Bezkręgowce na Ziemi, rola i funkcja

Zoologia

– bezkręgowce

wykład 3

Coelomata, Ecdysozoa (wylinkowce)

Typ: Arthropoda

segmentowane ciało,

segmenty łączą się tworząc tagmy – segmentacja heteronomiczna,

posiadają twardy egzoszkielet zbudowany z chityny i białek,

odnóża zaopatrzone w stawy, pełnią różne funkcje,

dobrze rozwinięte narządy zmysłów (np. oczy i czułki),

wyspecjalizowane narządy wymiany gazowej (skrzela, tchawki,

płuca blaszkowate),

mięśnie poprzecznie prążkowane.

Typ: Arthropoda

Kutikula zbudowana jest z chityny i białek, jest całkowicie
nieprzepuszczalna dla wody dzięki woskowej warstwie epikutikuli, jest
wytwarzana warstwami, stara kutikula jest odrzucana w procesie linienia.

Typ: Arthropoda, podtyp: Crustacea, skrupiaki

morskie, słodkowodne, lądowe,

duża różnorodność form,

ciało zbudowane z głowy, tułowia,

odwłoka,

głowa zbudowana z 6

segmentów, tułów i odwłok z

różnej liczby,

dwie pary czułków,

karapaks osłaniający głowę i

tułów,

odnóża kroczne na tułowiu i

odwłoku,

głowowe położenie narządów

wydalniczych (gruczoły czułkowe,

szczękowe),

oddychają skrzelami i całą

powierzchnią ciała,

złożony układ dokrewny,

obecność larwy pływik (nauplius).

larwa pływik

Arthropoda, Crustacea

Gromada: Branchiopoda, skrzelonogi

zróżnicowana wielkość,

ciało okryte karapaksem lub bez,

ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie lub bocznie,

zmienna liczba segmentów (10 – 40),

odnóża na tułowiu, brak na odwłoku,

rozwój prosty lub ze stadiami larwalnymi.

Rząd: Notostraca, przekopnice Rząd: Cladocera, wioślarki
Triops cancriformis Daphnia magna

Arthropoda, Crustacea

Gromada: Copepoda, widłonogi

wolno żyjące i pasożyty,

kształt cylindryczny, wydłużony, spłaszczony,

ciało zbudowane z 16 segmentów,

czułki I pary służą do utrzymywania się w wodzie, II para lokomotoryczna.

Limnocalanus macrurus Cyclops strenuus Lernaea esocina

Arthropoda, Crustacea

Gromada: Cirripedia, wąsonogi

osiadłe lub pasożytnicze,

bardzo zmodyfikowane ciało o zatartej segmentacji,

całkowita lub prawie całkowita redukcja głowy,

redukcja odwłoka.

Lepas anatifera Sacculina carcini

Arthropoda, Crustacea

Gromada: Malacostraca, pancerzowce

stała liczba segmentów: głowa – 6, tułów – 8, odwłok – 6 segmentów

Rząd: Isopda, równonogi Rząd: Amphipoda, obunogi Rząd: Decapoda
Porcelio scaber Gammarus salinus Afrithelphusa monodosa

Arthropoda, Crustacea

gatunki inwazyjne w Polsce

Dikerogammarus villosus Eriocheri sinensis

Typ: Arthropoda, podtyp: Chelicerata,

szczękoczułkowce

głowotułów i odwłok,

odnóża gębowe: chelicery - szczękoczułki

- pedipalpy

– nogogłaszczki,

4 pary odnóży krocznych (są wyjątki),

nie posiadają czułków,

- oczy proste,
-

rozwój prosty albo złożony.

Arthropoda, Chelicerata,

Limulus polyphemus Ammothea hilgendorfi

Gromada: Xiphosurida, ostrogony Gromada: Pycnogonida, kikutnice

Arthropoda, Chelicerata,

Gromada: Arachnida, pajęczaki

lądowe,

zróżnicowany kształt ciała,

większość to drapieżniki,

używają neurotoksyn do paraliżowania

ofiary,
-

oddychają za pomocą płucotchawek,

przełyk przekształcony w żołądek

pompujący zasysający nadtrawione

pożywienie.

Arthropoda, Chelicerata, Arachnida

Rząd: Scorpionida, skorpiony
-

nogogłaszczki zakończone

szczypcami,
-

odwłok zakończony kolcem jadowym.

Rząd: Pseudoscorpionida, zaleszczotki

ciało spłaszczone,

nogogłaszczki zakończone

szczypcami.

Arthropoda, Chelicerata, Arachnida

Rząd: Opiliones, kosarze

Rząd: Acari, roztocze

zlany głowotułów i odwłok, - redukcja rozmiarów ciała,

wiele gatunków z długimi odnóżami, - zatarcie segmentacji ciała,

Arthropoda, Chelicerata, Arachnida

Rząd: Aranea, pająki

głowotułów oddzielony od odwłoka stylikiem,

Arachnida

jedwab jest białkiem fibroiną, zawiera dużo glicyny i alaniny,

gruczoły produkujące jedwab maja ujścia w kądziołkach przędnych na końcu

odwłoka,

nici pajęcze służą do zdobywania ofiary, budowy kokonów i gniazd, jako

środek obronny, środek lokomocji.

Arthropoda, podtyp: Myriapoda, wije

ciało zbudowane z głowy i segmentowanego tułowia,

jedna para czułków,

organizmy lądowe,

narządy oddechowe: tchawki.

Gromada: Chilopoda, pareczniki Gromada: Diplopoda, dwuparce

szczękonóża zawierające jad,

ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie,

jedna para odnóży na segment,

odnóża skierowane na boki.

ciało owalne, pokryte twardą kutykulą,

odnóża po stronie brzusznej,

dwie pary odnóży na segment.

Arthropoda, podtyp: Hexapoda, sześcionogi

głowa, tułów, odwłok,

na głowie para oczu złożonych,

jedna para czułków,

trzy par odnóży krocznych na tułowiu,

dwie pary skrzydeł na tułowiu (w gromadzie: Insecta),

wydalanie dzięki cewkom Malphigiego,

oddychanie za pomocą tchawek otwierających się przetchlinką,

- szybki cykl rozrodczy.

żadne inne zwierze nie jest w stanie
dostarczać tlen bezpośrednio
do każdej komórki

Hexapoda, szcześcionogi

TYPY APARATÓW GĘBOWYCH OWADÓW

Hexapoda, sześcionogi

ODNÓŻA OWADÓW ŻYJĄCYCH W RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

Apterygota

– owady bezskrzydłe

Colembolla, Protura , Dipltura,
skoczogonki pierwogonki widłogonki

Thysanura,
szczeciogonki
Lepisma
saccharina,
rybik cukrowy

Przeobrażenie niezupełne - hemimetabolia

jajo → larwa → owad dorosły

Ephemeroptera

, jętki

owad dorosły (imago) larwa

Plecoptera, widelnice

owad dorosły (imago) larwa

Odonata

, ważki

larwa

Zygoptera

, ważki równoskrzydłe Anisoptera, ważki różnoskrzydłe

Blattodea, karaczany Dermaptera, skorki

Orthoptera, prostoskrzydłe

Homoptera, Heteroptera,

pluskwiaki równoskrzydłe pluskwiaki różnoskrzydłe

Hemiptera, pluskwiaki

Przeobrażenie zupełne - holometabolia

jajo → larwa → poczwarka → owad dorosły

Typy larw

Coleoptera

, chrząszcze

Diptera

, muchówki

Hymenoptera

, błonkówki

Lepidoptera, motyle

motyle dzienne motyle nocne

Deuterostomia, wtórouste

Protostomia -

blastopor (pragęba) staje się otworem gębowym,

Deuterostomia - blastopor

(pragęba) staje się otworem odbytowym, a

funkcjonalny otwór gębowy powstaje wtórnie

Deuterostomia

Typ: Echinodermata, szkarłupnie

wyłącznie morskie,

wtórna symetria pięciopromienista,

brak głowy,

narządy zewnętrzne i wewnętrzne ułożone promieniście,

szkielet wewnętrzny w postaci kolców i płytek (paksile)

zbudowanych z węglanu wapnia,

szkielet na powierzchni ciała tworzy kolce i igły,

posiadają aparat wodny (ambulakralny).

Typ: Echinodermata, szkarłupnie

dwubocznie symetryczne
larwy

Typ: Echinodermata, szkarłupnie,

Gromada: Crinoidea, liliowce

najstarsza gromada szkrałupni, osiadłe filtratory

kielich: 5 ramion i łodyżka z

wąsami (cirrusy),

ramiona mogą rozdzielać się u podstawy,

wzdłuż ramion występują liczne nóżki

ambulakralne, pokryte śluzem,

otwór gębowy po stronie górnej,

nie posiadają płytki madreporowej.

Typ: Echinodermata, szkarłupnie,

Gromada: Asteroidea, rozgwiazdy

zwierzęta drapieżne i padlinożerne,

brak głowy,

wyraźna tarcza centralna,

- 5

– 20 ramion zwężających się ku końcowi,

otwór gębowy na dolnej stronie ciała,

nóżki ambulakralne z przyssawkami.

Typ: Echinodermata, szkarłupnie,

Gromada: Ophiuroidea, wężowidła

najbardziej ruchliwe szkarłupnie, większość drapieżna,

tarcza centralna dobrze wyodrębniona,

ramiona długie, rozdzielające się dychotomicznie,

nóżki ambulakralne pozbawione przyssawek.

Typ: Echinodermata, szkarłupnie,

Gromada: Echinoidea, jeżowce

roślinożerne,

nie posiadają ramion,

5 rzędów nóżek ambulakralnych,

płytki szkieletowe płaskie, tworzące zwarty pancerz,

ciało pokryte kolcami,

otwór gębowy otoczony przez szczęko kształtne struktury –

latarnia Arystotelesa.

Typ: Echinodermata, szkarłupnie,

Gromada: Holothuroidea, strzykwy

wtórna symetria dwuboczna,

ciało wydłużone, workowate, silnie umięśnione,

- szkielet silnie zredukowany - mikroskopijne skleryty,
-

otwór gębowy otoczony czułkami,

- ewisceracja.

Typ: Chordata, strunowce

Podtyp: Tunicata, osłonice

cechy charakterystyczne strunowców:
- struna grzbietowa,
- szpary skrzelowe w gardzieli,
-

cewka nerwowa po grzbietowej stronie ciała,

położony za odbytem ogon.

cechy charakterystyczne osłonic:

morskie, wolno żyjące, osiadłe, kolonijne,

beczułkowate ciało okryte osłoną – tuniką,

występują dwa otwory:

syfon wpustowy i wyrzutowy (kloakalny