwłaszcza
poziomu   jonów   wapnia   i   protonów   H   w
cytoplazmie
*komunikacja

(transport)

miedzy

komórkami poprzez plasmodesmy
*udział   przy   formowaniu   przegrody
pierwotnej   i   ściany   komórkowej   po
podziale   komórki   -   zakłada   się,   że   bierze
udział   w   organizacji   wrzeciona
kariokinetycznego,   może   stanowić   źródło
błon   do   odtwarzania   błony   jądrowej   w
telofazie,   służy   jako   miejsce   kotwiczenia
min. elementów cytoszkieletu
*kompartmentalizacja komórki
Mitochondria
Mitochondria => organella kom. o wysokim
stopniu   organizacji,   wyspecjalizowane   w
przezmianach   tlenowych;   kształt   kulisty,

podłużny lub nieregularny. Od cytoplazmy
oddziela   je   otoczka   mitochondrialna
złożona   z   dwóch   błon,   błona   zew.   jest
gładka i łatwo przepuszczalna, wew. błona
trudno przepuszczalna i tworzy do wnętrza
grzebienie.
*miejsce   przebiegu   głównych   etapów
oddychania tlenowego - łańcuch
oddechowy
*centrum   energetyczne   komórki   -   miejsce
produkcji energii w formie
wysokoenergetycznego związku ATP
*   występują   we   wszystkich   komórkach
eukariotycznych,   liczba   i   kształt
uzależniony   jest   od   aktywności
metabolicznej danej
komórki

7.WAKUOLA   I   SKŁADNIKI   SOKU
KOMÓRKOWEGO
Wakuola
-   otoczony   pojedynczą,   półprzepuszczalną
błoną – tonoplast
-   utrzymanie   komórki   w   stanie   turgoru
(napięcia).
-   magazynowanie   garbników,   barwniki,
związki toksyczne (w postaci kryształów)
-   magazynowanie   zbędnych   produktów
przemiany materii
-   jest   główną   strukturą   uczestniczącą   w
regulacji gospodarki wodnej komórki
Wakuola to nie tylko  „śmietnik" komórki,
ale   przede   wszystkim   struktura   o   dużym
znaczeniu dla homeostazy komórki
Wakuole   pełnia   w   komórce   trzy
podstawowe funkcje:
*gromadzą rozmaite substancje
*umożliwiają hydrolizę
*utrzymują odpowiednia wartość turgoru
Wakuole   w   zależności   od   typu   komórki
funkcjonują   jako   jej   przedział   spichrzowy
lub obronny, natomiast funkcja związana z
regulacją   turgoru   jest   spełniana
powszechnie.
Niektóre związki o charakterze obronnym i
sygnałowym zawarte w wakuoli

Substancje

Przykłady

Żywice
fenolowe

antocyjaniny,

bergenina,

glikozydy

kumaroilowe

(eskulina),

glikozydy

flawonolowe,

glikozyd

kemferolowy,

triglikozyd

kwercetyny, 7-ramnozylo-6-
hydroksyluteolina,

kwas

szikimowy, kwas galusowy,7-
glukozylopleurostimina

Terpenoidy gentiopikrozyd,

kwas

oleanolowy (3-O-glikozyd),
saponiny (awenakozydy)

Oligosachary
dy

gentianoza,

gentiobioza,

stachyoza

Związki
azotowe
(bez
alkaloidów)

glukozynolany

(ang.

glucosinolates),

glikozydy

cyjanogeniczne (linamaryna),
glikozydy sinapoilowe

Alkaloidy

atropina, nikotyna, ajmalicyna

Metabolity
wtórne

berberyna, betaina, betalainy,
kapsaicyna,

katarantyna,

kodeina,
dopamina, lupanina, morfina,
papaweryna

Poliaminy

(S)-retikulina, sanguinaryna,
skopolamina,

serpentyna,

solanidyna, tebaina, windolina

Białka
obronne

fitohemaglutynina, inhibitory
proteaz, chitynaza, β-l,3-
glukanaza

Zawartość soku komórkowego: przykłady
jonów i metabolitów pierwotnych
Substancj
e

Przykłady

Jony

K+, Na+, Ca

, Mg

, Cl-, SO

, NO

Aminokw
asy

różne rodzaje,

Kwasy
organiczn
e

jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy,
szikimowy, winowy,

Cukry

sacharoza, glukoza, fruktoza.

Białka
zapasowe
i obronne

prolaminy,

leguminy,

fitohemaglutininy,

inhibitory

proteaz, chitynaza, peptydy
(metalotioneiny klasy III) wiążące
metale (Cd, Pb i in.)

8.GOSPODARKA WODNA KOMÓRKI
Gospodarka wodna roślin związana jest z
dwoma fizycznymi procesami: osmozą i
dyfuzją

9.PROCES OSMOZY, DYFUZJI,
PLAZMOLIZA, DEPLAZMOLIZA
Dyfuzja=> proces w wyniku którego
następuje przemieszczanie się (transport)
cząsteczek od stężenia większego do
stężania mniejszego w celu wyrównania
stężeń w komórce
Osmoza=> to specyficzny typ dyfuzji
cząsteczek wody (rozpuszczalnik)
związany z obecnością
półprzepuszczalnych błon komórkowych
rozdzielających roztwory o różnych
stężeniach; kierunek przepływu
(transportu) jest więc od roztworu o
mniejszym stężeniu do roztworu o stężeniu
większym.

Plazmoliza=> zjawisko kurczenia się
protoplastu i odstawania od ściany
komórkowej na skutek umieszczenia
komórki w roztworze hipertonicznym

Deplazmoliza=> jeżeli przeniesiemy
komórkę do roztworu hipotonicznego np.
do czystej wody to wnika ona do komórki
wskutek działania siły ssącej , protoplast
rozkurcza się i wraca do normalnego stanu
i to nosi nazwę deplazmolizy

10.PLASTYDY - RODZAJE, BUDOWA
I FUNKCJE
Otoczone   podwójna   błoną,   pierwsza   jest
łatwo   przepuszczalna,   druga   trudno
przepuszczalna.
11.Nazwać i scharakteryzować barwniki
występujące w plastydach
Chlorofil   jako   barwnik   aktywny
fotosyntetycznie   ma decydujące znaczenie
w procesie asmyliacji CO2
12.MATERIAŁY ZAPASOWE- GRUPY
I

RODZAJE

MATERIAŁÓW

ZAPASOWYCH   W   KOMÓRCE
ROŚLINNEJ
WĘGLOWODANY
a)   cukry   proste   –   glukoza,   fruktoza   –sok
komórkowy (wakola)
b)   dwucukry   –   sacharoza,   maltoza   –   sok
komórkowy
c) wielocukru
-   skrobia   –   asymilacyjna   (chloroplasty),
zapasowa (leukoplasty – amyloplasty)
- insulina – sok komórkowy
- hemiceluloza – wewnętrzna powierzchnia
ściany
Białka   zapasowe   –   sok   komórkowy,
leukoplasty

(protoplasty),

ziarna

aleuronowe   (odwodnione   wodniczki
białkowe)
Tłuszcze   –   bezpośrednio   w   cytoplazmie
jako krople tłuszczy
13.Praktyczne   zastosowanie   materiałów
zapasowych
14.WYMIENIĆ PRZYKŁADY ROŚLIN
MAGAZYNUJĄCYCH

BIAŁKA,

WĘGLOWODANY, TŁUSZCZE
Białka=>   ziarna   aleuronowe   grochu   ,
ziarniaki pszenicy, fasola,
Węglowodany => bulwy ziemniaka, fasola,
pszenica,   owies,   ryż,   trzcina   cukrowa,
topinambur, łubin
Tłuszcze  =>   w   nasionach   szczególnie   u
roślin oleistych np. słonecznik, rzepak, len

15.BUDOWA JĄDRA
KOMÓRKOWEGO
Jądro komórkowe otoczone podwójna błona
(otoczką) która ma bezpośrednie połączenie
z ER. W błonie jądrowej występują pory; są
to   kanaliki   które   uważa   się   za   miejsca
wymiany   substancji   między   jądrem   a
cytoplazmą.   Tędy  przenikają  informacyjne
łańcuchy   kwasu   RNA   z   jądra   do

cytoplazmy.   Wewnątrz   jądra   znajdują   się
:sok komórkowy czyli kariolimfa – płyn o
różnej   konsystencji   od   zolu   do   żelu,
chromatyna   i   jąderko.   Chromatyna
utworzona   jest   z   DNA   i   białka   i   stanowi
najważniejszy   składnik   jądra   w   którym
zawarta   jest   informacja   genetyczna
komórki. Głównym procesem zachodzącym
w jądrze to replikacja i transkrypcja.
Jądro komórkowe (nucleus)
*spełnia   nadrzędną   rolę   w   stosunku   do
innych organelli komórkowych,
*w   chromatynie,     zbudowanej   gównie   z
DNA   zawarta   jest   cala   informacja
dotycząca   funkcjonowania   komórki
(informacja genetyczna),
*   reguluje   procesami   zachodzącymi   w
komórce za pośrednictwem aktywowania i
hamowania różnych grup genów,
*   kieruje   przemianą   materii   za   pomocą
enzymów ( biosynteza białka),
*warunkuje

wykształcenie

cech

gatunkowych

(zawiera

czynniki

dziedziczenia),
*przekazywanie informacji z komórki do
komórki – mitoza,
*przekazywanie informacji do następnych
pokoleń – mejoza -( gamety).

Składniki chromatyny
16.ROLA   JĄDRA   KOMÓRKOWEGO
W SYNTEZIE BIAŁEK
Najważniejszą   częścią   komórki   jest   jądro
komórkowe.   Zawiera   ono   materiał
genetyczny   w   postaci   DNA   i   decyduje   o
przebiegu

wszystkich

reakcji

biochemicznych w komórce.

Replikacja   –   synteza   identycznej   cząstki
DNA na matrycy istniejącej cząsteczki
Transkrypcja   –   przepisywanie   informacji
genetycznej z DNA na informacyjny RNA
(mRNA),   proces  ten  odbywa  się w jądrze
komórkowym
Translacja   –   odszyfrowanie   informacji
zawartej   w   mRNA   i   przełożenie   jej   na
sekwencję aminokwasów
17.RYBOSOMY- BUDOWA I ROLA

Liczba rybosomów w komórce

eukariotycznej   wynosi   przeciętnie   parę
milionów   i   w   dużej   mierze   zależy   od
aktywności   metabolicznej   kom.   W
komórkach   eukariotycznych   Rybosomy
występują   w   cytoplazmie   oraz   w
mitochondriach   i   plastydach.   Wśród
rybosomów

cytoplazmatycznych

wyróżniamy rybosomy wolne i związane z
błonami

szorstkiego

reticulum

endoplazmatycznego. Rybosomy wolne
syntetyzują białka, które pozostaną w
obrębie

komórki

lub

będą

przetransportowane   do   struktur   takich   jak
jądro   czy   mitochondria.   Natomiast
cząsteczki   białka   powstające   na
rybosomach   związanych   z   siateczką
wewnątrzplazmatyczną   wnikają   do   jej
błony   bądź   są   wysyłane   poza   komórkę.
Każdy   rybosom   jest   zbudowany   z   dwóch
podjednostek:   małej   i   dużej.   Obie   te
jednostki   są   zbudowane   z   białek   i   rRNA
(rybosomowy   RNA).   Obie   jednostki   są
składane   w   jąderku   i   oddzielnie
transportowane   na   miejsce   przeznaczenia.
Na rybosomach odbywa się synteza białek
(translacja).   Pojawienie   się   cząsteczki
mRNA   (matrycowy)   powoduje   aktywację
rybosomu.   Dopiero   wtedy   podjednostki
łączą   się   ze   sobą.   Cząsteczka   mRNA
przesuwa się wzdłuż małej podjednostki, a
cząsteczki   tRNA   (transportującego   RNA)
przy   udziale   enzymów   doprowadzają
kolejne aminokwasy do rosnącego łańcucha
polipeptydowego.

Rybosomy

mitochondrialne i plastydowe są mniejsze
niż cytoplazmatyczne.
Rybosomy u Prokaryota występują w
cytoplazmie, natomiast u Eukaryota także w

mitochondriach i plastykach
U Eukaryota obie jednostki składane są z
elementów : białek i rRNA w jąderku.

18.KWASY NUKLEINOWE DNA I
RNA - BUDOWA
Kwasy nukleinowe są poliestrami β-D-
rybofuranozy

lub

2-deoksy-β-D-

rybofuranozy estryfikowanymi w pozycjach
3  i 5 przez kwas ortofosforowy(V), których
węgiel   w   pozycji   1’   jest   połączony
wiązaniem   β-N-glikozydowym   z   zasadą
purynową   lub   pirymidynową.   Rodzaj
zasady ich sekwencja są charakterystyczne
dla   kwasu   rybonukleinowego   –   RNA   (z
rybozą)   lub   dezoksyrybonukleinowego   –
DNA (z 2-deoksyrybozą)
Cząsteczka   DNA   jest   podwójną   Helisą   –
składa   się   z   dwóch   oplatających   się
równoległych nici, każda nić złożona jest z
połączonych szeregowo nukleotydów.
Nukleotyd   składa   się   z   reszty   kwasu
fosforowego

oraz

nukleozydu:

deoksyrybozy   i   jednej   z   czterch   zasad
azotowych:   adeniny(A),   guaniny(G),
cytozyny(C), tyminy(T).
Rodzaje RNA
19.Rola   DNA   w   przekazywaniu
informacji genetycznej
DNA   należy   do   najistotniejszych
składników   chromosomów   ze   względu   na
ich   role   w   przekazywaniu   cech
dziedzicznych   gdyż   zawiera   informacje
genetyczną.     Współdziała   z   RNA   który
pośredniczy   w   przenoszeniu   informacji
genetycznej   poza   jądro   komórkowe.
Cząsteczki   DNA   złożone   są   dziesiątków
tysięcy nukleotydów i tworzą dwa łańcuchy
komplementarne   tzn.   ściśle   do   siebie
dopasowane.   Między   dwoma   łańcuchami
zasady   budują   wiązania,   które   łączy
określone zasady ze  sobą; A z T, G z C.
Bardzo ważna cechą kwasów nukleinowych
jest   zdolność   do   replikacji,   możliwość
dobudowy   odpowiednich   elementów
budulcowych.   Przez  rozłączenie  par  zasad
cząsteczka   DNA   dzieli   się   podłużnie   na
dwa łańcuchy, z których każdy dobudowuje
sobie   łańcuch   uzupełniający.   Odtworzona
zostaje   sekwencja   zasad.   Dzięki   tym
właściwościom   kwasy   nukleinowe
przekazują   informacje   genetyczną
zaszyfrowana w chromosomach, w DNA w
sekwencji   ułożonych   zasad.   Na   podstawie
właśnie   tego   szyfru   budowane   są   w
komórce   białka   enzymatyczne,   które
decydują   o   wszystkich   procesach
życiowych  komórki, determinują cechy jej
budowy i funkcje.
20.BUDOWA

ROLA

CHROMOSOMÓW
Typowy chromosom podziałowy ma kształt
walcowaty,   rozdzielony   na   dwa   ramiona
przez   przewężenie   zwane   centromerem
miejscu przyczepu chromosomu do włókna
wrzeciona   podziałowego.   W   niektórych
chromosomach   występuje

wtórne

przewężenie,   oddzielające   końcowy
fragment   chromosomu   zwany   satelitem.
Przewężenie   to   jest   miejscem  odtwarzania
się   jąderka   po   podziale   komórki.   W
chromosomach wyróżnia się połówki zwane
chromatydami, odgraniczone bruzdą wzdłuż
której   następuje   podłużne   rozszczepienie
chromosomu   w   czasie   podziału.
Podstawowym   elementem   składowym
chromosomu są nici zwane chromonemami,
silnie   zespiralizowane   zdolne   do
podwajania   się.   Zaznaczają   się   na   nich
grudkowate   skupienia   tzw.   Chromomery
które   są   prawdopodobnie   najsilniej
zespiralizowannymi odcinkami chromonem.
Chromonemy zawierają DNA. Po podziale
komórki chromonemy tracą spiralny kształt
i   wyciągają   się   w   długie   nieregularne

skręcone nici.
Zespół chromosomów jest zawsze taki sam
w  obrębie gatunku  i tworzy tzw.  Garnitur
chromosomowy.   Zespól   może   być
diploidalny   (2n)   tj.   zawierający   podwójną
liczbę   chromosomów   co   jest
charakterystyczne  dla komórek ciała (poza
gametami)   lub   haploidalny   (1n)   tj.
zawierajacy

pojedynczą

liczbę

chromosomów   (po   jednym   z   pary),
charakterystyczny   dla   zarodników   i
komórek   generatywnych   (rozrodczych)   –
gamet.   Diploidalna   liczba   chromosomów
dla człowieka wynosi 46.
Budowa chromosomu metafazowego

21.MITOZA I CYTOKINEZA
CYTOKINEZA   [gr.],   podział   cytoplazmy
w dzielącej   się   komórce,   następujący   po
podziale jądra komórkowego; w komórkach
zwierzęcych   zachodzi   przez   powstanie
bruzdy   przewężającej   i ostatecznie
rozdzielającej   komórkę   na   2   potomne,
u roślin — przez wytworzenie nowej ściany
komórkowej.
MITOZA
PROFAZA   zaczyna   się   od   kondensacji
chromatyny   i   wyłonienia   się
chromosomów,natępuje   w   cytoplażmie
przebudowa mikrotubul, które pojawiaja się
w pobliżu jądra  i organizuje we wrzeciono
mitityczne   (podziałowe)   zanika   błona
jądrowa i jąderko. Włókna wrzeciona łączą
się z chromosomami w centromerach.
METAFAZA   –   w   chromosomach   po   obu
stronach pojawia się warstwowe zgrubienie
–   kinetochor.   Uformowane   wrzeciono
mitotyczne   składa   się   z   włókien
rozchodzących   się   stożkowato   z   dwóch
biegunów   komórki   do   płaszczyzny
środkowej-równikowej. Występują tam dwa
rodzaje   włókien     między   biegunowe   i
kinetochorowe. Chromosomy ustawiają się
tak, że ich centomery leżą w płaszczyznie
równikowej wrzeciona, tworząc tzw płytkę
metafazową.
ANAFAZA   rozpoczyna   ją   podział
centromerów   i   rozdzielenie   się   par
kinetochorów.   Odzielone   od   siebie
chromatydy   siostrzane   zostają   pociągnięte
do jedenego z dwóch biegunów wrzeciona.
Odzidzielone   od   siebie   chromatydy
nazywamy   chromosomami   potomnymi,
zaczyna się tworzyć przegroda poprzeczna.
TELOFAZA   to   końcowy   etap   mitozy,
następuje   gdy   chromosomy   potomne,
znajdujące   się   w   dwóch   biegunach
wrzeciona.   Dookoła   każdej   grupy
chromosomów zostaje odtworzona otoczka
jądrowa.   Chromatyna   ponownie   ulega
dekondensacji

tworząc

fibryle

chromatydowe,   pojawiają   się   również
jąderka.
MITOZA   prowadzi   wiec   do   wytworzenia
dwóch potomnych jąder o tej samej liczbie
chromosomów   co   komórka   macierzysta,
jednakże   bezpośrednio   po   podzile
chromosomy   potomne   są   uboższe   o
substancje

Wczesna profaza

Środkowa profaza

Późna profana

Metafaza

Anafaza

Telofaza

Cytokineza i wytworzenie przegrody
pierwotnej

TKANKI ROŚLINNE
1.KLASYFIKACJA

TKANEK

ROŚLINNYCH
Klasyfikacja tkanek oparta na ich funkcjach
w roślinie:
1. Układ twórczy
Merystemy
2.Układ okrywający (izolujący)
Epiderma, Peryderma
3. Układ chłonny
Epiblema z włośnikami
4. Układ fotosyntezujący
Miękisz asymilacyjny
5. Układ wzmacniający
kolenchyma,   sklerenchyma,   ale   także   całe
systemy ścian komórkowych  zdrewniałych
lub usztywnionych przez turgor
6. Układ przewodzący
ksylem (drewno), Felom (łyko)
7. Układ spichrzowy
miękisz spichrzowy
8. Układ przewietrzający
miękisz   przewietrzający   oraz   aparaty
szparkowe   i   całe   systemy   przestworów
międzykomórkowych,   kanałów,   komór   i
porów wypełnionych gazem
9. Układ wydzielniczy
Komórki wydzielnicze i ich zespoły
Klasyfikacja oparta na ich pochodzeniu i
budowie (z ćwiczeń – trochę inne niż na
wykładzie)
I. TWÓRCZE
1.pierwotne:
- merystem wierzchołkowy pędu
- merystem wierzchołkowy korzenia,

- merystem wstawowy (interkalarny)
- prokambium,
- tkanka archesporialna,
2.wtórne
-kambium
-telogen,
-kalus,
II.STAŁE
1.okrywające
a) pierwotne
-epiderma (skórka pędu)
-epiblema (skórka korzenia)
-endoderma
b)wtórne
-peryderma
2.wzmacniające (tylko pierwotne)
-sklerenchyma,
-kolenchyma,
3.miękiszowe
a)pierwotne
-miękisz asymilacyjny,
-miękisz zasadniczy
-miękisz spichrzowy (+wodny)
-miękisz przewietrzający
b)wtórne
-miękisz łykowy
-miękisz drzewny,
-miękisz spichrzowy,
4.przewodzące
a)pierwotne
-protokylem + metaksylem
-protofloem
b)wtórne
-metaksylem
-metafloem
2.CO   TO   SĄ   TKANKI   TWÓRCZE,
TKANKI PIERWOTNE I WTÓRNE.
Tkanki  twórcze   czyli   merystemy  to  grupa
tkanek   młodych.   Komórki   tej   tkanki   są
cienkościenne mają duże jądra komórkowe i
mało   wakuol.   Komórki   te   dzieląc   się
intensywnie produkują nowe partie tkanki,
które po zróżnicowaniu przyczyniają się do
wzrostu organów nowych i starych
Pierwotne:
-merystem wierzchołkowy: korzenie –
rośliny rośną w dwóch kierunkach w górę
(wierzchołek) i w dół (korzenie)
z   kom   inicjalnych   (cały   czas   się   dziela)
powoduje nieograniczony wzrost
-merystem   wstawkowy   –   znajd   się   w
łodydze   trawy   pomiędzy   kolankami   i   ten
odcinek rośnie
-prokambium – z niej będzie kambium
-tk   archesporialna   –   znajduję   się   w
woreczku pyłkowym albo zalążkowym i w
wyniku   redukcji   będzie   się   tworzyć
haploidalne (kom macierzyste) ziarna pyłku
albo woreczek zalążkowego
Wtórne:
- kambium pojawia się gdy roślina zamierza
przyrastać na grubość, dzieląc się produkuje
drewno i łyko wtórne,
-felogen – tk korkotwórcze, która powoduje
okrycie łodygi korzenia korkiem,
-kalus   –   tk   przyranna   –   pozwala   na
zabliżnienie   się   ran   (kom   dziela   się   i
zalewają rany)
-strefa   różnicowania   –   kom   zaczynają   się
wydłużać,   w   kierunku   do   góry,   będą   się
przekształcać w tkanki,
3.Charakterystyka tkanek twórczych
.Merystemy sa grupa komorek znajdujacych
się w stanie niejako embrionalnym Komórki
takie   mają   cienkie   ścianki   z   celulozy,
cytoplazma ich zawiera drobne wakuole. Na
skutek   dzielenia   się,   rozrastania   i
różnicowanie komórek merystymatycznych
powstają   stopniowo   różnorodne   tkanki
dojrzałe,   czyli   stałe.Najistotniejsza   cecha
merystemu   jest   to,   że   komórki   tej   taknki
wkrótce   po   utworzeniu   się   ulegają
podziałowi na dwie pochodne, tak ze tkanka
merystymatyczna składa się z młodziutkich
komórek i z wielu zaledwie się tworzących
lub   dopiero   powstalych   ścianek.W   koncu
komorki   osiągnawszy   okreslona   postac
przestaja się rozmnazac i staja się czesciami
skladowymi tkanek stałych.
Tkanki   twórcze   sa   to   zespoły   komórek   o
cienkich   ściankach,   duzych   jadrach   i
niewielkich wakuolach. W wyniku licznych
podziałów   mitotycznych   produkuja   duze
ilosci nowych komórek.
Merystemy pierwotne.
Wystepuja   w   stozkach   wzrostu   pędu   i
korzenia   (merystemy   wierzchołkowe)   i
powoduja   przyrost   rosliny   na   dlugosc
(elongacje). Naleza tu tez merystewody.
Skorka pędu (epiderma) i jej wytwory, czyli
aparaty   szparkowe,   włoski,   włośniki   na

korzeniu   –   jest   zbudowana   z   komorek
zywych, scisle do siebie przylegajacych, na
powierzchni   których   może   odkladac   się
warstwa   ochronna   (kutikula).   A   paraty
szparkowe   sa   zbudowane   z   dwoch
nerkowatych   komorek   przyszparkowych
otwierajacych   lub   zamykajacych   się   w
zaleznosci   od   turgoru.   Aparaty   szparkowe
uczestnicza w wymianie gazowej i regukuja
transpiracje.   Włoski   zabezpieczaja   przed
utrata   wody   tworzac   gęsty   kutner,
wytwarzaja   substancje   parzace,   pelnia
funkcje czepne.
Skórka   korzenia   (ryzoderma)   wytwarza
jednokomorkowe   wypustki,   czyli   włośniki
biorace   udział   w   pobieraniu   wody   i   soli
minetralnych.
Korek zbudowany jest z komórek martwych
wypelnionych   powietrzem.   Zabezpiecz
rosline   przed   urzami,   a   dzieki   zawartosci
substancji   dzialajacych   antyseptycznie
zabezpiecza ja przed bakteriami i grzybami.
Ściany komórkowe przesycone sa suberyna.
Przy

braku

przestworów

miedzykomorkowych mozliwosc wymiany
gazowej daja przetchlinki.
4.TKANKA MIĘKISZOWA- BUDOWA,
RODZAJE I FUNKCJE.
-komórki

parenchymatyczne,

cienkościenne,
-lużne ułożenie komórek – obecność
przestworów międzykomórkowych
-różne funkcje:
1. miekisz zasadniczy – wypełnia wolne
przestrzenie między innymi tkankiami,

2.m.spichrzowy – gromadzenie substancji
zapasowych,zawiera leukoplasty

3.m.wodny – magazynowanie zapasu wody
– bardzo podobny do zasadniczego znajduje
się głównie u kaktusów i u roślin
gruboszowatych,
4.m.powietrzny (powietrzający) –
przechowywanie zapasu powietrza (łodygi,
ogonki liściowe), u roślin wodnych,
5.m.asymilacyjny

(zieleniowy)

–

prowadzenie fotosyntezy (liście , łodyga)
a)palisadowy   –   kom   b.wydłużone,   sciśle
ułożone,   zawierajace   dużą   ilość
chloroplastów,
b)gąbczasty   –   kom   wieokształtne,   lużno
ułożone w tkanki, mniej chloroplastów i się
znajdują   przy   dolnej   skórce   liścia,   musi
zawierac chloroplasty!

6.miękisz   drzewny   i   miękisz   łykowy   –
odżywianie   innych   komórek   tkanki
przewodzącej   (włókna   i   naczynia   to   tk
martwe,   ale   muszą   się   joakś   odżywiać   i
właśnie   on   im   to   umozliwia),   pełni   też
funkcje miękiszu spichrzowego czasami.
5.TKANKA

OKRYWAJĄCA

PIERWOTNA I WTÓRNA.
Peryderma  –   okrywa   korzenie   i   pędy   w
budowie   wtórnej,   jest   niejednorodna:
fellogen  –   miazga   korkotwórcza,   na
obwodzie,

felloderma

(miękisz

podkorkowy) – odkłada się do środka,
fellem (korek) – odkłada się na zewnątrz

6.EPIBLEMA I EPIDERMA.
Epiderma   –   izoluje   roślinę   od   warunków
zewnętrznych,   patogenów   dlatego   kom   są
ściśle do siebie przylegają;wytworem skórki
są włoski (ograniczają transpirację i izolują
od pasożytów i drapieżników; tworzą biały
nalot KUTNER) i włoski gruczołowate (w
nich   olejki   eteryczne   –   funkcja
wydzielnicza)   oraz   aparaty   szparkowe
(reguluje transpisracje)

  Epiblema   –   ułatwia   pobieranie   przez
roślinę soli mineralnych i wody, jest tkanką
pośredniczącą pomiędzy korzeniem a gleba,
z   epiblemy   wyrastają   długie   wypustki
-włośniki   (zwiększają   pow.   chłonną,
ułatwiają kontakt z glebą)

7.APARATY SZPARKOWE- BUDOWA
I FUNKCJE.
Funkcję:
*wymiana gazowa
*transpiracja
Na   dynamikę   ruchów   komórek
szparkowych wpływają:
*nasycenie wodą,
*zmiana turgoru,
Otwieranie aparatów szparkowych
*wzrostu turgoru i ciśnienia osmotycznego:
hydroliza   skrobi   asymilacyjnej   na
osmotycznie   czynne   cukry   zachodzi   w
miarę   wyczerpywania   się   w   liściu
dwutlenku   węgla   i   obniżenia   zakwaszenia
komórki
Zamykanie aparatu szparkowych
*przemiana   cukrów   w   skrobię,   nieczynną
osmotycznie,   następującą   w   skutek
gromadzenia   się   dwutlenku   węgla   i
zakwaszania komórek szparkowych

8.WYTWORY SKÓRKI
-aparaty szparkowe
-włoski => mogą być jednokomórkowe,
wówczas są wystającymi

ponad

powierzchnię przedłużeniami komórek
skórki o rozmaitej długości , prostymi lub
rozgałęzionymi.
wspomagają skórkę w ochronie roślin
lądowych

przed

czynnikami

mechanicznymi

chemicznymi;

zabezpieczają   przed   utratą   wody   tworząc
kutner   (dodatkowa   warstwę   skórki
utworzona   z   olbrzymiej   liczby
usytuowanych   obok   siebie   włosków);
wydzielają   substancje   wabiące   i   parzące;
odgrywają  rolę czepną; pobierają wodę (u
roślin tropikalnych)
-włośniki   =>   są   wytworem   ryzodermy   i
zwiększają pow chłonna korzenia w strefie
włośnikowej   co   ułatwia   efektywne
pobieranie   wody   z   gleby   wraz   z   solami
miner.
-kolce=> są wyrostkami na pow rośliny w
których   powstaniu   bierze   udział   skórka   i
leżący pod nią miękisz, są to twory sztywne
o   zdrewniałej   ścianie   komórkowej,   ostro
zakończone; (kolce róży)
9.Tkanka   wzmacniająca   -   rodzaje   i
właściwości
Kolenchyma   (zwarcica)   jest   zbudowana   z
komórek żywych, wystepuje w intensywnie
rosnacych   czesciach   roslin   lub   w
peryferyjnych czesciach łodyg. Może mieć
postac   kolenchymy   katowej  (zgrubienia   w
katach   komórek)   lub   płatowej   (zgrubienia
na równoległych scianach komórkowych).
Sklerenchyma   (   twardzica)   zbudowana   z
komorek   martwych,   wystepuje   w
wyrosnietych organach w centralnej czesci
łodygi  lub  w twardych  czesciach  nasion  i
owoców.   Wystepuje   w   postaci   włókien
sklerenchymatycznych   lub   sklereidów
( komórek kamiennych)

10.RÓŻNICE

MIĘDZY

KOLENCHYMĄ I SKLERENCHYMĄ
Kolenchyma
(zwarcica)

Sklerenchyma
(twardzica)

Występuje

intensywnie
rosnących częściach
roślin

Występuje

wyrośniętych organach

Komórki są żywe,
zawieraja protoplast

Komórki są martwe,
pozbawione protoplastu

Ściany komórkowe
celulozowe

zgrubieniami   w
kątach   (kolenchyma
kątowa),   bądź   na
ścianach   stycznych
–   równoległych
(kolenchyma
płatowa)

Ściany

komórkowe

zdrewniałe,

silnie

zgrubiałe

Pojedyncze komórki
mogą

zawierać

chloroplasty

Wyróżnia się 2 typy
komórek:

włókna

sklerenchymatyczne   np.
lnu   i   komórki   kamienne
(sklereidy)  np. w owocu
gruszy

Występuje

peryferyjnych
częściach łodyg

Występuje często w
centralnej części łodyg,
twardych

częściach

nasion, owocach

11.TKANKA   PRZEWODZĄCA   -
RODZAJE I WŁAŚCIWOŚCI
- pierwotne – powstają z prokambium
- wtórne – powstają z kambium, powodują
przyrost na grubość
1) Ksylem – drewno
-   przewodzi   wodę   od   korzenia   do   liści,
tkanka niejednorodna
   - miękisz drzewny - jedyny żywy element,
przechowuje substancje zapasowe
   - naczynia (tracheje, u okrytonasiennych)
lub  cewki  (tracheidy,   u   mszaków),   rury
położone   jedna   na   drugiej,   brak   ścian
poprzecznych
      -  włókna   drzewne  –   silnie   zdrewniałe
ściany, wydłużone, wzmacniają tkankę
Typy naczyń:
- pierścieniowate <- protoksylem
- spiralne <- protoksylem
- siatkowate <– metaksylem
-   jamkowate   (powstałe   z   kambium,
wtórne)<- metaksylem
2) Floem – łyko
- w całości tkanka żywa,  martwe są tylko
włókna łykowe
-  rurki sitowe  – ściany poprzeczne – sita,
przez które odbywa się transport aktywny
- kaloza – zamyka przestwory w sitach po
sezonie wegetacyjnym
-  komórki przyrurkowe  (kom. towrzyszące,
jądrzaste)
- miękisz łykowy – odżywianie tkanki
-  włókna   łykowe  –   martwy   element,
wzmacnia i ochrania
12.WIĄZKI   PRZEWODZĄCE   -
RODZAJE, BUDOWA I FUNKCJE
1) centryczne – tworzą zamknięte kręgi
-   leptocentryczne   –   drewno   na   zewnątrz,
łyko wewnątrz
-  hadrocentryczne  –  łyko  na  zew,  drewno
we wew
2) radialne – promieniowe (korzenie roślin
nasiennych w budowie pierwotnej) ksylem
tworzy promienie, floem położony między
nim
3) kolateralne (oboczne)-
- zamknięte (brak przyrotstu na grubość)

-otwarte -ksylem |kambium| Felom

4) bikolateralne (2-boczne)-łodygi roślin
psiankowatych
- Fleom zewnętrzny|kambium|ksylem|Floem
wewnętrzeny

ORGANOGRAFIA
1. Morfologia łodygi - rodzaje pędów itp.
Łodyga stanowi oś pędu na której osadzone
są liście. Typowa łodyga jest organem
wysmukłym i pionowo wzniesionym. Poza
tym wykształcona jest różnie co związane

jest   ze   stopniem   jej   trwałości   i   formą
ekologiczną   rośliny.   Miejsca   z   których
wyrastają liście nazywamy węzłami, dzielą
one łodygę na odcinki – międzywęźla. Od
liczby   i   długości   międzywęźli   zależy
wysokość pędu.
Łodygi  zielne  - są nietrwałe i obumierają
pod   koniec   sezonu   wegetacyjnego.okrywa
je   skórka   a   znajdujące   się   na   nich   paki
wierzchołkowe   i   boczne   są   nagie.
Występują   u   roślin   jednorocznych,
dwuletnich,  jak  i wieloletnich  bylin,  które
tracą na zimę części nadziemne i zimują w
postaci organów przetrwalnikowych (cebul,
kłączy lub bulw).
Łodygi   zdrewniałe

- są trwałe.

Charakterystyczne są dla wieloletnich roślin
drzewiastych (drzew, krzewów i
krzewinek). Zwykle na zimę zrzucają
jedynie liście

Rodzaje pędów:
1.pędy nadziemne
-pnącza:   pedy   wijące   (groch,   fasola,
groszek, winorośl) i pędy czepne z wąsami
(fasola, powój)
-pędy   płożące   (bluszczyk   kurdybanek,
tojeść rozesłana)
-poziome rozłogi (jaskier rozłogowy)
-wici (wąsy) – truskawka, poziomka
-źdźbła – trawy
-   pędy   zmodyfikowane   (magazynujące)   –
kalarepa, główka kapusty
2.   pędy   podziemne:   -kłącza   –   szparag,
zawilec
-rozłogi – perz
-bulwy   pędowe   –   ziemniak,   topinambur,
fiołk alpejski
-cebule ( cebula czosnku, u lilii, cebuli)
2. Budowa stożka wzrostu pędu

3.   BUDOWA   PIERWOTNA   ŁODYGI
ROŚLIN   DWULIŚCIENNYCH   I
JEDNOLIŚCIENNYCH
Zewnętrzną   okrywę   łodyg   stanowi   skórka
(epiderma)   zaopatrzona   w   aparaty
szparkowe. Graniczy z nią kilkuwarstwowa
kora pierwotna, będąca tkanką miękiszową.
Mogą się w niej znajdować także pasma i
grupy   komórek   tkanki   wzmacniającej   -
kolenchymy   i   sklerenchymy,   komórki
wydzielnicze   itp.   Często   zewnętrzne
komórki kory zawierają chloroplasty, mają
więc  zdolność  do  fotosyntezy.  Najczęściej
warstwa śródskórki w ogóle nie występuje.
Głównym   elementem   wewnętrznej   części
łodygi   (tzw.   walca   osiowego)   jest   tkanka
przewodząca,

budująca

wiązki

przewodzące. U roślin dwuliściennych łyko
i   drewno   przedzielone   są   pasmem   miazgi
(kambium) wiązkowej - są to więc otwarte
wiązki przewodzące. Na przekroju łodygi są
one   ułożone   pierścieniowo.   Miazga
wiązkowa   ma   charakter   pierwotnej   tkanki
twórczej.   Środek   łodygi   rośliny   zajmuje
rdzeń   zbudowany   z   tkanki   miękiszowej.
Główną   rolą   parenchymy   łodygi   jest
magazynowanie  substancji odżywczych.  U
roślin   jednoliściennych   floem   i   ksylem
budujące wiązkę stykają się ze sobą (nie ma
między   nimi   tkanki   twórczej).   Są   to
zamknięte   wiązki   przewodzące.   Na
przekroju   poprzecznym   łodygi   wiązki
przewodzące nie tworzą regularnego kręgu,
lecz   są   rozrzucone   na   całej   powierzchni.
Bardzo   często   wewnętrzna   część   łodygi
zanika - wiązki przewodzące skupiają się w
zewnętrznej części miękiszu

4. BUDOWA WTÓRNA ŁODYGI
ZIELNEJ

ROŚLIN

DWULIŚCIENNYCH
Przyrost łodygi  na grubość rozpoczyna się
od   odróżnicowania   się   w   miękiszu   pasm
kambium   międzywiązkowego   (merystem
wtórny).   Łączy   się   on   merystemem
pierwotnym   -   kambium   wiązkowym,
tworząc   nieprzerwany   pierścień   tkanki
twórczej.   Podczas   jej   podziałów   do
wewnątrz pierścienia odkładane jest drewno
wtórne,   na   zewnątrz   zaś   łyko.   W   czasie
wzrostu na grubość zanika wiązkowy układ
tkanki przewodzącej. Zostaje on zastąpiony
ciągłym,   grubym   cylindrem   drewna   i
znacznie węższym łyka. Niektóre komórki,
powstałe   wskutek   podziałów   kambium,
różnicują   się   w   komórki   miękiszowe.
Stanowi   on   system   żywych   komórek,
łączący drewno i łyko wtórne oraz elementy
przewodzące   łodygi   z   tkankami   innych
organów. Jest on niezbędny dla sprawnego
przewodzenia   wody   i   substancji
odżywczych, a także hormonów roślinnych.
Stale   pogrubiające   się   warstwy   drewna   i
łyka   rozrywają   korę   pierwotną   i   skórkę.
Funkcje   okrywające   przejmuje   peryderma
(korek), tworzona przez pierścień felogenu.
Powstaje   on   przez   odróżnicowanie   się
komórek   miękiszu   bądź   kolenchymy,
leżących w obszarze kory pierwotnej.
Rośliny   rosnące   w   klimacie,   gdzie   sezon
wegetacyjny nie trwa przez cały rok, muszą
przerywać   wzrost   na   okres   zimy.   Na
przekroju   łodygi   warstwy   drewna   tworzą
pierścienie   (słoje)   przyrostów   rocznych.
Pierścień drewna powstały w czasie jednego
roku   składa   się   z   jasnego   pasma   drewna
wiosennego   i   ciemniejszego   -   drewna
jesiennego
W   wyniku   przyrostu   wtórnego   łodyga
uzyskuje   układ   tkanek   charakterystyczny
dla   budowy   wtórnej.   Centrum   łodygi
zajmuje   rdzeń   zbudowany   z   pierwotnej
tkanki miękiszowej, który szybko obumiera.
Przylega  doń gruba warstwa zbudowana  z
drewna   wtórnego.   Przenikają   ją   cienkie
pasma  tkanki miękiszowej.  Wokół  drewna
biegnie wąska obrączka tkanki twórczej. Na
zewnątrz odkładane jest w niewielkiej ilości
łyko wtórne. Tkankę okrywającą wytwarza
felogen,   tworzący   na   granicy   z   sitem
cieniutką warstwę felodermy i odkładaną na
zewnątrz grubą osłonę z felemu (korka).
5.

BUDOWA

BULWY

ZIEMNIACZANEJ   I   CEBULI   -
ORGANY SPICHRZOWE
Typowa   cebula jest  organem podziemnym
którego   główną   część   stanowią
przekształcone   liście.   Łodyga   jest   silnie
skrócona   i   tworzy   tzw.   Piętkę   na   której

osadzone   są   bardzo   gęsto   duże,   mięsiste
białe   lub   żółtawe   liście.   W   liściach   tych
magazynowana   są   materiały   zapasowe   –
cukry.   Z   piętki   wyrastają   korzenie
przybyszowe a na szczycie skróconej łodygi
znajduje   się   pąk   wierzchołkowy   który   na
wiosnę   wyrasta   wpęd   nadziemny.   W
pachwinach   mięsistych   liści   znajdują   się
pąki   boczne.   Cebula   jest   organem
przetrwalnikowym spichrzowym i słuzy do
wegetatywnego rozmnażania.
Cebula

Bulwa

6. MORFOLOGIA LIŚCI
W   zależności   od   stadium   rozwojowego
rośliny   pojawiają   się   różne   rodzaje   liści.
Pierwsze   z nich  to liścienie  powstające  w
zarodku. W nasionach o małej ilości bielma
mogą   one   spełniać   funkcje   organów
spichrzowych   i   wówczas   są   duże   i   grube
(np. fasola, groch). Następnie rozwijają się
liście dolne, które powstały jako pierwsze z
rozwijającego  się nasienia, liście właściwe
o   funkcjach   asymilacyjnych   i   liście
przykwiatowe spełniające funkcje ochronne
dla   kwiatu.   Zasadniczo   budowa   liścia
różnych  roślin jest podobna. Wyróżnia się
tu   ogonek,   blaszkę   liściową   i   tzw.
unerwienie,   utworzone   przez   wiązki
przewodzące występujące w liściu. Jednak
liście   roślin   dwuliściennych   mają
różnorodne   kształty,   a   ich   unerwienie
najczęściej   jest   typu   pierzastego   lub
dłoniastego. U roślin jednoliściennych liście
są   bardzo   często   wąskie,   smukłe,
posiadające   unerwienie   równoległe   i   co
ważne,   liście   te   nie   posiadają   ogonka
liściowego.

Ze   względu   na   liczbę   blaszek   liściowych,
liście   możemy   podzielić   na   pojedyncze   i
złożone. Liście pojedyncze mają tylko jedną
blaszkę   liściową,   która   może   być   nie
podzielona,   lub   podzielona   mniej   lub
bardziej   głębokimi   wcięciami.   Liście
złożone   składają   się   z   kilku   blaszek
liściowych zwanych listkami

7. Rozwój zawiązka liściowego
8. FUNKCJE LIŚCI  - np.  asymilacyjna.
spichrzowa itp.
Liście   oprócz   fotosyntezy   i   transpiracji,
wymiany   gazowej     mogę   także   spełniać
inne   funkcje   i   ulegać   szeregowi
modyfikacji:
Liście czepne - występują u roślin pnących,
przekształcone   są   w   wąsy,   którymi
przyczepiają   się   one   i   owijają   wokół
podpór.
Liście   spichrzowe  -   np.   łuski   cebuli,   w
których   zmagazynowane   są   w   substancje
odżywcze. Może być także magazynowana
woda.
Liście   asymilacyjne  -   mają   skrzydlasty
kształt (np. szczypior).
Liście ciernie - silnie zdrewniałe, sztywne,
zawierające   wiązki   przewodzące   i   dlatego
trudne   do   oderwania   -   pełnią   funkcje
obronne.
Liście   ochronne  -   np.   łuskowate   liście
cebuli, czy liście ochraniające pąki.
Liście   wabiące  zwierzęta   zapylające
kwiaty,   np.   czerwone   liście   gwiazdy
betlejemskiej,   wabią   zapylające   tę   roślinę
kolibry.
Liście pułapki  roślin owadożernych, które

mają   problem   ze   zdobyciem   związków
azotu.   W   zależności   od   sposobu
"polowania" liście mogą być wykształcone
jak urny lub dzbanki (dzbanecznik), których
wewnętrzne   ściany   pokryte   są   gruczołami
wydzielającymi   enzymy   trawienne.
Śmiertelną   matnią   okazują   się   także,
pokryte   zwodniczą,   lepką   rosą,   włoski   na
okrągłych listkach rosicze

9. Typy anatomiczne liści (liść bifacjalny,
itp. )
Liście   u   roślin   dwuliściennych   to  liście
bifacjalne (dwupowierzchniowe – możemy
wyróżnić  skórkę górną  i dolną). W odleje
skórce   znajdują   się   aparaty   szparkowe.
Skórka   górna   jest   pokryta   kutykulą   =>
chroni   liść   przed   utratą   wilgoci.   Kutykula
może   być   cieńsza   lub   grubsza.   Może   być
pokryta   woskowym   nalotem.   Pod   skórka
znajduje   się   miękisz   asymilacyjny
zróżnicowany   na   palisadowy   i   gąbczasty.
M.   palisadowy   znajduje   się   pod   górną
skórka,   kom.   Silnie   wydłużone,   ściśle
przylegające.   Znajduje   się   w   nim     dużo
chloroplastów   =.   Intensywny   proces
fotosyntezy
W   połowie   liścia   występuje   wiązka
przewodząca   (dostarcza   wodę   do   liścia,
asymilaty).   Jest   ona   otoczona   pochwa
wokółwiązkową   (duże   kom.   Miękiszu   ).
Jest   to   wiązka   zamknięta   (nie   posiada
kambium - kolateralna zamknięta)
Igła   sosny:   drzewa   iglaste   mają   liście
przekształcone w igły aby zintensyfikować
wszystkie procesy. Liść ten ma bardzo małą
średnicę; .zew, kom. skórki są grube, w nich
zagłębione aparaty szparkowe;  pod  skórka
sklerenchyma   usztywnia   liść,   kom.
miękiszu  są silnie powcinane co zwiększa
pow, tego miękiszu. W miękiszu występują
kanały żywiczne W śródskórni znajduje się
duże   ilości   skrobi,   nie   ma   tam     m.
asymilacyjnego.   Tkanka   transfuzyjna
kontaktuje   liść   z   wiązka   przewodzącą   .
Przenosi   asymilaty   z   miękiszu   do   wiązki
przewodzącej => do łyka . Z drewna wodę
do miękiszu.
Liść kostrzewy łąkowej: w skorce górnej
znajdują się aparaty szparkowe ( w dolnej
też).   Jest   to   wąski   i   niewielki   liść   .
wewnątrz   znajduje   się   mezofil
niezróżnicowany   (mieszki   asymilacyjny)
zawierający   chloroplasty.   Wiązka
kolateralna   zamknięta   (drewno   na   górze,
łyko   na   dole);   otoczona   pochwa
wokółwiązkową.   Występuje   tkanka
wzmacniająca   w   sąsiedztwie   wiązki
przewodzącej.   Są   tez   kom.   Wodne
(zawiasowe)   =>   zmniejszają   intensywność
fotosyntezy.   Wypełnione   są   duża  wakuolą
gdy jest mało wody to kom. Te obkurczają
się   i   krawędzie   liścia   zaczynają   się
schodzić.

10.   Budowa   anatomiczna   liścia   rośliny
dwuliściennej, trawy i sosny (igła)
Wierzchnią   warstwę   liścia   rośliny
dwuliściennej   stanowi   skórka   (epiderma)
pokryta warstwą kutykuli. Pod nią znajduje
się   warstwa   miękiszu   asymilacyjnego.
Budujące   blaszkę   liściową   komórki   są
wydłużone,   walcowate,   a   ich   protoplasty
zawierają   szczególnie   dużo   chloroplastów.
W   przekroju   poprzecznym   podłużne,
pionowo ustawione komórki wyglądają jak
palisada,   stąd   też  inna   nazwa   tej   tkanki   -
miękisz   palisadowy.   Pod   nią   znajduje   się
inny   rodzaj   miękiszu   (parenchymy)   -
miękisz   gąbczasty.   Charakteryzuje   się   on
dużymi przestworami międzykomórkowymi
-   jego   główną   funkcją   jest   prowadzenie
wymiany   gazowej.   Buduje   on   komory
powietrzne,   graniczące   z   aparatami
szparkowymi,   w   które   zaopatrzona   jest
skórka   spodniej   strony  liścia.   Dzięki   sieci
biegnących   od   korzeni   wiązek
przewodzących,  związki   mineralne  wraz z
wodą przedostają się do komórek miękiszu
liścia. Opuszczają go natomiast organiczne
produkty fotosyntezy. Najgrubsze z wiązek
są   widoczne   na   powierzchni   blaszki
liściowej   jako   tzw.   nerwy.   Budowa   liści
roślin   jednoliściennych   różni   się   nieco   od
budowy liści roślin dwuliściennych. Wiązki
przewodzące   biegną   w   ich   blaszkach
równolegle i są niemal tej samej grubości.
Miękisz   nie   wykazuje   wyraźnego
zróżnicowania na asymilacyjny i gąbczasty.
Inny jest też kształt komórek szparkowych -
u jednoliściennych mają one kształt hantli.

  Liście   nagonasiennych   drzew   iglastych,
rosnących   na   obszarach   o   surowym,
chłodnym   klimacie,   zbudowane   są
odmiennie.   Zwykle   owalne   w   przekroju,
pokryte są warstwą skórki, której komórki
mają   ściany   wysycone   kutyną.
Niejednokrotnie liście pokrywa dodatkowo
warstwa wosku, lub kutner (gęste włoski).
W zagłębieniach skórki znajdują się aparaty
szparkowe.   Pod   epidermą   leży   warstwa
tkanki   wzmacniającej,   pod   nią   -   jednolita
warstwa   miękiszu   asymilacyjnego.   Przez
miękisz   przebiegają   kanały   żywiczne.
Centrum   liścia   zajmuje   wiązka
przewodząca   strefach   o   umiarkowanym
klimacie dużym  kłopotem jest przetrwanie
zimy.  Skutecznym  więc rozwiązaniem jest
pozbywanie   się   delikatnych   części   ciała   i
przejście   w   stan,   w   którym   wszelkie
procesy metaboliczne praktycznie ustają. W
miarę   upływu   czasu   liście   zaczynają
opadać. Miejsce, w którym nasada ogonka
liściowego   styka   się   z   gałązką,   różni   się
strukturą   od   otaczających   tkanek.
Zbudowane jest z cienkościennych komórek
miękiszowych   i   nazywane   strefą   odcięcia.
Od   strony   łodygi   powstaje   tam   warstwa
komórek   korka.   Następnie,   od   strony
ogonka liścia, enzymy rozpuszczają blaszki
środkowe   pomiędzy   komórkami   miękiszu.
Liść   trzyma   się   już   tylko   dzięki   cienkiej
wiązce przewodzącej, która szybko zostaje
przerwana.

11.KORZEŃ
1.   Morfologia   korzeni-   rodzaje   korzeni,
systemy korzeniowe itp.
Korzeń jest z reguły podziemnym organem
wegetacyjnym   rośliny.   Do   jego
najważniejszych   zadań   należą:   pobieranie
wody   i   soli   mineralnych   i   utrzymywanie
rośliny   w   podłożu.   Niekiedy   pełnią   one
takie   inne   zadania,   jak   np.   korzenie
spichrzowe,   czepne,   powietrzne.   Mogą
także   być   organami   rozmnażania
wegetatywnego,  lub  organami  żyjącymi   w
symbiozie   z   bakteriami   i   grzybami   (tzw.
mikoryza),   co   usprawnia   zaopatrywanie
roślin w związki mineralne. Korzenie roślin
tworzą różnego rodzaju zespoły
U   większości   roślin   nagozalążkowych  i
okrytozalążkowych

dwuliściennych

występuje   system   korzeniowy   zwany
palowym.  Można   w nim  wyróżnić   gruby,
rosnący   pionowo   w   dół   korzeń   główny   i
odchodzące   od  niego,   krótsze,   drobniejsze
korzenie boczne (w ich powstawaniu ważną
rolę   odgrywa   perycykl   -   okolnica).
Korzenie   boczne   mogą   tworzyć   własne
rozgałęzienia.   System   palowy   może   mieć
znaczną długość i docierać do warstw gleby
zawierających   większe   ilości   wody   bądź
sięgać nawet wody gruntowej
U   roślin   jednoliściennych

korzeń

zarodkowy   zwykle   wcześnie   kończy   swój
wzrost,   a   niekiedy   nawet   zanika.   U
podstawy   pędu   rozwijają   się   wówczas
korzenie   zwane   przybyszowymi   (są   to
korzenie   które   nie   powstają   z   zawiązku
korzenia,   lecz   rozwijają   się   na   innych
organach   -   np.   łodygach).   Wszystkie   one
zbliżone   są   do   siebie   długością   i
szerokością,   żaden   nie   góruje   nad
pozostałymi.   System   taki   nazywany   jest
wiązkowym.   Korzenie   przybyszowe
odgrywają   dużą   rolę   w   wegetatywnym
(bezpłciowym, przebiegającym bez udziału
gamet)   rozmnażaniu   się   roślin.
Otrzymywane w ten sposób potomstwo jest
identyczne   genetycznie   z   osobnikiem
rodzicielskim.

Kryteria klasyfikacji korzeni:
1.pochodzenie : zarodkowe, przybyszowe
2. funkcja:
-spichrzowe- grube i mięsiste magazynują
w   komórkach   miękiszu   substancje
odżywcze.   Funkcje   magazynujące   pełni
głównie górna część korzenia, dolna pobiera
z   gleby   wodę.   Funkcje   spichrzowe   mogą
pełnić   także   korzenie   przybyszowe   (np.
bulwy dalii).
-asymilacyjne  -   powstają   u   pewnych
gatunków   storczyków,   u   których   łodyga   i
liście   uległy   silnej   redukcji.   Korzenie   te
mają postać taśm zawierających chlorofil
-nadziemne   (powietrzne)-   zaopatrują   w
wodę niektóre epifity (np. storczyki). Mają
one   wielowarstwową   skórkę   zbudowaną
przez   martwe   komórki   o   porowatych
ścianach, nasiąkające wodą jak gąbka
*podpierające-   występują   u   roślin
rosnących   w   grząskim   podłożu.   Ich
zadaniem   jest   stabilizacja   rośliny.   Są   to
korzenie przybyszowe, wyrastające z łodygi
na pewnej wysokości nad ziemią i ukośnie
wrastające   w   podłoże.   Występują   przede
wszystkim u roślin rosnących w wilgotnych
lasach tropikalnych.
*czepne-   występują   u   pnączy   i   epifitów.
Przytwierdzają   rośliny   do   podłoża,   gałęzi
drzew
*oddechowe-   Są   to   pionowe,   wystające   z
gleby   odgałęzienia   korzeni   biegnących
równolegle do powierzchni ziemi. Służą do
pobierania tlenu i dodatkowego umacniania
roślin w niestabilnym podłożu
-w   postaci   ssawek-   występują   u   roślin
pasożytniczych   i   półpasożytniczych.   Za
pomocą ssawki roślina przytwierdza się do
żywiciela   i   pobiera   od   niego   wodę   i
substancje odżywcze
-  bulwy   korzeniowe-   powstają   w  wyniku
przekształcenia   w   organy   spichrzowe
korzeni   bocznych   i   przybyszowych   jak   u
dalii
Korzenie   większości   roślin   wchodzą   w
symbiotyczne   związki   z   grzybami,   zwane
mikoryzą.   Wśród   roślin   z   rodziny
motylkowatych   rozpowszechnione   jest
współżycie   z   bakteriami   azotowymi   z
rodzaju Rhizobium
2.budowa stożka wzrostu korzenia
Stożek   wzrostu   korzenia   składa   się   z   3
pokładów komórek merystemtycznych tzw.
Histogenów wytwarzających 3 grupy tkanek
korzenia :
1)z wew  prokambialnego pleronu powstaje
walec osiowy
2)histogeny pośredni – peryblem wytwarza
tkanki kory pierwotnej
3)zew,   jednowarstwowy   dermatogen
przekształca   się   w   skórkę   korzenia   –
epiblemę i daje początek czapecze korzenia

3. strefy korzenia
Strefa   wzrostu     -  wierzchołek  każdego
korzenia okryty jest czapeczką korzeniową.
Komórki   czapeczki,   zniszczone   w   czasie
przeciskania   się   korzenia   przez   podłoże,
uzupełniane   są   przez   nowe   komórki
tworzone   przez   merystem   wierzchołkowy.
Tkanka   twórcza   tworzy   strefę   podziałów
komórkowych.   Komórki   tej   strefy   mają
wyłącznie   cienkie   ściany   pierwotne,   są
małe,   a   w   ich   cytoplazmach   znajdują   się
bardzo duże jądra.
Strefa wydłużania (elongacyjna)  znajduje
się   za   strefą   podziałów.   Znajdujące  się  tu
komórki   utraciły   już   zdolność   do
podziałów,   mogą   jednak   przyrastać   na
długość. Wydłużanie się (elongacja) jest ich
głównym   zadaniem.   Dzięki   nim   korzeń
rośnie i przeciska się między cząsteczkami
gleby.   W   tej   strefie   rozpoczyna   się   też
wstępne   różnicowanie   się   tkanek.   Dalsze
ich   różnicowanie   się   i   dojrzewanie
następuje   w   strefie   dojrzewania
(włośnikowej).
Strefa   (dojrzewania)   włośnikowa.
Komórki, które tu się znalazły, specjalizują
się w pełnieniu ściśle określonych funkcji.
W   tej   strefie   powstają   też   komórki
włośnikowe   -   wyrostki   epidermy
odpowiedzialne za pobieranie roztworów z
gleby.   Możemy   tu   zaobserwować
wszystkie, ostatecznie wykształcone tkanki
składające   się   na   budowę   pierwotną
korzenia.
Strefa wyrośnięta czyli korzonkorodna   -
strefa korzeni bocznych, umocowuje roślinę
w   glebie   i   przewodzi   wodę   do   pędu.
znajduje   się   nad   strefą   włośnikową   i   ma

budowę wtórną.

4. Budowa pierwotna korzenia
Gdy przekroimy korzeń w strefie
włośnikowej, możemy zaobserwować
charakterystyczny

układ

tkanek

składających się na budowę pierwotną tego
organu.   Pod   okrywającą   korzeń   skórką
(ryzodermą),   której   liczne   komórki
zaopatrzone   są   we   włośniki,   znajduje   się
gruby cylinder tkanki miękiszowej, zwanej
korą   pierwotną.   Jej   komórki   są   żywe,
cienkościenne,   a   między   nimi   występują
liczne   przestwory   komórkowe.   Główną
funkcją   kory   pierwotnej   jest
magazynowanie   substancji   odżywczych
(skrobi) oraz przewietrzanie korzeni. Korę
pierwotną   ogranicza   od   wewnątrz
pojedynczy   pierścień   komórek   miękiszu,
zwany   śródskórnią   (endodermą).   Jej
zadaniem  jest  czynna   regulacja  przepływu
wody   od   włośników   do   wiązek
przewodzących   korzenia.   Komórki
budujące   warstwę   śródskórki   mają
pośrodku   ścian   pasemkowate   zgrubienia,
zwane   pasemkami   Caspary'ego.   Zawierają
one   nie   przepuszczającą   wody   substancję
tłuszczową   zwaną   suberyną.   Endoderma,
dzięki takiej budowie ścian komórkowych,
reguluje   przemieszczanie   się   wody   w
poprzek korzenia, od włośników do wiązek
przewodzących.   Stąd   też   w   komórkach
śródskórni   następuje   czynna   regulacja
przepływu wody. Z endodermą graniczy od
wewnątrz   pojedyncza   warstwa   komórek
miękiszowych,   które   zachowały   zdolność
do   podziałów,   zwana   okolnicą   bądź
perycyklem.   Odpowiada   ona   za   tworzenie
się korzeni bocznych oraz bierze udział we
wzroście   wtórnym   zdrewniałych   korzeni
roślin   wieloletnich.   Środek   korzenia
zajmują   tkanki   przewodzące.   U   roślin
nagozalążkowych   i   okrytozalążkowych
dwuliściennych w samym centrum znajduje
się ksylem pierwotny, a pomiędzy nim leżą
wiązki  łyka.  Pomiędzy drewnem a łykiem
znajduje   się   pierwotna   tkanka   twórcza   -
kambium   wiązkowe.   U   roślin
jednoliściennych centrum korzenia zajmuje
miękiszowy   rdzeń,   wokół   którego
naprzemiennie   ułożone   są   wiązki   łyka   i
drewna. Większość roślin jednoliściennych
to   rośliny   zielne,   nie   mające   zdolności
przyrostu wtórnego, dlatego też na ogól nie
występują   w   ich   organach   wtórne   tkanki
twórcze.

5 Budowa wtórna korzenia
Korzenie roślin drzewiastych wykazują

zarówno przyrost  pierwotny,  jak i wtórny,
dlatego też w ich budowie można wyróżnić
zarówno   tkanki   pierwotne,   jak   i   wtórne.
Wzrost   wtórny   odbywa   się   dzięki
działalności   merystemu   pierwotnego
(miazgi   wiązkowej)   i   merystemów
wtórnych   (miazgi   powstałej   z
odróżnicowania   się   fragmentów   okolnicy
oraz   felogenu   -   tkanki   korkotwórczej).
Kambium wiązkowe występuje początkowo
w  postaci   nie   połączonych   ze   sobą   pasm,
oddzielających   wiązki   łyka   i   drewna.   W
momencie   gdy   rozpoczyna   się   działalność
miazgi, jej fragmenty łączą się ze sobą. W
ten   sposób   kambium   staje   się
nieprzerwanym, pofalowanym pierścieniem
tkanki twórczej. Fragmenty kambium leżące
naprzeciwko   wysuniętych   "ramion"
ksylemu   łączą   się   z   okolnicą.   Tkanka
twórcza w dużym  tempie produkuje partie
drewna  wtórnego,  odkładane  do  wewnątrz
pierścienia   miazgi.   Narastające   warstwy
drewna   wtórnego   rozpychają   pofalowaną
obrączkę   miazgi,   powodując   jej
rozciągnięcie   się   i   wyprostowanie.   Przez
cały czas na zewnątrz pierścienia kambium
odkładane   są   warstwy   łyka   wtórnego.
Wskutek   podziałów   okolnicy   powstaje
tkanka korkotwórcza - felogen, produkująca
wtórną   tkankę   ochronną   korzenia   -   korek
(perydermę).   Wkrótce   dochodzi   do
zgniecenia   łyka   i   drewna   pierwotnego.
Nadal   jednak   następuje   przyrost   drewna   i
łyka wtórnego, w wyniku czego rozrasta się
walec osiowy. Miękisz, skórka i śródskórka,
nie   nadążając   za   przyrostem   ulegają
rozerwaniu   i   zniszczeniu,   a   korek
(peryderma) zaczyna  pełnić funkcję tkanki
okrywającej.
W   wyniku   przyrostu   wtórnego   korzeń
uzyskuje   układ   tkanek   charakterystyczny
dla   budowy   wtórnej.   Centrum   korzenia
zajmuje rdzeń z drewna pierwotnego (które
zresztą   szybko   zanika),   otoczony   grubą
warstwą  drewna  wtórnego.  Wokół  biegnie
cienki   pierścień   kambium,   otoczony
stosunkowo wąską warstwą łyka wtórnego.
Korzeń   okrywa   od   zewnątrz   feloderma
produkowana   przez   tkankę   korkotwórczą
(felogen).

6. korzenie spichrzowe
Korzenie   tego   typu   występują   np.   u
niektórych roślin dwuletnich jak marchew ,
burak, rzodkiewka. W wytworzeniu organu
spichrzowego   bierze   udział   podstawowa
(górna)   część   korzenia   a   także   hipokotyl.
Rośliny   dwuletnie   w   pierwszym   roku
rozwoju wykształcają rozetkę liści na silnie
skróconym   pędzie.   W   ciągu   lata
magazynują   w   korzeniu   substancje
pokarmowe   które   w   następnym   roku
zużywają   na   szybkie     wytworzenie
wysokiego   pędu   kwiatonośnego,   kwiatów,
owoców i nasion. Korzenie spichrzowe  są
grube   i   mięsiste     wskutek   obfitego
wykształcenia   miękiszu   spichrzowego   w
korze   pierwotnej,   łyku   lub   drewnie   (u
marchwi   ok.   70%   tkanki   spichrzowej   to
miękisz łykowy, u rzodkiewki 95% stanowi
miękisz drzewny)

7. transport wody w korzeniu
Woda   pobierana   jest   gleby   prze   włośniki
oraz   przez   zwykłe   cienkościenne   komórki
epidermy     korzenia.   Przez   cienką   ścianę
komórkową   i  warstewkę  cytoplazmy   z  jej
błoniami   –plazmolemą   i   tonoplastem   –
woda   wnika   do   wodniczek   komórek
epidermalnych na zasadzie dyfuzji i osmozy
a stąd do innych komórek korzenia. Ważna
drogą wędrówki wody w   tkankach jest jej

ruch   w   uwodnionych   ścianach
komórkowych,   nie   napotykając   tutaj   na
bariery w postaci błon. Przez miękisz kory
pierwotnej   woda   dociera   do   endodermy.
Dalszy   przepływ   apoplastem   jest
zablokowany   przez   pasemka   Capary`ego.
Poprzez protoplasty komórek endodermy i
okolnicy   woda   dociera   do   wnętrza   walca
osiowego   gdzie   jest  wciągana   do  cewek  i
naczyń   drewna.   Cewkami   i   naczyniami
unoszona   jest   w     górę   do   łodyg   i   liści   a
stamtąd   przez   szparki   w   postaci   pary
wodnej wydostaje się na zew. W ten sposób
powstaje   ciągły   nieprzerwany   strumień
wody płynący przez roślinę.

KWIAT  zbudowany   jest   z   5   okółków
(najczęsciej).   Pierwsze   2   okółki
zewsnętrzne   noszą   nazwęokwiatu.   Na
okwiat   skłąda   się   dziłki   kielicha   i   płatki
korony.   Działki   kieloicha   okrażajką   płatki
korony.   Mogą   być   rozcięte   lub   zrośniete.
Płatki są jaskrawo wybarwione. Kom skórki
wysycone

olejkami

eterycznymi.

Wybarwienie   występuje   u   kwiatów
zapylanych przez owady.
U   roślin   wiatropylnych   okwiat   jest
niezróżnicowany.  Nie ma płatków lielicha.
U bukszpana okwiat jest niezróżnicowany.
Kolejne 2 okółki to pręcikowie (wewnątrz
okwiatu).
PRĘCKI  składa   sięz   nitki   i   główki.
Stanowi   męską   część   do   rozmnażania.   W
główce   znajdują   się2   pylniki.   W   każdym
pylniku   2   woreczki   pyłkowe.   Najbardziej
wewnętrzny okółek to słupkowie. Słupków
może być wiele.
Kwiat   to   najbardziej   diagnostyczny
element.
Kwiaty mogą być promieniste (2 lub więcej
osi symetrii) lub grzbieciste (1 os symetrii)
Zalążek  odwrócony zbudowany jest z 2ch
osłonek   które   tworzą   przerwe   –okienka.
Naprzeciwko okienka znajduje się komórka
archespodilna.   Komórka   ta   służy   do
rozmnażania.
Budowa zalązka odwróconego:
-Osadka
-ośrodek
-kom archespodialna
-osłonki zew i wewnętrzna
-okienko
-sznureczek z wiązką przewodzącą
Za słupkiem znajduje się okółek prękików.
W główce pręcika 2 pylniki. Kiedy pylnik
jest   nie   dojrzały   to   wnętrze   woreczka
wypełnia   TAPETOM   (tk   wyścielająca.   W
samym   śreodku   znajduje   siętk
archesporialna.   Z   tej   tk   tworza   się   ziarna
pyłku.   Kiedy   pylnik   jest   dojrzały   pęka   i
pyłek wydostaje się.
OZNACZENIA
Kwiat promienisty *
Kwiat grzbietow \|/
Dziąłki kielicha K
Płatki korony C
Prękikowie A
Słupkowie G
& (nieskończoność) oznacza duzą liczbę w
okółkach
Kwiaty zawierające razem słupki i pręciki
to   kwiaty   obupłciowe.   Istnieją   tez   formy
jednopłciowe. Jeżeli na 1 rośłinie występują
zarówno kwiaty męski i żeńskie to jest to
roślina   jednopienna   (kukurydza).   Dwu
pienne to takie że na osobnych osobnikach
występują kwiaty męskie i żeńskie (cisy)
SŁUPEK  zbudowany   jest   ze   znamienia
słupka. Wydłużona szyjka. W dolnej częsci
znajduje   się   zalążnia.   Zalążnia   jest
wielkokomorowa   (ilość   komór-cech
gatunkowa).Liczba komór w zalązni wynika
z   tego   z   ilu   owocolistkó   zbudowany   jest
słpek
-Wiecha-oś   kwiatostanowa   od   której
odchdzą odgałęzienia I II III. Kwiaty dolne
zaczynają kwitnąć np. u traw
-baldach-na   skróconej   osi   kw.   Z   jednego
miejsca   odchodzą   kwiaty   na   szypułkach
kwiatowych np. jażebina
-Baldach   złożony-skrócona   oś   z   jednego
miejsca odchodzą szypółki a z nich kolejne
i dopiero na nich kwiatki np. koper
-Ułożenie okółkowe-na łodydze okółkowo
ułożone   są   kwiaty   na   szypółkach
kwiatowych np. mięta
-wierzchołki

dwuramienne

–

nieograniczony wzrost. Oś kw. Zakończona
kwiatkiem niżej rozchodzi się na 2 osi kw
zakończone kwiatkiem. Kwitną od dolnych

zewnętrznych do wew. Np. godzikowate.
MŁODY WORECZEK PYŁKOWY
-tapetum
-tk archesporialna
ZAPYLENIE I ZAPŁODNIENIE
Zapłodnienie   jest   poprzedzone   przez
zapylenie polegajace na przeniesieniu ziarna
pyłku   na   znamie   słupka.   Wyrózniamy
rosliny   wiatropylne   (np.   trawy)   i
owadopylne

(wiekszosc

roslin).

Samozapylenie   nie   jest   korzystne   w
zwiazku z czym rosliny wytworzyly szereg
przeciwdzaialajacych   mu   przystosowan:.
Jednym   ze   sposobów   jest   nierówne
dojrzewanie   słupków   i   pręcików
(przedsłupkowosc   lub   przedpratnosc).
Druga   metoda   to   heterostylia   –
umieszczenie   precikow   względem   slupka,
ze   samozaplodnienia   jest   praktycznie
niemozliwe,   np.   u   pierwiosnka,   trzecie   to
samopłonnosc – własny pylek nie kielkuje
na znamieniu słupka np. zyto, gorczyca.
POWSTAWANIE OWOCU I NASION –
KROTKO
Po zapl łodnieniu kwiat przekwita, opadaja
płatki   korony,   preciki   i   szyjka   słupka
zasychaja.   Diploidalny   zarodek   jest
zawiazkiem   przyszlej   rosliny   potomnej,
możemy w nim wyroznic zawiazek pedu i
zawiazek   korzenia.   Osrodki   zalazka
przeksztalcaja   się   w   łupinę   nasienna.
Zabiezpiecza   ona   nasienie   przed
uszkodzeniem,   infekcja,   wyschnieciem.
Bielmo gromadzi substancje niezbedne dla
rozwijajacego się zarodka (cukry, tłuszcze,
białka   w   postaci   ziaren   aleuronowych).   Z
zalazni   powstaje   owocnia,   która   razem   z
nasieniem (lub nasionami) tworzy owoc. W
budowie tzw owoców szupinkowych bierze
także udzial dno kwiatowe (np. u jabłoni).
Odpowiednio   ukształtowana   owocnia
sprzyja   rozsuiewaniu   nasion   (skrzydełka,
puch, soczysta   owocnia bedaca pokarmem
zwierzat).
OWOC: Wewnątrz woreczków pyłkowych
znajdują   się   tapetum   i   diploidalna   tkanka
archesporialna.   Tkanka   musi   ulec
podziałowi   redukcyjnemu   (   służy   do
rozmnażania   generatywnego).   Rozwój
ziaren pyłku to mikrosporogeneza.
Tkanka   archesporialna   zbudowana   jest   z
wielu   komórek   diploidalnych.   Przechodzi
ona   podział   redukcyjny   i   powstają   4
komórki   haploidalne.   Są   one   sklejone   –
tetrada   mikrospor.   Tetrada   rozpada   się   na
pojedyncze komórki. Każda z nich musi się
obłonić   (   uodpornienie   na   czynniki
zewnętrzne). Błony te to:
- wew. – intyma
-   zew.   –   egzyma   –   znajduje   się   w   niej
otworek,   jest   uwarstwiona   (   ma   kolce,
brodawki, haczyki). Wypustki potrzebne są
do   tego   by   ziarno   pyłku   mogło   się
przyczepić np. do owada ( do rozniesienia
ziaren pyłku). Kiedy takie ziarno pyłku jest
gotowe, woreczki pyłkowe pękają i ulegają
rozsypaniu.  Ziarno  pyłku   przenoszone   jest
na   zmianę   słupka.   Zaczyna   się
przekształcać.   Wewnątrz   ziarna   zachodzą
podziały. Haploidalna komórka dzieli się na
2   komórki.   Jedna   jest   duża   –   komórka
wegetatywna, i mała – generatywna. Każda
z   nich   jest   haploidalna.   Zaczyna   pyłek
kiełkować  łagiewkę   pyłkową.   Komórka
wegetatywna wydłuża się tworząc łagiewkę
pyłkową. Łagiewka przechodzi przez szyjkę
słupka. Komórka generatywna znajduje się
w   zawartości.   W   trakcie   tworzenia   się
łagiewki komórka generatywna dzieli się na
2 jądra zwane komórkami plemnikowymi.
Komórki   te   przenoszą   się   na   sam   szczyt
łagiewki.   W   takiej   postaci   komórki
plemnikowe   docierają   do   dojrzałego
woreczka.   Pierwsza   komórka   plemnikowa
łączy   się   z   komórką   jajową.   Powstaje
diploidalna   zygota.   Druga   dociera   nieco
głębiej i łączy się ze środkową diploidalną
komórką.   Tworzy   się

triploidalna

komórka.   Jest   to   proces  podwójnego
zapładniania.
Z diploidalnej zygoty tworzy się zarodek a z
triploidalnej bielmo, które odżywia zarodek.
Z osłon zalążka tworzy się łupina nasienna.
W wyniku podwójnego zapłodnienia tworzy
się nasienie.
Słupek   przekształca   się   w   owoc.   Liczba
nasion zależy od ilości zalążków.
Rozwój megasporocytu( makrospor).
W środku zalążka znajduje się 1 komórka
archesporialna   (   naprzeciwko   okienka).
Środek   zalążka   wypełniony   jest   różnymi