Dzieci chore z padaczką
Padaczka kojarzy się z objawami chorobowymi polegającymi na wystąpieniu drgawek
połączonych z utratą przytomności i upadkiem .
Obecnie wiemy ,Ŝe padaczka obejmuje znacznie szerszy zakres objawów .
Padaczkę najczęściej definiuje się jako zespół objawów somatycznych , wegetatywnych i
psychicznych , który moŜe występować na podłoŜu zmian morfologicznych i metabolicznych
w mózgu .
Istotną cechą padaczki jest napadowość objawów .
Napad padaczkowy jest nadmiernym , nagłym wyładowaniem komórek nerwowych ,
spowodowanym depolaryzacją błony komórkowej .Wyładowania te uaktywniają obwód
składający się z komórek nerwowych , a wyrazem aktywacji jest zaburzenie funkcjonowania
tych komórek .
Zmiany te manifestują się na zewnątrz klinicznymi objawami w postaci zaburzeń, ruchowych
, zmysłowych ,świadomości , emocjonalnych , wegetatywnych ,poznawczych .
Neurofizjologicznym podłoŜem napadu jest ognisko padaczko rodne .Przy przekroczeniu
progu krytycznego , ognisko to wyładowuje się jako pierwotne źródło napadu
Padaczka wieku dziecięcego
Charakterystyczne objawy padaczki dziecięcej to napady dziecięce ( zespół Westa) , zespół
Lennoxa ,napady nieświadomości , napady miokloniczne ,oraz duŜe napady toniczno –
kloniczne .
Napady dziecięce ( zespół Westa ) charakteryzują się skurczami zgięciowymi
pojawiającymi się w wieku od kilku tygodni do 3-4 r. Ŝycia. Rozwój psychoruchowy ulega
zahamowaniu lub nawet cofnięciu. Ta grupa napadów padaczkowych występuje w przebiegu
niektórych chorób mózgowych np. kiła wrodzona. U dzieci rozwijających się prawidłowo
przed zachorowaniem wczesne opanowanie napadów umoŜliwia uniknięcie degradacji
psychoruchowej. Około 4-5 roku Ŝycia napady samoistnie ustępują. PrzewaŜnie pozostaje
upośledzenie umysłowe z zaburzeniami psychoruchowymi. Śmiertelność w tym typie
padaczki jest wysoka.
Zespół Lennoxa – dominują napady miokloniczno – atoniczne. Napady z utratą
ś
wiadomości i obniŜeniem napięcia mięśniowego. Mogą wystąpić napady toniczne oraz
kloniczne. Napady toniczne pojawiają się we śnie, towarzyszy im napięcie mięśniowe, które
kończy się nieznacznymi drgawkami lub zwiotczeniem mięśni. W napadzie klonicznym
obserwuje się rytmiczne skurcze i rozkurcze, mogą wystąpić inne napady drgawkowe. Zespół
Lennoxa pojawia się zwykle między 2 a 6 r. Ŝycia. Rozwój psychoruchowy zostaje
zahamowany. Gdy choroba zaczyna się w późniejszym okresie, nie obserwuje się
upośledzenia umysłowego.
Napady nieświadomości – mogą występować od 4 do 14 r. Ŝycia. Najczęściej
pojawiają się około 7 r. Ŝycia. Charakteryzują się kilkusekundową utratą świadomości bez
upadku. Ruchy gałek ocznych skierowane są ku górze, głowa uniesiona, mruganie
powiekami. Niekiedy występują automatyzmy polegające na ruchach ust i Ŝuchwy,
oblizywaniu, cmokaniu, mlaskaniu. Dziecko sprawia wraŜenie nieobecnego. Po napadzie
dziecko powraca do swoich czynności. Rozwój umysłowy na ogół jest w normie.
Padaczka miokloniczna – pojawia się między 13 a 20 r. Ŝycia. Polega na krótkich,
mimowolnych skurczach mięśni. Najczęściej obejmują kończyny górne i barki. Występują
seriami po 3,4 skurcze co kilka sekund. Przytomność jest zachowana. W około połowie
przypadków dołączają się napady toniczno – kloniczne. Przebieg jest łagodny, objawy
ustępują całkowicie. W nielicznych przypadkach napady zwiększają się pogarszając stan
chorego.
DuŜe napady toniczno – kloniczne – występują dwa główne objawy:
utrata świadomości i kurcz toniczny. Dzieli się je na fazę przeddrgawkową (okres
zwiastunów) i fazę drgawkową. W fazie przeddrgawkowej występuje zmiana nastroju.
Chorzy są draŜliwi, przygnębieni. MoŜe pojawić się aura (iluzje, halucynacje), spowolnienie
lub przyspieszenie toku myślowego, napięcie emocjonalne z poczuciem lęku. Faza
drgawkowa zaczyna się skurczem tonicznym a następnie zaczynają się skurcze kloniczne.
Głowa jest odgięta, gałki skierowane do góry, występuje zanik odruchu źrenicowego,
zaburzenia krąŜenia, chory ślini się, oddaje kał, mocz. Po okresie drgawek zapada w śpiączkę.
JeŜeli napady następują jeden po drugim, gdy chory nie moŜe odzyskać przytomności
mówimy o stanie padaczkowym. Wymaga on natychmiastowej pomocy lekarskiej.
Pozostawia rozległe uszkodzenia mózgu.
Poglądy na osobowość chorych z padaczką.
Jest wiele teorii na zmianę osobowości dziecka z padaczką. Padaczka występuje we
wszystkich środowiskach społecznych. Jedni opiekunowie zgłoszą się do lekarza natychmiast
po zauwaŜeniu niepokojących objawów, inni po latach. W efekcie u jednego dziecka napady
mogą zostać opanowane, a u drugiego nasilać się i powodować wtórne uszkodzenia mózgu.
Jedni rodzice zaakceptują dziecko chore, inni będą się go wstydzić. Część rodziców potrafi
rzeczowo pomóc swoim dzieciom, inni są bezradni. To wszystko powoduje, Ŝe
współdziałanie czynników biologicznych i społecznych daje bardzo róŜnorodne obrazy
osobowości chorych z padaczką.
Zachowania społeczne dzieci z padaczką.
Z badań wynika , Ŝe część dzieci chorych z padaczką nie jest przystosowana społecznie .
Rozpowszechniony jest pogląd o tzw. charakteropatii padaczkowej
Charakteropatia ogólnie oznacza zaburzenia osobowości typu psychopatycznego wyraŜające
się zmianami charakterologicznymi .
Pojęcie charakteropatii padaczkowej oznacza zmiany charakterologiczne przejawiające się w
zaleganiu myśli i emocji ,nadmiernej drobiazgowości w mówieniu i działaniu , dysforią
skłonnością do gniewu , agresji .
Dzieci charakteropatyczne to takie , które sprawiają duŜe trudności wychowawcze zbliŜone
do typu zachowań opisanych wyŜej .
Patomechanizm charakteropatii padaczkowej nie jest do końca poznany .
Istnieje pogląd , Ŝe narastanie zaburzeń zachowania wiąŜe się z uszkodzeniami drgawkowymi
. Istotną rolę w narastaniu zaburzeń charakteropatycznych odgrywa stosunek otoczenia do
chorego .
Inteligencja chorych z padaczką .
Analiza sprawności intelektualnej wykazuje , Ŝe dzieci róŜnią się od zdrowych dlatego , Ŝe
wśród chorych istotnie częściej występuje upośledzenie umysłowe . Lecz ani wielkość , ani
kierunek róŜnic między inteligencją słowną a bezsłowną nie są charakterystyczne dla dzieci z
rozpoznaniem padaczki . Z badań wynika , Ŝe współistnienie z padaczką
zmian psychicznych , głównie wyraŜających się ubytkiem intelektualnym wiąŜe się z
częstymi napadami , które z kolei pogarszają sprawność umysłową , bowiem skutkiem
duŜych napadów są drgawkowe uszkodzenia mózgu . U dzieci nawet jednorazowa seria
napadów moŜe wywołać rozległe uszkodzenie tkanki mózgowej . Zmiany intelektualne
chorych z padaczką wiąŜą się z procesami inercji , w niektórych przypadkach obniŜają
zdolność abstrahowania .
Obecna wiedza z zakresu padaczki pozwala na wydzielenie niektórych czynników
stwarzających niekorzystne rokowanie dla czynności
intelektualnych . Zalicza się do nich obecność małych i duŜych napadów u tego samego
chorego , częste napady i seryjne występowanie .
Kocielska ( 1976 ) analizując wpływ padaczki na rozwój dzieci ,stwierdziła istnienie tzw.
Procesu epileptycznego . WyróŜniła jego stadia :
Pierwsze stadium – pojawienie się zaburzeń neurodynamicznych polegających na zmianie
aktywności Ŝyciowej , zmiana pobudliwości emocjonalnej i sensorycznej , braku
plastyczności zachowania , braku zdolności kontroli reakcji.
Drugie stadium – nasilenie się tych zaburzeń , wybiórcza regresja .
Trzecie stadium – charakteropatyzacja , lub zahamowanie rozwoju
społecznego . Następuje spowolnienie , brak plastyczności , lepkość myślenia , skłonność do
niepohamowanych reakcji .
Podsumowując badania nad inteligencją chorych z padaczką moŜna
powiedzieć , Ŝe w miarę trwania padaczki na ogół następuje stopniowe obniŜanie się
wskaźnika inteligencji , jednak zwykle spadek ten jest stosunkowo niewielki i nie przekracza
dolnej granicy normy .
Stosunek otoczenia do dziecka z padaczką .
Społeczeństwo nie ma dostatecznej wiedzy o padaczce i stąd prymitywne reakcje ludzi na
widok napadu , czy negatywny stosunek do chorego .
Obawy przed dyskryminacją przyczyniają się do ukrywania choroby , narastania poczucia
mniejszej wartości . Prowadzi to do napięć emocjonalnych , odreagowywanych często na
zewnątrz .Takie reakcje są z kolei karane przez otoczenie , wytwarzana jest wobec chorego
postawa odtrącająca .To wtórnie pogłębia izolację i wzrost napięć . Przyczyną wykształcenia
się niewłaściwych zachowań dziecka moŜe być równieŜ postawa nadmiernie ochraniająca .
Badania Hartlage , Green , Offut , wykazały , Ŝe dzieci epileptyczne są bardziej uzaleŜnione
od rodziców , nadmiernie wynagradzane , przesadnie korygowane .Często rodzice nie
przejawiają odpowiedniej wiedzy na temat choroby .Nieco inna grupa problemów wiąŜe się z
przebywaniem dziecka w środowisku szerszym niŜ krąg rodzinny . widok dziecka w czasie
napadu moŜe być przeraŜający dla innych . Niewielu nauczycieli jest przygotowanych do
właściwego postępowania w przypadku pojawienia się napadów drgawkowych . Kościelska
(1976 ) wyróŜnia pięć typów postaw nauczycieli :
-
postawa odrzucająca ,
-
postawa obojętna ,
-
postawa zaangaŜowana w proces pedagogiczno – wychowawczy ,
-
postawa tolerancyjna ,
-
postawa Ŝyczliwa .
Z badań Czajkowskiej wynika , Ŝe najbardziej nie lubiane są dzieci agresywne , dysforyczne ,
natomiast dzieci nie odchylające się swoim zachowaniem od normy nie są odtrącane przez
grupę . Postawy otoczenia społecznego w ogromnym stopniu wpływają na rozwój dziecka .
Dzieci epileptyczne z powaŜnymi zaburzeniami osobowości niemal bez wyjątku mają złą
atmosferę domu rodzinnego .
Propozycje terapeutyczne .
Zapobieganie niewłaściwym postawom wychowawczym rodziców , lub korygowanie juŜ
zaistniałych błędów moŜe odbywać się przez :
1.
Dostarczanie rodzicom odpowiedniej wiedzy na temat postępowania z dzieckiem . Chodzi
tu o to , aby starać się nie wyróŜniać dziecka spośród innych dzieci ani w negatywnym ,
ani w pozytywnym sensie .
2.
Rodzice powinni akceptować dziecko chore .
3.
Tendencja do nadmiernej koncentracji na dziecku wynika często z lęku
o nie . W takich przypadkach bardzo pomocne mogą się okazać oddziaływania
psychoterapeutyczne oparte na dostarczaniu rzeczowych informacji o istocie padaczki .
4.Psychoterapia moŜe włączać techniki oparte na sugestii czy odreagowujące , które pomogą
w zredukowaniu napięcia lękowego dotyczącego padaczki dziecka .
5.Gdy rodzice uwaŜają swoje dziecko za nieszczęśliwe z racji choroby , wówczas zdarzają się
tendencje do wynagradzania mu „ krzywdy wyrządzonej przez los ‘’. Wyręczają dziecko w
pracach . Korzystniej jest , gdy tendencja do wynagradzania zostanie zastąpiona
konsekwentnymi wymaganiami , odpowiednimi do jego moŜliwości .
Problemy wynikające z uczęszczania do szkoły łączą się z jednej strony z nauką szkolną , a z
drugiej z reakcją społeczną na chorobę .
Same napady , bez degradacji intelektualnej , czy niedorozwoju nie są powodem do
podejmowania nauki w szkole specjalnej . PowaŜnym problemem jest wybór szkoły
ponadpodstawowej i przyszłego zawodu . Są zawody całkowicie bezpieczne dla ludzi chorych
na epilepsję .
Dziecko z padaczką powinno mieć kontakt z rówieśnikami , uprawiać sport
( bardzo poŜądane są ćwiczenia gimnastyczne ) .
W postępowaniu z dzieckiem chorym na padaczkę w przypadku konkretnych trudności
wychowawczych niezbędny jest kontakt z psychoterapeutą , który rozpatrując indywidualne
problemy dziecka , rodziny , rówieśników ,
szkoły – pomoŜe w ustaleniu optymalnych metod wychowania dziecka .