Microsoft Word - Monter_instalacji_gazowych_713[07]_Z1_10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej obowiązujące

podczas wykonywania konserwacji i napraw instalacji i przyłączy gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Konserwacja i naprawa instalacji i przyłączy gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 32
4.2.3. Ćwiczenia 33
4.2.4. Sprawdzian postępów 35
4.3. Przeglądy okresowe instalacji gazowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 42
4.3.3. Ćwiczenia 42
4.3.4. Sprawdzian postępów 43
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach konserwacji instalacji

i przyłączy gazowych, technologii prac naprawczych i demontażowych, pracach, które należy
wykonywać przy obowiązkowych okresowych kontrolach instalacji, także o zasadach
bezpieczeństwa pracy i ppoż. przy wykonywaniu prac gazoniebezpiecznych.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych, której treści

teraz poznasz, jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z całokształtem prac
związanych z montażem i eksploatacją instalacji gazowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

713[07].Z1

Technologia montażu instalacji gazowych

713[07].Z1.01

Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych

podczas montażu instalacji gazowych

713(07).Z1.02

Wykonanie połączeń rur stalowych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.03

Wykonywanie połączeń rur miedzianych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.04

Wykonywanie połączeń rurociągów gazowych

z tworzyw sztucznych

713[07].Z1.05

Wykonywanie przyłączy do budynku

713[07].Z1.06

Instalowanie armatury i aparatury pomiarowej

713[07].Z1.07

Instalowanie szafek gazowych

i ich wyposażenia

713[07].Z1.08

Wykonywanie instalacji na gaz ziemny

713[07].Z1.09

Wykonywanie instalacji na gaz płynny

713[07].Z1.10

Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Wykonywanie konserwacji

i napraw instalacji gazowych” powinieneś umieć:
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

− określać właściwości fizyczne i chemiczne gazu ziemnego i paliw płynnych,
− dobierać i obsługiwać narzędzia monterskie,

− wykonywać przyłączenia rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych,

− dokonywać pomiarów elementów składowych instalacji gazowej,
− oceniać stan techniczny rur i łączników stalowych i miedzianych wykorzystywanych do

montażu,

− wykonywać połączenia rozłączne rur instalacyjnych stalowych i miedzianych,

− wykonywać połączenia nierozłączne rur instalacyjnych stalowych metodą spawania

gazowego,

− wykonywać prace podczas montażu instalacji gazowej zgodnie z obowiązującymi

przepisami bhp i ochrony ppoż.,

− wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe podczas montażu instalacji gazowych,

− wykonywać przyłącza gazowe do budynków,
− instalować armaturę i aparaturę pomiarową,

− instalować szafki gazowe wraz z ich wyposażeniem,

− wykonywać montaż instalacji gazowej na przegrodach budowlanych,
− demontować uszkodzone odcinki instalacji gazowej,

− klasyfikować urządzenia gazowe,

− stosować wytyczne lokalizacji urządzeń gazowych w pomieszczeniach,
− dobierać elementy uzbrojenia podejścia pod przybory gazowe,

− posługiwać się dokumentacją budowlaną,

− wykonywać przedmiary i obmiary robót,
− wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,

− uczestniczyć w dyskusji i wymieniać doświadczenia,

− korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw

instalacji oraz przyłączy gazowych,

− zorganizować i zlikwidować stanowisko konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy

gazowych,

− posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą instalacji i przyłączy gazowych,

− zaplanować kolejność prac,

− dobrać narzędzia i sprzęt potrzebny do konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy

gazowych,

− ocenić stan techniczny materiałów stosowanych do konserwacji i napraw instalacji oraz

przyłączy gazowych,

− zlokalizować miejsce uszkodzenia instalacji i przyłączy gazowych,

− zastosować wymagania dotyczące konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy gazowych,
− sprawować nadzór nad eksploatacją instalacji i przyłącza gazowego,

− sprawdzić szczelność instalacji gazowych,

− posłużyć się przyrządami pomiarowymi podczas badania instalacji gazowych,
− sprawdzić funkcjonowanie armatury gazowej, urządzeń zabezpieczających

i sygnalizujących,

− wykonać konserwację (smarować zawory) armatury gazowej,

− dokonać wymiany armatury gazowej, urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych,
− dokonać wymiany gazomierzy i reduktorów gazu,

− przeprowadzić próbę szczelności naprawionej instalacji i przyłącza gazowego,

− udrożnić instalację,
− odpowietrzyć instalacje gazowe,

− napełnić instalację gazem,

− uruchomić instalacje gazowe,
− usunąć gaz z uszkodzonego odcinka instalacji gazowej,

− zdemontować instalacje gazowe,

− przeprowadzić przegląd okresowy instalacji gazowych,
− wydać zalecenia pokontrolne,

− wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

− przygotować instalacje i przyłącza do odbioru,
− wykonać prace zgodnie z warunkami technicznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej obowiązujące podczas wykonywania
konserwacji i napraw instalacji gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

Znajomość przepisów i zasad obowiązujących przy wykonywaniu konserwacji i napraw

instalacji gazowych jest szczególnie ważna w związku ze specyfiką i własnościami
fizyko-chemicznymi stosowanych w gospodarce komunalnej paliw gazowych.

Każdy monter instalacji gazowych wykonujący konserwację i naprawy instalacji gazowych

powinien zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie gaz stwarza dla życia i zdrowia
ludzkiego (niebezpieczeństwo wybuchu, zatrucie organizmu). Wszelkie instalacje i urządzenia
gazowe muszą być absolutnie szczelne. Osoby zatrudnione przy konserwacji i naprawach
instalacji gazowych nie mogą używać otwartego ognia iskrzących narzędzi i elektronarzędzi oraz
iskrzących urządzeń elektrycznych. Muszą posiadać świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do
wykonywania takich prac, wydane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. (Dz.U. Nr 62 poz. 828) oraz Ustawę z 4 marca
2005 r. O zmianie ustawy – Prawo Energetyczne (Dz.U. Nr 62 poz. 552).

Podczas wykonywania prac konserwacyjno-remontowych pracownik może być narażony na

niebezpieczeństwo zatrucia lub wybuchu. Prace tego typu zalicza się do prac
gazoniebezpiecznych. Chcąc zminimalizować występujące tu zagrożenia, sprawę niezmiernie
ważną jest poznanie właściwości fizyko-chemicznych gazów stosowanych w gospodarce
komunalnej, środków ochrony osobistej a także poznania podstawowych zasad postępowania
podczas udzielania pierwszej pomocy.

Paliwa gazowe należą do najlepszych paliw ze względu na ich właściwości fizyczne. Można

je łatwo transportować rurociągami na dość duże odległości i doprowadzać w sposób prosty do
odbiorników, łatwo się spalają przy małych nadmiarach powietrza, a więc uzyskuje się wysoką
sprawność spalania, nie zanieczyszczają urządzeń, nie zapylają atmosfery, a przy tym można
w stosunkowo prosty sposób wprowadzać automatykę do sterowania procesem spalania.

BHP i Ochrona Zdrowia przy konserwacji i montażu

Paliwo gazowe stwarza niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzkiego. Z jednej strony

zmieszane z powietrzem lub innymi gazami posiada zdolność tworzenia mieszanin
wybuchowych, a z drugiej zaś strony szkodliwy i niebezpieczny jest jego bezpośredni wpływ na
organizm ludzki.

Z uwagi na powyższe, niezmiernie ważną sprawą jest świadomość zagrożenia użytkownika

paliw i stosowanie do jego usunięcia odpowiednich środków zabezpieczających życie i zdrowie
montera instalatora instalacji gazowych.

Gazy palne wykorzystywane w instalacjach i urządzeniach gazowych nie różnią się między

sobą prawie wcale pod względem zagrożenia wybuchem i wobec tego można stosować przy
wszystkich rodzajach gazów palnych takie same środki bezpieczeństwa.

Właściwości toksyczne gazów palnych

Z punktu widzenia fizjologicznego człowieka, gazy palne znacznie różnią się od siebie.

Oddziaływanie fizjologiczne gazów naturalnych, z których najczęściej spotykanym jest metan,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

polega, w przypadku dużej jego koncentracji w powietrzu, na duszącym działaniu,
spowodowanym brakiem tlenu niezbędnego do oddychania.

Oddziaływanie sztucznych gazów palnych, do których zalicza się między innymi gaz

koksowniczy, generatorowy i miejski jest bardzo szkodliwe ze względu na toksyczne działanie
tlenku węgla. Toksyczne działanie tlenku węgla na organizm ludzki w zależności od stężenia
i czasu działania obrazuje wykres pokazany na rysunku 1.

Rys. 1. Właściwości trujące tlenku węgla [5, s. 131]

Tlenek węgla, który stanowi jeden z podstawowych składników sztucznych gazów palnych,

a także występuje w gazach spalinowych powstałych przy niepełnym spalaniu paliw stałych,
ciekłych i gazowych, wykazuje bardzo silne własności trujące. Tlenek węgla jest gazem, który
według statystyk powoduje największą liczbę zatruć na świecie. Zatrucie następuje przez drogi
oddechowe i polega na tym, że tlenek węgla jest 250÷300 razy szybciej wiązany przez
hemoglobinę zawartą we krwi, niż tlenek pobierany z powietrza, co doprowadza do niedoboru
tlenu w organizmie. Tlenek węgla działa przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy:
występuje ból głowy - zwykle szum w okolicy czoła, uczucie ściskania głowy, rozsadzania
czaszki, szum w uszach, nudności, wymioty i duszność. Śmierć przy zatruciu ostrym następuje
wskutek porażenia układu krążenia lub oddychania.

Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla w praktyce

gazowniczej jest:

–  nieszczelność w przewodach i urządzeniach gazowych,
–  niepełne spalanie paliwa,
–  wadliwa praca palników gazowych,
–  niewłaściwa wentylacja pomieszczeń.
Czysty tlenek węgla jest gazem bez zapachu i bezbarwnym. Gaz ziemny, suchy

i odsiarczony, składający się głównie z metanu, nie jest toksyczny, ale przy zawartości
w powietrzu powyżej 10% może działać dusząco na skutek niedoboru tlenu w powietrzu.

Gaz płynny węglowodorowy w dużych stężeniach ma własności narkotyczne. Może

wywołać lekkie zatrucie objawiające się bólem głowy, wymiotami i ogólnym osłabieniem. Przy
stężeniach powyżej 10% objawy te mogą już się pojawiać po 2 minutach wdychania.
Niezależnie od tego może, podobnie jak gaz ziemny oddziaływać dusząco na skutek braku tlenu
w powietrzu.

Środki z dziedziny techniki i bezpieczeństwa w gospodarce gazem służą do zapewnienia

następujących warunków:

a) szczelności instalacji gazowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) prawidłowości działania przyborów i urządzeń,
c) szybkiego wykrywania miejsc uchodzenia gazu a następnie bezzwłocznego usuwania

uszkodzeń,

d) szybkiego usuwania ulatniającego się do pomieszczeń gazu oraz spalin, ze względu na

możliwość powstania toksycznej lub wybuchowej mieszaniny gazu z powietrzem,

Warunki zapewniające szczelność instalacji to:

a) używanie do budowy instalacji gazowych rur, osprzętu i przyborów, których jakość

została potwierdzona certyfikatem na znak bezpieczeństwa,

b)  prawidłowe wykonanie robót instalacyjno-montażowych,
c)  przeprowadzenie ścisłej kontroli wykonania robót i działania przyborów i urządzeń,
d)  systematyczna konserwacja i okresowa kontrola działania instalacji i przyborów w czasie

eksploatacji.

Z uwagi na omówione poprzednio wybuchowe i toksyczne własności gazów palnych,

szczególną ostrożność należy zachować przy następujących robotach:

a)  odpowietrzaniu instalacji gazowych,
b)  remoncie instalacji napełnionych gazem,
c)  opróżnianiu i oczyszczaniu odwadniaczy,
d)  czyszczeniu instalacji gazowych,
e)  odcinaniu i demontażu odciętych przewodów gazowych,
f)  przy pracach w pomieszczeniach zagazowanych (piwnice itp.),
g)  wmontowywaniu trójników, pierścieni, kołnierzy do czynnych instalacji gazowych,
h)  demontażu i naprawie przyborów gazowych.

Przy wymienionych pracach nie wolno posługiwać się otwartym ogniem, oraz iskrzącymi

urządzeniami elektrycznymi. W wypadkach, gdy roboty wykonywane są w pomieszczeniach
zagazowanych, należy używać masek ochronnych lub aparatów tlenowych.

Środki ochrony osobistej

Dla ochrony pracowników wykonujących czynności w warunkach grożących zatruciem lub

wybuchem stosuje się następujące ochrony osobiste: odzież ochronną, obuwie, rękawice, okulary
ochronne, maski itd.

Szczególnie ważne jest dobranie właściwej ochrony dróg oddechowych.
Do ochrony dróg oddechowych stosuje się aparaty izolujące umożliwiające oddychania

czystym powietrzem lub tlenem doprowadzonym z pewnej odległości z zewnątrz pomieszczenia
za pośrednictwem węży. Wadą tego urządzenia jest ograniczenie swobody ruchów konserwatora
instalacji gazowych. Znacznie bardziej wygodne są aparaty tlenowe izolujące. Mogą być one
używane w każdych warunkach zanieczyszczenia atmosfery trującymi gazami.

Wykrywanie gazu

Instalacje gazowe po pewnym okresie eksploatacji mogą wykazywać większe lub mniejsze

nieszczelności, a więc gazy palne i spaliny mogą się rozprzestrzeniać w pomieszczeniach
stanowiąc poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa monterów instalacji gazowej.

Do wykrywania związków palnych i toksycznych w obrębie instalacji i urządzeń gazowych
stosuje się różnego rodzaju urządzenia do wykrywania gazu określane ogólnie urządzeniami
gazometrycznymi.

Urządzenia te można ogólnie podzielić na:

-  eksplozymetry,
-  metanomierze,
-  wykrywacze gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyrządy gazometryczne mogą być stosowane zarówno do wykrywania nieszczelności

w instalacjach jak też, do wykonywania pomiarów zawartości gazu w powietrzu, a więc do
określenia stopnia zagrożenia wybuchem.
Szelki i pasy bezpieczeństwa.

Przy pracach w atmosferze zagazowanej, wykonywanych wewnątrz urządzeń i poniżej

terenu, monter, powinien założyć szelki bezpieczeństwa, przy użyciu których ciało przybiera
położenie wzdłuż kierunku ciągnienia. Wolny koniec linki powinien być uwiązany i trzymany
w rękach przez drugiego pracownika nadzorującego znajdującego się w strefie wolnej od gazu.

Ponieważ nie można mieć pewności, że jedna osoba poradzi sobie z wyciągnięciem

zemdlonego, pracownik nadzorujący powinien mieć zapewnioną pomoc przynajmniej jeszcze
jednego człowieka.

Do prac na wysokościach używa się pasa bezpieczeństwa z linką mocowaną do rusztowania.

Prace wykonywane przy pomocy elektronarzędzi

Podczas prac konserwacyjnych i remontowych w powszechnym użytkowaniu stosowane są

elektronarzędzia.

Do najczęściej występujących zagrożeń przy użytkowaniu elektronarzędzi można zaliczyć:

–  porażenie prądem,
–  oparzenia łukiem elektrycznym,
–  powstanie pożaru.

Warunki bezpiecznego użytkowania elektronarzędzi.

Do pracy można dopuścić tylko elektronarzędzia i sprzęt z zasilaniem elektrycznym

posiadającym aktywne gwarancje producenta lub badania potwierdzające sprawność techniczną
i odpowiednią ochronę przeciwpożarową oraz posiadać znak bezpieczeństwa B zgodnie z normą
PN-85/B08400/02.

Sprzęt i elektronarzędzia powinny posiadać jednoznacznie określony numer (np. fabryczny)

i oznaczenie daty ostatniego badania kontrolnego. Każdorazowo przed rozpoczęciem pracy
należy sprawdzić wzrokowo stan wtyczki i przewodu zasilającego. Eksploatacja
elektronarzędzia z uszkodzonymi wtyczkami lub przewodami zasilającymi grozi porażeniem
prądem elektrycznym, oparzeniem łukiem elektrycznym i powstaniem pożaru. Przewody
zasilające elektronarzędzia należy zabezpieczyć tak, aby w czasie pracy nie została uszkodzona
izolacja i nie występowały naprężenia mechaniczne. Elektronarzędzia można podłączyć do
obwodów elektrycznych wykonanych zgodnie z przepisami i normami oraz odpowiednimi
zabezpieczeniami gwarantującymi dostatecznie szybkie samoczynne wyłączenie w przypadku
zwarcia. Szybkie zadziałanie zabezpieczenia decyduje o bezpieczeństwie obsługi
i o bezpieczeństwie przeciwpożarowym. Przy włączaniu elektronarzędzia należy sprawdzić
położenie wyłącznika. Osadzenie wtyczki w gnieździe wtyczkowym dozwolone jest tylko przy
wyłączonym elektronarzędziu.

Przy odłączeniu zasilania w pierwszej kolejności należy wyłączyć elektronarzędzie,

a w drugiej odłączyć przewód zasilający z gniazda wtykowego. Nie przestrzeganie powyższych
zasad grozi poparzeniem łukiem elektrycznym i ewentualnym porażeniem prądem elektrycznym.

Gdy elektronarzędzie znajduje się pod napięciem, nie wolno dotykać jego części

pracujących, np. piły, wiertła itp.

W razie zaniku napięcia należy wyjąć wtyczkę z gniazda.
Zabrania się użytkowania elektronarzędzi, które uległy uszkodzeniu, zalaniu wodą, mają

negatywne wyniki badań, u których w czasie pracy występuje nadmierne iskrzenie na
komutatorze, drgania lub inny rodzaj nieprawidłowej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zabrania się użytkowania elektronarzędzi:

– na otwartym terenie podczas opadów atmosferycznych, w przypadku gdy elektronarzędzie

nie jest przystosowane do takich warunków pracy,

– w czynnych magazynach materiałów łatwopalnych i pomieszczeniach, w których istnieje

zagrożenie wybuchem (możliwość powstania pożaru względnie wybuchu od iskrzących
elementów napędu),

– przeciążenie elektronarzędzi przez nadmierny docisk, względnie nie uwzględnianie przerw

w pracy przy elektronarzędziach dostosowanych do pracy przerywanej.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zagrożenia stwarza paliwo gazowe dla życia i zdrowia ludzkiego?
2.  Co to są prace gazoniebezpieczne?
3.  Jakie urządzenia stosuje się do wykrywania gazu?
4.  Jakie są przyczyny zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla?
5.  Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
6.  Jakie znasz środki ochrony osobistej pracowników w warunkach prac gazoniebezpiecznych?
7.  Jakie zagrożenia występują przy używaniu elektronarzędzi?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję użytkowania udarowej wiertarki elektrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie zagrożeń występujących przy pracy

elektronarzędziami (pkt. 4.1.1),

2) dokonać analizy materiału jednostki modułowej ze szczególnym uwzględnieniem

bezpiecznego użytkowania wiertarki,

3)  wykonać ćwiczenie,
4)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
5)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  stół,
–  krzesło,
–  zeszyt,
–  ołówek,
–  gumka,
–  katalog elektronarzędzi,
–  plansze elektronarzędzi,
–  dokumentacja techniczno-ruchowa typowej wiertarki,
–  literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj podziału urządzeń gazometrycznych i opisz ich zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie rodzajów urządzeń gazometrycznych

(pkt. 4.1.1),

2) dokonać analizy materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem typów urządzeń i ich

przeznaczenia,

3)  zapoznać się z instrukcją obsługi eksplozymetru,
4)  wykonać ćwiczenie,
5)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  stół,
–  krzesło,
–  zeszyt,
–  ołówek,
–  plansze stosowanych urządzeń gazometrycznych,
–  instrukcja obsługi eksplozymetru,
–  literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?

2) wymienić jakie są najczęstsze przyczyny zanieczyszczenia

powietrza tlenkiem węgla?

3) rozpoznawać objawy zatrucia tlenkiem węgla?

4) wymienić aparaty do ochrony dróg oddechowych?

5) obsługiwać elektronarzędzia?

6) obsługiwać eksplozymetr?

7) wskazać zagrożenia występujące przy używaniu elektronarzędzi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Konserwacja i naprawy instalacji gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

Pod pojęciem konserwacji instalacji gazowych rozumieć należy ich ochronę przed

uszkodzeniami i niedrożnością oraz usuwanie drobnych uszkodzeń powodujących w skutkach
uszkodzenie poważniejsze. Konserwacja instalacji polega przede wszystkim usuwaniu
zaistniałych usterek, na jej zaizolowaniu farbą ochronną po uprzednim usunięciu rdzy, na
sprawdzeniu stanu jej zamocowania do ścian i stropów.

Do obowiązków montera w dziedzinie konserwacji, czyli obsługi zapobiegawczej instalacji

gazowej oraz urządzeń gazowych należy:

a) planowany przegląd przewodów gazowych, sprawdzanie ich szczelności i likwidowanie

miejsc nieszczelności,

b) sprawdzanie szczelności i należytego funkcjonawania kurków, jak również smarowanie,

docieranie i umocowywanie kurków na instalacji i przy urządzeniach gazowych,

c)  sprawdzanie stanu gazomierzy i prawidłowości ich funkcjonowania,
d)  uzupełnienie drobnych części brakujących w armaturze gazowej,
e)  kontrola prawidłowości pracy urządzeń i zastosowanej automatyki,
f)  sprawdzanie prawidłowości ciągu w kanałach spalinowych (do których przyłączone są

odbiorniki gazowe) i w kanałach wentylacyjnych,

g) odmrażanie domowych przewodów rozdzielczych w razie zamarzania w nich wilgoci,

powstałej z wilgotnego gazu (w terenie gdzie taki gaz występuje),

h) przeczyszczanie i przedmuchiwanie domowych instalacji gazowych,
i) systematyczne pouczanie pracowników administracji domów i ich mieszkańców

o przepisach bezpiecznego i racjonalnego posługiwania się gazem, w szczególności
wyjaśniania postępowania w razie stwierdzenia, że gaz się ulatnia.

Remontem nazywamy wszystkie czynności, jakie należy wykonać w celu doprowadzenia

instalacji, urządzeń gazowych do stanu pełnej sprawności technicznej. W zakres remontów
wchodzą prace związane z demontażem, czyszczeniem, naprawą lub wymianą części i zespołów,
montażem, przeprowadzeniem regulacji, sprawdzeniem szczelności i działania.

Każdy remont jest w zasadzie następstwem długotrwałej eksploatacji powodującej normalne

i przewidziane zużycie. Zdarzają się jednak przypadki, gdy remont jest następstwem całkowitego
braku konserwacji lub też konserwacji wykonywanej nieprawidłowo, niedbale

i niesystematycznie, co staje się powodem przedwczesnego wyeksploatowania i awarii.

Sumiennie i właściwie wykonywane czynności konserwacyjne i remontowe przedłużają

znacznie okres używalności instalacji i urządzeń gazowych oraz gwarantują prawidłową,
oszczędną i bezpieczną ich eksploatację. Zabiegi konserwacyjne i remontowe powinny być
wykonywane przez pracowników wykwalifikowanych i posiadających odpowiednie świadectwo
kwalifikacyjne.

Przed przystąpieniem do wykonywania prac konserwacyjnych lub naprawczych instalacji

gazowych należy ustalić wielkość zapotrzebowania materiałowego niezbędnego
do zrealizowania zamierzonej naprawy czy też konserwacji instalacji gazowej.

Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac konserwacyjnych i naprawczych
instalacji gazowych

Ze względu na to, że prace konserwacyjne i remontowe dotyczą określonego fragmentu

instalacji gazowej podlegającej naprawie czy konserwacji, znajomość opracowania zasad
zestawień materiałów przez montera instalacji gazowych jest konieczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zapotrzebowanie materiałowe jest potrzebne do zakupu materiałów, z których będzie

wykonana naprawa lub konserwacja instalacji gazowej.

W przypadku, gdy na dany zakres naprawy została wykonana dokumentacja techniczna

należy przede wszystkim sporządzić przedmiar robót określający całą ilość i rodzaje materiałów,
jakie będą użyte przy planowanym zakresie prac. Przedmiar jest elementem wyjściowym do
wykonania kosztorysu, w którym zostanie rozliczona robocizna, materiał i sprzęt.

W praktyce, przy pracach naprawczych i konserwacyjnych, często zapotrzebowanie

koniecznych materiałów ustala się z natury. Mierzenie ilości robót, materiałów, nazywa się
obmiarem i dokonuje się w celu rozliczenia się montera ze zleceniodawcą remontu czy
konserwacji. Prawidłowo przygotowane zapotrzebowanie materiałowe jest warunkiem dobrej
organizacji pracy.

Powinno zawierać wykaz potrzebnych materiałów i ich ilości. Obliczenia niezbędnych

materiałów dokonuje się na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych lub Katalogów
Normatywnych, które uwzględniają ubytki materiału w procesie technologicznym.

Zestawienie materiałowe rozpoczyna się od określenia materiałów podstawowych, a na

zakończenie podaje się potrzebne materiały pomocnicze. Określenie ilości materiałów
podstawowych nie nastręcza trudności, gdyż ilości te otrzymuje się na podstawie albo projektu
albo obmiaru. Natomiast ilości materiałów pomocniczych uzyskuje się z katalogów bądź na
podstawie doświadczeń. Zużycie materiałów pomocniczych nie wymienionych w KNR
używanych do wykonania danego zakresu robót, określa się procentowo od wartości materiałów
wymienionych w tablicy. Wielkość wskaźnika procentowego materiałów pomocniczych jest
różna w zależności od pozycji kosztorysowej (tj. nakładów, rodzajów robót). Pomierzone,
obliczone i dobrane materiały podstawowe i pomocnicze wpisuje się w tabele zachowując
odpowiedni układ.

Rozliczenie robocizny, materiałów i sprzętu.

Podstawą do rozliczenia wykonanych robót jest prawidłowo sporządzony przedmiar.

Przedmiar robót wykonujemy na podstawie dokumentacji technicznej, która oprócz rysunków
technicznych, opisów szczegółowych dotyczących wykonywanych prac naprawczych czy też
konserwacyjnych, zawiera również opisy techniczne określające sposób wykonania naprawy,
konserwacji, rodzaje i wymiary zastosowanych materiałów, oraz typy i parametry
zastosowanych urządzeń.

Przedmiar przedstawiony w formie tabelarycznej, w której podajemy takie dane jak:

− numer pozycji obmiarowej,

− oznaczenie elementu robót (np. roboty demontażowe, instalacyjne, zakończeniowe, itp.),
− opis pozycji kosztorysowej w formie skróconej,

− jednostka miary,

− ilości obmiarowe.

Tab. 1. Przykładowy przedmiar prac demontażowo-instalacyjnych [źródło własne ]

Nr Podstawa

Opis robót

Ilość

Roboty demontażowe

KNR

4-02

Demontaż rurociągów stalowych średnicy 25-32mm.

0308/02

szt

10,0

KNR

4-02

Demontaż kurka gazowego średnicy 15-50mm w instalacji.

0310/05

szt

1,0

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Roboty instalacyjne

KNR

2-15

Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 32mm
o połączeniach spawanych, na ścianach w budynkach
mieszkalnych.

0303/01

8,0

KNR Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 25mm

2-15

o połączeniach gwintowanych, na ścianach w budynkach
mieszkalnych.

0301/03

3,0,

KNR

2-15

Kurki gazowe przelotowe o średnicy 20-25mm.

0310/02

Szt.

1,0

Zasady przedmiarowania poszczególnych rodzajów robót podane są w założeniach ogólnych

i szczegółowych części opisowej Katalogów Nakładów Rzeczowych (KNR) lub innych
Katalogów Normatywnych stosowanych do rozliczania robót. Katalogi te stanowią materiał
źródłowy, w którym znajdują się:
− normy robocizny, czyli czas pracy potrzebny do wykonania określonego rodzaju czynności,

− materiały potrzebne do wykonania danego zakresu robót np.: ilość, rodzaj, średnicę rur

zastosowanych w instalacji, ilość kształtek lub łączników występujących na określonym
odcinku przewodu instalacji oraz materiały pomocnicze i procentowy naddatek dla
materiałów użytych w instalacji wynikający z nieuniknionych ubytków i odpadów
związanych z procesem technologicznym powstałym przy wbudowywaniu tych materiałów,

− czas pracy sprzętu potrzebnego do wykonania danego rodzaju pracy.

Tab. 2. Przykładowy kosztorys dla naprawy instalacji gazowej [źródło własne ]

Nr, Podstawa, opis robót, nakłady

Jm Norma Cena Robocizn Materiały Sprzęt

Roboty demontażowe

1 KNR 4-02 0308/02 Demontaż rurociągów
stalowych średnicy 25-32mm

10 m

Robocizna
Monterzy instalacji sanit.

r-g 0,08 0,00

0,00

Robotnicy gr.I

r-g

0,07 0,00

0,00

Materiały pomocnicze (od R)

0,00

Razem pozycja 0,00

2 KNR 4-02 0310/05
Demontaż kurka gazowego średnicy 15-50mm
w instalacji.

1 szt

Robocizna
Monterzy instalacji sanit.

r-g 0,28 0,00

0,00

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały pomocnicze (od R)

0,00

Razem pozycja 0,00

Roboty instalacyjne

3 KNR 2-15 0303/01 Rurociągi instalacji
gazowych o średnicy nominalnej 32mm o
połączeniach spawanych, na ścianach w
budynkach mieszkalnych.

8 m

Robocizna
Monterzy instalacji sanit.

r-g 0,2206 0,00

0,0

Spawacze gr. II

r-g 0,5908 0,00

0,0

Robotnicy gr. I

r-g 0,1739 0,00

0,0

Materiały
Rury stalowe czarne dn=32mm.

m 1,03 0,00

0,00

Haki i uchwyty do rur.

szt 0,66 0,00

0,00

Tlen techniczny sprężony.

m3 0,014

0,00

Acetylen techniczny rozpuszczony.

kg 0,013 0,00

0,00

Drut stalowy do spawania.

kg 0,019 0,00

0,00

Materiały pomocnicze.

°/

1,1

0,00

Sprzęt
Samochód skrzyniowy 5t.

m-g 0,0189 0,00

0,00

Razem pozycja 0,00

4 KNR 2-15 0301/03 Rurociągi instalacji
gazowych o średnicy nominalnej 25mm o
połączeniach gwintowanych, na ścianach w
budynkach mieszkalnych.

3 m

Robocizna
Monterzy instalacji sanit.

r-g 0,3677 0,00

0,00

Robotnicy gr.I

r-g 0,1804 0,00

0,00

Materiały
Rury stalowe S czarne gwintowane d=25mm.

1,04 0,00

0,00

Łączniki żeliwne czarne 25mm.

szt 0,906 0,00

0,00

Haki i uchwyty do rur.

szt

0,76 0,00

0,00

Materiały pomocnicze

1,4

0,00

Sprzęt
Samochód skrzyniowy 5t.

m-g 0,0161 0,00

0,00

Razem pozycja 0,00

5 KNR 2-15 0310/02 Kurki gazowe przelotowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

średnicy 20-25mm.

1 szt

Robocizna
Monterzy instalacji sanit.

r-g 0,19 0,00

0,00

Robotnicy gr.I

r-g 0,11 0,00

0,00

Materiały
Kurki gazowe mosiężne przelotowe d=20mm.

szt

0,00

Klucze do zaworów gazowych.

szt

0,00

Materiały pomocnicze.

0,6

0,00

Razem pozycja 0,00

Na podstawie przedmiarów i tablic KNR sporządzamy zestawienie potrzebnych materiałów.
Przedmiar robót i Katalogi Nakładów Rzeczowych oprócz rozliczenia robocizny i sprzętu

określają nam ilości materiałów do wykonania określonego zakresu robót.

Wpisane do tabeli materiały powinny mieć wszystkie oznaczenia i ewentualnie podany

numer PN. Opisy te powinny być zgodne z oznaczeniami występującymi na rysunkach i opisem
technicznym projektu technicznego.

Podanie dokładnych danych jest bardzo ważne, gdyż wiąże się to z prawidłowym

wykonaniem instalacji, jej funkcjonowaniem i bezpieczeństwem pracy.

Tab. 3. Przykładowe zestawienie materiałów [źródło własne ]

Nazwa

Ilość

Cena Wartość

1 Acetylen techniczny rozpuszczony.

0,104

0,00

2 Drut stalowy do spawania.

0,152

0,00

3 Haki i uchwyty do rur.

szt

7,560,

0,00

4 Klucze do zaworów gazowych.

szt

1,0001

;

0,00

5 Kurki gazowe mosiężne przelotowe d=20rrun.

szt

1,000

0,001

0,00

6 Łączniki żeliwne czarne 25mm.

szt

2,718

0,00

7 Rury stalowe czarne dn=32mm.

szt

8,240

0,00

8 Rury stalowe S czarne gwintowane d=25mm.

3,120

0,00

9 Tlen techmczny sprężony.

0,112

0,00

Razem

0,00

W związku z faktem, że monter zajmujący się konserwacją i naprawami instalacji gazowych

ma do czynienia na co dzień z różnego rodzaju gazami palnymi, powinien posiadać wiedzę
na temat rodzajów gazów i ich właściwości fizyko-chemicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podział paliw gazowych

Paliwa gazowe stosowane w gospodarce komunalnej w kraju i rozprowadzane wspólną

siecią są objęte polską normą

PN-C-04750 „Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznaczenia

i wymagania”

Zgodnie z tą normą, paliwa w zależności od sposobu ich pozyskiwania dzieli się na 4 grupy,

które z kolei obejmują kilka podgrup określonych nominalnymi wartościami liczby Wobbego.
Podzial jest następujący:

- grupa I(GS) - gazy sztuczne z przetworzenia paliw stałych, ciekłych i gazowych

oraz ich mieszaniny z gazem ziemnym lub propanem i butanem; grupa obejmuje
trzy podgrupy: 25, 30 i 35;

- grupa II (GZ) - gazy ziemne pochodzenia naturalnego, których głównym

składnikiem jest metan (gazy wysokometanowe, zaazotowane, kopalniane); grupa
obejmuje 5 podgrup: 25, 30, 35, 41,5 i 50;

- grupa III (GPB) – propan-butan techniczny, propan techniczny, butan techniczny

i butan (gazy węglowodorowe płynne C

);

- grupa IV (GP) - mieszaniny propanu i butanu technicznego z powietrzem.

Klasyfikację ogólną paliw zestawiono w tab. 4.

Tab. 4. Klasyfikacja paliw gazowych [8, s. 204].

Liczba Wobbiego

MJ/m

Ciśnienie przed palnikiem KPa

Ciepło

spalania

MJ/m

Wartość
opałowa

MJ/m

Grupa Rodzaj

gazu

Podgrupa

Wartość

nominalna

Dopuszcz.

Zakres

wartości

Nie mniej niż

minimalne nominalne maksymalne

GS – gazy sztuczne

23-27

27-32,5

32,5-37,5

16,5

18,5

16,5

17,5

0,60

0,80

1,00

1,10

1,20

GZ – gazy ziemne
pochodzenia naturalnego

41,5

23-27

27-32,5

32,5-37,5

37,5-45

45-54

0,60

1,05

1,75

1,60

0,80

1,30

2,00

1,10

1,60

2,30

2,50

III

GPB – gazy
węglowodorowe płynne –
PN-82/C-96000
(daneorjentacyjne dla par
propano-butanu z butli)

118

108

3,0

3,60

4,20

GP – mieszanina
propanobutanu
z powietrzem

25 25

23-27

0,60

0,80 1,10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Własności fizyko-chemiczne paliw gazowych

Podstawowymi właściwościami paliw gazowych są: ciepło spalania i wartość opałowa,

gęstość i gęstość względna, liczba Wobbego, prędkość spalania, granice zapłonu, granica
wybuchowości oraz zapotrzebowanie na powietrze do spalania.

• ciepło spalania Q

określa ilość ciepła w kJ/m

pozyskiwaną podczas spalania, do

produktów finalnych 1 m

gazu, przy czym woda występuje w produktach spalania

w postaci cieczy, a temperatura produktów jest równa temperaturze gazu przed spaleniem,

• wartość opałowa Q

określa ciepło spalania pomniejszone o ciepło parowania wody

wydzielanej w czasie spalania; ciepło spalania jest wyższe od wartości opałowej o około
10%.

Ponieważ w większości urządzeń, w których są spalane paliwa chemiczne, woda jest

wydalana z resztą spalin w postaci pary, dlatego za dyspozycyjną ilość ciepła doprowadzaną
do urządzenia z paliwem przyjmuje się jego wartość opałową, a nie ciepło spalania, odnosząc
właśnie do niej użyteczny efekt cieplny w celu określenia sprawności przetworzenia. Jest to
powszechnie obowiązująca zasada. W technice kotłowej istnieją tzw. kotły kondensujące,
w których następuje schłodzenie spalin poniżej temperatury punktu rosy i wykroplenie
zawartej w nich pary wodnej oddającej swoje ciepło skraplania. W tych warunkach
sprawność przetworzenia (sprawność cieplna kotła) może być nawet większa niż 100%.

• Gęstość właściwa gazu jest stosunkiem jego masy do objętości i ma wymiar kg/m

Wyraża ona masę 1 m

gazu w warunkach normalnych.

• Gęstość względna gazu jest stosunkiem mas jednakowych objętości gazu i powietrza,

znajdujących się w takich samych warunkach ciśnienia i temperatury. Jest wielkością
bezwymiarową i oznacza się ją symbolem d.

• Liczba Wobbego W jest ilorazem ciepła spalania gazu i pierwiastka kwadratowego

z gęstości względnej, wyrażanym najczęściej w MJ/m

Liczba Wobbe’go jest parametrem określającym ilość ciepła dostarczonego przez palnik

gazowy podczas spalania gazu przy zachowaniu stałego ciśnienia gazu,

gdzie: Q

– ciepło spalania gazu w kJ/m

, lub kcal/m

d – gęstość względna gazu; stosunek gęstości gazu do gęstości powietrza

przy jednakowym ciśnieniu i temperaturze,

Liczba Wobbe’go służy do porównania obciążenia cieplnego aparatów gazowych przy
stosowaniu różnych gazów palnych. Dąży się do tego, aby stosując różne gazy, uzyskiwać
jednakowe wartości liczby Wobbe’go przy zachowaniu tych samych ciśnień dostarczania
gazu.

• Szybkość spalania gazu (cm/s) jest to szybkość, z jaką przesuwa się płomień mieszaniny

gazu z powietrzem lub tlenem względem tej mieszaniny; szybkość spalania gazu zależy od
jego składu – największą szybkość spalania mają gazy zawierające dużą ilość wodoru, a
małą, mieszaniny zawierające węglowodory.

• Granice zapłonu określają procentowe graniczne zawartości paliwa gazowego

w mieszaninie z powietrzem (minimalną i maksymalną), pomiędzy którymi zachodzi
proces jej spalania. Poza tymi granicami mieszanka jest niepalna. Przyczyną niepalności
w obu przypadkach jest niedostateczne stężenie jednego ze składników (gazu lub
powietrza), co powoduje, że wywiązujące się ilości ciepła po rozpoczęciu procesu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spalania są niewystarczające do podgrzania sąsiadujących cząstek mieszaniny do
temperatury zapłonu i podtrzymania palenia się mieszaniny.

• Granice wybuchowości gazu – jest to przedział wartości liczbowych, ograniczony dolną

i górną granicą wyrażoną w procentach ilości gazu palnego w stosunku do ogólnej ilości
mieszaniny gazowo-powietrznej; w granicach tych zawsze istnieje groźba wybuchu.
Każda wartość pośrednia między dolną (DGW) a górną granicą (GGW) jest mieszanką
wybuchową.

Paliwa gazowe, które posiadają niską dolną granicę wybuchowości, są szczególnie
niebezpieczne.

• Zapotrzebowanie na powietrze do spalania, zależy od składu procentowego mieszaniny

gazowej (do pełnego spalania gazu w aparatach gazowych niezbędny jest nadmiar
powietrza rzędu 10-30%);

• Skład spalin zależy również od składu mieszaniny gazów. Produktami pełnego spalania są:

dwutlenek węgla (CO

), woda (H

O), tlenki azotu (NO);

W tabeli 5 zestawiono wartości liczbowe własności fizykochemicznych gazów palnych
będących głównym składnikiem paliw gazowych.

Tab. 5. Fizykochemiczne własności gazów [8, s. 207]

Ilość teoretyczna

Granica

wybuchowości

Nazwa gazu

Gęstość w

warunkach

normalnych

kg/m

Gęstość

względna

Ciepło

spalania

MJ/m

Wartość
opałowa

MJ/m

powietrza

do spalania

spalin

mokrych

dolna

% obj.

górna

% odj.

Wodór

0,09 0,07 12,950 10,910 2,39 2,88 4,0 75,0

Tlenek węgla CO

1,25

0,967

12,810

2,39

2,88

12,5

75,0

Metan CH

0,717 0,55 40,400 36,280 9,52 10,52 4,9 15,4

Etan C

1,35

1,05

71,400

65,240

16,66

18,16

3,0

15,4

Propan C

2,019

1,56

103,220

94,870

23,80

25,80

2,1

9,5

Butan C

2,703

2,9

133,830

125,200

31,10

33,44

1,5

8,4

Powietrze 1,293

Para wodna

0,804

0,622

Azot N

1,251

0,967

Dwutlenek węgla CO

1,975 1,527

Tlen O

1,429

1,105

Orientacyjne wartości do mieszanin

Gaz węglowy 0,65 0,5 21,000 19,000 4,6 5,3 5,3

31,0

Gaz

koksowniczy 0,65 0,5 19,000 17,000 4,1 4,8 - -

Gaz wodny

0,7

0,55

12,000

11,000

2,2

3,0

6,0

70,0

Gaz ziemny

0,75

0,58

39,000

35,000

9,5

10,5

4,8

13,5

Gaz płynny

(pary) 2,35 1,82 117,000 109,000 27,5 29,0 1,8 9,0

Gazy płynne

W procesach rafinacji ropy naftowej powstają również gazy porafineryjne, jako produkty

uboczne tych procesów. Gazy te składają się z cięższych węglowodorów gazowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pokrewnych składnikom ropy naftowej i gazu ziemnego i stanowią źródło otrzymywania tak
zwanego gazu płynnego.

Pod nazwą gaz płynny rozumie się gazy: propan, propylen, butan i butylen oraz

mieszaniny tych gazów. W praktyce najczęściej używane są gazy propan i butan. Gazy te
w temperaturze otoczenia oraz pod stosunkowo niewielkim ciśnieniem par własnych ulegają
skraplaniu. Niewielkie ciśnienie potrzebne do skraplania tych gazów, umożliwia ich
magazynowanie w stosunkowo cienkościennych, a tym samym i lekkich butlach

i zbiornikach. Ciśnienie wywierane przez pary mieszaniny propanu i butanu zależne jest od
temperatury oraz udziału procentowego tych gazów w mieszaninie. Ciśnienie par propanu
i butanu i ich mieszanin w zależności od temperatury podaje tabela 6 [11, s. 41].

Tab. 6. Ciśnienie par propanu, butanu i ich mieszanin (w MPa) [11, s. 41]

Propan %

100 80

Temperatura par

Butan %

100

-10

0,24 0,197 0,15 1,10 0,04 -

0,385 0,325 0,255 0,18 0,10

+10

0,57 0,48 0,39 0,29 0,175 0,045

+20

0,77 0,66 0,54 0,42 0,27 0,12

+ 30

1,02 0,88 0,74 0,575 0,40 0,195

+ 40

1,33 1,17 0,98 0,78 0,55 0,30

+ 50

1,73 1,50 0,27 1,02 0,74 0,42

Gaz płynny jest korzystny w użyciu między innymi ze względu na niskie koszty

transportu w porównaniu z innymi paliwami

Gaz płynny transportowany w butlach nie wymaga wysokich ciśnień, gdyż ciśnienie

nasycenia, czyli ciśnienie, przy którym następuje zmiana fazy gazowej w ciekłą
i odwrotnie, zależy od temperatury i składu gazu.

Podczas odbioru par gazu z butli następuje jego odparowywanie. W przypadku

propanu parowanie jego ustaje, gdy temperatura gazu osiągnie -43°C, a w przypadku
butanu 0

C. Z butli można więc pobierać tylko taką ilość gazu, jaka odparuje z fazy

ciekłej w wyniku doprowadzenia ciepła z otoczenia. Podczas eksploatacji butli, przy
poborze w fazie gazowej następuje zmiana składu mieszaniny w butli. Prędzej odparowuje
propan, a pod koniec eksploatacji w butli może pozostać prawie czysty butan, którego
parowanie ustaje w temperaturze 0°C.

Ze względu na znaczny przyrost ciśnienia i objętości gazu płynnego przy wzroście

temperatury, nie należy napełniać gazem całej objętości butli. Dla butli gazowej

napełnienie gazem płynnym nie powinno przekraczać 90% objętości natomiast dla

zbiorników 85%.

Porównując ciężary właściwe powietrza – [1,293 kg/m

], propanu – [2,019 kg/m

] i butanu

– [2,703 kg/m

] widać, że pary propanu i butanu są cięższe od powietrza. Gaz płynny

w fazie gazowej, niezależnie od jego składu, jest zawsze cięższy od powietrza i w fazie
gazowej spływa szybko ku ziemi, wypiera powietrze i opada podobnie jak woda. Wypełnia
on każde wgłębienie i może je długo zalegać, gdyż wolno miesza się z powietrzem. Dlatego
zbiorników z gazem płynnym nie należy ustawiać w pomieszczeniach, w których podłogi leżą
poniżej poziomu terenu.

Ciężar 1 dm

ciekłego gazu wynosi: propanu - 0,511 kg, butanu 0,580 kg.

Objętość 1 kg ciekłego gazu wynosi: propanu - 1,96 dm

, butanu - 1,72 dm

Wartość opałowa propanu Q

=93400 kJ/m

lub Q

=46300 kJ/kg.

Wartość opałowa butanu Q

=128500 kJ/m

lub Q

=45650 kJ/kg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zużycie gazu płynnego określa się w kilogramach. Jednakże można również określić

zużycie gazu w litrach wiedząc, że przy 15

C z 1 kg ciekłego propanu otrzymuje się 522,5 dm

gazu, a z 1 kg ciekłego butanu 395 dm

gazu (przy ciśnieniu normalnym).

Konserwacje i naprawy instalacji gazowej

Wśród szeregu prac konserwacyjnych przy instalacjach gazowych największy kłopot może

sprawić konserwatorom częściowe lub całkowite zatkanie się przewodu gazowego. Brak
drożności może być spowodowany wytrącaniem się z gazu wody lub naftalenu (w przypadku
gazów sztucznych),

a najczęściej tlenków żelaza, czyli rdzy. Woda lub naftalen, przy braku

odpowiedniego spadku nie spływa do odwadniacza, lecz pozostaje w przewodzie gazowym.

Tego typu zatkanie można rozpoznać po zachowaniu się płomienia na palnikach kuchni

gazowej, który będzie się raz zwiększał, raz malał, inaczej mówiąc płomień będzie „falował”.

Tlenki żelaza, które się zbierają przeważnie w dolnych partiach instalacji poziomej,

powstają na skutek korozji ścianek wewnętrznych stalowych rur gazowych. Rdza w postaci
drobnych odprysków (łusek) nagromadzona w jednym punkcie przewodu, najczęściej
w miejscach, gdzie następuje zmiana kierunku przepływu gazu, powoduje stopniowe
zmniejszanie przekroju, aż do całkowitego jego zatkania. Oczywiście tego rodzaju zakłócenia
najczęściej występują w starych instalacjach gazowych. Nowe instalacje są na to mniej narażone
i tego typu zatkania są rzadko spotykane. Materiały obecnie stosowane przy budowie instalacji
gazowych są lepszej jakości i mniej narażone na utlenianie się. Ponadto coraz częściej stosowane
instalacje wykonywane z rur miedzianych zmniejszają ten problem do minimum.

Samo stwierdzenie braku drożności instalacji jest stosunkowo proste w porównaniu

z trudnościami wynikającymi z ustalenia miejsca powstania „korka”. Przed przystąpieniem
jednak do czynności lokalizowania miejsca zatkania się przewodu należy dokładnie się upewnić,
czy przypadkiem spostrzeżone zakłócenia spadku ciśnienia lub złego palenia się gazu nie
dotyczą tylko jednego palnika lub przyboru. Jeśli okaże się, że zatkanie nie nastąpiło w palniku,
należy sprawdzić działanie gazomierza, który może być również powodem zablokowania
przepływu gazu, a w następnej kolejności dokonać sprawdzenia instalacji dopływowej.

Sprawdzania instalacji najlepiej dokonywać posługując się tak zwaną „U-rurką” na zasadzie

pomiaru ciśnienia gazu w poszczególnych dostępnych odcinkach instalacji gazowej. Miejsce
zatkania ustala się dokonując kolejno pomiarów ciśnień, począwszy od punktu poboru gazu do
punktu normalnego ciśnienia, sprawdzając w kierunku przeciwnym do kierunku przepływu gazu.

Miejsce szukane będzie się znajdowało między dwoma ostatnimi pomiarami ciśnienia

(pomiarem wykazującym ciśnienie niższe i pomiarem ciśnienia normalnego). Dokładność
zlokalizowania „korka” będzie zależeć od odległości między punktami pomiarów. Im odcinki
będą krótsze, tym prawdopodobieństwo dokładnego ustalenia miejsca będzie większe.

Przeczyszczania odcinków instalacji gazowej możemy dokonywać przez przedmuchiwanie

sprężonym powietrzem, azotem lub dwutlenkiem węgla oraz metodą mechaniczną za pomocą
zastosowania drutu, spirali itp. W przypadkach trudniejszych należy dany odcinek wymienić
na nowy.

Po opróżnieniu instalacji z gazu, kondensat oraz suchą rdzę łatwo usunąć, natomiast

usunięcie wilgotnej warstwy rdzy sprawia wiele trudności. W przewodach ułożonych
prawidłowo woda zbiera się w odwadniaczach, skąd łatwo ją można usunąć przez otwarcie
odwadniacza. W innych przypadkach , tzn. gdy woda znajduje się w przewodzie, usuwa się ją
przez wydmuchanie.

Zatkane przewody czyści się za pomocą sprężonego powietrza lub butli gazowych

ze sprężonym azotem lub dwutlenkiem węgla. Przedmuchiwanie prowadzi się od najmniejszego
przekroju w kierunku większego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zbiornik sprężarki łączy się wężem gumowym z przewodem gazowym, a następnie szybko

otwiera zawór zbiornika, skąd powietrze pod ciśnieniem wpada do przewodów usuwając
zanieczyszczenia.

Przedmuchiwanie prowadzić należy aż do całkowitego usunięcia zanieczyszczenia.

Przewody odkryte można przy tym lekko opukiwać młotkiem, aby ułatwić odpadanie
przylegających do ścianek warstewek rdzy i zanieczyszczeń. Chcąc uniknąć zanieczyszczenia
pomieszczeń można na wylocie umocować worek jutowy nasączony wodą lub inny materiał
przepuszczający powietrze, ale zatrzymujący stałe cząstki osadów.

Jeżeli sprężonym powietrzem nie można usunąć zatkania, wówczas należy posługiwać się

drutem, a jeżeli i to nie wystarczy, przewody należy rozebrać.

Sprężany dwutlenek węgla (CO

) w butlach jest używany tylko w wyjątkowych

przypadkach do czyszczenia przewodów, tzn. tam, gdzie sprężarka powietrzna nie wystarcza,
a mianowicie, gdy chodzi o wyższe ciśnienie, nieosiągalne sprężarką powietrzną. W żadnym
przypadku ciśnień wyższych niż 2÷3 MPa (ciśnienie w butli CO

wynosi 15 MPa)

nie należy

używać z uwagi na możliwość uszkodzenia instalacji; powodują one często zerwanie instalacji.

Przy stosowaniu metody przedmuchiwania należy zabezpieczyć urządzenia gazowe

i gazomierz przed ewentualnymi zanieczyszczeniami poprzez odcięcie od naprawianej instalacji.

Nie wolno używać do przedmuchiwania instalacji tlenu w butlach. Po przedmuchaniu tlen

pozostaje w przewodach, łączy się następnie z gazem i daje mieszaninę łatwo wybuchającą,
groźniejszą w skutkach od zwykłej mieszaniny gazu z powietrzem. Po przedmuchaniu
przewodów sprężonym powietrzem czy dwutlenkiem węgla należy wykonać próbę szczelności
przed uruchomieniem instalacji, gdyż w czasie przedmuchiwania mogły powstać niewidoczne
uszkodzenia przewodów, połączeń gwintowanych, kurków, kształtek itp.

W pomieszczeniu, w którym stwierdzano powonieniem obecność gazu, należy wszystkie

kurki przyborów gazowych zamknąć. Okna i drzwi otworzyć oraz zamknąć kurek przy
gazomierzu. Nie wchodzić do tych pomieszczeń z otwartym płomieniem, nie zapalać zapałek
i nie palić papierosów ze względu na niebezpieczeństwo eksplozji.

Gaz w mieszkaniach może pochodzić z nieszczelnych kurków i ruchomych połączeń

przyborów, np. węży gumowych. Powodem mogą być także nieszczelne przewody gazowe.
Obecność gazu w pomieszczeniach mieszkalnych szczególnie w zimie spowodowana może być
pęknięciem przewodu głównego na ulicy wskutek zamarznięcia ziemi. Gaz szukając drogi ujścia
przedostaje się przez mury budynków, wzdłuż kabli, innych przewodów lub gromadzi się
w rurach kanałów odpływowych.

W przypadku stwierdzenia nieszczelności instalacji na kurkach gazowych, powstałych

w wyniku np. przedmuchania instalacji, można tę nieszczelność usunąć przez dotarcie stożka
w gnieździe za pomocą pasty do docierania, a w przypadku gdy nie da to pozytywnego rezultatu
kurek wymienia się na nowy. Przy stwierdzeniu nieszczelności na połączeniach gwintowanych
należy nieszczelne połączenia rozłączyć i ponownie skręcić po ich doszczelnieniu.

Rys. 2. Prawidłowe nawijanie pakuł [6, s. 62]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rura powinna być wkręcana od minimum 1,5 do 2,0 cm długości gwintu, w złączkę.

Prawidłowość i szczelność skręcenia sprawdza się następująco: rura musi obracać się bardzo
ciężko, a na obwodzie styku rury z kształtką lub złączką powinien być widoczny wyciśnięty przy
skręcaniu materiał uszczelniający.

W przypadku, gdy w trakcie, skręcania widać, że złączka swą krawędzią spycha owinięte na

gwincie rury szczeliwo należy rurę wykręcić, oczyścić z uszczelnienia i ponownie uszczelnić

Wspomniane wyżej zjawisko może być spowodowane zbyt grubą warstwą nawiniętych

konopi lub zbyt płytkim nacięciem gwintu. W tym drugim przypadku należy gwint pogłębić
za pomocą gwintownicy. Na szczelneść skręcanych połączeń i dobre ich wykonanie należy
w czasie montażu instalacji gazowych zwracać szczególną uwagę, żeby uniknąć konieczności
rozmontowywania całego przewodu w przypadku trzy krotnych negatywnych wyników próby na
szczelność instalacji gazowej.

Celem ułatwienia rozłączania instalacji, np. dla jej oczyszczenia, najczęściej wmontowuje

się tzw. długie gwinty. Są to krótkie odcinki rur z dwóch stron nagwintowane, na długości
dwukrotnie większej niż normalnie. Na długi gwint nakręca się przeciwnakrętkę przed
wkręceniem gwintu do złączki. Przeciwnakrętkę dociska się kluczem do krawędzi złączki
(rys. 3).

Dodatkowo należy jeszcze podkreślić, że zbyt silne skręcanie gwintów przy użyciu kluczy

o długim ramieniu grozi w konsekwencji zerwaniem gwintu lub urwaniem rury. Ta sama uwaga
dotyczy dociskania nakrętek na długich gwintach.

Rys. 3. Długi gwint [5, s. 19]

Nieszczelności w instalacjach gazowych szczególnie w instalacjach starego typu

powodowane są często tym , że były uszczelniane farbą i pokostem. Materiały te po wyschnięciu
zmniejszają swoją objętość co powoduje , że połączenia przestają być szczelne.

Tradycyjnie przeprowadzony remont instalacji gazowej, polegający na zdemontowaniu

starych i zamontowaniu nowych rur, jest kosztowny i uciążliwy dla lokatorów. Alternatywą jest
doszczelnienie instalacji przy użyciu emulsji polimeryzującej. Remont polega na wprowadzeniu
do instalacji gazowej emulsji pod ciśnieniem około 0,7 MPa. Uszczelnia ona, od zaworu
głównego do odbiorników, nawet najmniejsze uszkodzenia i połączenia gwintowane instalacji
gazowej. Maksymalna grubość powłoki uszczelniającej wynosi około 0,5mm, uszczelnianie nie
zmniejsza więc średnicy rur i można je wykonywać kilkakrotnie. Zaletą takiej metody jest też
fakt, że podczas naprawy instalacji nie prowadzi się uciążliwych prac murarskich i malarskich.
Doszczelnienie będzie skuteczne przez wiele lat, pod warunkiem, że połączenia gwintowane nie
zostaną rozkręcone podczas eksploatacji. Technologia ta jest już stosowana w Polsce od kilku lat
i staje się coraz bardziej popularna. Stosuje się ją w budynkach mieszkalnych jedno
i wielorodzinnych, a także w obiektach zabytkowych. Emulsja uszczelniająca jest niepalna i nie
wydziela związków szkodliwych dla zdrowia. Jest to dyspersja żywic syntetycznych.
Do uszczelnienie instalacji długości 25 m i przekroju od 1” do 1 ½” zużywa się około 2 kg
emulsji. Prace należy prowadzić w temperaturze powyżej +10

C. Emulsję w fabrycznie

zamkniętych pojemnikach można przechowywać do 24 miesięcy. Po polimeryzacji tworzywo
uszczelniające pozostaje trwale elastyczne – nie pęka pod wpływem odkształceń konstrukcji
budynku, nie jest wrażliwe na wibracje. Rury zabezpieczone takim preparatem nie korodują.
Po zakończeniu pracy urządzenia i narzędzia można umyć wodą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby przeprowadzić kompletne uszczelnienie instalacji gazowych, należy:

–  zdemontować gazomierze i urządzenia gazowe,
–  oczyścić instalację sprężonym azotem,
–  napełnić instalację emulsją uszczelniającą za pomocą pompy membranowej (stałe ciśnienie

wynoszące minimum 0,6 MPa powinno być utrzymywane w instalacji przez co najmniej
2 godziny),

– zlać nadmiar środka uszczelniającego,
– osuszyć instalację za pomocą dmuchawy – czas schnięcia wynosi od 2 do 24 h

(w zależności od długości instalacji), jeżeli preparat nie będzie wysuszony, może spływać
po ściankach instalacji,

– przeprowadzić próbę ciśnieniową – przez 30 minut instalacja nie może wykazać spadku

ciśnienia.

Właściwą konserwację gazomierzy powinien przeprowadzać dostawca gazu, który jest

właścicielem, a zarazem jedyną jednostką odpowiedzialną za ich stan techniczny. Stąd też rola
konserwatora domowych urządzeń gazowych jest w tym przypadku ograniczona i sprowadzać
się może tylko do kontroli szczelności obudowy i połączeń gwintowych gazomierza z punktu
widzenia bezpieczeństwa odbiorcy gazu.

Dotyczy to równieź reduktorów średniego ciśnienia, wbudowanych obok gazomierzy,

usytuowanych przeważnie na ścianach zewnętrznych budynków mieszkalnych.

Niezależnie od powyższego, konserwatorzy powinni zwracać uwagę na stan czystości tych

urządzeń oraz na stopień ich zabezpieczenia przed ewentualnymi szkodliwymi wpływami
atmosferycznymi. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości zagrażających
bezpieczeństwu użytkownika lub jego otoczenia, należy niezwłocznie powiadomić o stanie
zagrożenia dostawcę gazu.

Prace naprawcze instalacji są często konsekwencją nieprawidłowości w instalacjach

gazowych nieodpowiednio wykonanych lub zaprojektowanych. Zdarzają się też dość często
poprawki w instalacjach gazowych wykonywane przez monterów, nie posiadających
dostatecznej wiedzy i kwalifikacji zawodowych. Wykonywane przez nich zmiany nie spełniają
wymagań, jakie stawiają aktualne warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać instalacje
gazowe. Naprawa urządzeń gazowych polega prawie wyłącznie na wymianie uszkodzonych
części instalacji i armatury na nowe oraz usuwaniu stwierdzonych nieprawidłowości
w wykonaniu instalacji gazowej.

Przed rozpoczęciem naprawy przewodów gazowych należy kurki zamknąć na czas

potrzebny da usunięcia nieszczelności. O zamknięciu i otwarciu dopływu gazu do instalacji
gazowej muszą być powiadomieni użytkownicy instalacji gazowej.

Najczęściej występujące nieprawidłowości w instalacji gazowej dotyczą:
1. przyłączy, w których:

− zastosowano połączenia skręcane w miejscach, w których powinny być one spawane,

− występują przewężenia przewodów przy łączeniu rur o różnych średnicach,
− wadliwie wykonano połączenie spawane,

− wadliwie wykonano połączenie przewodów z polietylenu i stali,

− zastosowano polietylen nie dopuszczony aprobatą techniczną,
− połączenia rur polietylenu i stali zamontowano zbyt blisko budynku,

− jest zły stan techniczny kurków głównych,

− niewłaściwie zlokalizowano kurki główne,
− utrudniono dostęp lub go nie przewidziano do kurków głównych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednym z najpoważniejszych uszkodzeń w przyłączach jest uszkodzenie rurociągu

gazowego. W przypadku uszkodzenia izolacji stalowego rurociągu gazowego w przyłączu do
budynku należy wykonać naprawę uszkodzonej powierzchni. Naprawę można wykonać ręcznie
taśmami polietylenowymi na zimno.

Najczęściej usuwanie uszkodzeń odbywa się następująco:

–  usunąć uszkodzoną izolację z nadmiarem po około 20 cm z każdej strony,
–  oczyścić powierzchnię rury,
–  pokryć odkryty odcinek warstwą roztworu butylokauczuku i żywic termokurczliwych

w toluenie,

– osuszyć miejsce i położyć łatę z butylomastiku,
– owinąć odkryte miejsca pierwszą warstwą taśmy izolacyjnej z naddatkiem po około 10 cm

z każdej strony,

– owinąć drugą warstwą zewnętrzną taśma izolacyjna z naddatkiem po około 15 cm z każdej

strony.

Taśmy mają właściwości samowulkanizujące na zimno i zespalają się ze sobą w obrębie
nałożonych warstw. Izolacje taśmami polietylenowymi miejsca uszkodzonego pokazuje
rysunek 4.

1- podkład butylokauczukowy, 2- taśma zewnętrzna, 3- taśma wewnętrzna, 4- wypełnienie ubytku butylomastikiem,

5- istniejąca izolacja, 6- rura stalowa

Rys. 4. Naprawa uszkodzonej izolacji na zimno. [ 2, s. 175]

Prace naprawcze rurociągów polietylenowych w przyłączu do budynku wykonuje się

za pomocą odpowiednich kształtek lub specjalistycznych urządzeń. Metoda naprawy jest różna
w zależności od rodzaju i wielkości uszkodzenia.

W przypadku niedużych uszkodzeń najczęściej stosuje się naprawę z zastosowaniem

elektromufy naprawczej (rys. 5)

Rys. 5. Naprawa uszkodzenia z jednym cięciem gazociągu przy zastosowaniu elektromyfy naprawczej. [ 1, s. 200]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Niekiedy naprawa rurociągu wymaga cięcia gazociągu w jednym lub w dwóch miejscach,

a do usunięcia trzeba zastosować więcej niż jedną elektromufę (rys. 6).

Rys. 6. Naprawa uszkodzenia z jednym cieciem gazociągu przy zastosowaniu dwóch elektromuf

(w tym jednej naprawczej). [ 1, s. 200]

Naprawy rurociągów polietylenowych nie wymagających cięcia wykonuje się przy

zastosowaniu różnego rodzaju urządzeń w postaci muf dzielonych , siodeł elektrooporowych czy
też opasek jedno lub dwuczęściowych (rys. 7, 8, 9).

Wybór rodzaju zastosowanego urządzenia uzależniony jest od rodzaju uszkodzenia

i parametrów rurociągu. Posiadają certyfikaty na znak bezpieczeństwa.

Rys. 7. Naprawa uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu elektromufy dzielonej [1, s. 200]

Rys. 8. Naprawa uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu siodła elektrooporowego [1, s. 201]

Rys. 9. Zabezpieczenie uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu obejmy (opaski) dwudzielnej stalowej

lub opaski jednoczęściowej [ 1, s. 201]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po wykonaniu prac naprawczych należy dokonać sprawdzenia jakości połączenia

naprawczego oraz sprawdzić jego szczelność przy pomocy eksplozymetru lub pianki w aerozolu.

2. reduktorów ciśnienia gazu, w których:

− dokonano lokalizacji baterii reduktorów lub pojedynczych reduktorów wewnątrz budynku,

− nieprawidłowo dobrano liczę i rodzaj reduktorów,

− zaniechano synchronizacji w regulacji reduktorów,
− połączono króćce od strony zasilania gazem bez możliwości kompensacji wydłużeń,

− zastosowano zbyt duże naprężenia na połączeniach króćców dolotowych do reduktorów od

strony zasilania oraz na połączeniach I i II stopnia redukcji,

− jest niedrożność filtrów reduktora,
− jest brak przewodu upustowego z reduktora,

− jest niesprawność zaworów dolotowych,

− są nieprawidłowości połączeń kulisto-stożkowych od strony zasilania połączeń

gwintowanych po stronie odbioru niskiego ciśnienia,

− są uszkodzenia korpusów reduktorów.

3. instalacji

doprowadzających gaz do mieszkań, w których:

− brak uszczelnień przy przejściach przez ścianę zewnętrzną budynku,

− nieprawidłowo rozmieszczono przewody gazowe w stosunku do innych instalacji,
− brak tulei przy przejściach przewodów przez ściany i stropy budynku,

− jest nadmiernie rozbudowana instalacja rozprowadzająca na poziomie piwnic

i oszczególnych kondygnacjach,

− jest zbyt duża liczba zastosowanych kształtek i kurków,
− są zbyt małe średnice przewodów,

− są wadliwie wykonane połączenia skręcane,

− jest nieprawidłowa lokalizacja urządzeń gazowych na poziomie piwnic,
− są wady techniczne połączeń urządzeń gazowych z przewodem,

− są wady techniczne urządzeń gazowych,

− jest korozja przewodów i innych elementów instalacji.

4. gazomierzy, w których:

− stwierdzono umieszczenie gazomierzy w nieodpowiednich pomieszczeniach,

− stwierdzono nieprawidłowe usytuowanie gazomierzy,

−  są błędy rozwiązania połączeń gazomierzy z instalacją,
−  są wady techniczne gazomierzy.

5.  instalacji w mieszkaniach lub innych pomieszczeniach budynku, w których:

− niewłaściwe poprowadzono przewody gazowe w stosunku do innych instalacji,

− zastosowano nieodpowiednie materiały, z których wykonano przewody,

− stwierdzono wady techniczne połączeń poszczególnych odcinków instalacji,
− stwierdzono niewłaściwą lokalizację urządzeń gazowych,

− jest zły stan techniczny urządzeń gazowych,

− są nieszczelności lub niesprawność kurków odcinających przed urządzeniami gazowymi,
− są nieprawidłowo dobrane długości przewodu podłączeniowego do urządzenia,

− jest brak możliwości dostępu do zaworu odcinającego dopływ gazu do urządzenia,

− jest korozja przewodów i innych elementów instalacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. przewodów spalinowych oraz kanałów wentylacyjnych i spalinowych, w których:

− stwierdzono niedrożność przewodów i kanałów,

− są zbyt małe przekroje przewodów i kanałów,

− są nieprawidłowości podłączenia urządzeń gazowych do przewodów spalinowych,
− stwierdzono podłączenie przewodów spalinowych do kanałów wentylacyjnych,

− stwierdzono korozję przewodu spalinowego (szczególnie kolanek),

− stwierdzono niesymetryczne osadzenie przewodu spalinowego w stosunku do czopucha

urządzenia,

− są nieszczelności połączenia przewodu spalinowego z kanałem spalinowym,

− stwierdzono wyprowadzenie przewodu spalinowego bezpośrednio przez ścianę zewnętrzną,

− stwierdzono ułożenie przewodu spalinowego bez spadku w kierunku urządzenia,
− zastosowano przewód spalinowy złej jakości.

Części zapasowe i zamienne

Przy dokonywaniu zabiegów konserwacyjno-remontowych konieczne jest posiadanie

odpowiedniej ilości części zapasowych gwarantujących szybką wymianę i doprowadzenie
urządzenia do pełnej sprawności ruchowej. Asortyment części zamiennych uzależniony jest od
rodzaju odbiorników gazowych oraz od stopnia ich wyposażenia w urządzenia dodatkowe.

Części zapasowe powinny charakteryzować się pełną wymiennością, bez konieczności ich

dopasowywania, a w żadnym przypadku przerabiania.

Materiały pomocnicze

Przy pracach konserwacyjno-remontowych oprócz narzędzi i części zamiennych niezbędne

są materiały pomocnicze do przemywania, smarowania, uszczelniania, zabezpieczania
antykorozyjnego itp.

W celu zmniejszenia tarcia między powierzchniami ciernymi oraz nadmiernego zużywania

się elementów automatyki bądź też innych części urządzeń gazowych stosuje się smary stałe lub
płynne.

Smary stałe są to zawiesiny cząsteczek soli kwasów organicznych w olejach mineralnych

w postaci mazi, natomiast smary płynne są to oleje, głównie pochodzenia mineralnego,
otrzymywane w procesie destylacji ropy naftowej.

Do konserwowania kurków gazowych szczególnie narażonych na wpływ temperatury

należy stosować smary stałe o odpowiedniej charakterystyce, odpowiadającej warunkom pracy
w określonym środowisku. Użycie niewłaściwego smaru powoduje zapiekanie, a nawet
zaklinowanie (zatarcie) kurka, zwłaszcza w podwyższonej temperaturze.

Smary płynne stosowane są bardzo rzadko, tylko w niektórych elementach automatyki

i to ściśle według wskazań producenta. Jeżeli nie ma wyraźnych przeciwwskazań, zaleca się
stosowanie oleju transformatorowego.

Do przemywania konserwowanych elementów automatyki lub innych części urządzeń

gazowych można używać naftę, olej napędowy, benzynę ekstrakcyjną, spirytus skażony, pod
warunkiem zachowania jak najdalej idących środków ostrożności ze względu na własności palne
i wybuchowe tych płynów. Podobne wymagania obowiązują przy stosowaniu antykorozyjnych
powłok ochronnych, niektórych rodzajów farb, lakierów i emalii.

Stosowanie materiałów uszczelniających, jak: klingeryt, guma, tworzywa sztuczne, konopie,

minia ołowiowa, pasty uszczelniające itp., wymaga uwzględniania ich własności
fizykochemicznych i mechanicznych, w zależności od ich przeznaczenia i warunków pracy.

Tworzywa sztuczne stosowane są w postaci gotowych wymiarowych uszczelek, które

w zależności od rodzaju materiału mogą być używane dla każdych warunków pracy.
Do uszczelniania połączeń gwintowanych używa się tradycyjnie włókien konopnych

z uszczelniającymi pastami, taśmy teflonowe oraz tworzywa anaerobowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narzędzia

Każdy konserwator powinien być wyposażony w komplet narzędzi monterskich w ilościach

i w składzie przewidzianym dla danego zakresu robót konserwacyjno-naprawczych oraz
w urządzenia gazometryczne. Do przenoszenia i przechowywania narzędzi i niezbędnych
materiałów pomocniczych powinna służyć specjalnie do tego celu przeznaczona i dostosowana
torba monterska. Narzędzia powinny znajdować się w należytym stanie technicznym, bez
widocznych uszkodzeń, ubytków, śladów korozji lub przemęczenia materiału.

Nie wolno używać kluczy lub podobnych narzędzi, które mogłyby powodować uszkodzenie

elementów demontowanych lub montowanych. Jest to szczególnie ważne przy pracach
konserwacyjnych układów automatyki gazowej.

Do prac gazowych najbardziej wskazany i zalecany jest zestaw narzędzi tzw. nieiskrzących.
Są to narzędzia wykonywane z twardych stopów metali kolorowych bądź też stalowe

powlekane warstwą zabezpieczającą przed ewentualnym zaiskrzeniem w momencie zetknięcia
się ze stalą. Narzędzia te są jeszcze mało rozpowszechnione, mimo że są już od dawna
stosowane w przemyśle, gdzie istnieje większe zagrożenie powstania mieszaniny wybuchowej.

Prace konserwacyjno-remontowe są pracami, przy których pracownik jest lub może być

narażony na niebezpieczeństwo wybuchu lub zatrucia. Prace takie mogą być wykonywane przez
ludzi posiadających ważne świadectwo kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji przy urządzeniach
i instalacjach gazowych. Pomimo tego, że prace gazoniebezpieczne należą do wyjątków
w gospodarce komunalnej nie można wykluczyć jednak takich przypadków. Prace te nie są
wykonywane przez pojedynczego pracownika, co jest podyktowane zwiększeniem
bezpieczeństwa pracowników, polegającym na tym, że pracownik pracujący w strefie
niebezpiecznej jest ubezpieczany przez drugiego pracownika znajdującego się w strefie
bezpiecznej. W takim układzie pracownik ubezpieczający w razie potrzeby zawsze jest w stanie
zorganizować natychmiastową pomoc zagrożonemu.

Do prac tzw. gazoniebezpiecznych związanych z instalacją gazową należą:

−

podłączenia nowych odbiorników gazowych,

− wyłączanie i podłączanie po remontach,
− podłączanie przyłączy domowych do instalacji gazowej,

− usuwanie skutków awarii,
− likwidacja nieszczelności instalacji gazowej,

− podłączanie nowych reduktorów,

− montaż i demontaż elementów wyposażenia instalacji gazowych.

Miejsce takiej pracy powinno być oznaczone odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi.
Prace niebezpieczne w obecności ulatniającego się gazu mogą być wykonywane:

a) na otwartym powietrzu,
b) w pomieszczeniach naziemnych,
c) w pomieszczeniach podziemnych - studzienkach lub piwnicach.

Najbardziej niebezpieczne są prace w pomieszczeniach podziemnych lub niedostatecznie

wentylowanych. Niezależnie od możliwości zatrucia gazem lub wybuchu zdarzają się wypadki
zapalenia gazu uchodzącego przez nieszczelności. Awaryjne gaszenie palącego się gazu można
wykonać za pomocą następujących środków w zależności od wielkości płomienia.

a)  mokrej gliny o konsystencji ciasta,
b)  mokrej płachty brezentowej lub koca
c)  strumienia wody,
d)  gaśnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy pracach prowadzonych w warunkach niebezpiecznych, niedopuszczalne jest

wprowadzenie jakiegokolwiek źródła ognia lub iskry, które mogą spowodować zapłon lub
wybuch gazu.
Zapłon gazu może nastąpić wskutek:

1)  oddziaływania nagrzanych powierzchni urządzeń lub urządzeń gazowych,
2)  zaiskrzenia włącznika lub innego urządzenia elektrycznego,
3)  wejścia z otwartym ogniem,
4)  iskrzenia narzędzi pracy, np. przy uderzeniu kluczem o nakrętkę,
5)  uderzeń podkutymi butami o betonową podłogę,
6)  wyładowań elektrycznych w ubraniach z włókien sztucznych,
7)  samozapalenia osadów (związki siarki i żelaza) przy czyszczeniu zbiorników gazowych,
8)  innych nie wymienionych przypadków.

Dla uniknięcia zapłonu gazu zespół wykonujący prace powinien zachować wszelkie środki

ostrożności oraz posługiwać się specjalnym sprzętem ochronnym i narzędziami nie iskrzącymi.

W razie nagłej konieczności użycia narzędzia mogącego spowodować iskrzenie konieczne

jest pokrycie go warstwą smaru. Przewody gazowe, przez które przepływał gaz zanieczyszczony
związkami siarki, należy przed przystąpieniem do prac remontowych starannie przedmuchać
parą wodną.

Do oświetlenia można stosować tylko lampy typu górniczego w wykonaniu

przeciwwybuchowym.

Wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, należy przed rozpoczęciem prac odciąć dopływ gazu

i dobrze przewietrzyć pomieszczenie. Wszelkie czynności wykonywane w atmosferze
zagazowanej są złem koniecznym i powinny być ograniczone do minimum.

Brygada wykonująca prace gazoniebezpieczne powinna posiadać sprzęt dostosowany

do rodzaju wykonywanych prac. W skład wyposażenia wchodzą:
− przewoźne sprężarki powietrzne z narzędziami pneumatycznymi,
− agregaty oświetleniowe wraz z lampami w wykonaniu przeciwwybuchowym,

− elektryczne agregaty spawalnicze z napędem spalinowym lub elektrycznym,

− aparaty do spawania i cięcia gazowego,
− urządzenie do hermetycznego nawiercania otworów gazociągów,

− środki łączności (przenośne aparaty telefoniczne, radiotelefony),

− aparaty kontrolno-pomiarowe (termometry, manometry, wykrywacze CO, metanomierze),
− sprzęt ochronny dróg oddechowych dostosowany do wszelkich rodzajów gazów

rozprowadzanych w danej sieci,

− sprzęt przeciwpożarowy,

− apteczka pierwszej pomocy.

Pracownicy brygady powinni posiadać odzież ochronną i sprzęt ochronny osobistej zgodnie

z normatywami obowiązującymi w przemyśle gazowniczym [3, s. 354].

Napełnianie instalacji gazem

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16.8.1999

roku w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych

(Dz.U. nr 74 poz.826), w przypadku przebudowy instalacji lub jej remontu należy przed
przekazaniem jej do użytkowania przeprowadzić główną próbę szczelności.

Główną próbę szczelności przeprowadza się odrębnie dla części instalacji przed

gazomierzami i odrębnie dla pozostałej części instalacji za gazomierzami.

Główną próbę szczelności przeprowadza się na instalacji nie posiadającej zabezpieczenia

antykorozyjnego, po jej oczyszczeniu, zaślepieniu końcówek, otwarciu kurków i odłączeniu
odbiorników gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Manometr użyty do przeprowadzenia głównej próby szczelności powinien spełniać

wymagania klasy 0,6 i posiadać świadectwo legalizacji.

Zakres pomiarowy manometru powinien wynosić:

1) 0-0,06 MPa w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,05 MPa,
2) 0-0,16 MPa w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,1 MPa.
Ciśnienie czynnika próbnego w czasie przeprowadzania głównej próby szczelności

powinno wynosić 0,05 MPa. Dla instalacji lub jej części znajdującej się w pomieszczeniu
nieszkalnym ciśnienie czynnika próbnego powinno wynosić 0,1 MPa.

Wynik głównej próby szczelności uznaje się za pozytywny, jeżeli w czasie 30 minut od

ustabilizowania się ciśnienia czynnika próbnego nie nastąpi spadek ciśnienia.

Z przeprowadzenia głównej próby szczelności sporządza się protokół, który powinien być

podpisany przez właściciela budynku oraz wykonawcę instalacji gazowej.

W przypadku, gdy instalacja gazowa nie została uruchomiona w okresie 6 miesięcy od daty

przeprowadzenia głównej próby szczelności - próbę tę należy przeprowadzić ponownie.
Bezpośrednio przed uruchomieniem instalacji po remoncie należy sprawdzić, czy wszystkie
miejsca wypływu gazu są zamknięte (kurki, zawory, palnik urządzeń gazowych itp.).

Otwarcie dopływu gazu do instalacji gazowej związane jest z możliwością powstania

mieszaniny gazu z powietrzem w granicach zapłonu, co stanowi istotne zagrożenie dla
odbiorców gazu. Uruchomienie instalacji gazowej polega więc również na usunięciu
z przewodów mieszaniny gazu palnego z powietrzem, czyli tzw."odpowietrzaniu".
Odprowadzenie mieszaniny z przewodów należy wykonywać na zewnątrz budynku z końcówek
instalacji, a w przypadku pionów - na najwyższych kondygnacjach budynków mieszkalnych oraz
na palnikach wszystkich urządzeń gazowych.

Usunięcie mieszaniny gazu i powietrza z przewodów można stwierdzić za pomocą sprzętu

specjalistycznego. Jednak, jak wynika z praktyki eksploatacyjnej, można uznać,  że są one
usunięte wówczas, gdy na zewnątrz zastanie odprowadzona ilość gazu równa 2- do 3- krotnej
pojemności "odpowietrzanych" przewodów. Prostym sposobem kontroli usunięcia z przewodów
mieszaniny gazu z powietrzem jest skierowanie, po pewnym okresie odpowietrzania, strumienia
gazu (np. za pomocą elastycznego przewodu) do naczynia z roztworem mydła. Naczynie to
przenosi się w miejsce nie zagrożone wybuchem np. na balkon, loggię lub parapet otwartego
okna, a następnie podpala powstające pęcherzyki. Palenie wybuchowe wskazuje na to,
iż instalacja powinna być poddana dalszemu odpowietrzaniu, natomiast palenie spokojne
oznacza,  że można zakończyć ten proces. Dopuszcza się, aby krótkie odcinki instalacji, na
przykład podłączenia urządzeń gazowych (3÷4m) odpowietrzać bezpośrednio do pomieszczenia
pod warunkiem czynnej i sprawnej wentylacji i przy otwartych oknach. Po odpowietrzeniu
instalacji należy sprawdzić działanie wszystkich kurków urządzeń gazowych przez kilkakrotne
zmniejszenie i zwiększenie płomienia, zgaszenie go, a następnie ponowne zapalenie.
Sprawdzeniem tym muszą być objęte wszystkie kurki każdego urządzenia gazowego. Instalację
można uznać za uruchomioną i nadającą się do eksploatacji, jeżeli odpowietrzaniu poddano
wszystkie jej składniki oraz urządzenia gazowe, a także jeżeli w trakcie tych prac sprawdzono,
czy wszystkie zamontowane urządzenia gazowe funkcjonują prawidłowo.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czy polega konserwacja instalacji gazowej?
2.  Na czy polega naprawa i remont instalacji gazowej?
3.  Co może by przyczyną niedrożności przewodu gazowego?
4.  W jaki sposób zlokalizować miejsce zatkania przewodu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  Jakim gazem należy przedmuchiwać instalację?
6.  Jakim sprzętem najwygodniej przedmuchiwać przewód?
7.  Jakich ciśnień nie należy przekraczać podczas udrażniania przewodu gazowego?
8.  Jakich gazów nie należy używać do przedmuchiwania instalacji gazowej?
9.  Jak usunąć nieszczelność na kurku stożkowym?
10.  Jak praktycznie sprawdzić szczelność skręcenia gwintowanego?
11.  Za pomocą jakiego rozwiązania połączenia łatwiej rozłącza się połączenia gwintowane?
12.  Kto jest odpowiedzialny za konserwację gazomierzy?
13.  Gdzie najczęściej występują nieprawidłowości w instalacji gazowej?
14.  Jakie części zapasowe powinien posiadać konserwator instalacji gazowych?
15.  Czym konserwator uszczelnia połączenia w instalacjach gazowych?
16.  Jakie narzędzia powinien posiadać konserwator?
17.  Co to są prace gazoniebezpieczne?
18.  Jaką próbę szczelności instalacji należy wykonać po jej naprawie?
19.  Co to jest „odpowietrzenie” przewodów gazowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wymiany nieszczelnego kurka gazowego w czynnej instalacji z rur stalowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dobrać ubranie oraz sprzęt ochrony osobistej,
3)  dobrać odpowiednie narzędzia,
4)  dobrać odpowiedni kurek i materiały uszczelniające,
5)  odciąć gaz kurkiem odcinającym przy gazomierzu,
6)  usunąć gaz z odcinka instalacji i przewentylować pomieszczenie,
7)  wykonać wymianę kurka,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  instalacja gazowa z nieszczelnym kurkiem,
–  klucze monterskie,
–  kurek gazowy,
–  materiały uszczelniające (taśma teflonowa lub włókna konopne z pastą uszczelniającą)
–  ubranie ochronne, rękawice,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj próbę szczelności instalacji gazowej po wymianie nieszczelnego kurka gazowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  podłączyć do instalacji manometr do pomiaru ciśnienia próbnego,
4)  ustalić ciśnienie próbne zgodnie z wymaganiami,
5)  napełnić instalację gazową gazem obojętnym,
6)  wykonać próbę szczelności zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  sprawdzić protokół z przeprowadzonej próby szczelności,
9)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  instalacja gazowa z wymienionym kurkiem,
–  butla z gazem obojętnym,
–  manometr,
–  klucze monterskie,
–  ubranie ochronne, rękawice,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zdemontuj odcinek rury w celu jej oczyszczenia i wykonaj jego montaż na tzw. długi gwint.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
3)  dobrać odpowiednie narzędzia,
4)  dobrać materiały uszczelniające (taśmę teflonową lub włókna konopne z pastą

uszczelniającą),

5)  rozmontować połączenie na długi gwint,
6)  zdemontować odcinek rury do oczyszczenia,
7)  oczyścić rurę,
8)  zamontować oczyszczoną rurę i uszczelnić,
9)  zamontować połączenie na długi gwint i uszczelnić,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  stół monterski,
–  instalacja z zanieczyszczonym odcinkiem rury,
–  klucze monterskie,
–  złączka i przeciwnakrętka dla długiego gwintu,
–  materiały uszczelniające (taśma teflonowa lub włókna konopne z pastą uszczelniającą),
–  szczotka druciana, drut stalowy,
–  sprężarka sprężonego powietrza lub butla z CO

–  narzędzia ślusarskie (młotek, kombinerki, gwintownica)
–  ubranie robocze, rękawice, nakrycie głowy,
–  literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) określić obowiązki konserwatora instalacji gazowych?

2) zlokalizować miejsce zatkania przewodu?

3) usunąć zanieczyszczenie z przewodu?

4) usunąć nieszczelność kurka odcinającego?

5) uszczelnić skutecznie połączenie skręcane?

6) wykonać próbę główną instalacji gazowej?

7) odpowietrzyć instalację

remoncie?

8) uruchomić ponownie instalację

remoncie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przeglądy okresowe instalacji gazowych

4.3.1. Materiał nauczania

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz.U. Nr 89 poz. 414) „Prawo Budowlane”

ostatni tekst jednolity zawarty w Dz. U. Nr 80 poz. 718 z 2003 r. ze zmianą z dnia 28.07.2005
(Dz. U. Nr 163 poz. 1364 z 2005 r. ), instalacje gazowe powinny być w czasie użytkowania
poddawane kontrolom.

Prawo budowlane nakłada obowiązek kontroli instalacji gazowych na właścicieli lub

zarządców obiektów budowlanych.

Kontrole stanu technicznego instalacji gazowej powinny przeprowadzać osoby posiadające

kwalifikacje (świadectwo kwalifikacyjne) wymagane przy wykonywaniu dozoru nad
eksploatacją urządzeń i instalacji gazowych.

Kontrole instalacji gazowych powinny być przeprowadzane co najmniej raz w roku.

Polegają one na sprawdzeniu stanu technicznego instalacji, przewodów kominowych
(dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

W ramach corocznych przeglądów instalacji należy w szczególności dokonać:

− przeglądu piwnic, w których zlokalizowane są instalacje,

− przeglądu dostępu do zaworów i kurków,
− sprawdzenia przejść przewodów przez zewnętrzne ściany budynków, sprawdzenia

stężenia gazu w piwnicach,

− kontroli szczelności połączeń gwintowanych i kurków,

− sprawdzenia stężenia gazu przy pomocy eksplozymetru na górnych piętrach

w budynkach wyposażonych w sanitarne kanały zbiorcze,

− sprawdzenia stężenia gazu we wnękach gazomierzowych, szczelności połączeń i stanu

gazomierza,

− sprawdzenia stanu aparatów gazowych w lokalach, prawidłowości ich działania

i przebiegu procesu spalania,

− sprawdzeniu stanu elastycznych podłączeń przyborów gazowych pod katem zgodności

z wymaganymi atestami,

− sprawdzenia stanu przewodów spalinowych,

− sprawdzenia funkcjonowania przewodów wentylacyjnych,

− pomalowania przewodów instalacji gazowej w piwnicach na kolor żółty.

Z przeprowadzonego przeglądu należy sporządzić protokół, w którym zostaną zawarte

następujące dane:

1.  data przeprowadzenia przeglądu,
2.  skład zespołu przeprowadzającego przegląd,
3.  zakres przeglądu,
4.  ustalenia wynikające z wizji lokalnej i przeprowadzonych pomiarów,
5.  ustalenia dotyczące dopuszczenia instalacji do dalszej eksploatacji,
6.  wnioski w sprawie przeprowadzenia niezbędnych prac, przeróbek lub inwestycji,
7.  podpisy osób wykonujących przegląd i właściciela (zarządcy) obiektu.

Oryginał protokołu należy dołączyć jako załącznik do książki obiektu budowlanego. Organy

kontrolne zobowiązane są do przechowywania kopii w/w protokółu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególne traktowanie kontroli instalacji gazowych jest zrozumiałe ze względu na

potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa jej użytkowników oraz straty powstałe w przypadku
ewentualnej awarii.

Awaria instalacji gazowej może spowodować wypadki śmiertelne mieszkańców,

a w skrajnych przypadkach katastrofę budowlaną.

Okresowa kontrola roczna powinna obejmować przede wszystkim sprawdzenie:

kurków głównych,

odcinków instalacji na poziomie piwnic,

pionów gazowych,

odcinków instalacji od gazomierzy do urządzeń gazowych,

urządzeń gazowych,

podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych
kanałów,

szczelności przewodów instalacji gazowych.

Baterie reduktorów oraz pojedyńcze reduktory stanowią element składowy sieci gazowych,

w związku z czym za ich kontrolę odpowiedzialny jest dostawca gazu.

Kontrola kurków głównych

W kontrolowanym budynku w pierwszej kolejności należy zlokalizować kurki główne oraz

ocenić, uwzględniając obowiązujące przepisy, prawidłowość ich lokalizacji, a także dostępność
umożliwiającą w każdych warunkach wyłączenie dopływu gazu. Jeżeli instalacja gazowa
w budynku posiada więcej niż jeden kurek główny, należy sprawdzić czy w widocznym miejscu
jest umieszczona informacja, ile kurków głównych wymaga wyłączenia, aby nastąpiło odcięcie
dopływu gazu do budynku.

Należy również sprawdzić, czy kurki są sprawne i umożliwiają odcięcie dopływu gazu

(szczelność wewnętrzna), a także skontrolować szczelność zewnętrzną korpusu kurka i połączeń
z instalacją.

Kontrolę szczelności zewnętrznej kurków głównych należy dokonać miejscowo

z zastosowaniem roztworów płynów powierzchniowo czynnych, wykrywaczy gazów palnych
o dokładności wskazań co nąjmniej 0,1 % zawartości gazu w powietrzu lub innych urządzeń.

W trakcie kontroli kurków głównych zlokalizowanych w pomieszczeniach należy sprawdzić

czy znajdująca się tam instalacja elektryczna spełnia warunek elektroenergetycznego urządzenia
przeciwwybuchowego.

Kontrola odcinków instalacji na poziomie piwnic

W trakcie przeprowadzania kontroli okresowej tej części instalacji gazowej w budynku

należy w szczególności sprawdzić:
− usytuowanie przewodów instalacji gazowych w stosunku do innych przewodów, takich jak

instalacja wodociągowa, kanalizacyjna, ciepłej wody, centralnego ogrzewania, elektryczna
itp,

− sposób wykorzystania pomieszczeń, przez które prowadzona jest instalacja na poziomie

piwnic,

− szczelność zewnętrzną i stan techniczny elementów wyposażenia takich jak: kurki

odcinąjące, odwadniacze, kolana, złączki, trójniki, połączenia spawane itp,

− stan zabezpieczenia powierzchni rur oraz ewentualny stopień korozji przewodów gazowych.

Kontrola pionów gazowych

W trakcie kontroli tych odcinków instalacji należy w szczególności sprawdzić :

− sposób wykonania przejść przez stropy,

− zabezpieczenie antykorozyjne przewodów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− połączenia skręcane (jeżeli takie występują) oraz kurki odcinające,

− odcinki instalacji od pionu do kurka przed gazomierzem - w przypadku gdy gazomierz

usytuowany jest na klatce schodowej budynku (poza mieszkaniem).

Kontrola odcinków instalacji od gazomierzy do urządzeń gazowych

Do kontroli tej części instalacji gazowej w budynku zalicza się przeprowadzenie

następujących czynności:
− ocenę prawidłowości lokalizacji gazomierzy (miejsca ich umieszczenia), odległości

gazomierzy od urządzeń gazowych, liczników elektrycznych itp.,

− sprawdzenie szczelności połączeń gazomierza z instalacją,

− zewnętrzne oględziny gazomierza - stanu technicznego obudowy i liczydła (uwagi w tym

zakresie należy przekazać dostawcy gazu),

− przegląd odcinków instalacji od gazomierza do urządzeń gazowych (sposób prowadzenia,

zamocowania, zabezpieczenia przed korozją, stan techniczny połączeń, kształtek
instalacyjnych itp),

− sprawdzenie czy przed wszystkimi urządzeniami są kurki odcinające oraz czy są one

szczelne wewnętrznie,

− sprawdzenie czy nie występują niezabezpieczone zaślepkami kurki po zdemontowanych

urządzeniach gazowych.

Kontrola urządzeń gazowych

Przeglądowi i ocenie stanu technicznego urządzeń gazowych w zakresie ich przydatności do

dalszej bezpiecznej eksploatacji podlegają wszystkie urządzenia gazowe zainstalowane

u odbiorców.

Dla urządzeń standardowych, jakimi są: kuchnie gazowe i grzejniki wody

przepływowej, należy szczególnie zwrócić uwagę na stan techniczny palników gazowych, ich
szczelność i sprawność funkcjonalną gwarantującą bezpieczną obsługę.

Kontola podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych
kanałów

Urządzeniami gazowymi wymagającymi podłączeń do kanałów spalinowych są grzejniki

wody przepływowej, kotły gazowe centralnego ogrzewania oraz inne urządzenia gazowe
określone w przepisach szczegółowych. W trakcie kontroli należy sprawdzić stan techniczny
przewodów, ich szczelność na całym odcinku od urządzenia do wlotu spalinowego. Ponadto
wskazane jest stwierdzenie, czy w pomieszczeniu zainstalowane są w prawidłowy sposób kratki
wentylacyjne.

Kontrola szczelności przewodów instalacji gazowych

Wszystkie odcinki instalacji gazowych od kurka głównego do urządzeń gazowych (łącznie

z urządzeniami gazowymi) powinny być poddane kontroli szczelności.

Po uprzednim sprawdzeniu wysokości ciśnienia roboczego w instalacji, wszystkie miejsca

potencjalnego uchodzenia gazu takie jak: kurki, kształtki, odwadniacze, połączenia skręcane
należy pokryć roztworem płynu powierzchniowo czynnego (np. roztwór wody z mydłem).

Tworzenie się na powierzchni elementów instalacji baniek świadczy o uchodzeniu w tym

miejscu gazu do otoczenia. Zabronione jest badanie szczelności połączeń i elementów
wyposażenia instalacji gazowej z wykorzystaniem otwartego ognia.

W przypadku, gdy odcinki instalacji gazowych pokryte są warstwą tynku, podany wyżej

sposób kontroli szczelności odcinków instalacji nie jest możliwy do wykonania. W takich
pomieszczeniach, z braku innych możliwości, dla oceny szczelności instalacji gazowej należy
sprawdzić zawartość związków palnych w powietrzu. W tym celu należy odizolować kolejne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pomieszczenia od otoczenia, a więc zamknąć okna, drzwi oraz wyloty przewodów
wentylacyjnych na okres co najmniej 1 godziny. Po tym okresie czasu należy dokonać kontroli
zawartości związków palnych w danym pomieszczeniu z wykorzystaniem odpowiedniego
wykrywacza. Jeżeli wykonane pomiary w kilku miejscach pomieszczenia wykażą stężenie
związków palnych powyżej 0,1% stanowić to będzie podstawę do zakwalifikowania odcinków
instalacji do dalszej kontroli. W takim przypadku należy dokonać szczegółowych oględzin
miejsc lokalizacji instalacji, usunąć warstwę tynku i znaleźć przyczynę występowania gazu
w powietrzu.

Ze względów technicznych i funkcjonalnych zaleca się wykonywać próby szczelności

osobno dla odcinków instalacji gazowych od kurka głównego do gazomierza i osobno
od gazomierza do urządzeń gazowych.

Z każdej okresowej kontroli instalacji gazowej, należy sporządzić protokoły pokontrolne

zawierające elementy wymienione w załączonych wzorach (Tabela 7 i 8) [12, s. 158].

Tab. 7. Protokół przeglądu instalacji gazowej [ 14, s. 206]

Protokół przeglądu pionowych odcinków instalacji gazowych

oraz instalacji rozprowadzających w mieszkaniach.

- Przykład -

Adres..............................................................................................................

Właściciel lub użytkownik budynku ............................................................
1.  Liczba pionów instalacji gazowych ..........................................................
2.  Lokalizacja pionów instalacji gazowych ................................................
3.  Liczba odbiorców na kondygnacji ............................................................
4.  Miejsce lokalizacji gazomierzy ...........................................................
5.  Uwagi dotyczące pionów instalacji gazowych .........................................
6.  Szczelność pionowych odcinków instalacji gazowych ............................
7.  Przegląd instalacji w poszczególnych  mieszkaniach

7.1

Nr mieszkania ................................................................................

7.2

Ocena stanu technicznego gazomierza .........................................

7.3

Szczelność gazomierza oraz przyłączy do gazomierza ................

7.4

Wyposażenie odbiorcy w urządzenia gazowe ..............................

7.5

Ocena stanu technicznego przyłączy do urządzeń gazowych
.........................................................................................................

7.6

Ocena stanu technicznego urządzeń gazowych ............................

7.7

Ocena stanu technicznego instalacji rozprowadzającej w mieszkaniu
odbiorcy.....................................................................

7.8

Szczelność instalacji rozprowadzającej w mieszkaniu .................

7.9

Zgodność instalacji gazowej z

obowiązującymi przepisami .......

7.10 Wstępna ocena wentylacji oraz odprowadzenia spalin z urządzeń

gazowych.......................................................................

7.11 Uwagi i zalecenia pokontrolne .....................................................

Data przeglądu technicznego .........................................................................

Skład i podpis członków zespołu dokonującego przegląd ...........................

Uwaga:
Punkt 7 protokółu, z uwagi na często dużą liczbę mieszkań w budynku, wskazane jest

wykonać jako załącznik w formie tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 8. Protokół przeglądu przyłącza gazowego [ 14, s. 207]

Protokół przeglądu przyłączy instalacji gazowych

oraz instalacji rozprowadzającej w piwnicach.

- Przykład -

Adres .................................................................................................. ..................
Właściciel lub użytkownik budynku .................................................. ..................

1.

Liczba klatek schodowych w budynku ...................................................

Liczba przyłączy do budynku .................................................................

Miejsce lokalizacji kurków głównych ....................................................

Uwagi dotyczące miejsca lokalizacji kurków głównych ........................

Uwagi dotyczące prowadzenia przewodów rozprowadzających instalacji
gazowych w piwnicach ...........................................................

Wyposażenie dodatkowe instalacji gazowej na poziomie piwnic
..................................................................................................................

Szczelność instalacji rozprowadzającej .................................................

Uwagi dodatkowe w zakresie zgodności instalacji rozprowadzającej z
obowiązującymi przepisami ...................................................................

Uwagi i zalecenia pokontrolne ...............................................................

Data przeglądu technicznego instalacji .........................................................

Skład i podpisy członków zespołu dokonującego przegląd ..........................

Urządzenia pomiarowe

Podczas prac kontrolnych instalacji i przyłączy gazowych stosuje się różnego rodzaju

urządzenia pomiarowe określane ogólnie urządzeniami gazometrycznymi. Tego typu urządzenia
ze względu na konieczność ich powszechnego używania, muszą się cechować prostotą obsługi,
niezawodnością działania i określoną potrzebami czułością oraz dokładnością pomiaru.

Urządzenia gazometryczne służą głównie do wykrywania stężeń gazów w powietrzu, ale

mogą również służyć do lokalizowania nieszczelności w przewodach i na armaturze instalacji
gazowej. Najczęściej stosowanymi urządzeniami gazometrycznymi są:

–  metanomierze,
–  eksplozymetry,
–  tlenomierze,
–  wykrywacze gazów toksycznych.

Metanomierze służą do określania zawartości procentowej metanu w powietrzu.

W zależności od przeznaczenia różnią się one zakresami pomiarowymi. Eksplozymetry określają
procent dolnej granicy wybuchowości gazu (DGW) i muszą być dostosowane do danego rodzaju
gazu. Wyskalowane są najczęściej od 0÷100% DGW.

Tlenomierzami mierzy się stężenie tlenu na stanowisku pracy.
Wykrywacze gazów toksycznych używane są do określenia obecności substancji

toksycznych w powietrzu. Przy urządzeniach i instalacjach gazowych używa się wykrywaczy
tlenku węgla, benzenu, siarkowodoru itp. Zakresy pomiarowe tych czujników obejmują
najwyższe dopuszczalne stężenie danego gazu w powietrzu.

W pomieszczeniach narażonych na nadmierną emisję gazów toksycznych, stosuje się

urządzenia przeznaczone do ciągłego monitorowania obecności gazu toksycznego w powietrzu,
w których przekroczenia stężeń są sygnalizowane optycznie i akustycznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1- zasilanie 240V, 2- lampa ciągłego sygnału, 3- lampa modulowanego sygnału, 4- lampka normalnej pracy bez

przekroczeń NDS, 5- zaciski sterownicze.

Rys. 13. Stacjonarny detektor tlenku węgla [7, s. 295]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co jaki czas dokonuje się okresowej kontroli instalacji gazowej?
2.  Jaki zakres czynności obejmuje coroczny przegląd instalacji?
3.  Na czym polega kontrola kurków gazowych?
4.  Na czym polega kontrola odcinków instalacji na poziomie piwnic?
5.  Na czym polega kontrola pionów gazowych?
6.  Jak wykonuje się kontrolę szczelności przewodów instalacji gazowej?
7.  Do czego służą eksplozymetry?
8.  Do czego służą wykrywacze gazu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ kolejne czynności dla sprawdzenia szczelności czynnej instalacji gazowej. Wykonaj

zestawienie sprzętu i aparatury kontrolno-pomiarowej oraz podaj warunki techniczne
przeprowadzenia kontroli szczelności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie obowiązkowych kontroli instalacji

gazowych (materiał nauczania pkt 4.3.1),

3) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem sposobu wykonywania kontroli przewodów

instalacji gazowej,

4)  zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
5)  zapoznać się z dokumentacją techniczna zadania,
6)  opisać kolejne czynności oraz wykonać niezbędne wykresy i zestawienia,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  stół,
–  krzesło,
–  zeszyt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–  ołówek,
–  gumka,
–  instrukcja zawierająca dokumentację zadania,
–  dokumentacja techniczną zadania,
–  katalog przyrządów gazometrycznych,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sprawdzenie czynnej instalacji gazowej w ramach corocznych przeglądów. Prace

wykonaj w obecności osoby uprawnionej do wykonywania tego typu prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania z zakresu okresowych kontroli instalacji gazowych

(materiał nauczania pkt 4.3.1),

3) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem sposobu i zakresu wykonania corocznych

przeglądów instalacji gazowych,

4)  zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
5)  dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania kontroli instalacji gazowej,
6)  dobrać urządzenie pomiarowe gazometryczne,
7)  dobrać ubranie i środki ochrony osobistej,
8)  wykonać ćwiczenie,
9)  wypełnić protokół pokontrolny,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  aparatura kontrolno-pomiarowa do sprawdzania szczelności,
–  klucze monterskie,
–  instrukcja do wykonania ćwiczenia,
–  literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dobrać odpowiednie narzędzie do wykonania kontroli instalacji gazowej?
2) dobrać odpowiednie przyrządy gazometryczne do wykonania kontroli

szczelności

instalacji

gazowej?

3) dokonać kontroli instalacji w zakresie obowiązującym przy corocznych

przeglądach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Przed wykonaniem każdego zadania lub udzieleniem odpowiedzi na pytania przeczytaj

bardzo uważnie polecenia.

5. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: zamknięte wielokrotnego

wyboru.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółeczkiem

prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź przekreślić
znakiem X i otoczyć kółkiem prawidłową odpowiedź.

7. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymasz jeden punkt.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

I część – poziom podstawowy
II część – poziom ponadpodstawowy.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część
1. Jeżeli podczas kontroli instalacji gazowej stwierdzono niekontrolowany wypływ gazu

nieprzekraczający 5 dm

/h to tą instalację:

a)  można eksploatować,
b)  należy ją natychmiast wyłączyć z eksploatacji,
c)  doszczelnić w dowolnym czasie,
d)  doszczelnić natychmiast.

2. Gaz ziemny wysokometanowy GZ50 należy do:

a)  6 grupy,
b)  2 grupy,
c)  4 grupy,
d)  8 grupy.

3. Wartość DGW dla metanu to:

a)  10%,
b)  2,5%,
c)  5%,
d)  9,5%.

4. Podczas stosowania metody sztucznego oddychania częstotliwość wdechu powinna

wynosić:

a)  5 x na minutę,
b)  5÷10 x na minutę,
c)  20÷25 x na minutę,
d)  15÷17 x na minutę.

5. Do gaszenia pożarów grupy A służą gaśnice:

a)  pianowa,
b)  halonowa,
c)  proszkowa,
d)  śniegowa.

6. Do obowiązków konserwatora instalacji gazowej należy:

a)  konserwacja gazomierzy,
b)  sprawdzanie szczelności przewodów i likwidowanie nieszczelności,
c)  konserwacja reduktorów średniego ciśnienia,
d)  wymiana gazomierzy.

7. Udrożnianie odcinków instalacji dokonujemy przez przedmuchiwanie:

a)  azotem,
b)  tlenem,
c)  gazem GZ50,
d)  gazem propano-butanowym.

8. Wysokość ciśnienia przedmuchania zanieczyszczonego przewodu to:

a)  0,5÷0,6 MPa,
b)  1,0÷1,5 MPa,
c)  0,1÷0,15 MPa,
d)  0,01÷0,05 MPa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Celem ułatwienia rozłączenia instalacji gwintowanej stosuje się głównie:

a)  krótkie gwinty,
b)  długie gwinty,
c)  złączki rozłączne,
d)  kształtki przejściowe.

10. Przed rozpoczęciem naprawy przewodów gazowych należy powiadomić:

a)  dostawcę gazu,
b)  administratora budynku,
c)  straż pożarną,
d)  użytkowników instalacji gazowej.

11. „Odpowietrzenie” instalacji gazowej polega na usuwaniu z przewodów:

a)  gazu palnego,
b)  wody,
c)  mieszanki gazu palnego z powietrzem,
d)  gazu obojętnego.

12. Po przeróbce instalacji gazowej należy wykonać próbę szczelności:

a)  ciśnieniem roboczym,
b)  główną,
c)  ciśnieniem dwukrotnie większym od ciśnienia roboczego,
d)  wcale nie trzeba jej robić.

13. Ciśnienie czynnika próbnego w czasie przeprowadzania próby po przeróbce instalacji

w pomieszczeniu niemieszkalnym wynosi:

a)  0,05 MPa,
b)  0,15 MPa,
c)  0,2 MPa,
d)  0,5 MPa.

14. Przyrządy gazometryczne służą do pomiaru:

a)  ciśnienia gazu,
b)  przepływu gazu,
c)  DGW I GGW,
d)  do zlokalizowania nieszczelności instalacji gazowej.

15. Prace konserwacyjno-remontowe może wykonywać pracownik posiadający:

a) dyplom czeladnika w zakresie hydraulika,
b) świadectwo kwalifikacyjne w zakresie dozoru i eksploatacji przy urządzeniach

i instalacjach gazowych,

c) dyplom ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej,
d) dyplom mistrza w zawodzie monter instalacji sanitarnych.

16. Uwolniony z butli gaz propanowy w stosunku do powietrza:

a)  ma tą samą gęstość,
b)  jest lżejszy,
c)  jest około 1,6 razy cięższy,
d)  jest około 2,5 razy cięższy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Barczyński A., Podziemski T.: Sieci gazowe polietylenowe. PGNiG S.A., Warszawa 2002
2.  Bąkowski K. : Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996
3.  Bąkowski K. : Sieci gazowe, projektowanie – budowa. ARKADY, Warszawa 1978
4.  Bąkowski K. : Sieci i instalacje gazowe. WNT, Warszawa 2002
5.  Bąkowski K., Bartuś J. ,Zajda R.: Projektowanie instalacji gazowych. Arkady, Warszawa

1975

6. Cieślowski S. Krygier K. : Instalacje sanitarne cz.1 i 2. WS i P, Warszawa 1998
7. Dyb J., Miś R., Zawadzki T. : Egzamin kwalifikacyjny osób zajmujących się eksploatacją

sieci, urządzeń i instalacji gazowych. KABE, Krosno 2002

8. Lebiedowski M.: Uzbrojenie terenu. WPŁ, Łódź 2004
9. Otoka W. : Konserwacja i naprawa instalacji i urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1974
10. Praca zbiorowa: Technologia instalacji wodociągowych i gazowych. REA, Warszawa 1998
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17 IX 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. 80 poz. 912)

12. Rozporządzenie Min .Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 VIII 1999 r, w sprawie

warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. Nr 74 z 9 IX 1999 r.
poz. 836) w zakresie rozdziałów 13 i 14

13. Woźniak L.: Eksploatacja domowych urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1978
14. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych.

COBO-PROFIL, Warszawa 1995

15. Zajda R. Tymiński B.: Instalacje i urządzenia gazowe. CSG-PGNIG, Warszawa 1999