J
J
A
A
R
R
O
O
S
S
Ł
Ł
A
A
W
W
J
J
A
A
R
R
Z
Z
Ą
Ą
B
B
E
E
K
K
Jarosław Jarząbek - Doktor Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Wrocław-
ski. Specjalista z zakresu zagadnień palestyńskich. W 2006 r. przebywał na
staŜu badawczym na Uniwersytecie Jordańskim w Ammanie.
▪
ROZKŁAD SIŁ POLITYCZNYCH W AUTONOMII
PALESTYŃSKIEJ A WYNIKI WYBORÓW
Z LAT 1996-2005.
_________________________________________________________________________________________
Artykuł ten pierwotnie ukazał się w pracy: „Izrael i Autonomia Palestyńska.
Wybrane aspekty polityczne i prawne”, pod red. Bernarda J. Albin i Grze-
gorza Tokarza, wyd. Arboretum, Wrocław 2007, s. 7-36.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
1
WSTĘP.
Gdyby spojrzeć na scenę polityczną Autonomii Palestyńskiej jedynie przez
pryzmat wyników ostatnich wyborów lokalnych oraz badań preferencji wybor-
czych, moŜna by dojść do wniosku, iŜ mamy tam do czynienia z klasycznym sys-
temem dwupartyjnym. To, co widzimy, to wyraźnie zarysowany układ, gdzie dwa
największe ugrupowania, Al-Fatach i Hamas, liczyć mogą na około kilkudziesię-
cioprocentowe poparcia kaŜde, zaś liczne mniejsze partie i ugrupowania nie są w
stanie zdobyć więcej niŜ 3-4 % głosów wyborców. Rzeczywista sytuacja jest jed-
nak o wiele bardziej skomplikowana, gdyŜ w przypadku palestyńskiej Autonomii,
trudno jest stosować teoretyczne modele, stworzone dla badania ugruntowanych
demokracji w stabilnych krajach Europy Zachodniej.
RóŜnic i problemów jest tu bardzo wiele, a najpowaŜniejszym z nich jest
niewątpliwie fakt, iŜ Autonomia Palestyńska nie jest suwerennym i niezaleŜnym
państwem, lecz zaledwie namiastką państwowości, bardzo mocno zaleŜną od
okupacyjnych władz izraelskich. MoŜliwości faktycznego sprawowania władzy
przez Palestyńczyków w ich quasi-państwie, są powaŜnie ograniczone, zarówno
terytorialnie, jak i przedmiotowo. Na tym jednak nie koniec problemów, bowiem
czy system dwupartyjny moŜe funkcjonować, gdy jeden z jego filarów jest ugru-
powaniem antysystemowym, odmawiającym nie tylko udziału w wyborach, ale
takŜe uznania ośrodków władzy i legitymizacji struktur państwowych (w tym
przypadku będą to oczywiście quasipaństwowe struktury Autonomii Palestyń-
skiej)? Tak działo się jak dotąd w przypadku Hamasu, który odrzucając zdecydo-
wanie ustalenia porozumień z Oslo, odmawiał uznania utworzonych w ich wyniku
władz palestyńskich. Co więcej, podobne stanowisko zajmowało lub nadal zajmu-
je kilka innych, mniejszych ugrupowań, które takŜe liczą się na palestyńskiej sce-
nie politycznej. Kolejną kwestią, wynikającą z w duŜej mierze z dwóch poprzed-
nich, jest fakt, iŜ w tym przypadku niemoŜliwe jest oddzielenie kwestii polityki
wewnętrznej, od zewnętrznej. Aktorzy palestyńskiej sceny politycznej nie działają
na terenie suwerennego państwa palestyńskiego, lecz na terytoriach zamieszkiwa-
nych przez Palestyńczyków, na których część lub całość władzy naleŜy do orga-
nów, na których działania nie mają bezpośredniego wpływu (np. rządu izraelskie-
go). Mamy więc do czynienia z sytuacją, gdzie pewne aspekty otoczenia ze-
wnętrznego są integralną częścią wewnątrz-palestyńskiego systemu politycznego.
Celem niniejszej pracy jest analiza obecnej sytuacji politycznej w Autono-
mii Palestyńskiej oraz głównych aktorów występujących na palestyńskiej scenie
politycznej. W pierwszej części przedstawione i scharakteryzowane zostaną
główne partie i organizacje działające wśród Palestyńczyków, zarówno te, spra-
wujące lub pretendujące do sprawowania władzy w Autonomii Palestyńskiej, jak i
te, nieuznające legalności istnienia tego organizmu. Tak więc w pierwszej kolej-
ności przedstawione zostaną dwa największe ugrupowania, cieszące się wśród
społeczeństwa palestyńskiego najliczniejszym poparciem, al-Fatah i Islamski
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
2
Ruch Oporu Hamas, a następnie mniejsze partie i organizacje, takie jak Islamski
DŜihad, przedstawiciele nurtu lewicowego oraz inni reprezentanci świeckiego
nacjonalizmu.
W dalszej części analizie poddane zostaną wybory, które odbyły się na tery-
toriach okupowanych, począwszy od pierwszych wyborów parlamentarnych i
prezydenckich w 1996 roku, poprzez wybory lokalne w 2004 i na początku 2005
roku, po wybory prezydenckie ze stycznia 2005 roku. NaleŜy w tym miejscu
zwrócić uwagę, iŜ kwestią równie waŜną, co wyniki samych wyborów, jest to, kto
i dlaczego wziął lub nie wziął w nich udziału.
1.
CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH AKTORÓW PALESTYŃSKIEJ
SCENY POLITYCZNEJ.
1.1
INFRASTRUKTURA WŁADZY.
Jak juŜ wspomniałem we wstępie, Autonomia Palestyńska nie posiada
wszystkich atrybutów suwerennej władzy państwowej. Mamy tu teŜ do czynienia
z kilkoma ośrodkami władzy, a relacje pomiędzy nimi są dość skomplikowane.
Centralą kwestią są tu relacje pomiędzy organami Organizacji Wyzwolenia Pale-
styny a Autonomii Palestyńskiej. Oba te ciała funkcjonują obok siebie i posiadają
bardzo podobną strukturę wewnętrzną, co przedstawia wykres nr 1
1
.
1
Sporządzony na podstawie „Graph of the PLO and the PNA Structure”, Jerusalem Media and
Comunication Centra (JMCC), http://www.jmcc.org/politics/plo/ploindex.htm, [15.02.2005].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
3
Wykres nr 1.
Nieco uogólniając, zaleŜności zachodzące pomiędzy tymi dwoma ciałami
przedstawić moŜemy następująco: władze Autonomii Palestyńskiej, na mocy po-
rozumień pokojowych z Oslo (Deklaracji Zasad z 13 września 1993 i Porozumie-
nia Tymczasowego z 28 września 1995 roku),
2
przejęły de jure i de facto władzę
na obszarach Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy, przekazanych pod ich
jurysdykcję przez Izrael i w zakresie określonym w tych porozumieniach. Organi-
zacja Wyzwolenia Palestyny jest natomiast organem uznanym przez społeczność
międzynarodową za jedynego prawomocnego reprezentanta narodu palestyńskie-
go
3
i to właśnie ona w imieniu Palestyńczyków negocjowała i podpisywała
wspomniane porozumienia. NaleŜy przy tym pamiętać, Ŝe Autonomia Palestyń-
2
Teksty porozumień: JMCC, http://www.jmcc.org/peace/agreements.html [15.02.2005].
3
We wrześniu 1974 roku OWP zostaje uznana za jedynego przedstawiciela narodu palestyńskiego
przez obradujących w Rabacie przywódców państw arabskich. 14 października tegoŜ roku OWP
jako reprezentant Palestyńczyków zostaje zaproszona do wzięcia udziału w obradach Zgromadze-
nia Ogólnego ONZ. Georges Corm, Bliski Wschód w ogniu, wyd. Dialog, Warszawa 2004, s.219-
220.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
4
ska, która jest formą władzy terytorialnej, posiadającą aparat administracyjny i
aparat przymusu, to tylko struktura przejściowa, która w załoŜeniach ma być je-
dynie pomostem do utworzenia państwa palestyńskiego.
4
Kwestię zaleŜności pomiędzy OWP a Autonomią Palestyńską rozpatrywać
moŜemy na trzech płaszczyznach: legitymizacji władzy, jej zakresu terytorialnego
oraz zakresu rzeczowego. Usankcjonowanie prawne pozycji władz Autonomii
wynikło początkowo jedynie ze wspomnianych juŜ układów pokojowych podpi-
sanych przez OWP. 20 stycznia 1996 roku odbyły się pierwsze wybory do Pale-
styńskiej Rady Legislacyjnej oraz wybory na Prezydenta Autonomii Palestyń-
skiej, w których oprócz partii i ruchów wchodzących w skład OWP udział wzięły
równieŜ partie i organizacje nie będące jej członkami oraz kandydaci niezaleŜni.
W ten sposób władze AP zyskały podwójną legitymizację swoich działań, tym
razem daną rządzącym bezpośrednio przez rządzonych. OWP pomimo swego
uznania międzynarodowego, nigdy nie zebrała pod swoimi skrzydłami wszystkich
liczących się palestyńskich sił politycznych, starała się natomiast być reprezenta-
tywna dla wielu palestyńskich grup społecznych (stąd zasiadanie w PRN przed-
stawicieli rozmaitych związków zawodowych i organizacji branŜowych). Nie
moŜna teŜ zaprzeczyć iŜ poparcie społeczeństwa palestyńskiego, zarówno w dia-
sporze, jak i w samej Palestynie, dla OWP było w latach 70tych i 80tych masowe
i nadal pozostaje znaczące.
Jeśli chodzi o zakres terytorialny, AP odpowiedzialna jest jedynie za obsza-
ry Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy i osoby tam zamieszkujące, przekazane pod
jej jurysdykcję przez władze izraelskie, nie reprezentuje natomiast Palestyńczy-
ków Ŝyjących w diasporze. OWP, działając przez wiele lat na wygnaniu, stała się
natomiast głównym wyrazicielem woli Palestyńczyków Ŝyjących poza Palestyną.
Co do rzeczowego zakresu władzy, podstawową sprawą jest fakt, iŜ na mocy izra-
elsko – palestyńskich porozumień pokojowych władze Autonomii nie posiadają
uprawnień do prowadzenia polityki zagranicznej, gdyŜ kwestia ta pozostawiona
została do rozstrzygnięcia w negocjacjach na temat ostatecznego statusu.
5
Kwestie
relacji międzynarodowych oraz negocjacje z Izraelem pozostają więc w gestii
OWP.
1.2
AL-FATAH – GŁÓWNY PRZEDSTAWICIEL NURTU ŚWIECKIEGO
NACJONALIZMU.
Słowo „fatah” w języku arabskim oznacza dosłownie „podbój”, jednak w
tym wypadku jest takŜe czytanym od końca akronimem słów Harakat at-Tahrir
al-Watani al-Filastini, czyli Palestyński Ruch Wyzwolenia Narodowego. Korze-
nie ruchu sięgają grup Ikhwan, zakładanych przez palestyńskich uchodźców w
4
Roboczą wersję konstytucji dla planowanego państwa palestyńskiego, datowaną na 7 marca, z
poprawkami z 25 marca 2003 roku, przygotowywaną przez Komitet Konstytucyjny, znaleźć moŜ-
na tutaj: http://www.jmcc.org/documents/palestineconstitution-eng.pdf [15.02.2005].
5
O kwestiach pozostawionych do rozstrzygnięcia w dalszych negocjacjach mówią: art. 5 Deklara-
cji Zasad i pt. 5 art. 31 Porozumienia Tymczasowego.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
5
Gazie, które w latach 50tych XX wieku zajmowały się szkoleniem młodzieŜy i
prowadziły małe akcje sabotaŜowe przeciwko Izraelowi. W roku 1957 kilkoro
aktywistów tegoŜ ruchu, wśród nich Jasir Arafat (Abu Ammar), Salah Chalaf
(Abu Ijad), Chalil al-Wazir (Abu DŜihad), Muhammad Jusif an-NadŜar i Kamal
Udwan,
6
załoŜyło w Kuwejcie tajną organizację, która w rok później przyjęła na-
zwę al-Fatah. W roku 1959 powstały struktury organizacyjne Fatahu, a szybki
rozwój organizacji moŜliwy był między innymi dzięki przejęciu magazynu „Na-
sza Palestyna” oraz wchłonięciu działaczy palestyńskich bojówek, Katibat al-Hak
(paramilitarne skrzydło Bractwa Muzułmańskiego w Gazie) i Szabab al-Tha’r.
7
Głównym celem załoŜycieli Fatahu było wyzwolenie całej Palestyny i
przywrócenie tam suwerennej władzy arabskiej, a jedyną drogą, która miała do
tego prowadzić była nieustanna walka zbrojna. W początkowym okresie istnienia
Fatahu wskazać moŜemy na trzy główne elementy wyróŜniające go spośród in-
nych ruchów palestyńskich. Były to: nieufność wobec rządów państw arabskich,
nacisk na kładziony na samoidentyfikację jako Palestyńczyków, a nie palestyń-
skich Arabów oraz dezaprobata wobec dyskusji ideologicznych i polityki partyj-
nej jako elementów przeszkadzających w osiągnięciu najwaŜniejszego celu, czyli
wyzwolenia Palestyny.
8
JednakŜe na dłuŜszą metę Fatahowi nie udało się utrzy-
mać postawy wstrzymywania się od bliŜszych kontaktów z rządami państw arab-
skich i nie mieszania się w międzyarabskie konflikty. JuŜ w latach 1962-64 ruch
uzyskał silne wsparcie ze strony Syrii, która przejmując nad nim kontrolę, chciała
stworzyć przeciwwagę dla wpływów egipskich wśród Palestyńczyków. Konse-
kwencją tego były liczne kłótnie i podziały wewnętrzne w następnych latach,
głównie na tle stosunków organizacji z Syrią i Egiptem oraz co do sposobu dal-
szej walki (dalsze akcje partyzanckie i sabotaŜ czy teŜ powszechne powstanie
zbrojne).
Punktem zwrotnym stała się Wojna Sześciodniowa z 1967 roku, która spra-
wiła, Ŝe Fatah stał się najpowaŜniejszym samodzielnym ruchem politycznym
wśród Palestyńczyków. Choć działającym na terytoriach okupowanych Arafatowi
i Wazirowi nie udało się zorganizować powszechnego powstania przeciwko Izra-
elowi, to jednak prowadzone przez nich walki zyskały im spory rozgłos.
9
Fatah
zaczął teŜ zyskiwać coraz szersze poparcie międzynarodowe, juŜ w 1968 roku ze
strony Arabii Saudyjskiej (pomoc finansowa) i Jordanii, a później takŜe Związku
Radzieckiego, Chin oraz Algierii (dostawy broni). Zdecydowanie zmieniły się
6
Biografie załoŜycieli al-Fatah oraz wielu innych waŜnych postaci palestyńskiego ruchu narodo-
wego dostępne na stronie Middle East Refference:
http://middleeastreference.org.uk/palbiograph.html [30 .01.2005].
7
Middle East Refference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
8
Taka postawa pozwoliła al-Fatah zyskać szerokie poparcie społeczne wśród Palestyńczyków,
wtedy teŜ szeregi ruchu zasiliło wielu prominentnych dziś działaczy, np. Mahmoud Abbas (Abu
Mazin), Ahmad Korei (Abu Ala) czy Faruk Kaddumi (Abu Luft), Ibidem.
9
Szczególne znaczenie miał tu bitwa pod Karamąh, gdzie bojownicy Fatahu odnieśli zwycięstwo
nad wojskami izraelskimi. Stała się ona symbolem palestyńskiego ruchu oporu. Friedrich Schre-
iber, Michael Wolffsohn, Nahost. Geschichte und Struktur des Konflikts, wyd. Leske + Budrich,
Opladen, 1996, s. 207-209.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
6
takŜe stosunki z Egiptem, który postrzegany był teraz jako bliski sojusznik. Ko-
lejnym krokiem było wejście Fatahu w struktury Organizacji Wyzwolenia Pale-
styny a następnie przejęcie nad nią kontroli. Od 1968 roku działacze Fatahu zaj-
mowali coraz więcej miejsc w Palestyńskiej Radzie Narodowej, w lutym 1969
stając się największym samodzielnym ugrupowaniem, zajmując 33 spośród 105
miejsc. Dzięki temu Arafat, od kwietnia 1968 roku samodzielny lider Fatahu, wy-
brany został na przewodniczącego OWP.
10
Dla samego Fatahu, włączenie się w struktury polityczne OWP oznaczało
takŜe zmiany programowe i organizacyjne, które miały go dostosować do roli
partii masowej, a retoryka polityczna stała się silnie populistyczna. Doprowadziło
to do kolejnych tarć wewnątrz ruchu, na tle podejścia do zjednoczenia wszystkich
palestyńskich sił politycznych. Arafat, który uwaŜał takie zjednoczenie za nie-
moŜliwe, zamiast tego podjął próbę włączenia w struktury OWP organizacji ma-
sowych (np. związków zawodowych itp.), oferując ich przedstawicielom miejsca
w poszerzonym składzie Palestyńskiej Rady Narodowej.
JednakŜe pozycja Fatahu jako przewodniej siły w OWP nie była jeszcze
ugruntowana i wystawiona została na powaŜną próbę za sprawą pojawienia się
konkurencji w postaci silnych ugrupowań marksistowskich, przede wszystkim
Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny (LFWP). Działania marksistów były
główną przyczyną zbrojnej konfrontacji OWP z władzami i armią jordańską, w
rezultacie której wszystkie ugrupowania palestyńskie, w tym Fatah, usunięte zo-
stały z Jordanii.
11
Fatah przeniósł swoje bazy do Libanu, skąd jego oddziały woj-
skowe kontynuowały guerillę przeciwko Izraelowi. Konsekwencją tych wydarzeń
był teŜ kolejny rozłam ruchu, gdy część członków załoŜyła bardziej radykalną,
odpowiedzialną za wiele późniejszych zamachów organizację „Czarny Wrzesień”.
Na fali rosnącej popularności ideologii lewicowych, takŜe w Fatahu pojawiły się
podobne tendencje. Powstało kilka zwalczających się wzajemnie frakcji lewico-
wych o róŜnych orientacjach: „grupa sowiecka”, maoiści czy reprezentanci „linii
wietnamskiej”. Aby zapobiec rozłamowi oraz powstrzymać ideologizację ruchu,
Arafat przejął ścisłą osobistą kontrolę nad głównym nurtem Fatahu i pomimo na-
rastających oskarŜeń o autokratyzm, nie zwoływał konferencji generalnej aŜ do
maja 1980 roku. Problemy wewnętrzne, pojawiające się licznie w latach 70, a
takŜe zaangaŜowanie się al-Fatah w wojnę domową w Libanie, nie zmieniły faktu,
iŜ zarówno wśród Palestyńczyków, jak i w innych społeczeństwach arabskich, był
on nadal postrzegany jako wcielenie ideału rewolucyjnego i cieszył się ogromną
popularnością.
12
Fatah utrzymał takŜe kontrolę nad OWP, pozostając tam najpo-
waŜniejszą siłą, gdyŜ ugrupowania lewicowe nie były w stanie skonsolidować
swych szeregów, a wręcz przeciwnie ulegały kolejnym rozłamom i podziałom.
10
Middle East Refference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
11
Więcej na temat wydarzeń „Czarnego Września” patrz: F. Schreiber, M. Wolffsohn, Nahost, s.
216-223.
12
Georges Corm, Bliski Wschód w ogniu. Oblicza konfliktu 1956 – 2003, wyd. Dialog, Warszawa
2003, s. 230-233.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
7
Struktura Fatahu składa się z trzech głównych elementów, z których naj-
wyŜszym ciałem jest Konferencja Generalna (KG). Teoretycznie jej spotkania
powinny się odbywać co 5 lat, jednakŜe nie została zwołana od czasu ostatniej,
piątej sesji w Tunisie w sierpniu 1989 roku. W jej zastępstwie najwaŜniejsze de-
cyzje podejmowane są przez Radę Rewolucyjną al-Fatah, która sprawuje najwyŜ-
szą władzę i decyduje o polityce ruchu, gdy nie obraduje KG.
13
Trzeci organ,
Komitet Centralny stanowi rodzaj kolektywnej władzy wykonawczej, składa się z
21 członków, z których 18 wybieranych jest przez Konferencję Generalną a 3
przez Radę Rewolucyjną. Struktura w terenie zorganizowana jest na pięciu po-
ziomach: komórka (2-5 członków), sieć (2-5 komórek), skrzydło (2-5 sieci), od-
dział (2-5 skrzydeł) i obszar (2-5 oddziałów).
14
Gdy w roku 1974 OWP uznana została przez państwa arabskie a następnie
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ za jedynego przedstawiciela narodu palestyń-
skiego, Fatah jako jego główna siła, przedefiniował środki i metody swojej walki.
Podczas gdy militarne skrzydło nadal prowadziło zbrojną walkę z Izraelem, ata-
kując z terytoriów Libanu, przywództwo Fatahu, na czele z Arafatem koncentro-
wało się na wysiłkach dyplomatycznych i próbach włączenia się w proces poko-
jowy. Wkrótce nadszedł jednak nadszedł dla Palestyńczyków z Ruchu Wyzwole-
nia Narodowego czas cięŜkiej próby, gdy uwikłani w wojnę domową w Libanie,
stracili nie tylko sporo ze swej siły, ale takŜe powaŜnie nadweręŜona została ich
pozycja międzynarodowa. W walkach z wojskami izraelskimi w 1982 roku zbroj-
ne oddziały Fatahu poniosły klęskę i podobnie jak i cała OWP, zmuszone były
opuścić Liban. Ich schronieniem na krótko stał się Trypolis, jednak pod koniec
roku 1983 zostali zaatakowani przez inspirowanych przez Syrię palestyńskich
dysydentów oraz oraz ugrupowania lewicowe
15
. Arafat został okrąŜony w mieście
wraz ze swymi poplecznikami i udało im się opuścić Trypolis i przenieść swą
siedzibę do Tunisu dopiero dzięki mediacji francuskiej.
16
Klęska w Libanie doprowadziła do kolejnego podziału w al-Fatah, gdy puł-
kownik Said Musa MuradŜa (Abu Musa), niezadowolony ze sposobu sprawowa-
nia władzy przez Arafata, oddzielił się wraz z częścią działaczy, zakładając al-
Fatah – Powstanie. Natomiast główny nurt Fatahu, widząc bezowocność działań
politycznych, zwrócił się w kierunku terroru.
17
Szansą na odzyskanie utraconej
13
Rada Rewolucyjna al-Fatah liczy obecnie 120 członków. Nie naleŜy jej mylić z Fatah – Rada
Rewolucyjna, samodzielną organizacją załoŜoną przez Sabriego al-Bannę (Abu Nidal), będącą po
części kontynuacją ruchu Czarny Wrzesień, odpowiedzialną za liczne zamachy terrorystyczne,
silnie skonfliktowaną z ruchem al-Fatah. Middle East Refference:
http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html[31.01.2005].
14
Strukturę organizacyjną Fatahu, a takŜe cele i sposoby działania ruchu, określa Konstytucja al-
Fatah. Jej treść dostępna jest na oficjalnej stronie: http://www.fateh.net/e_public/constitution.htm
[24.01.2005].
15
Przeciwko OWP wystąpiły praktycznie wszystkie prosyryjskie wówczas ugrupowania palestyń-
skie: LFWP, Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny (DFWP), LFWP - Dowództwo Głów-
ne, Fatah-Powstanie i As-Sa’ika. F. Schreiber, M. Wolffsohn, Nahost, s. 310.
16
G. Corm, op. cit., s. 299-300.
17
Jednostki bezpośrednio podległe Fatahowi lub blisko z nim związane odpowiedzialne były za
masakrę izraelskich turystów w Larnace w 1985 roku oraz za porwanie włoskiego statku „Achille
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
8
pozycji okazała się być Intifada, czyli palestyńskie powstanie przeciwko okupa-
cyjnym władzom izraelskim, które wybuchło 9 grudnia 1987 roku. Jego sponta-
niczny wybuch zaskoczył tak Izraelczyków jak i działaczy Fatahu. Ci drudzy po-
stanowili odczekać 2 tygodnie, aby ocenić szanse i perspektywy powstania. Do-
piero wtedy Arafat nakazał młodzieŜowym oddziałom Fatahu, aby stanęły na jego
czele. W lutym 1988 roku OWP postanowiła przejąć „Zjednoczone Narodowe
Przywództwo Intifady”, które podzielone zostało pomiędzy 4 największe, wcho-
dzące wówczas w jego skład siły: al-Fatah, Palestyńską Partię Komunistyczną,
LFWP i DFWP.
Gdy na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy wciąŜ fruwały kamienie i sły-
chać było strzały, pojawiły się pierwsze sygnały sugerujące moŜliwość rozpoczę-
cia rozmów pokojowych. Choć wiele z nich wychodziło od prominentnych dzia-
łaczy Fatahu, a sam ruch był w ramach OWP kołem napędowym procesu poko-
jowego, w jego strukturach nie było zgody ani co do sposobu negocjacji ani teŜ co
do ich sensu w ogóle. Dramatyczne wydarzenia towarzyszyły teŜ samemu podpi-
saniu porozumień z Oslo, kiedy to w geście protestu wielu członków Fatahu zre-
zygnowało z zajmowanych stanowisk.
18
Inną konsekwencją poparcia przez kie-
rownictwo ruchu procesu pokojowego było zaostrzenie się konfliktu z nową siłą
na palestyńskiej scenie politycznej – Hamasem. Zbrojne starcia pomiędzy oddzia-
łami Fatahu i Hamasu trwały w zasadzie od początku Intifady, do najpowaŜniej-
szych walk doszło w Nablusie w czerwcu 1991 i w Gazie w lipcu 1992 roku. Do-
datkowo fatalna w skutkach dla al-Fatah i całego OWP okazała się decyzja Arafa-
ta o poparciu inwazji Saddama Husseina na Kuwejt – zdegustowane tym faktem
państwa Zatoki Perskiej, szczególnie Arabia Saudyjska, wstrzymały przekazywa-
ną im dotychczas pomoc finansową.
19
Dopiero na spotkaniu w Chartumie w
styczniu 1993 roku Fatah i Hamas zobowiązały się do powstrzymania się od wza-
jemnej przemocy.
Dnia 20 stycznia 1996 roku na mocy układów pokojowych z Oslo, odbyły
się pierwsze wybory do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej, w których al-Fatah
odniósł zdecydowane zwycięstwo, zdobywając 50 miejsc w 88 osobowej izbie.
20
JednakŜe od tego czasu sytuacja Fatahu stawała się coraz trudniejsza, a jego popu-
larność spadała. Główną przyczyną, oprócz niepowodzeń procesu pokojowego,
była przede wszystkim ogromna korupcja oraz nieudolność administracyjna dzia-
łaczy Fatahu, którzy stali na czele władz Autonomii Palestyńskiej. Pojawił się teŜ
Lauro”. W odpowiedzi lotnictwo izraelskie zbombardowało kwaterę główną Arafata w Tunisie. F.
Schreiber, M. Wolffsohn, Nahost, s. 310, G. Corm, op. cit., s. 309.
18
Np. Fajsal Husajni czy teŜ Sa’id Urajkat. Więcej na temat przebiegu samych negocjacji G.
Corm, op. cit., s. 381-388 oraz Jerzy Świeca, Walka o bliskowschodni ład pokojowy w okresie
narastania fundamentalizmu muzułmańskiego i postępu normalizacji traktatowo-prawnej, w: Mię-
dzy realizmem a utopią, pod red. Jerzego Swiecy, wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s.
89-93.
19
DuŜa część z tych środków zaczęła odtąd trafiać do Hamasu. Middle East Reference:
http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
20
Część z kandydatów niezaleŜnych, którzy znaleźli się w parlamencie, równieŜ była blisko zwią-
zana z Fatahem. Dokładne omówienie przebiegu i wyników wyborów – patrz rozdział 2.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
9
kolejny konflikt wewnątrz ruchu, pomiędzy ludźmi ze starej arafatowskiej gwar-
dii, którzy powrócili wraz z nim z tułaczki i wygnania, a młodymi działaczami z
terytoriów okupowanych, gdyŜ Jasir Arafat obsadzał wszystkie najwaŜniejsze
stanowiska tymi pierwszymi. Próbując przeciwdziałać pogarszającej się sytuacji,
w czerwcu 2002 roku Komitet Centralny Fatahu podjął próbę reformy swojej po-
lityki i struktur wewnętrznych.
21
Ś
mierć Jasira Arafata 11 listopada 2004 roku była jednym z najwaŜniej-
szych wydarzeń w dotychczasowej historii ruchu. Choć formalnie al-Fatah zawsze
był strukturą zarządzaną kolektywnie, nie było tajemnicą, Ŝe osobowość Arafata
całkowicie zdominowała tę organizację. Dalsze losy ruchu zaleŜą w duŜej mierze
od tego jak nowe władze poradzą sobie ze swoją niezbyt chlubną przeszłością,
przy czym nie chodzi tu o przeszłość terrorystyczną, ale o korupcję i nieudolność
rządzenia. To właśnie one sprawiły, Ŝe poparcie dla Arafata spadało dramatycznie
w ostatnich latach (w 2004 roku jedynie 32% Palestyńczyków popierało jego
działania). Wielka strata, jaką niewątpliwie była śmierć charyzmatycznego przy-
wódcy, moŜe się więc stać dla Fatahu szansą na oczyszczenie i przedefiniowanie
swoich politycznych celów i metod działania.
1.3
HAMAS – NACJONALIZM Z PIERWIASTKIEM BOSKIM.
Nazwa organizacji jest skrótem arabskich słów „Harakat al-Mukawama al-
Islamijja", oznaczających Islamski Ruch Oporu. Jednocześnie samo słowo „ha-
mas” w języku arabskim oznacza „zapał”. Początków Hamasu moŜemy doszuki-
wać się juŜ pod koniec lat 60tych, kiedy to w ramach Bractwa Muzułmańskiego
22
wyodrębniło się niezaleŜne skrzydło zajmujące się zbrojną walką z Izraelem.
Przyszły Hamas powstał w roku 1973 jako religijna organizacja nonprofit, pod
nazwą „al-Mujama”, a w roku 1978 został zarejestrowany przez władze izraelskie.
Na jej czele stanął przywódca Bractwa Muzułmańskiego w Strefie Gazy szejk
Ahmed Jassin. Działalność „Al Mujamy” w latach 80tych koncentrowała się
głównie na propagowaniu wartości islamskich wśród Palestyńczyków, szczegól-
nie w instytucjach społecznych i na uniwersytetach
23
. Wiązało się to niekiedy z
aktami przemocy skierowanymi przeciwko kinom, kasynom czy teŜ punktom
sprzedaŜy alkoholu uwaŜanym za sprzeczne z duchem islamu. JuŜ wtedy wystę-
21
Tekst uchwały: http://www.fateh.net/e_editor/02/300602.htm [23.02.2005]
22
Bractwo Muzułmańskie jest załoŜoną w Egipcie w latach 20tych organizacja polityczno – reli-
gijną, mającą swoje oddziały w wielu krajach arabskich. Jej pierwotnym i podstawowym celem
jest propagowanie islamu oraz obrona wartości islamskich przed wpływami obcych kultur. Hamas
wciąŜ blisko współpracuje z Bractwem Muzułmańskim, przez niektórych obserwatorów nadal
uwaŜany jest nawet za zbrojne ramię tej organizacji. Więcej na temat Bractwa Muzułmańskiego
patrz: http://www.ummah.org.uk/ikhwan/ oraz Jerzy Zdanowski, Bracia Muzułmanie i inni, wyd.
Glob, Szczecin 1986.
23
Główną bazą Mujamy w latach 80tych był Uniwersytet Islamski w Gazie, praktycznie całkowi-
cie przez nią opanowany. JednakŜe poza uniwersytetem jej wpływy były raczej niewielkie. Middle
East Reference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
10
powały silne tarcia pomiędzy Mujamą a OWP, co próbował wykorzystać Izrael,
wspierając tych pierwszych, takŜe finansowo.
Hamas w obecnym kształcie i pod obecną nazwą, rozpoczął swoją działal-
ność w grudniu 1987 roku, po wybuchu Intifady, w zadziwiająco szybki sposób
zdobywając sobie rzesze członków i zwolenników wśród Palestyńczyków. Na
szybki i spektakularny sukces Hamasu w pozyskiwaniu nowych członków i zwo-
lenników złoŜyło się kilka przyczyn. Po pierwsze bardzo radykalny program or-
ganizacji, wykluczający jakąkolwiek formę ugody z Izraelem, idealnie trafiał w
nastroje społeczne ludności palestyńskiej okresu Intifady. Ogromne znaczenie
miała teŜ wcześniejsza, religijna, społeczna i charytatywna działalność organizacji
oraz jej powiązania z Bractwem Muzułmańskim, gdyŜ informacje o powstaniu
Hamasu i jego celach były często ogłaszane w meczetach, tam teŜ prowadzona
była propaganda.
Główne cele, przyświecające działaczom Hamasu znaleźć moŜemy w „Zo-
bowiązaniu Hamasu”, dokumencie opublikowanym 18 sierpnia 1988 roku. Wska-
zuje on na islam jako podstawę ideologiczną, i wzywa do przywrócenia w Pale-
stynie państwa muzułmańskiego. Hamas uwaŜa nacjonalizm za część religijnej
wiary, ale jego nacjonalizm oprócz składników materialnych, ludzkich i teryto-
rialnych niesie w sobie takŜe czynnik boski. „Zobowiązanie” zdecydowanie potę-
piało wszelkie rozmowy pokojowe z Izraelem, stwierdzając iŜ nie ma innego roz-
wiązania problemu palestyńskiego, jak tylko święta wojna - dŜihad.
24
Pomimo rozwijanie działalności politycznej i militarnej, Hamas nie zanie-
dbał a nawet rozwinął prowadzoną wcześniej na terytoriach okupowanych przez
Braci Muzułmanów i Mujamę działalność społeczną, przede wszystkim, jeśli
chodzi o szkoły, sierocińce, meczety, opiekę zdrowotną, Ŝywność a nawet sport.
Po powstaniu Autonomii Palestyńskiej, społeczna działalność Hamasu nie tylko
pozwalała tej organizacji na popularyzację swojej ideologii i pozyskiwanie przy-
chylności społeczeństwa. Wobec ogromnej korupcji i niegospodarności, jaka tra-
wi władze Autonomii, stała się ona waŜnym elementem rywalizacji wewnątrzpa-
lestyńskiej, wspomagając realizację celów politycznych organizacji, propagowa-
nie jego programu, pozyskiwanie funduszy oraz rekrutację nowych członków.
25
Oprócz wspomnianej juŜ działalności polityczno-społecznej, drugim zasad-
niczym elementem składowym Hamasu jest jego skrzydło militarne, Brygady Izz
ad-Din al-Kassam. Są one podzielone pod względem geograficznym na pięć w
miarę samodzielnych oddziałów, jednakŜe ich liczebność trudna jest do oszaco-
wania. W początkach działalności bardzo silną pozycję zajmowało jeszcze jedno
skrzydło Hamasu – aparat wywiadowczy, czyli komórka znana jako al-Majd, któ-
ry oprócz zbierania informacji zajmował się sprawami wewnętrznymi, likwido-
24
Pełny tekst „Zobowiązania Hamasu” dostępny na:
http://www.palestinecenter.org/cpap/documents/charter.html [23.01.2005]
25
Hisham H. Ahmed, From Religious Salvation to Political Transformation: The Rise of Hamas in
Palestinian Society, 1994, r.II, http://www.passia.org/index_publication.htm [12 III 2004].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
11
waniem kolaborantów itp. W miarę rozwoju organizacji został on jednak wchło-
nięty przez Brygady al-Kassam i stał się częścią skrzydła militarnego.
26
Hamas nie zaakceptował stworzonego przez OWP Zjednoczonego Narodo-
wego Przywództwa Intifady, stając się juŜ w 1988 roku powaŜną konkurencją dla
ugrupowania Arafata. Izrael kontynuował swe wsparcie dla Hamasu, chcąc w ten
sposób zmarginalizować rolę OWP i al-Fatah, postrzeganych wówczas jako naj-
większe zagroŜenie dla bezpieczeństwa państwa.
27
Współpraca ta skończyła się
dopiero w grudniu 1989 roku. Tymczasem stosunki z OWP kształtowały się róŜ-
nie. W 1989 roku Hamas oświadczył, iŜ ruch mógłby podporządkować się decy-
zjom Palestyńskiej Rady Narodowej, jeśli ta była by reprezentatywna dla pale-
styńskiej sceny politycznej, wzywając do wyborów do niej. Z kolei w latach
1990-91, aby skuteczniej przeciwstawić się polityce Fatahu, doszło do współpracy
Hamasu z LFWP.
28
ZbliŜenie z Fatahem nastąpiło po deportacji przez władze
izraelskie 415 działaczy Hamasu i Islamskiego DŜihadu do strefy niczyjej na gra-
nicy izraelsko-libańskiej w grudniu 1992 roku. Islamski Ruch Oporu nie zaakcep-
tował porozumień pokojowych z Oslo, rozpętując wraz Islamskim DŜihadem falę
ataków terrorystycznych nazwanych „wyścigiem o zatrzymania procesu pokojo-
wego”. Do końca lat 90tych relacje pomiędzy Hamasem a władzami Autonomii
Palestyńskiej i OWP pozostawały bardziej lub mniej napięte, w zaleŜności od tego
czy Jasir Arafat nakazywał palestyńskiej policji i słuŜbom bezpieczeństwa podej-
mować powaŜne akcje przeciwko palestyńskim islamistom, czy teŜ pozostawiał
ich w spokoju.
29
Kontynuując politykę nieuznawania porozumień pokojowych a co za tym
idzie takŜe instytucji Autonomii Palestyńskiej, Hamas nie wziął udziału w wybo-
rach prezydenckich i parlamentarnych z 1996 roku. Nie wystawił teŜ swojego
kandydata w wyborach prezydenckich po śmierci Jasira Arafata w styczniu 2005
roku, jednak wziął udział odbywających się w grudniu 2004 i styczniu 2005 roku
wyborach do samorządów lokalnych na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie
Gazy, osiągając tam bardzo dobre wyniki.
30
Na czele Hamasu, od momentu jego powstania stał szejk Ahmed Jassin, któ-
ry był załoŜycielem i duchowym przywódcą organizacji, natomiast przywódcy
militarnego skrzydła ruchu z oczywistych względów pozostawali nieznani. Po
26
Middle East Reference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
27
W początkach Intifady dochodziło do częstych spotkań przywódców Hamasu (w tym samego
Jassina) z przedstawicielami izraelskiego rządu (niektóre na bardzo wysokim szczeblu, np. spo-
tkanie Zahhara z Rabinem). Middle East Reference:
http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
28
Oba ugrupowania wzięły np. udział w zorganizowanej w Teheranie w październiku 1991 roku
konferencji ugrupowań sprzeciwiających się procesowi pokojowemu. Ta dość dziwna koalicja
islamskich fundamentalistów ze ortodoksyjnymi marksistami (w duŜej części wyznania chrześci-
jańskiego) powtarzała się później jeszcze wielokrotnie, przejawiając się między innymi we wspól-
nych akcjach terrorystycznych. G. Corm, op. cit., s. 379, Hisham H. Ahmed, op. cit., r.IV.
29
Np. bardzo ostre i skuteczne działania pułkownika Mohameda Dahlana w Gazie w 1996 roku
czy teŜ powaŜne osłabienie infrastruktury Brygad al-Kassam na Zachodnim Brzegu w 1998 roku.
Middle East Reference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
30
Analiza przebiegu i wyników tych wyborów w rozdziale 2.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
12
zamordowaniu Jasina przez armię izraelską 22 marca 2004 roku, oficjalnym
przywódcą został Abdela Aziz al-Rantisi, jednakŜe on równieŜ został zabity w
wyniku ataku izraelskich sił powietrznych 17 kwietnia 2004 roku. Po tych wyda-
rzeniach Hamas postanowił nie podawać do publicznej wiadomości nazwiska no-
wego przywódcy. Spośród obecnych, co bardziej prominentnych działaczy, wy-
mienić moŜemy przebywającego w Syrii Khalida Meszala, szefa biura politycz-
nego Hamasu, szejka Hassana Jusefa, jednego z przywódców Hamasu na Zachod-
nim Brzegu, Ismaila Hanejja i Hassana al-Saifi, liczących się liderów ze Strefy
Gazy, czy teŜ dr Mahmuda al-Zahhara, występującego ostatnio w roli rzecznika
prasowego organizacji.
1.4
ISLAMSKI DśIHAD – NAJPIERW WOLNA PALESTYNA, PÓŹNIEJ
ISLAMSKIE PAŃSTWO.
Palestyński Islamski DŜihad (al-DŜihad al-Islami), podobnie jak Hamas, wyłonił
się z Bractwa Muzułmańskiego, w roku 1981 (formalnie w roku 1986), przy czym
był on odpowiednikiem podobnych organizacji, które pojawiły się w kilku krajach
arabskich w latach 70tych (najsilniejszy i najbardziej znany to egipski Islamski
DŜihad). Jego główną bazą w początkowym okresie był Uniwersytet Islamski w
Gazie. Twórcy Islamskiego DŜihadu, Fathi Szikaki i Abd al-Aziz Awda twierdzi-
li, Ŝe dopiero po zwycięskiej walce zbrojnej przeciwko wojskom okupacyjnym
moŜna będzie skutecznie szerzyć wartości islamskie w społeczeństwie palestyń-
skim. Byli teŜ jedyną w sunnickim świecie arabskim organizacją, które tak silnie i
otwarcie popierała szyicką rewolucję w Iranie, chwaląc szczególnie pierwszopla-
nową pozycję, jaką w polityce Chomeiniego zajmowała Palestyna.
31
.
PoniewaŜ Islamski DŜihad uwaŜa zakończenie izraelskiej okupacji za warunek
wstępny dla przyszłego panowania Islamu, a wątek nacjonalistyczny odgrywa
pierwszoplanową rolę w ich politycznej retoryce, ich stosunki z al-Fatah i całym
ś
wieckim ruchem nacjonalistycznym aŜ do początku lat 90tych XX wieku pozo-
stawały dobre. Sytuacja ta zmieniła się po wejściu w Ŝycie porozumień z Oslo,
które Islamski DŜihad zdecydowanie odrzucił, rozpoczynając serię zamachów
terrorystycznych na terytorium Izraela i terytoriach okupowanych, którą Shikaki
określił jako „wyścig o zatrzymanie procesu pokojowego”. Władze Autonomii
Palestyńskiej podjęły wtedy pewne kroki przeciwko tej organizacji, polegające
między innymi na aresztowaniu niektórych jej działaczy oraz zamknięciu gazety
„Al-Istiklal” będącej organem prasowym DŜihadu w Gazie.
32
31
Palestyński Islamski DŜihad otrzymywał i nadal otrzymuje powaŜną pomoc finansową od władz
Iranu oraz Syrii. Z kolei Hamas, choć równieŜ otrzymuje pewną pomoc finansową od władz Iranu,
nie moŜe poparcia dla niego wyraŜać otwarcie, ze względu na swe o wiele silniejsze powiązania
finansowe z Arabią Saudyjską i innymi krajami Półwyspu Arabskiego. Middle East Refference:
http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
32
W pierwszych powaŜnych starciach nowo utworzonej palestyńskich policji z islamskimi radyka-
łami w Gazie 18 listopada 1994 roku, w wyniku uŜycia przez arafatowską policję ostrej amunicji,
ś
mierć poniosło 14 osób. Od początku Intifady w grudniu 1987 roku, do grudnia 1994 roku, łącz-
nie 828 Palestyńczyków zginęło z rąk swoich własnych rodaków, w wyniku walk wewnętrznych
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
13
W czasie pierwszej Intifady w latach 1987-94, Islamski DŜihad podejmował pró-
by współpracy z Hamasem, równie często jednak obie grupy rywalizowały ze
sobą o wpływy w Strefie Gazy. Dopiero druga połowa lat 90tych przyniosła zbli-
Ŝ
enie obu ugrupowań oraz współpracę polegającą między innymi na wspólnym
organizowaniu ataków terrorystycznych
33
. Islamski DŜihad nie jest organizacją
jednolitą, lecz składa się z kilku luźno ze sobą powiązanych komórek. Pewna cen-
tralizacja nastąpiła dopiero w latach 90tych, gdy grupa Islamskiego DŜihadu z
Gazy, pod przywództwem Fathiego Shikaki zdobyła dominującą pozycję pośród
innych, zarówno jeśli chodzi o ataki terrorystyczne, jak i w sferze politycznej.
Sam Shikaki został zamordowany przez izraelskich agentów w październiku 1995
roku na Malcie, przez co pozbawiony charyzmatycznego przywódcy Islamski
DŜihad stracił nieco na znaczeniu
34
.
Islamski DŜihad, nie uznając legitymacji władz Autonomii Palestyńskiej, nie
wziął udziału w wyborach do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej w 1996 roku, jed-
nak w przeciwieństwie do Hamasu nie rzucił politycznego wyzwania Fatahowi.
Po wybuchu drugiej Intifady w październiuku 2000 roku, jego członkowie zaczęli
brać udział w posiedzeniach Rady Centralnej OWP, gdzie zasiada dwóch ich
przedstawicieli (Mahmud Asad al-Tamimi i i Ibrahim Kamil al-Itr) oraz uczestni-
czyć w posiedzeniach rządu Autonomii Palestyńskiej
35
. Obecne, rezydujące w
Damaszku przywództwo, to oprócz przewodniczącego Ramadana Szallaha, takŜe
jego zastępca Zijad Nahala, Ibrahim Szihada i Ahmad Muhana. Islamski DŜihad
wziął udział w odbywających się na przełomie roku 2004 i 2005 wyborach lokal-
nych na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy (osiągając kilkuprocentowe
poparcie), nie wystawił jednak swojego kandydata w styczniowych wyborach
prezydenckich.
1.5
PALESTYŃCZYCY WSZYSTKICH KRAJÓW ŁĄCZCIE SIĘ –
PALESTYŃSKIE UGRUPOWANIA LEWICOWE.
Palestyńska lewica okres swojej świetności przeŜywała w latach 60tych i 70
XX wieku, kiedy to na fali ogólnej fascynacji marksizmem w krajach arabskich,
takŜe wielu Palestyńczyków podąŜyło tą ścieŜką ideologiczną, tworząc liczne
partie, ruchy i organizacje. W chwili obecnej tylko kilka z nich przetrwało i od-
lub wyroków za kolaborację z okupantem. Dla porównania w tym samym okresie 1236 Palestyń-
czyków zabitych zostało przez izraelskie wojsko i słuŜby bezpieczeństwa, a 122 przez izraelskich
cywilów, głównie osadników. Schreiber, M. Wolffsohn, Nahost, s. 326 i 377.
33
Palestinian Islamic Jihad, http://www.ict.org.il/inter_ter/orgdet.cfm?orgid=28 [25.02.2005].
34
Nowy przywódca, Ramadan Szallah, nie posiadał cech organizacyjnych i przywódczych Shika-
kiego. Aktywność DŜihadu, głównie pod względem ilości dokonywanych zamachów spadła gwał-
townie w drugiej połowie lat 90tych. Ponowny wzrost znaczenia i aktywności organizacji nastąpił
dopiero po wybuchu Drugiej Intifady we wrześniu 2000 roku. Matthew A. Levitt, Sponsoring
Terrorism: Syria and Islamic Jihad, 2002, http://www.meib.org/articles/0211_s1.htm [12 II 2004]
35
Palestinian Organisations and Parties, http://www.mideastweb.org/palestianparties.htm
[25.02.2005].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
14
grywa jeszcze jakąś rolę na palestyńskiej scenie politycznej, i to właśnie je posta-
ram się pokrótce scharakteryzować poniŜej.
LUDOWY FRONT WYZWOLENIA PALESTYNY (LFWP)
Jako główny cel swojej działalności Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny
(al-Dzabha al-Sza’bijja li-Tahrir Filastin) od początku stawiał sobie wyzwolenie
Palestyny spod okupacji izraelskiej. Cel ten jednak był dla nich częścią większej
rewolucji, która w zamierzeniach miała objąć wszystkie kraje arabskie. LFWP
zdecydowanie wrogo odnosił się takŜe do wszystkich „reakcyjnych” reŜimów
arabskich, które uznawał za najpowaŜniejszą przeszkodę w realizacji ogólnoarab-
skiej rewolucji.
36
Prowadziło to do częstych zmian sojuszy zagranicznych Frontu,
który lawirował pomiędzy Egiptem, Syrią a Irakiem.
Początki Ludowego Frontu sięgają początku lat 50tych XX wieku, kiedy to
dwóch studentów Uniwersytetu Amerykańskiego w Bejrucie, George Habasz i
Hani al-Hindi załoŜyło Arabski Ruch Narodowy, którego celem było wyzwolenie
Palestyny poprzez kampanię antykolonialną w całym świecie arabskim. W roku
1967, po przyłączeniu się kilku innych grup o podobnej ideologii, przyjęli oni
nazwę Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny. W takim kształcie LFWP prze-
trwał niespełna rok, gdyŜ juŜ wkrótce doszło do bardzo powaŜnych rozłamów
wewnętrznych na tle ideologicznym oraz stosunków z rządami państw arab-
skich.
37
Główny nurt LFWP pozostał jednak najsilniejszą z tych trzech frakcji,
przede wszystkim ze względu na sprawnie prowadzoną działalność polityczną i
zbrojną, która przysparzała mu wielu nowych członków i sympatyków. Na piątym
kongresie OWP w lutym 1969 roku LFWP miał 12 przedstawicieli w 105 osobo-
wym zgromadzeniu, stając się drugą po al-Fatah najsilniejszą organizacją pale-
styńską.
38
Polityczna i ideologiczna rywalizacja Ludowego Frontu z al-Fatah
przejawiała się między innymi w częstym odłączaniu i ponownym przyłączaniu
36
Największą przeszkodą były tu oczywiście wszystkie arabskie monarchie, szczególnie zaś te,
które wchodziły w bliŜsze relacje z „imperialistycznymi” Stanami Zjednoczonymi i krajami Euro-
py Zachodniej. Nakładał się na to konflikt na tle religijnym, gdyŜ w przeciwieństwie do konserwa-
tywnych republik islamskich, LFWP ze względu na swą ideologię był silnie zsekularyzowany,
czasami wręcz antyreligijny (jego najwaŜniejsi przywódcy oraz wielu członków to chrześcijanie).
Palestinian Organisations and Parties, http://www.mideastweb.org/palestianparties.htm
[25.02.2005].
37
W październiku 1968 roku około 1/4 członków na czele z Ahmadem DŜibrilem i Ahmadem
Za’rurim odeszła, tworząc LFWP-Dowództwo Główne. W lutym 1969 roku miał miejsce kolejny
podział, gdy grupa maoistów i trockistów pod przywództwem Najefa Hawatmeha stworzyła Lu-
dowo-Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny. Ibidem. Więcej o ideologii i podziałach pale-
styńskiej ugrupowań marksistowskich w tym okresie patrz: Schreiber, M. Wolffsohn, Nahost, s.
213-215.
38
TakŜe 12 przedstawicieli miało prosyryjskie ugrupowani as-Saika. Schreiber, M. Wolffsohn,
Nahost, s. 210. W działalności terrorystycznej „specjalnością“ LFWP stały się porwania i ataki na
samoloty, prowadzone pod hasłem „Terror ponad chmurami“. Wiele akcji Ludowy Front prze-
prowadzał wspólnie z niemiecką Frakcją Czerwonej Armii (RAF) i innymi zachodnioeuropejskimi
skrajnie lewicowymi organizacjami terrorystycznymi oraz japońską „Czerwoną Armią”. Ibidem, s.
244-248.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
15
do OWP, częstym bojkotowaniu posiedzeń Palestyńskiej Rady Narodowej i Ko-
mitetu Wykonawczego OWP oraz nieustających próbach montowania anty-
fatahowskiej koalicji wśród wszystkich ugrupowań palestyńskich.
39
LFWP ode-
grał jeszcze powaŜną rolę podczas pierwszej intifady, później jednak jego znacze-
nie stale spadało, co w duŜej mierze związane było upadkiem Związku Radziec-
kiego i ostatecznym skompromitowaniem się idei marksistowskich.
LFWP zdecydowanie negatywnie odniósł się do rozpoczęcia procesu poko-
jowego i na znak protestu w styczniu 1992 roku po raz kolejny opuścił Komitet
Wykonawczy OWP, formując w Damaszku koalicję 10 ugrupowań przeciwnych
negocjacjom z Izraelem. Przywództwo frontu zakazało teŜ swoim członkom
udziału w pierwszych wyborach do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej w 1996 ro-
ku. W sierpniu 1999 roku po spotkaniu przywódców LFWP z Arafatem w Kairze,
nastąpiło zbliŜenie stanowisk, w następstwie czego Front opuścił sformowaną w
Damaszku koalicję „10”. W tym samym roku kwatera główna LFWP przeniesio-
na została z Damaszku do Ramallah, na Zachodnim Brzegu Jordanu.
40
W maju 2000 roku z przywództwa w LFWP zrezygnował, nieodłącznie z
nim kojarzony, odwieczny lider George Habasz, którego zastąpił Mustafa Ali Ka-
sam Zabri (Abu Ali Mustafa), który jednak nie zajmował tego stanowiska zbyt
długo gdyŜ 27 sierpnia 2001 roku zginął, gdy izraelski śmigłowiec odpalił trzy
rakiety w jego biuro. Obecnie Sekretarzem Generalnym LFWP jest Ahmad
Sa’adat, a inni prominentni przywódcy to m.in. zastępca sekretarza Abd al-Rahim
Malluh, DŜamil al-Majdalawi (w Gazie), Mahajr al-Tahir (rzecznik prasowy).
Ludowy Front zbojkotował wybory prezydenckie w Autonomii w styczniu 2005
roku nie wystawiając własnego kandydata, jednakŜe jego przywódcy wzywali do
głosowania na niezaleŜnego kandydata lewicowego Mustafę Barghuthiego. Kan-
dydaci Frontu wzięli za to udział w ostatnich wyborach lokalnych na Zachodnim
Brzegu i w Strefie Gazy, zdobywając od 2 do 3% poparcia. Pomimo marginaliza-
cji swej roli politycznej LFWP pozostaje nadal bardzo aktywny w atakach terro-
rystycznych przeciwko Izraelowi.
PALESTYŃSKA PARTIA LUDOWA
Partia Ludowa (Hizb al-Sza’b), wywodzi się w prostej linii od ugrupowań
palestyńskich komunistów, a jej korzenie sięgają Palestyńskiej Partii Komuni-
stycznej, która w latach 20 ubiegłego wieku była palestyńską sekcją Kominternu.
Palestyńscy komuniści potępiali syjonizm i opowiadali się za wspólnym świeckim
i demokratycznym państwem dla Arabów i śydów w Palestynie. Po aneksji Za-
39
LFWP zmieniał swoje sojusze nadzwyczaj często. Np. w 1976 roku w Libanie wspólnie z al-
Fatah i Demokratycznym Frontem Wyzwolenia Palestyny prowadził zaciekłe, bratobójcze walki z
armią syryjską wspieraną przez Palestyńczyków z as-Saika i LFWP-Dowództwo Główne. Dla
odmiany w roku 1983 z inspiracji Syrii, LFWP wraz innymi marksistowskimi i prosyryjskim
ugrupowaniami palestyńskimi utworzył „Front Ocalenia Narodowego”, którego celem było osta-
teczne zniszczenie al-Fatahu.
40
http://www.ict.org.il/inter_ter/orgdet.cfm?orgid=31#leadership [25.02.2005].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
16
chodniego Brzegu przez Jordanię, przekształciła się w Jordańską Partię Komuni-
styczną (JPK) i uczestniczyła w Ŝyciu politycznym w tym kraju, jednak jej zna-
czenie stale spadało. Po 1967 roku, gdy Związek Radziecki zaczął popierać Fatah,
znaczenie palestyńskich komunistów z JPK zostało całkowicie zmarginlizowane.
Dopiero w połowie lat 70tych nastąpiło ponowne wydzielenie się palestyńskich
komunistów z szeregów JPK, czego efektem było powstanie Palestyńskiej Partii
Komunistycznej. Komuniści brali udział w posiedzeniach Palestyńskiej Rady Na-
rodowej, a w 1987 roku zostali ostatecznie członkiem OWP, z jednym miejscem
w Komitecie Wykonawczym, pozostając w opozycji do Arafata.
41
Po upadku komunizmu w Europie Wschodniej i rozpadzie Związku Ra-
dzieckiego, w październiku 1991 roku zmieniła nazwę na Palestyńską Partię Lu-
dową. PPL popierała proces pokojowy, a jej ówczesny sekretarz generalny Baszir
al-Barghuthi brał udział w negocjacjach w Oslo. Patia zrezygnowała teŜ ze swego
twardego kursu komunistycznego na rzecz gospodarki „mieszanej”. PPL wzięła
udział w wyborach do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej w 1996 roku, jednakŜe
nie udało jej się wprowadzić parlamentu Autonomii Ŝadnego ze swoich kandyda-
tów. Obecnie na czele partii stoi Bassam al-Salhi, który wystartował w stycznio-
wych (2005) wyborach prezydenckich, zdobywając 2,76% głosów.
42
Na róŜnych
obszarach Autonomii Palestyńska Partia Ludowa cieszy się obecnie poparciem
około 2-3% Palestyńczyków.
DEMOKRATYCZNY FRONT WYZWOLENIA PALESTYNY
Powstanie DFWP było wynikiem rozłamu ideologicznego, jaki miał miejsce
w LFWP w lutym 1969 roku. Wtedy to inspirowana wpływami trockizmu i mao-
izmu grupa działaczy na czele z Naifem Hawatmahem oraz Jasirem ‘Abd Rabbi
stworzyła Ludowo-Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny
43
, zarzucając
głównemu nurtowi Ludowego Frontu, oprócz nie dość lewicowego podejścia
równieŜ zbytnią uległość wobec rządów krajów arabskich. DFWP potępiał terro-
ryzm międzynarodowy w wykonaniu LFWP, ale sam organizował zamachy w
Izraelu. DFWP przez cały czas popierał jedność OWP i powstanie demokratycz-
nego państwa w Palestynie jednakŜe pozostawał w opozycji do Fatahu, przyłącza-
jąc się do większości antyarafatowskich inicjatyw w latach 70tych i 80tych. Po-
dobnie jak w LFWP wielu jego członków wywodziło się spośród palestyńskich
chrześcijan. Odwoływanie się do trockizmu i maoizmu nie przeszkadzało im w
utrzymywaniu bardzo bliskich kontaktów ze Związkiem Radzieckim, który był
ich głównym źródłem finansów.
41
Middle East Reference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
42
Warto wspomnieć, iŜ najpowaŜniejszym kontrkandydatem obecnego prezydenta Autonomii
Mahmuda Abbasa w tychŜe wyborach był wieloletni działacz i lider PPL Mustafa Barghuti
(19.48% głosów), który odszedł z partii w 2002 roku i w wyborach startował jako kandydat nieza-
leŜny. http://www.geocities.com/lawrenceofcyberia/palbios/pa08000.html [8.03.2005].
43
W sierpniu 1974 roku LDFWP zmienił nazwę na Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny,
pod którą występuje do dziś. Middle East Reference:
http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
17
W roku 1990 w partii doszło do rozłamu na tle stosunku układów OWP ze
Stanami Zjednoczonymi, który doprowadził do zbrojnych starć pomiędzy frak-
cjami w Syrii w sierpniu tegoŜ roku. W wyniku rozłamu cześć działaczy na czele
z Jasirem ‘Abd Rabbi stworzyła partię demokratycznych reformistów, Fida
44
. AŜ
spotkania jego liderów z Arafatem w 1999 roku Główny nurt DFWP nie uznawał
władz Autonomii Palestyńskiej (członek Grupy 10 z Damaszku). Kandydat
DFWP w wyborach prezydenckich w styczniu 2005, Tajsir Khalid, zdobył 3,35%
głosów (trzeci wynik), jednak poparcie dla samej partii jest duŜo niŜsze (waha się
od 1 do 2%).
1.6
POZOSTAŁE UGRUPOWANIA.
Pozostałe palestyńskie partie i organizacje polityczne odgrywają zupełnie
marginalną rolę, w związku z czym zostaną przedstawione w duŜym skrócie:
- Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny – Dowództwo Główne – powstał
w październiku 1968 roku w wyniku podziału LFWP, gdy część członków na
czele z Ahmadem DŜibrilem i Ahmadem Za’rurim oddzieliła się od głównego
nurtu. LFWP-DG zawsze stał w zdecydowanej opozycji do al-Fatachu i był silnie
prosyryjski (otrzymywał teŜ wsparcie od Libii i Iraku).
45
Organizacja ta zdobyła
sobie sporą popularność na terytoriach okupowanych podczas pierwszej Intifady,
znana jest głównie ze swych ataków terrorystycznych przeciwko Izraelowi. Obec-
nie posiada jeszcze dość silną pozycję wśród palestyńskich uchodźców w Libanie,
lecz jest bardzo słaba w Autonomii i na terytoriach okupowanych.
- As-Sa’ika – organizacja utworzona przez Syrię w 1966 roku w celu
utrzymania przez Syrię kontroli nad Palestyńczykami. As-Sa’ika zawsze wyko-
nywała polecenia Damaszku, działając w zdecydowanej opozycji do al-Fatach.
Posługując się ideologią panarabską, zaprzeczała nawet istnieniu Palestyńczyków
jako osobnego narodu. Obecnie nadal pozostaje narzędziem, za pomocą którego
Syria próbuje wpływać na sprawy wewnątrzpalestyńskie, wpływ ten jednak jest
bardzo niewielki.
- Arabski Front Wyzwolenia – działająca od 1969 roku grupa partyzancka,
silnie związana z Irakiem.
46
Propagowała panarabizm wśród Palestyńczyków oraz
próbowała nie dopuścić do „palestynizacji” konfliktu. AFW wziął udział w wybo-
rach parlamentarnych w Autonomii w 1996 roku, zdobywając 0,65% głosów.
- Pozostaje jeszcze spora grupa całkiem małych organizacji zbrojnych i par-
tii „kanapowych”, które jednak nie mają raczej szans na to, aby wypłynąć na szer-
sze wody.
44
Palestyńska Unia Demokratyczna (Fida), od początku popierała proces pokojowy i zdecydo-
wanie przeciwstawiała się atakom terrorystycznym. Posiada jedno miejsce w Komitecie Wyko-
nawczym OWP, a w wyborach w 1996 roku zdobyła jedno miejsce w Palestyńskiej Radzie Legi-
slacyjnej. Obecnie jednak poparcie dla niej jest bardzo niskie i wyraŜa się w ułamkach procenta.
45
Middle East Reference: http://middleeastreference.org.uk/palestiniangroups.html [31.01.2005].
46
W ostatnich latach jednym z głównych obszarów działalności AFW była dystrybucja pieniędzy,
jakie rząd Saddama Hussaina wypłacał rodzinom palestyńskich terrorystów-samobójców. Ibidem.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
18
2.
WYNIKI WYBORÓW.
WYBORY PARLAMENTARNE Z 20 STYCZNIA 1996 ROKU.
Pierwsze palestyńskie wybory parlamentarne były wydarzeniem bardzo
istotnym, lecz daleko im było do klasycznej wyborczej rywalizacji politycznej,
tak ze względu na ich bojkot przez wszystkie liczące się partie opozycyjne, jak i z
powodu samej konstrukcji systemu wyborczego. Przede wszystkim wybory zor-
ganizowane i przeprowadzone zostały przez tymczasowe władze Autonomii Pale-
styńskiej, złoŜone głównie z zaufanych ludzi Arafata, będących członkami Fata-
hu.
47
System wyborczy w wyborach do Rady Legislacyjnej był systemem więk-
szościowym, z obszarem Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy podzielonym na 16
okręgów. Wyraźnie faworyzowało to największe ugrupowanie, jakim był Fatach i
praktycznie odbierało małym partiom moŜliwość odniesienia sukcesu. Nic dziw-
nego więc, Ŝe większość ugrupowań opozycyjnych oraz małych partii wchodzą-
cych w skład OWP domagała się zmiany systemu na proporcjonalny, z całym
obszarem terytoriów okupowanych jako jednym okręgiem wyborczym.
48
Sporo
zamieszania wywołał teŜ podział na okręgi, a szczególnie przydział liczby manda-
tów poszczególnym z nich. Przydział ten był kilkukrotnie zmieniany na osobiste
polecenie Arafata, co wywołało liczne protesty, nie tylko opozycji, ale równieŜ
wśród działaczy samego Fatahu, szczególnie z Jerozolimy i Strefy Gazy.
49
Kampania wyborcza była krótka, a jej przebieg raczej spokojny, gdyŜ Ara-
fat i Fatach pewni zwycięstwa, nie wkładali w nią zbyt duŜo wysiłku. Oficjalne
radio i telewizja poświęciły przywódcy OWP 9 godzin 40 minut, podczas gdy
jego rywalka Samiha Khali otrzymała 13 sekund czasu antenowego.
50
Walka wy-
borcza trwała więc głównie wewnątrz Fatahu, o to kto znajdzie się na listach i
jakie zajmie miejsca. Ostatecznie oprócz najbardziej znanych działaczy i najbliŜ-
szych współpracowników Arafata, na listach znaleźli się takŜe przedstawiciele
wielkich rodów oraz palestyńskiej elity finansowej.
Wyniki wyborów pokrywały się z przedwyborczymi prognozami. Fatah,
który wystawił łącznie 77 kandydatów, zdobył 50 z 88 miejsc w Palestyńskiej
Radzie Legislacyjnej. Oprócz tego do Rady weszło 35 kandydatów niezaleŜnych,
47
Np. przewodniczącym komisji wyborczej Arafat mianował Mahmuda Abbasa. Philippe Gelie,
Demokracja zaleŜna od Arafata, „Rzeczpospolita”, 20.01.1996.
48
Ten drugi system obowiązywał w odbywających się jednocześnie wyborach na prezydenta Au-
tonomii. Oficjalny system wyborczy przedstawiony jest na stronach Palestyńskiej Rady Legisla-
cyjnej: http://www.pal-plc.org/english/election/protocol.html, [8.02.2005].
49
Ostateczny przydział mandatów na poszczególne okręgi oraz liczbę osób uprawnionych do
głosowania, patrz: http://www.pal-plc.org/english/election/nocand.html i http://www.pal-
plc.org/english/election/novoters.html [8.02.2005].
50
Z ciekawszych wydarzeń wspomnieć moŜna jeszcze kilka przypadków aresztowania przez pale-
styńskie słuŜby bezpieczeństwa dziennikarzy oraz kandydatów partii opozycyjnych, którzy stano-
wili realne zagroŜenia dla „fatachowców”. Philippe Gelie, Demokracja zaleŜna od Arafata,
„Rzeczpospolita”, 20.01.1996.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
19
z których wielu to członkowie lub sympatycy Fatahu, którzy z róŜnych powodów
nie znaleźli się na liście partyjnej. Pozostałe 3 miejsca wywalczyli przedstawiciele
małych ugrupowań – demokratycznych reformistów z Fida, Narodowej Koalicji
Demokratycznej (NKD – zorganizowanej przez szefa Czerwonego PółksięŜyca w
Gazie, Haidara Abd al-Szafi) oraz Bloku Wolność i Niepodległość (BWIN). Fre-
kwencja wyniosła 73,5 %. System większościowy sprawił, Ŝe Fatach, który zdo-
był 30,9% głosów, otrzymał aŜ 56,8% miejsc w parlamencie.
51
Tabela nr 1. Wyniki wyborów z 20 stycznia 1996 roku.
Co ciekawe w sondaŜach przed wyborami Fatach osiągał lepsze wyniki niŜ
owe 30,9% głosów, które uzyskał. Mogło to wynikać z faktu, iŜ spora część gło-
sów zwolenników Fatahu oddana została na kandydatów startujących jako nieza-
leŜni.
52
Wyniki wyborów wyraźnie wskazują na ogromną dysproporcję pomiędzy
rzeczywistym poparciem społecznym dla poszczególnych ugrupowań, a ich póź-
niejszą reprezentacją w parlamencie. W tym przypadku wybór systemu wy-
borczego miał kluczowe znaczenie dla rezultatów wyborów, co więcej, w znacz-
nej mierze rezultaty te wypaczył.
Główne ugrupowania opozycyjne (Hamas, Islamski DŜihad i LFWP) nie
wystawiły swoich kandydatów w wyborach, ale jednocześnie nie wezwały swoich
sympatyków do ich bojkotu. Oficjalnym powodem był oczywiście fakt, iŜ oficjal-
nie nie uznawały one waŜności porozumień z Oslo, a tym samym legalności sa-
mych wyborów. JednakŜe Ŝywe protesty opozycji wobec zastosowanego systemu
51
Fatach otrzymywał jedno miejsce na kaŜde 21711 głosów na niego oddanych. Dla porównania
kandydaci niezaleŜni mieli jedno miejsce na kaŜde 57720 głosów, a kandydaci z Fida i NKD od-
powiednio 71627 i 79058. Z kolei Palestyńska Partia Ludowa, która zdobyła ponad 102 tysiące
głosów, nie zdołała uzyskać Ŝadnego mandatu. http://electronicintifada.net/v2/article3349.shtml
[2.3.2005].
52
Np. w marcu 1995 roku według badania przeprowadzonego przez Center for Palestine Research
Studies, poparcie dla Fatachu deklarowało 49,5% Palestyńczyków, 12,4% opowiadało się za Ha-
masem, 3,6% za LFWP, natomiast 2,1% wspierało Islamski DŜihad. Schreiber, M. Wolffsohn,
Nahost, s. 377.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
20
wyborczego oraz domaganie się systemu proporcjonalnego, sugerują, iŜ przy-
najmniej część opozycji była by skłonna wziąć udział w wyborach, gdyby ich
Ŝą
dania zostały spełnione.
Natomiast wątpliwości nie mogą raczej budzić wyniki wyborów na urząd
Prezydenta Autonomii Palestyńskiej, gdyŜ tu bezdyskusyjne zwycięstwo odniósł
Jasir Arafat, zdobywając 88,2% głosów (jego rywalka 11,7%). Nad przebiegiem
samych wyborów czuwało ponad 600 zagranicznych obserwatorów. Przebieg sa-
mego głosowania i liczenia głosów nie wzbudził zastrzeŜeń, a skargi i protesty
wyborcze dotyczyły głównie nierównego dostępu do publicznych mediów oraz
wykorzystywania przez Fatah zasobów i infrastruktury Autonomii Palestyńskiej
(biura, samochody, telefony) do celów swojej kampanii wyborczej.
53
WYBORY PREZYDENCKIE Z 9 STYCZNIA 2005 ROKU.
Zarówno Jasir Arafat, który od 1996 roku sprawował funkcję prezydenta
Autonomii, jak i ludzie z jego otoczenia, widząc poparcie dla nich stale spada, nie
spieszyli się ze zorganizowaniem kolejnych wyborów, jako oficjalny powód po-
dając trwającą Drugą Intifadę, która jakoby miała uniemoŜliwiać ich przeprowa-
dzenie. Sytuacja zmieniła się diametralnie po 11 listopada 2004 roku, czyli po
ś
mierci Arafata. Wtedy to przeprowadzenie nowych wyborów okazało się nie
tylko moŜliwe, ale wręcz konieczne. Ich termin wyznaczony został na 9 stycznia
2005 roku.
54
Kandydaci. Do wyborów, podobnie jak w 1996 roku nie stanęli kandydaci
głównych ugrupowań opozycyjnych, Hamasu, Islamskiego DŜihadu i LFWP
55
.
Walka o fotel prezydenta rozegrała się więc tak naprawdę wewnątrz Fatahu, a
oficjalnym kandydatem partii na następcę legendarnego palestyńskiego przywód-
cy został Mahmud Abbas. Jego najpowaŜniejszy wewnątrzpartyjny przeciwnik,
Marwan Barghuti, niezwykle popularny wśród Palestyńczyków lider Fatahu na
Zachodnim Brzegu, wycofał swoją kandydaturę w połowie grudnia. Jego kandy-
dowanie było by zresztą nieco problematyczne, gdyŜ aktualnie odbywa on karę
pięciokrotnego doŜywocia w izraelskim więzieniu, pod zarzutem morderstwa.
56
Innych kandydaci, którzy zdecydowali się wystartować w wyborach, to star-
tujący jako kandydat niezaleŜny, dawny lider Palestyńskiej Partii Ludowej Musta-
fa Barghuti, oficjalny kandydat PPL Bassam al-Salhi, reprezentujący Demokra-
53
Por. http://www.pal-plc.org/english/election/intlobserv.html [8.02.2005] i
http://electronicintifada.net/v2/article3349.shtml [2.03.2005].
54
Artykuł 90 palestyńskiej ordynacji wyborczej stwierdza, Ŝe nowy prezydent powinien być wy-
brany w ciągu 90 dni od śmierci poprzedniego. Ordynacja wyborcza z 1995 roku dostępna jest na
stronach JMCC: http://www.jmcc.org/politics/pna/election/eleclaw95.pdf[23.03.2005].
55
LFWP wezwał jednak swoich zwolenników do głosowania na kandydata niezaleŜnego, Mustafę
Barghutiego. Jerusalem Media & Communication Centre,
http://www.jmcc.org/politics/pna/election/factions.htm, [23.03.2005].
56
The Palestine Chronicle, 15.12.2005,
www.palestinechronicle.com/story.php?sid=20041215053219448 [10.02.2005], cyt. za The Wash-
ington Times.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
21
tyczny Front Wyzwolenia Palestyny Tajsir Khalid oraz trzej kandydaci niezaleŜni:
Abd al-Karim Szabir, Abd al-Szalim al-Aszkar i Said Baraka.
57
Kampania wyborcza była w zasadzie walką pomiędzy dwoma kandydata-
mi: Abbasem i Mustafą Barghutim, gdyŜ pozostali kandydaci nie liczyli się w
wyścigu, przy czym sondaŜe wskazywały na dość sporą przewagę tego pierwsze-
go. I tym razem, podobnie jak i w roku 1996 nie obyło się bez naruszeń procedury
wyborczej, polegających przede wszystkim na zaangaŜowaniu członów władz
Autonomii i palestyńskiej policji oraz będących w ich dyspozycji środków w
kampanię na rzecz Mahmuda Abbasa oraz nierówny dostęp do publicznych me-
diów.
58
Wyniki wyborów nie były zaskoczeniem, gdyŜ zgodnie z przewidywaniami
pewnie zwycięŜył w nich Mahmud Abbas, zdobywając 501.448 głosów (62,52%).
Drugie miejsce zajął Mustafa Baghuti, 156.227 głosów (19,48%), a kolejne Tajsir
Khalid, 26.848 głosów (3,35%), Bassam al-Salhi 22.171 (2,76%), Abd al-Halim
al-Aszkar 21.429 (2,67%), Said Baraka 10.406 (1,3%) i Abd al-Karim Szabir
5.717 (0,71%).
Swoje głosy oddało 802.077 osób, co oznacza iŜ frekwencja wyniosła 71% z
1.282.524 zarejestrowanych wyborców. W tym miejscu naleŜy jednak zwrócić
uwagę na dość specyficzny sposób obliczania tejŜe frekwencji. Mianowicie na
całym obszarze Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy do głosowania uprawnionych
jest około 1,8 miliona osób, jednakŜe aby wziąć udział w głosowaniu, wyborcy
muszą się zarejestrować, tak, aby Centralna Komisja Wyborcza mogła przydzielić
ich do odpowiednich okręgów. Oficjalna frekwencja jest więc liczona tylko od
„zarejestrowanych” wyborców, ci natomiast, którzy z róŜnych powodów nie zare-
jestrowali się, nie są w ogóle brani pod uwagę przy jej obliczaniu.
59
WYBORY LOKALNE 2004/2005.
W czwartek 23 grudnia 2004 roku mieszkańcy 26 miast i obszarów Zachod-
niego Brzegu, po raz pierwszy od 1976 roku udali się do lokali wyborczych, aby
zagłosować na swoich przedstawicieli do władz lokalnych. W wyborach tych
swoich kandydatów wystawiły wszystkie liczące się palestyńskie ugrupowania, za
wyjątkiem Islamskiego DŜihadu. Było to więc pierwsze powaŜne, wyborcze star-
cie dwóch głównych rywali, Fatahu i Hamasu, na tak wysokim szczeblu.
60
Ofi-
57
Szczegółowe profile kandydatów, patrz: JMCC,
http://www.jmcc.org/politics/pna/election/prescandidates.htm, [23.03.2005].
58
O dostrzeŜonych nieprawidłowościach patrz: JMCC
http://www.jmcc.org/politics/pna/election/violations.htm [23.03.2005]. Mustafa Barghuti skarŜył
się takŜe, iŜ okupacyjne wojska izraelskie utrudniają jemu i innym kandydatom (oprócz Abbasa)
dostęp do wielu miejsc Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy, The Palestine Chronicle, 15.12.2005.
59
Palestyńska Centralna Komisja Wyborcza:
http://www.elections.ps/english/election/election.html#first [4.03.2005].
60
Wcześniej do bezpośredniej rywalizacji dochodziło jedynie przy okazji wyborów władz związ-
ków branŜowych, studenckich rad uczelnianych itp., co nie mogło być miarodajnym wskaźnikiem
poparcia.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
22
cjalne wyniki ogłoszone zostały 27 grudnia, jednakŜe ich przełoŜenie na poparcie
dla poszczególnych ugrupowań było nieco problematyczne, gdyŜ według obowią-
zujących przepisów wszyscy kandydaci startowali jako osoby indywidualne, bez
oznaczenia ich przynaleŜności partyjnej. Z pośród 306 miejsc w radach lokalnych,
osoby powiązane z Fatahem zdobyły 166, przy 115 miejscach dla członków i
sympatyków Hamasu i pozostałych 24 miejscach dla kandydatów lewicowych
oraz niezaleŜnych. Zarówno Hamas, jak i Fatah ogłosiły swoje zwycięstwo, jed-
nakŜe większość obserwatorów uznawała wynik Hamasu za nadspodziewanie
dobry, podkreślając, iŜ owe 26 regionów to tradycyjne „twierdze” świeckich na-
cjonalistów.
61
Pierwsza tura wyborów lokalnych dokończona została miesiąc później, 27
stycznia 2005 roku, tym razem w 10 okręgach zdecydowanie pro-hamasowskiej
Strefy Gazy. Tu juŜ zwycięstwo Hamasu było zdecydowane, gdyŜ związani z nim
kandydaci zdobyli aŜ 77 ze 118 mandatów, podczas gdy przedstawiciele Fatahu
jedynie 26 (pozostałych 15 mandatów przypadło głównie kandydatom reprezentu-
jącym róŜne klany, oraz członkom LFWP i Islamskiego DŜihadu, który tym ra-
zem stanął do rywalizacji).
Druga tura wyborów lokalny odbyła się 5 maja 2005 roku, kiedy to do urn
udali się mieszkańcy kolejnych 84 okręgów (8 w Strefie Gazy i 76 na Zachodnim
Brzegu Jordanu). Fatah zdobył 55% głosów, co dało mu przewagę w radach 50 z
84 miejscowości i wsi. Hamas zdobył około 33% głosów i uzyskał przewagę w 30
okręgach, w tym w trzech duŜych osiedlach: Beit Lahia, Kalkijia i Rafah.
62
We-
dług Palestyńskiego Centrum Praw Człowieka wybory przebiegły spokojnie i bez
powaŜniejszych nieprawidłowości. Zdarzały się tylko pojedyncze przypadki naru-
szania prawa wyborczego, szczególnie w kwestii wykorzystywania niedozwolo-
nych środków podczas prowadzenia kampanii oraz zakłócania porządku w dniu
wyborów, które jednak nie miały znaczącego wpływu na ich wynik. Jednak w
kilku miejscowościach, gdzie zdecydowane zwycięstwo odnieśli przedstawiciele
Hamasu członkowie Fatahu złoŜyli protest, wskazując na nieprawidłowości przy
liczeniu głosów i Ŝądając ich uniewaŜnienia wyników i powtórzenia wyborów.
63
Badający legalność wyborów palestyński sąd nakazał powtórzenie wyborów w
części okręgów, między innymi w Rafah i Beit Lahia, pomimo iŜ zarówno pale-
styńscy, jak i międzynarodowi obserwatorzy zgodnie twierdzili, iŜ wyborom nie
towarzyszyły Ŝadne powaŜniejsze nieprawidłowości. Frekwencja tradycyjnie juŜ
była wysoka i wahała się od 70% na Zachodnim Brzegu do 80% w Strefie Gazy.
61
Frekwencja była wysoka i wyniosła 81%. Palestine Media Center, http://www.palestine-
pmc.com/details.asp?cat=1&id=761 [3.01.2005], Hamasonline,
http://www.hamasonline.com/index.php?itemid=1359 [3.01.2005].
62
Palestine Media Center, http://www.palestine-pmc.com/details.asp?cat=1&id=881
[20.05.2005].
63
Palestyńskie Centrum Praw Człowieka Palestinian Centre for Human Rights (PCHR),
http://www.pchrgaza.org/files/PressR/English/2005/60-2005.htm. [12.05.2005],
http://www.pchrgaza.org/files/PressR/English/2005/62-2005.htm, [20.05.2005]. Raport PCHR
stwierdza, iŜ wybory przebiegły uczciwie i nie było nieprawidłowości, które mogły by wpłynąć na
ich wynik.
_______________________________________________________________________________
F
ORUM
I
ZRAEL-
P
OLSKA-
E
UROPA
▪
www.forum-ipe.org
23
Na wrzesień 2005 roku zaplanowano trzecią turę wyborów w pozostałych okrę-
gach Zachodniego Brzegu Jordanu.
PODSUMOWANIE.
Wyniki ostatnich wyborów oraz sondaŜe opinii publicznej, dają tyle samo
odpowiedzi, ile przynoszą nowych pytań. W kwestii poparcia społecznego po-
między dwoma głównymi rywalami, partią al-Fatah i Hamasem utrzymuje się
nadal chwiejna równowaga. Impet Hamasu w zdobywaniu sobie nowych zwolen-
ników nieco osłabł, na co wskazywać mogą rezultaty majowych wyborów lokal-
nych. Z drugiej strony ostatnie miesiące pokazały, Ŝe prezydent Mahmud Abbas i
rządząca partia Fatah, coraz częściej sięgają w walce politycznej po nieuczciwe
ś
rodki. Po bardzo kontrowersyjnym zakwestionowaniu części wyników majo-
wych wyborów lokalnych, kolejne zaostrzenie konfliktu na linii władze Autono-
mii – Hamas wywołał decyzja prezydenta Abbasa o przełoŜeniu zaplanowanych
na 17 lipca wyborów parlamentarnych. Według nowej ordynacji wyborczej,
uchwalonej przez Palestyńską Radę Legislacyjną 18 maja 2005 roku, dwie trzecie
deputowanych wybieranych byłoby w jednomandatowych okręgach, a reszta w
systemie proporcjonalnym z list partyjnych. Abbas zwleka jednak z jej podpisa-
niem, gdyŜ chciałby, aby proporcje te wynosiły pół na pół, co dałoby większe
szanse partii Fatah i osłabiło konkurencyjny Hamas. Ostatecznie 18 czerwca 2005
roku parlament palestyński przyjął nową ordynację wyborczą w wersji propono-
wanej przez Abbasa, a planowana data wyborów przełoŜona została o 5 miesię-
cy.
64
Do tego czasu wiele jeszcze moŜe się zmienić na palestyńskiej scenie poli-
tycznej. Szczególne znaczenie moŜe mieć wycofanie się Izraela ze Strefy Gazy.
Jeśli przejęcie pełnej kontroli nad strefą przez władze Autonomii przebiegnie
sprawnie, a władze wykaŜą się skutecznością działania, wzmocni to pozycję rzą-
dzącego Fatahu. NaleŜy się jednak spodziewać prób destabilizacji sytuacji przez
ugrupowania islamskie: Hamas i Islamski DŜihad. Ten pierwszy otwarcie wręcz
zapowiada, Ŝe będzie dąŜył do przejęcia władzy po wycofaniu się wojsk izrael-
skich. Pozostaje tylko mieć nadzieję, Ŝe walka o władzę pomiędzy ugrupowania-
mi palestyńskimi pozostanie wyłącznie walką polityczną i nie przerodzi się, tak
jak to niejednokrotnie bywało wcześniej w walkę zbrojną.
64
Palestine Media Center , http://www.palestine-pmc.com/details.asp?cat=1&id=917,
[20.06.2005].