BIOLOGIA zakres materiału na egzamin
dla studentów I roku
KOMÓRKA
1. Budowa i właściwości błony komórkowej.
2. Transport bierny (dyfuzja), transport czynny (aktywny), fagocytoza,
pinocytoza - na czym polegają wymienione procesy, poprzeć
przykładami.
3. Osmoza, zachowanie się komórki w roztworze hipertonicznym
(plazmoliza), hipotonicznym (cytoliza), izotonicznym (płyny
fizjologiczne).
4. Składniki i właściwości cytoplazmy podstawowej.
5. Budowa i rola mitochondriów, (schemat oddychania
wewnątrzkomórkowego).
6. Budowa i rola lizosomów (autoliza).
7. Budowa i rola struktur Golgiego.
8. Budowa i rola retikulum endoplazmatycznego.
9. Mikrosomy, budowa i rola rybosomów.
10. Centriola i ciałka podstawowe a wici i rzęski, wrzeciono podziałowe.
11. Składniki jądra komórkowego.
12. Budowa morfologiczna i chemiczna chromosomów (nukleosom), rodzaje
chromosomów (autosomy, heterosomy, chromosomy: homologiczne,
siostrzane, potomne, telocentryczne, akrocentryczne, submetacentryczne,
matacentryczne).
13. Budowa kwasów nukleinowych - dezoksyrybonukleinowego DNA i
rybonukleinowego RNA (nukleotydy, rodzaje zasad azotowych i ich
komplementarność) i ich rola w biosyntezie białek - replikacja,
transkrypcja, translacja, kodon, antykodon, cechy kodu genetycznego.
14. Podziały komórkowe: mitotyczny, mejotyczny (crossing-over), garnitur:
haploidalny, diploidalny, poliploidalny.
GONADY I ROZWÓJ ZARODKOWY
1. Ogólna budowa jądra (gonady męskiej), budowa zrazika jądra, budowa
mikroskopowa kanalika krętego.
2. Budowa i rola komórek Sertoliego, stadia spermatogenezy, budowa
plemnika.
3. Ogólna budowa jajnika, dojrzewanie pęcherzyka pierwotnego do stadium
pęcherzyka Graafa, regulacja hormonalna cyklu menstruacyjnego
(przysadka mózgowa - jajnik), wykres temperatury podstawowej jako
obraz funkcji hormonalnych w czasie cyklu menstruacyjnego, oogeneza,
sens biologiczny nierównomiernej cytokinezy w ostatnich etapach
oogenezy.
4. Gamogamia i jej odmiany (izogamia, anizogamia, oogamia).
5. Typy jaj i sposoby ich bruzdkowania po zapłodnieniu. Bruzdkowanie.
6. Proces gastrulacji.
7. Różnicowanie się cewki nerwowej i struny grzbietowej.
8. Co wyodrębnia się u strunowców z poszczególnych listków zarodkowych.
9. Błony płodowe i ich rola; łożysko i jego rola.
TKANKI
1. Ogólna charakterystyka tkanki nabłonkowej.
2. Charakterystyka budowy i przykłady występowania różnych nabłonków
(płaski, sześcienny, cylindryczny, śródbłonek, nabłonek przejściowy,
nabłonki jedno- i wielowarstwowe).
3. Funkcje tkanki nabłonkowej, odżywianie i regeneracja nabłonków.
4. Ogólna charakterystyka tkanki łącznej.
5. Budowa i występowanie chrząstki szklistej, sprężystej i włóknistej.
6. Budowa kości zbitej – rodzaje blaszek kostnych, ich układ w ogólnej
budowie kości zbitej, osteon (system Haversa), budowa blaszki kostnej,
rodzaje komórek kostnych.
7. Okostna i jej rola.
8. Kość gąbczasta – występowanie, czym różni się w budowie od kości
zbitej.
9. Ogólna charakterystyka krwi jako tkanki.
10. Składniki morfotyczne krwi, ich budowa i funkcje.
11. Skład osocza, rola.
12. Rola krwi w organizmie człowieka.
13. Ogólna charakterystyka tkanki mięśniowej.
14. Budowa komórek mięśniowych gładkich, właściwości, występowanie.
15. Budowa włókien poprzecznie prążkowanych szkieletowych, różnice w
porównaniu z budową i właściwościami komórek mięśni gładkich,
mikrofibryle (sarkomer) a mechanizm skurczu włókna.
16. Budowa i właściwości komórek mięśni poprzecznie prążkowanych serca.
17. Ogólna charakterystyka tkanki nerwowej.
18. Budowa modelowej komórki nerwowej (neuronu).
19. Przewodnictwo impulsów nerwowych po błonach wypustek nerwowych.
20. Rodzaje neurytów pod kątem osłonek.
21. Trójneuronowy łuk odruchowy; przez jaką część centralnego
(ośrodkowego) układu nerwowego muszą przejść impulsy nerwowe przy
odruchu bezwarunkowym, a dokąd muszą dojść przy odruchu
warunkowym; czym różnią się te dwa rodzaje odruchów?
PODSTAWY GENETYKI
1. Prawa Mendla i reguły mendlowskie.
a. Co znaczy, że gamety z genetycznego punktu widzenia są czyste?
b. Przy jakim uzupełnieniu I prawo Mendla jest uniwersalne?
c. Dlaczego osobniki F1 są jednolitymi mieszańcami?
d. Co oznaczają następujące stosunki fenotypowe: 3:1, 1:2:1, 9:3:3:1 ?
e. Jak oblicza się kombinację gamet, genotypów, fenotypów?
2. Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana.
a. Główne osiągnięcia Morgana i jego uczniów na polu genetyki.
b. Który rodzaj gamet decyduje o płci potomstwa na tle znanych
modeli determinacji płci w przyrodzie (homo- i
heterogametyczność), który rodzaj gamet decyduje o płci
człowieka, który z heterosomów o płci męskiej?
c. Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm,
dystrofia mięśniowa Duchanne”a).
d. Dlaczego występuje znacznie mniejsze prawdopodobieństwo
zachorowania na hemofilie niż wystąpienie daltonizmu, dlaczego
kobiety nie chorują na hemofilię, kogo uważa się za probanda
hemofilii ?
e. Cechy związane z płcią (na przykładzie łysienia i innych).
3. Pojęcia stosowane w genetyce podstawowej.
a. Genotyp, fenotyp, norma reakcji, krzyżowanie, krzyżowanie
wsobne, wsteczne, testowe; linia czysta, klon, fenokopia, heterozja.
b. Rodzaje genów: dominujący, recesywny, letalny, subletalny, allele,
allele wielokrotne; dziedziczenie grup krwi (A,B,O) i czynnika Rh,
konflikt serologiczny.
c. Współdziałanie genów allelicznych i nieallelicznych – geny
kumulatywne (barwa skóry u człowieka, zjawisko transgresji, F2
1:14:1); geny plejotropowe, modyfikatory, reduktory, inhibitory,
regulatory, teoria operonu, geny współdziałające i niezależne.
4. Rodzaje zmienności.
a. Zmienność fenotypowa (fluktuacyjna i alternatywna).
b. Zmienność genotypowa
- zmienność rekombinacyjna - na czym polega, poprzez jakie
procesy może dojść do rekombinacji
- zmienność mutacyjna; dlaczego mutacje są na ogół
niekorzystne, kiedy są dla osobnika obojętne, czy to
znaczy, że są również obojętne dla populacji; kiedy mutacja
może faworyzować osobniki i mieć wpływ na specjację ?
mutacje genomowe, euploidy i aneuploidy; procesy,
które prowadzą do powstania mutantów genomowych
(endomitoza i nondysjunkcja); aneuploidalność u
człowieka, zespoły heterosomalne - z. Turnera,
z.Klinefeltera, superkobieta, supermężczyzna;
wykrywanie zespołów heterosomalnych badaniem
ciałek Barra; zespoły autosomalne - z. Downa
aberracje chromosomowe - translokacje, duplikacje,
delecje, inwersje
mutacje genowe (punktowe), sierpowatość
hemoglobiny, błędy metaboliczne na przykładzie
fenyloketonurii i mukowiscydozy.
5. Znaczenie dziedziczenia i zmienności w sporcie - w selekcji i treningu.