B. Augustyniak Fizyka F1-0
Międzynarodowy układ jednostek SI
Système International, 1966
lp.
wielkość
jednostka symbol uwagi
1 długość
metr m
wp, 1983, p
2 masa kilogram kg
wp, 1901, w
3 czas sekunda s
wp, 1964, p
4 liczność materii
mol mol
wp, 1971, w
5 natężenie prądu elektrycznego
amper A
wp, 1948, p
6 temperatura
termodynamiczna
kelwin K
wp, 1967,w
7
światłość
kandela cd
wp, 1979, p
8 kąt płaski
radian
rad
wu
9 kąt bryłowy
steradian
sr
wu
wp – wielkość podstawowa, wu – wielkość uzupełniająca; p – według przepisu
pomiarowego, w – według wzorca
1. Metr (m) jest to długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie 1/299792458 s.
2. Kilogram jest to masa międzynarodowego wzorca jednostki masy przechowywanej w
Międzynarodowym Biurze Miar w Sevres.
3. Sekunda jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu
miedzy dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu
133
Cs
4. Mol jest to liczność materii występująca, gdy liczba cząstek jest równa liczbie atomów zawartych
w masie 0,012 kg
12
C (węgla o masie atomowej 12)
5. Amper jest natężeniem prądu nie zmieniającego się, który płynąc w dwóch równoległych
prostoliniowych przewodach nieskończenie długich o przekroju kołowym znikomo małym,
umieszczonych w próżni w odległości 1 m, wywołuje miedzy tymi przewodami siłę równą 2
⋅10
-7
niutona na każdy metr długości przewodu
6. Kelwin jest to 1/273,16 część temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody
7. Kandela jest to światłość, jaką ma w określonym kierunku źródło emitujące promieniowanie
monochromatyczne o częstotliwości 540
⋅10
12
Hz i którego natężenie w tym kierunku jest równe
1/683 W/sr.
8. Radian jest to kąt płaski zawarty miedzy dwoma promieniami koła, wycinającymi z jego okręgu
łuk o długości równej promieniowi tego koła.
9. Steradian jest kątem bryłowym o wierzchołku w środku kuli, wycinającym z jej powierzchni
część równą powierzchni kwadratu o boku równym promieniowi tej kuli
1
SI-1
B. Augustyniak Fizyka F1-0
METR
1.
XVIII : 1/10
6
część ćwiartki
południkowego obwodu Ziemi
(w Paryżu) ,
2.
wzorzec ‘metra’ w Severe koło
Paryża: pręta z dwiema kreskami !
31 kopii, 90% Pt , 10% Iryd
A. Januszajtis
3.
‘swietlny’ – długość równa N
długości
λ
fali w próżni
promieniowania atomu kryptonu
(między poziomami 2p
10
i 5d
5.
N = 1 650 76, 73
Przekrój wzorca ‘metra’ wg. Sz. Szczeniowski
4.
1983, XVII Genewska Konferencja Miar, 1983.
definicja
L = c
⋅ t, c – prędkość światła [m/s ]
Metr (m) jest to długość drogi przebytej w próżni przez światło w
czasie 1/299792458 s.
SI-2
2
B. Augustyniak Fizyka F1-0
KILOGRAM
wzorzec pierwotny –
masa 1 dcm
3
wody destylowanej w T = 4
o
C
wykonano wzorzec z irydu i platyny w Severe k. Paryża
UWAGA: różni się : dla 1 kg wody => V = 1,000 028 dm
3
---------------------------------
Skala ‘obiektów’ w przyrodzie
-30 -20 -10
0
10
20
30
40
50
60
-30
-20
-10
0
10
20
30
A. K. Wróblewski, J. A. Zakrzewski; Wstęp do Fizyki, t.1 PWN
Wszechświat
Galaktyka
Słońce
Ziemia
człowiek
pierwotniaki
wirusy
atom
wodoru
cząsteczka wody
proton
log
R
[ m ]
log M [ kg ]
3
SI-3
B. Augustyniak Fizyka F1-0
POMIAR DŁUGOŚCI
1. porównanie danego obiektu ze ‘wzorcem’
2.
pomiar za pomocą wykalibrowanych instrumentów
Przykład –
suwmiarka
Sz. Szczeniowski
-
pośrednio : interefometry – używając jako ‘skali – długości fali świetlnej
(rzędu
µm)
4
SI-4
B. Augustyniak Fizyka F1-0
5
Sz. Szczeniowski
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
CZAS – sekunda
1.
1/86 400 część średniej doby słonecznej – fluktuacje roczne
2.
1/ 321 556 925,9747 czść roku zwrotnikowego 31 grudnia 1899
zmiana o około 0.53 s/ rok
3.
zegary ‘atomowe’:
Galileusz,
Galileo Galilei, (1564- 1642) –
Sekunda jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu
miedzy dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu
133
Cs
6
SI-6
Zegar cezowy.
Januszajtis
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
‘Zegary’
mechaniczne
SI-7
7
Wahadło Galileusza
Kółko balansowe w zegarze
Wahadło grawitacyjne
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
TEMPERATURA
Definicja temperatury: miara średniej energii kinetycznej cząsteczek
(molekuł)
1. efekt rozszerzania się
ciał ogrzanych
termometry gazowe
‘zero’ w skali Celsjusza [
o
C]
(stan równowagi wody z lodem
pod normalnym ciśnieniem).
Skala temperatur bezwzględnych
Kelvina [K]
‘zero’ w skali absolutnej temperatur
– zanik ruchu cieplnego molekuł.
2. efekt przemian fazowych (zmiana stanu skupienia)
Kelwin jest to 1/273,16 część temperatury
termodynamicznej punktu potrójnego wody
punkt potrójny wody : występuje jednocześnie stan cieczy, lód oraz para
T = 0,01
o
C, p = 610,02 Pa
SI-9
8
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
ŚWIATŁOŚĆ (natężenie światła)
efekt świecenia ciał nagrzanych -> promieniowanie temperaturowe ciał – emisja fal
elektromagnetycznych przez drgające molekuły
modelowe ‘ciało’ – ciało doskonale czarne (CDCz)
Definicja:
Kandela jest to światłość, jaką ma w określonym kierunku źródło
emitujące promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 540
⋅10
12
Hz i którego natężenie w tym kierunku jest równe 1/683 W/sr.
Wzorzec
wnęka z małym otworkiem w temperaturze krzepnięcia platyny (T = 1773
o
C ).
SI-10
9
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
x
y
y2
x1
x2
y1
a
x
a
y
a
ELEMENTY
GEOMETRII
WEKTORÓW
wektor a
3 cechy: długość,
kierunek i zwrot
rzuty na osie współrzędnych: składowe wektora
a
x
, a
y
i a
z;
długość wektora (moduł) a = |
a
|, a
2
= a
x
2
+ a
y
2
+ a
z
2
suma wektorów a i b
c = a + b
c
x
= a
x
+ b
x
c
y
= a
y
+ b
y
c
z
= a
z
+ b
z
różnica wektorów a i b
c = a - b
c
x
= a
x
- b
x
c
y
= a
y
- b
y
c
z
= a
z
– b
z
x
a
y
y
x1
a
x
a
b
c
b
x
b
y
c
x
c
y
α
α
β
P1
P2
w
h
W = P1 + P2
W
2
= P1
2
+ P2
2
+ 2 P1
⋅
P2
⋅
cos
α
sin
β
= h / W = P2
⋅
sin
α
/ W
10
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
Iloczyn skalarny i wektorowy
α
P1
P2
h
Iloczyn skalarny =>
skalar (liczba )
W = P1
·
P2
W = P1
⋅
P2 cos
α
W = P1
x
⋅
P2
x
+
P1
y
⋅
P2
y
+
P1
z
⋅
P2
z
α
P1
P2
W
π/2
π/2
cos
α
= W/ (P1 P2)
Iloczyn wektorowy =>
wektor
W = P1 x P2
W = P1
⋅P2
⋅
sin
α
W = powierzchnia wieloboku P1-P2: S = P1
⋅
h , h = P2 sin
α
składowe iloczynu wektorowego
W2
Zapis za pomocą wyznacznika
c
x
y
z
a
a
a
b
b
b
o
o
x
y
x
y
=
o
z
z
c = a
x
b
:
c
x
= a
y
b
z
– a
z
b
y
c
y
= -(a
x
b
z
– a
z
b
x
)
c
z
= a
x
b
y
– a
y
b
x
c = x
o
c
x
+ y
o
c
y
+ z
o
c
z
11
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
UKŁADY WSPÓŁRZĘDNYCH
1.
Układ
współrzędnych
Kartezjusza
prostokątny układ
współrzędnych,
utworzony z trzech
płaszczyzn wzajemnie
do siebie prostopadłych
Wersory kartezjanskiego układu
współrzędnych
|wersor|
≡ 1
wyznaczenie kierunku osi ‘z’ na
podstawie iloczynu wektorowego
2. Współrzędne krzywoliniowe
12
B. Augustyniak
Fizyka
F1-0
Układ biegunowy
r = r r
o
x = r cos
ϕ
y = r sin
ϕ
układ sferyczny
r =
ρ
⋅
ρ
o
x =
ρ
⋅
sin
ν
⋅
cos
ϕ
y =
ρ⋅
sin
ν⋅
sin
ϕ
z =
ρ⋅
cos
ν
13