plik

Pedagogika specjalna

 Polska pedagogika specjalna rozwija się od ponad 200 lat.
 1921 r.- Państwowe Seminarium Pedagogiki Specjalnej i Państwowy Instytut

Fonetyczny, które stanowiły fundament Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej
(1922).

 Maria Grzegorzewska- w latach 1922-1967 oraz red. naczelny „Szkoły Specjalnej"

wspólnie z przedstawicielami innych nauk- stworzyła:

 system kształcenia dzieci niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie oraz

system kształcenia nauczycieli

 1957r.-Katedra Pedagogiki Specjalnej w UW; pedagogika specjalna jako dyscyplina

akademicka.



Pedagogika specjalna początkowo rozwijała się jako pedagogika szkoły podstawowej
specjalnej,

rozszerzając

stopniowo zakres

swego

oddziaływania

na:

wych. przedszkolne, kształcenie

zawodowe

pracę zawodową, funkcjonowanie

społeczne osób niepełnosprawnych, poradnictwo psychologiczne, zawodowe i
sądownicze (dla nieletnich).



Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki.



Przedmiotem jej jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od
normy (powyżej i poniżej normy); najczęściej jednostek mniej sprawnych lub
niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i
skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń (Dykcik, 2004, s.13)

Cym jest edukacja specjalna:

1.  Jest bezpłatna i publiczna
2.  Odpowiada potrzebom osób edukowanych
3.  Stwarza  najmniej  ograniczające  środowisko  (zapewnia  dostęp  do  powszechnego

programu kształcenia i do wzorów zachowań wszystkich rówieśników)

Fundamenty edukacji specjalnej:

1.  Bezpłatna, odpowiadająca potrzebom edukacja publiczna
2.  Prawo rodziców do zakwestionowania orzeczenia
3.  Zindywidualizowane nauczanie
4.  Zapewnienie usług towarzyszących
5.  Zindywidualizowana diagnoza
6.  Planowanie zindywidualizowanych programów nauczania
7.  Nauczanie w najmniej ograniczającym środowisku
8.  Pomoc federalna w zmniejszaniu kosztów



Celem nadrzędnym pedagogiki specjalnej jest takie wychowanie, które pozwoli na:

 wszechstronny rozwój osoby aby na miarę swoich możliwości mogła ona włączyć się w

sprawy swoich bliskich, a potem coraz szerszej społeczności,

  spowodowanie, by osoba umiała godnie żyć
  harmonijnie współżyć z innymi
  czuła się potrzebna
  zdobycie autonomii poprzez:
  personalizację
  socjalizację
  wyposażenie  w  umiejętności,  aby  osoba  na  miarę  swoich  możliwości  zdobyła

niezależność życiową.

Specyficzne właściwości osób UU



Gwałtowne wybuchy gniewu- dzieci uu często wpadają w złość, gdy stawia się przed
nimi zadania; czasami wybuchy mają krótkotrwały charakter (kilka minut lub sekund),
inne trwają dłużej.

 Wg Lovaasa:
 Wybuch złości jest zazwyczaj odpowiedzią dziecka na frustrację wynikającą z utraty

zwyczajowej nagrody lub zmiany czynności rutynowych.

Wybuchy zyskują na sile, gdy się poddajesz (np. rezygnujesz z żądań), a znikną- gdy je
zignorujesz.

 Łatwiej powstrzymać jest atak na jego początku (np. klaps).
 Jeśli pierwotną przyczyną wybuchów jest frustracja, można zredukować ataki poprzez

unikanie sytuacji stanowiących jej źródło

 Źródłem gniewu może też być niezrozumienie sytuacji- w ten sposób dziecko przekazuje,

że czegoś nie rozumie. Ale to osoba dorosła musi kontrolować sytuację.

 Podstawowa zasada „Nie pozwalaj, aby takie zachowanie Cię wystraszyło”.

 Autostymulacja- Powtarzane, stereotypowe zachowania (np. kołysanie,

wymachiwanie rękoma przed oczyma)- dzieci posługują się tymi zachowaniami,
aby siebie pobudzić.

 Zachowanie autostymulacyjne jest odwrotnie proporcjonalne do liczby i częstotliwości

innych, społecznie bardziej akceptowanych zachowań. Każdy potrzebuje stymulacji- jeśli
nie otrzymuje jej zachowując się prawidłowo, doprowadza do autostymulacji, której
zadaniem jest utrzymanie przy życiu systemu nerwowego.

 Zachowanie autostymulacyjne może być nagrodą (np. pozwolenie dziecku na wykonanie

określonego zachowania)

 Autostymulacja zmniejsza lub blokuje reakcje na pb z zewnątrz- dziecka nie będzie

zwracało uwagi na nauczyciela. Autostymulacja działa jak narkotyk i ma większą
wartość od nagrody zaproponowanej przez nauczyciela.

 Problemy z koncentracją uwagi- To główna przyczyna opóźnienia rozwoju.
 Być może wynikają one z nadmiernej selektywności uwagi? Nadmiernie selektywna

koncentracja może być związana z wiekiem umysłowym dziecka (wiek inteligencji).

 Dzieci o bardzo niskim w.u. (bardziej opóźnione) wykazują większy stopień nadmiernie

selektywnej koncentracji od dzieci o wyższym w.u.

Nauczanie i wychowywanie dzieci uu odbywa się poprzez:

 maksymalne uaktywnienie


rozbudzenie potrzeb i aspiracji z jednoczesną oceną realnych możliwości rozwoju



systematyczną korekturę wad i funkcji organizmu

 usprawnianie zachowanych funkcji;


kompensowanie braków organicznych i funkcjonalnych.

Eliminowanie zachowań zakłócających naukę:



Dotyczy zachowań, które stosuje dziecko, aby uniknąć pracy lub zwrócić na siebie
uwagę dorosłego.



Zanim przystąpi się do eliminacji zachowania, trzeba postawić diagnozę, co dziecko chce
osiągnąć swoim zachowaniem.



Nic nie mów i zachowaj spokój (ok. 5 min). Techniki tej nie można stosować, jeśli
dziecko często ulega autostymulacji (wówczas okres izolacji jest nagrodą) i gdy dziecko
chce uniknąć wymagań (wówczas jego zachowanie pogorszy się).



Użycie słowa „Nie”- głośno przy jednoczesnym kontynuowaniu zadania.



Postawienie  do  kąta-  wtedy,  gdy  dziecko  jest  agresywne  lub  nie  zachowuje  się
spokojnie w trakcie  izolacji. Potrzebna konsekwencja-  za każdym razem, kiedy dziecko
zachowuje  się  agresywnie-  postaw  je  do  kąta  (na  szeroko  rozstawionych  nogach,  ręce
przyciśnięte do ścian- to jest bardzo niewygodna  pozycja), a gdy zachowanie poprawia
się- pochwal.

ETIOLOGIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI:

W populacji prowadzi się badania celem wyselekcjonowania dzieci z zaburzeniami rozwoju

1.Bilanse zdrowia :

Pogłębione badania medyczne w okresach życia : 2, 4 , 6, 10, 12 , 14 , 18 lat

Są obligatoryjne. Zawierają :



badanie somatyczne,



analizatorów wzrokowo - słuchowych,



układu kostnego porzez stan uzębiebnia,



motoryki,



zdolności komunikacyjnych,



rozwoju społecznego

2.Badania przesiewowe - screeningowe:

Wykonuje się w konkretnej populacji w sytuacji gdy nastąpiła jakaś katastrofa,
mogąca dać dalekosiężne skutki zdrowotne- np. wybuch w Czarnobylu

3. Skala Apgar: ocena stanu - czynników życiowych noworodka:

1. Czynności serca

0 p - brak

                                                          1 p  - poniżej 100
                                                          2 p  - powyżej 100

2. Oddech                                       O p  - bezdech pierwotny
                                                         1 p   - oddech wolny i  nieregularny
                                                         2 p   - oddech regularny, krzyk, płacz

3. Napięcie mięśni                           O p  - za krótkie napięcie
                                                          1 p  - nieliczne samoistne ruchy
                                                          2 p  - prawidłowe ruchy

4. Reakcje odruchowe                    O p  - brak reakcji
                                                          1 p  - krzywi się
                                                          2 p  - kicha , kaszle , płacze

5.Zabarwienie skóry                        O p  - uogólniona sinica
                                                          1 p  - sinica obwodowa
                                                          2 p  - skóra różowa

Badanie wykonuje się w 1 i 5 minucie życia i zapisuje lepszy wynik.

10  - 9 p       dobry stan

8    - 7 p        zmęczenie noworodka

6    - 4 p       zamartwica średnia sina

3    - 0 p       zamartwica ciężka blada

Wskazania  na  podstawie  Skali  Apgar  mogą  być  podstawą  do  zakwalifikowania    dziecka  do
grupy dyspanseryjnej.

FAS  - alkoholowy zespół płodowy

rozpoznawany od 1966
1 - 2 na  1000 urodzeń
odpowiada za 20 przypadków lekkiego upśledzenia umysłowego
ważne ile kobieta pije i w jakim czasie   - b. groźne do 16 tygodnia życia

zaburzenia wzrostu
zaburzenia układu nerwowego
małogołwie, małomózgowie
padaczka,
zaburzenia koordynacji wzrokowo - słuchowo - ruchowej
więcej wad wrodzonych analizatorów szczególnie wzroku
grube rysy twarzy, fałda nakątna

POSTAWY RODZICÓW WOBEC DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO

Fazy po urodzeniu dziecka niepełnosprawnego:

1.SZOKU:                            zdenerwowanie  ,  płacz,  depresja,  rozpacz,  wstyd,  wrogość,    kłótnie
małżonków, lęk o przyszłość, odrzucenie dziecka, obwinianie się nawzajem

2.ROZPACZY  :     Kryzys emocjonalny, rozpacz, przygnębienie, poczucie krzywdy
                               osamotnienia, smutek, beznadziejność , rezygnacja z pracy

3.PRZYSTOSOWANIE POZORNE:
                               Mechanizmy obronne-  rezygnacja, negacja, agresja,
                               wyczerpanie psychiczne , poszukiwanie cudotwórców

4.AKCEPTACJI : Konstruktywne przystosowanie się do sytuacji, relacje z dzieckiem
poprawiają się , znika wstyd, pojawia się odpowiedzialność za dziecko

ROZWÓJ INTELEKTUALNY DZIECKA ZDROWEGO:

STADIA ROZWOJU INTELEKTUALNEGO WG. JEANA PIAGETA

1.STADIUM SENSORYCZNO – MOTORYCZNE:       0- 2 lata

Myślenie pojawia się tylko w toku czynności motorycznych i sensorycznych.
Doskonali się koordynacja działań sensorycznych i motorycznych.
Obiekty i ludzie są odróżniane jedne od drugich i rozpoznawane jako stałe.
Pojawiają się początki mówienia i myślenia symbolami.
2.STADIUM PRZEDOPERACYJNE:                            2 – 7 LAT

Intensywnie rozwija się język i myślenie symboliczne.
Dominuje egocentryzm myślenia.
W percepcji i myśleniu dominuje nieodwracalność, brak zasady stałości

3. STADIUM OPERACJI KONKRETNYCH:                   7 – 11 LAT

Gwałtownie rozwija się myślenie symboliczne.
Rozwijają się operacje zdecentrowane , odwracalne, rozumienie zasady stałości.
Rozwijają się operacje na liczbach.
Rozumienie pojęć abstrakcyjnych następuje za pomocą konkretów.
Zachowania społeczne wypierają egocentryzm.

4.STADIUM OPERACJI ABSTRAKCYJNYCH / FORMALNYCH /        12 LAT- >

Myślenie abstrakcyjne pojawia się pod nieobecność rzeczy i zdarzeń.
Pojęcia stają się całkowicie oderwane od konkretnych kontekstów.
Kształtuje się umiejętność rozważenia różnych możliwości i hipotez.
Idee abstrakcyjne są przedmiotem analizy.

Pedagogika resocjalizacyjna
Typy resocjalizacji

 Potencjalna- opiera się na założeniu, że istnieją potencjalni ludzie, którzy mogą kiedyś

się zdemoralizować

 Aktualna- dotyczy osób już zdemoralizowanych

Resocjalizacja obejmuje:

◦ opiekę- zaspokajanie potrzeb

◦ wychowanie- trudno ustalić cel wychowania

◦ terapię- leczenie zaburzeń w ujęciu:

  psychodynamicznym
  behawioralnym
  kierowanie interakcjami w grupie

Modele pomocy dla niedostosowanych społecznie :

1.Model dyscyplinarno – izolacyjny (izolacja od społeczeństwa i egzekwowanie
kary)

2.Model opiekuńczo – izolacyjny- izolacja ale ważniejsza od kary jest opieka i
zaspakajanie potrzeb które nie były zaspokojone w środowisku
3.Modele terapeutyczno- psychologiczne : praca psychologa nad zmianą postaw ,
motywacji , celów życiowych

1. Def. Wg C.Czapówa i S. Jedlewskiego:

Niedostosowana społecznie jest taka osoba, której reakcja negatywna

wyklucza pozytywne uczestnictwo w sytuacjach społecznych.

2.Def. wg MEN:

Niedostosowaną społecznie nazywamy dzieci i młodzież u których na

skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych
następuję utrwalone, powtarzające się zaburzenia w zachowaniu.

Niedostosowana społecznie może być ta osoba, która popełniła

przestępstwo przeciwko innym lub też zachowała się agresywnie w stosunku do
siebie.

Można popełnić przestępstwo bez niedostosowania.

Etapy wykolejenia:

1.Zaburzenia zależności emocjonalnej z rodziną
2.Bunt i wrogie reakcje przeciw autorytetom
3. Samoistne dążenie do wchodzenia w grupy przestępcze

Cele i zadania resocjalizacji:

1.  Naprawa moralności jednostki wykolejonej społecznie
2.  Odrzucenie zachowań antagonistyczno- destrukcyjnych
3.  Uruchomienie i ukształtowanie mechanizmu kontroli wewnętrznej (sumienia)

Rodzaje definicji niedostosowania społecznego:

 Objawowe- np. M. Grzegorzewska- definicje te wymieniają konkretne zaburzenia (np.

toksykomania, ucieczki z domu); zawierają różną liczbę objawów; wady- brak
wyraźnych granic

 Teoretyczne- odwołują się do postaw (komponent emocjonalny, behawioralny,

poznawczy); np. Czapów- niedostawanie społeczne to zbiór postaw negatywnych, na
które składają się: manifestacje- zachowanie; składniki (emocje- ale ich nie widać),
determinanty- skąd się to wzięło?

 Operacyjne- korzystają z narzędzi badawczych, które pozwalają zmierzyć zjawisko

Czynniki wyznaczające skuteczność procesu resocjalizacji
I. Indywidualizacja- dostosowanie metod do potrzeb wychowanka
II. Zasada poznania wychowanka
III. Zrozumienie wychowanka
IV. Akceptacja wychowanka

Zasady pracy resocjalizacyjnej- Pospiszyl

1.Wyzwolić energię wychowanków do budowania motywów prospołecznych
2.Przywracanie wiary w człowieka
3.Budowanie empatii
4.Rozwój wyobraźni na temat losów innych
5.Nauka  konieczności rezygnacji z własnych potrzeb

Typy wychowanków resocjalizacyjnych wg H. Qeya

1.  Typ nieadekwatny, niedojrzały
2.  Typ neurotyczno- konfliktowy
3.  Typ asocjalno- agresywny (psychopata)
4.  Typ zorientowany na podkulturę
5.  Typ mieszany- I i IV

NIELETNI: Wg UPN – Ustawy o Postępowaniu w Sprawach Nieletnich z dnia 26 .10.1982

za nieletniego uznaje się:

1.osobę do 15 r.ż gdy przestępstwo popełnione przez nieletniego jest traktowane z przepisów o

zwalczaniu demoralizacji

2.osobę od 13 do 17 r.ż. gdy przestępstwo podlega przepisom o czynach  karalnych

3.osobę do 13 r. ż. – za popełnione przestępstwo odpowiada rodzic

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE:

1. Def. wg C.Czapówa i S. Jedlewskiego:

Niedostosowana społecznie jest taka osoba, której reakcja negatywna wyklucza

pozytywne uczestnictwo w sytuacjach społecznych.

2.Def. wg MEN:

Niedostosowaną  społecznie  nazywamy  dzieci  i  młodzież  u  których  na  skutek  zaburzeń
wewnętrznych  lub  niekorzystnych  warunków  środowiskowych  następuję  utrwalone,
powtarzające się zaburzenia w zachowaniu.

Niedostosowana społecznie może być ta osoba, która popełniła przestępstwo przeciwko  innym
lub też zachowała się agresywnie w stosunku do siebie.

AUTYZM

ETYMOLOGIA SŁOWA : autos  - sam [ gr ]

1943 Leon Kanner pierwszy opisał autyzm; dziś mówimy o kontinuum/ spektrum autystycznym

EPIDEMIOLOGIA :

4 – 6       dzieci na 10 000

10 – 26  dorosłych na 10 000

diagnoza w wyspecjalizowanym ośrodku może być postawiona  w 4 -6 r.ż.

  PRZYCZYNY :

- wrodzone / mniejsze ciało modzelowate , rola hormonów , dziedziczenia /

- środowiskowe  / schizoidalna matka /

Z autyzmu nie można wyrosnąć !!!

CECHY SCHORZENIA        DSM IV 1995:

1. Jakościowe zaburzenia interakcji społecznej

-nie nawiązuje kontaktu społecznego , zwłaszcza z rówieśnikami , brak mimiki i gestu w celu

podtrzymania kontaktu  , nie patrzy w oczy , jest „nieobecny „
- nie dzieli się radością , zainteresowaniami z innymi , nie bawi się w grupie

2.Jakościowe zaburzenia komunikacji :

- opóźniony lub całkowity brak mowy / mutyzm /

- zaburzenia w inicjowaniu i podtrzymywaniu rozmowy

-wykorzystywanie języka stereotypowo / echolalia /

-brak zabawy właściwej dla danego wieku

3 Stereotypowe wzorce zachowań i aktywności :

- pochłonięcie jednym zachowaniem w sposób całkowity – nienormalny

-zwyczaje i rytuały

- manieryzmy ruchowe
Objawy autyzmu w dzieciństwie: dziecko



nie gaworzy, nie wskazuje, nie wykonuje świadomych gestów po pierwszym roku życia



nie mówi ani jednego słowa w wieku 16 miesięcy



nie składa słów w pary w wieku 2 lat



nie reaguje na imię



traci zdolności językowe lub społeczne



nawiązuje słaby kontakt wzrokowy



nie potrafi się bawić zabawkami



nadmiernie porządkuje zabawki lub inne przedmioty



przywiązanie do jednej zabawki/ przedmiotu



nie uśmiecha się



czasem wydaje się upośledzone słuchowo lub w ZA wyostrzony zmysł słuchu

 urojenia i omamy

CHARAKTERYSTYKA AUTYSTY :

1.Lęk bez przyczyny lub na zmiany w otoczeniu

2.Brak lęku w sytuacjach rzeczywistego zagrożenia

3.Nadmierna lub obniżona reakcja na bodżce zewnętrzne

4.Ograniczony zakres zainteresowań

5.Długo skupiona uwaga na 1 elemencie

6.Mózg i układ nerwowy w stałym pobudzeniu , nie umie selekcjonować bodzćów

7.Anielski wygląd

8. Wysypkowe zdolności

9. Uczą się wybiórczo to co ich interesuje

10.Zabawki świecące , gładkie , wirujące

11. najlepiej czyją się w kącie ze ścianą za plecami

12. Problemy ze snem – krótki

13. Dieta monotonna – wybiórcza

SCHEMAT ZACHOWANIA :
Nie rozumie zachowań i intencji innych / np. mimiki / >

Nie umie przewidzieć zachowań innych>

Narasta lęk w sytuacji społecznej >

Redukcja lęku przez stereotypową działalność

ZALECENIA DO TERAPII :

1.Bazować na zainteresowaniach

2. Bazować na doznaniach przyjemnych

3.Zaspakajanie uwagi i stymulacji / huśtawka /

4.Głos spokojny , stanowczy

5. Niwelowanie autoagresji

6.Stymaulacja wzroku / latarki w ciemni /

7.Stymulacja dotyku / hydroterapia /
8. Uspokajanie i aktywizowanie / muzykoterapia , dogoterapia /

TERAPIA :

Wyspecjalizowane szkoły i przedszkola- segregacja , rzadko integracja / dla lżejszych stanów /

Nauka w malutkich klasach lub indywidualna .

Fundacje – Synapsis , Navicula

PEDAGOGIKA KOREKCYJNA

Pedagogika  korekcyjna  zajmuje  się  osobami  u  których  typowym  objawem  są  trudności  w
uczeniu się.

W 1963 Sebastian Kirc wprowadził termin pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się.

Typy problemów w pedagogice korekcyjnej:

1.Trudności w opanowaniu mowy                      -   logopatia

2.   j. w.                                 czytania i pisania    -  dysleksja

3.  j. w .                                 matematyki             - dyskalkulia

4.  j . w .                                pisania                    - dysgrafia

5.  j . w .                                ortografii                - dysortografia

6. j . w .                                 muzyki                    - dysmuzja

7. Zaburzenia sprawności motorycznej

8. Zaburzenia funkcji percepcyjnych / wzrokowych , słuchowych ,kinestetycznych/

9. Zaburzenia myślenia

Prawdopodobne przyczyny zaburzeń:

1.Czynniki zewnętrzne :

Ubogie , niestymulujące środowisko , brak dostępu do wiedzy

2. Czynniki wewnętrzne : Zaburzenia w centralnym układzie nerwowym

DYSLEKSJA ROZWOJOWA:

To specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci z prawidłowym rozwojem umysłowym /
związane z percepcją i pamięcią  wzrokowo-  słuchową oraz ciągłością uwagi.

Diagnoza:

Dysleksję  rozpoznajemy  po  3  klasie  szkoły  podstawowej  /  masowej  lub  integracyjnej  /.
Wcześniej mówimy o „ ryzyku dysleksji”.

U dziecka upośledzonego umysłowo nie mówimy o dysleksji ale o  całościowym upośledzeniu.

Do badania dysleksji wykorzystujemy specjalne skale :

Skala Ryzyka Dysleksji Dla Dzieci

Skala Ryzyka Dysleksji Dla Dorosłych

Przyczyny dysleksji:

-Zaburzenia struktur mózgowych odpowiedzialnych za czytanie i pisanie,

-Zaburzenia niektórych funkcji poznawczych  , motorycznych

-Zaburzenia ich integracji

- zaburzenie funkcji językowych i pamięci WSR

- Zaburzeni lateralizacji i schematu ciała

- Uwarunkowanie nieprawidłowym rozwojem układu nerwowego

- ograniczenia biologiczne / alergie , awitaminoza , testosteron /

- ograniczenia społeczne

Epidemiologia : wg. ICD 10   , DSM IV

Europa 10 – 15 %  / w tym 4 % głęboka dysleksja /

Poska    9 – 10 %   / 1968 – 82 /

Objawy dysleksji :

1.Objawy są w jednym obszarze- nasilone , uporczywe

2.Objawy są w kilku obszarach w mniejszym natężeniu

Dysleksja jest zespołem symptomów , choć każde dziecko ma indywidualny obraz zaburzeń.

Dysleksji często towarzyszy spadek motywacji i samooceny.

Rodzaje dysleksji – Typy:

-  Wzrokowa  / trudności w zapamiętywaniu liter , cyfr /

- Słuchowa  / trudności w słuchowym odróżnianiu podobnych głosek /

- Integracyjna / zaburzony proces łączenia bodzców pochodzących z różnych   zmysłów

Profilaktyka :

Wczesna opieka nad dziećmi z nieprawidłowych ciąż , porodu lub wykazujących od maleńkości
deficyty  funkcji  psycho  –  motorycznych;  z    tzw. „ryzyka  dysleksji  „  .  Im  wcześniejsza  opieka
tym lepiej .

Objawy „ryzyka dysleksji „ w wieku przedszkolnym :

- opóżniony rozwój mowy

- wadliwa wymowa

- trudności w rozróżnianiu i zapamiętywaniu głosek , liter i cyfr

-  trudności  w  opanowaniu  prawidłowej  pisowni  /  lustrzanka,  mylenie  podobnych  liter  ,
opuszczanie , przestawianie , błędy ortograficzne/

- trudności w czytaniu mimo dobrej inteligencji i braku zaniedbań  środowiskowych

- trudności w odtwarzaniu znaków , wzorów graficznych lub układanek

- trudności w zakresie małej motoryki / nożyczki , plastelina /

- mylenie prawej i lewej strony


Terapia :

1. Pomoc w szkole  :

- zajęcia wyrównawcze   4- 8 osób 2 -3 X tygodniu

- zajęcia terapii pedagogicznej 2 – 5 osób 2 – 3 X tygodniu

- klasy wyrównawcze

2. Zajęcia w Poradniach Psychologiczno - Pedagogicznych

3. Zajęcia w Polskim Towarzystwie Dysleksji

Praca na zajęciach następuje z każdą zaburzoną funkcją. Prowadzona jest w formie zabawy.

SURDOPEDAGOGIKA:

KLASYFIKACJA  OSÓB Z USZKODZONYM SŁUCHEM:

Od 1993 roku używa się terminów niesłyszący, niedosłyszący / słabosłyszący /

1.NIESŁYSZĄCY –tak nazywamy osobę z uszkodzonym słuchem w stopniu

uniemożliwiającym odbiór mowy  drogą słuchową nawet gdy ma protezę słuchową

2.NIEDOSŁYSZĄCY –  tak nazywamy osobę z uszkodzonym słuchem w stopniu

ograniczającym  odbiór  mowy  drogą  słuchową.  Taka  osoba  ma  szansę  opanować  mowę  drogą
naturalną przy użyciu protez

Osoby niesłyszące od słabosłyszących różni możliwość nauczenia się drogą  naturalną mowy.

Klasyfikacja uszkodzenia słuchu:

Ubytek słuchu do 20 Db - NORMA

1. LEKKIE - ubytek słuchu 20 – 40 Db

2. UMIARKOWANE – ubytek słuchu 40 – 70 Db

3. ZNACZNE - ubytek słuchu 70 – 90 Db

4. GŁĘBOKIE - ubytek słuchu powyżej 90 Db

5. CAŁKOWITA GŁUCHOTA - powyżej 120 Db

PROBLEMY MEDYCZNE ZWIĄZANE Z USZKODZENIEM SŁUCHU:

Bardzo ważna wczesna diagnoza !

Tylko  wczesna  diagnoza  jest  w  stanie  zapowiedz  opóźnieniom  rozwojowym,  które
nastąpią jeśli dziecko nie będzie miało dostępu do mowy.

Należy obserwować dziecko gdyż  wydawane dźwięki mogą być  głużeniem.

DZIECKO GŁUCHE GŁUŻY  ALE NIE GAWORZY !

Dzieci głuche upośledzone umysłowo głużą nawet do 18- 23 m-ca

2.Konieczność interwencji medycznej i chirurgicznej.

U małego dziecka dochodzi do częstych infekcji uszu, nosa, zatok , gardła.

Bakterie i wirusy bardzo szybko przemieścić mogą się do uszu powodując

zapalenia i ubytki słyszenia. Infekcje powinny być starannie i szybko leczone.

Czasami  dzieci  rodzą  się  z  zarośniętym  przewodem  słuchowym  –  konieczna    interwencja
chirurgiczna.

3.Aparatowanie
Aparaty słuchowe pojawiły się w XX w. Pierwsze były wielkości stołu. następne walizkowe , a
wreszcie kieszonkowe.
Obecne  są  malutkie,  pudełkowe  –  zaczepowewpuszczane  w  kanał    słuchowy.  Wzmocnienie
dopasowuje się do osoby / 30- 60 Db /
Konieczne wczesne wprowadzanie aparatów – ok. 1 r ż.

Aparatownie kompensuje ubytek słuchu – jest protezą pomocną w rozwoju mowy. Jednakże
przy zaburzeniu znacznym i głębokim nie daje pełnej podstawy do rozwoju mowy.

4.Inplant ślimakowy - Jest to elektroniczna proteza montowana w ślimaku .

Aktualnie inplanty mają nawet 20 elektrod / niegdyś 8 /

Wszczepu dokonuje się obecnie nawet u półrocznych dzieci.

Poziomów dzwięku jest ok. 20 . Przystosowanie do ok. 2 lat.

5 .Zmiany starcze

Z wiekiem mięśnie utrzymujące kosteczki słuchowe wiotczeją i następuje ubytek słuchu. Jest to
zjawisko powszechne.

6.Granica między niesłyszeniem a słabosłyszeniem.

Tą granicą jest dostęp do mowy i umiejętność nauczenia się jej w sposób naturalny za pomocą
słyszenia przez protezę.

Granicą tą w decybelach jest 70 Db.

W związku z postępem aparatownia mówimy już o granicy 90 Db.

7.Problemy definicyjne

BIAP- Międzynarodowe Biuro Audifonologii zaleca stosowanie określeń „osoba z uszkodzonym
słuchem” gdyż inne określenia mają wydźwięk perioratywny.

PRZYCZYNY GŁUCHOTY:

1.

Genetyczne

Gen najczęściej dziedziczony recesywnie , dominująco w zaledwie 5 %.

W 95 % nie jesteśmy w stanie przewidzieć czy nastąpi głuchota.

2.Niegenetyczne

np. leki, choroby , konflikt serologiczny, hałas

Inny podział to:

1.Wrodzone:genowe, dziedziczne, choroby matki / różyczka / promieniowanie , leki

2.Nabyte : po urodzeniu w skutek chorób, zatruć, urazów mechanicznych i akustycznych

PODZIAŁ GŁUCHOTY:

Klasyfikacja jest oparta na lokalizacji. Nie zawsze da się zlokalizować ubytek słuchu.

1.Głuchota przewodzeniowa:

Przewodzenie drogą powietrzną lub kostną zaburzone.

Często po infekcjach, uszkodzeniach mechanicznych i w wyniku lekow

Ubytek nawet do 60 Db.

2.Głuchota odbiorcza: Uszkodzenie w uchu środkowym . Zaburzony proces zamiany drgań na

impulsy nerwowe, jego przenoszenie. Przyczyną może być różyczka

Związane z głębokim ubytkiem słuchu.

3.Głuchota mieszana:

Ubytki zarówno w przewodzeniu jak i w odbiorze.

4.Głuchota centralna: Uszkodzenie ośrodków mózgowych

II. Klasyfikacja oparta o czas powstania:

Lingwa - język

Lingwistyka – nauka o języku

1.Głuchota  prelingwalna – przed nauczeniem się mowy

2.Głuchota interlingwalna – głuchota nastąpiła w wieku 2-3 lat

  Dziecko ma podstawy języka ale nie opanowało gramatyki

3. Głuchota postlingwalna – głuchota nastąpiła gdy dziecko miało opanowany język

MOWA :

Brak mowy i dzwięków to przebywanie w świecie ciszy.

Osoba niesłysząca nie potrafi sama nauczyć się mówić .

Gdy to opanuje nie ma kontroli nad swoim głosem i dlatego jego mowa jest zniekształcona ,
często piskliwa lub zatarta.

Często rozwój mowy jest opóżniony nawet o kilka lat.

Niesłyszący aby nauczyć się mówić musi ćwiczyć z logopedą: oddech, fonację, artykulację i
słuch.

Powinien nauczyć się również odczytywać mowę z ust oraz język migowy

Mowa  a myślenie:

Zaburzenie rozwoju mowy wpływa na zaburzenie rozwoju myślenia.

Osoba niesłysząca z niewykształconą mową ma duże trudności z pracą intelektualną mimo,
że  ma  prawidłowo  rozwinięty  mózg.  Nie  ma  narzędzia  myślenia,    jakim  jest  mowa
wewnętrzna.

Dlatego osoby niesłyszące często funkcjonują poniżej swoich możliwości.

Rzadko kończą studia i w szkole mają problemy z naukami opartymi o  abstrakcję np. nauki
ścisłe czy historia.
Jeśli niesłyszący nauczy się dobrze funkcjonować intelektualnie jest w stanie kontynuować
naukę np. Uniwersytet Gallandeta w USA  czy kadra Krzemowej Doliny

METODY NAUCZANIE OSÓB Z USZKODZONYM SŁUCHEM:

Metody:

1.Metoda oralna- nauczenie mowy ustnej pomaga w nauczeniu się myślenia

2.Metoda daktylograficzna: Alfabet palcowy z odmianą dla głuchoniewidomych

3.Metoda oralno – fonogestowa:

Fonogesty wspierają komunikację oralną – umowne gesty wspierają głoski

Sposób ustawienia dłoni / spółgłoski / i miejsce na twarzy / samogłoski /

4. Metoda oralno – migowa:

Język migowy – język natywny , wymyślony przez osoby niesłyszące w wielu odmianach.

Język migany – język opracowany dla niesłyszących aby ujednolicić komunikację / twórca
B. Szczepankowski /

Aktualne tendencje w pracy z niesłyszącymi:

1.Wychowanie słuchowe - Zaktywizowanie resztek słuchu – celem jest opanowanie mowy i
zaaparatowanie

2. Programy manualne - Migi, fonogesty, daktylografia
3. Komunikacja totalna :

Wszelkie formy komunikacji ponieważ są podstawą do rozwoju mowy.

-komunikacja niewerbalna, systemBlissa, Makaton, mowa ciała, rysunki, piktogramy

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA:

 Bezpośrednie reakcje rodziców na traumę (dziecko z UU):

 Zagłuszanie- np. picie alkoholu („By: nie czuć, nie myśleć i nie pamiętać”)
 Deformacje poznawcze- nie przyjmowanie do wiadomości informacji o uu (np.

deprecjonowanie specjalistów, którzy wydali diagnozę o uu.).

 Porządkowanie poznawcze- tworzenie własnych koncepcji na temat uu dziecka (np. kto

winny).

 Poszukiwanie wsparcia- np. specjalistów, którzy mogą „naprawić” dziecko.
 Uprzedmiotowienie dziecka- odcięcie

DYSFUNKCJE INTELEKTUALNE:

1 Globalne - wszystkich funkcji

A. upośledzenie (niedorozwój/ demencja)
B. Zahamowanie rozwoju int. (casowe/ trwałe)
C. obniżenie poziomu int. (sytuacyjne/ okresowe/ trwałe)

D. Opóźnienie rozwoju intelektualnego

2. Parcjalne – jednej lub kilku funkcji

A.  upośledzenie
B.  zahamowanie rozwoju
C.  obniżenie poziomu
D.  opóźnienie rozwoju

Globalne  odchylenie  rozpoznajemy  gdy  poziom  wszystkich  mierzonych  funkcji  jest  niższy
przynajmniej o 2 odchylenia standardowe

Parcjalne  odchylenie  rozpoznajemy  gdy  poziom  1  lub  kilku  mierzonych  funkcji  jest  niższy  od
normy o przynajmniej 2 odchylenia standardowe.

Obrazem rozkładu normy i upośledzenia w populacji jest krzywa Gaussa

Klasyfikacja  upośledzenia  umysłowego  do  roku  1968  opierała  się  na  klasyfikacji  Emila
Kerpelinga  / debil, imbecyl, idiota /
Z powodu perioratywnego wydźwięku i trudności w ustaleniu wspólnych poziomów mierzonych
w różnych skalach zmieniono ją na klasyfikację
opartą na odchyleniu standardowym i poziomie upośledzenia.

STOPNIE UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO :

Klasyfikacja obowiązuje od 1968 roku

Lekki            2  - 3 odchylenia standardowe
                                   - szkoły specjalne i integracyjne
                                     Opanowanie i wykonywanie zawodu
                                     Sam na siebie zarabia
                                     Zakłada rodzinę

Głębsze:
Umiarkowany  -3  -4  odchylenia standardowe
                                   - szkoły życia,    WTZ
                                     Opieka innych przez całe życie
Znaczny        -4  - 5   odchylenia standardowe
                                 -    j. w.

Głęboki         powyżej – 5 odchyleń standardowych
                                  -  placówki opiekuńcze całodobowe- stałe

ROZWÓJ INTELEKTUALNY I SPOŁECZNY DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO:

Upośledzenie             poziom intelektualny           poziom społeczny
LEKKIE                                12 LAT                                   17 LAT
UMIARKOWANE                   8 LAT                                  10 LAT
ZNACZNE                           5 – 6 LAT                              7 – 8 LAT
GŁĘBOKIE                            3 LATA                                4 LATA

DEFINICJA UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO- / Kazimierz Kirejczyk/

Upośledzenie umysłowe to istotnie niższy niż przeciętny w danym środowisku  /o co najmniej 2
odchylenia  standardowe  /  globalny  rozwój  umysłowy  jednostki  z  nasilonymi  równocześnie
trudnościami  w  zakresie  uczenia  się  i  przystosowania,spowodowany  we  wczesnym  okresie
rozwojowym  przez  czynniki  dziedziczne,  wrodzone  i  nabyte  po  urodzeniu  /  sporadycznie
kulturowe/  wywołujące  względnie  trwałe  zmiany  w  funkcjonowaniu  ośrodkowego  układu
nerwowego.

/Ruth Luckasson DSM IV 1994  /
Niedorozwój  umysłowy  to  istotnie  niższy  niż  przeciętny    poziom  funkcjonowania
intelektualnego / o co najmniej 2 odchylenia- kryterium A/ z jednocześnie współwystępującymi
ograniczeniami

zakresie

2 lub więcej spośród następujących umiejętności

przystosowawczych:
- porozumiewanie się
- samoobsługa
- tryb życia domowego
- uspołecznienie
- korzystanie z dóbr społeczno- kulturalnych
- samodzielność
- troska o zdrowie i bezpieczeństwo
- umiejętności szkolne
- organizacja czasu wolnego
- praca (kryterium B)

Niedorozwój ujawnia się w okresie rozwojowym przed 18 r.ż. (kryterium C)

Aktualnie Ruth Luckasson zaproponowała „ zakres pomocy”:

LEKKIE                                      SPORADYCZNA POMOC

UMIARKOWANE                       OGRANICZONA POMOC

ZNACZNE                                  ZNACZNA POMOC

GŁĘBOKIE                                CAŁKOWITA POMOC

ETIOLOGIA UPOŚLEDZEŃ:

Lekkie upośledzenie    - 95 % są to osoby z niskich warstw społecznych
Gdzie upośledzenie umysłowe spotyka się w całych rodzinach.
Nie możemy podać jednej przyczyny – poligenowe dziedziczenie.

Głębsze  upośledzenie    -  w  większości  jesteśmy  w  stanie  podać  konkretną  przyczynę  np.  Gen
czy aberracje chromosomu.

Sprzężone upośledzenie- tam gdzie występuje upośledzenie umysłowe i dysfunkcja motoryki lub
analizatora u tego samego dziecka.

EPIDEMIOLOGIA UPOŚLEDZEŃ:

Upośledzenie w populacji dzieci                    -  2- 3%
Upośledzenie w populacji dorosłych             -      1 %

= paradoks upośledzenia !

METODY WYCHOWANIA ,  NAUCZANIA I TERAPII :

Formy nauczania:

- segregacja
- integracja
- nauczanie włączające
- nauczanie indywidualne

Szkoły :

- Podstawowa specjalne / integracyjna
- Gimnazjum specjalne / Integracyjne
- Zawodowa Specjalna
- Szkoły Zycia / do 21 r. ż/

Zawody: pomocnik - Szwacz, krawiec, dziewiarz, tokarz, ślusarz, tapicer, kucharz, pracownik
gospodarczy, składacz, pakowacz

Praca fizyczna monotonna nie męczy ich w dużym stopniu!

TYFLOPEDAGOGIKA

KLASYFIKACJA OSÓB Z USZKODZONYM WZROKIEM:
1.NIEWIDOMY        / NIEWIDZĄCY /

Osoba którą charakteryzujemy następująco-

- ma zupełny brak wzroku

-  ostrość  wzroku  nie  przekracza  1  /  20    wskażnika  Snella  w  lepszym  oku  przy  zastosowaniu
szkieł

- pole widzenia ograniczone do przestrzeni 20%

Często    są  to  osoby  z  poczuciem  światła  lub  resztkami  widzenia,  co  można  wykorzystać  w
rehabilitacji.

2.NIEDOWIDZĄCY  / SŁABOWIDZĄCY /
Osobę taką charakteryzujemy następująco:
- ostrość wzroku  między 1 / 20   a 3 / 10 wskażnika Snellena w lepszym oku przy zastosowaniu
szkieł
- pole widzenia nie większe niż 20%

3.OCIEMNIAŁY:

Osoba która utraciła wzrok po 5 roku życia.
Jest ona świadoma istnienia kształtów i barw.

Wskaźnik Snellena :

1 / 20  - osoba zdrowa widzi z odległości 20 metrów to co
             osoba z uszkodzeniem z 1 metra

3 / 10  - osoba zdrowa widzi z odległości 10 metrów to co
              osoba z uszkodzeniem z  3 metrów

Kąt widzenia – kąt przestrzeni  ograniczonej  jaki osoba z uszkodzeniem widzi przed sobą nie
poruszając głową.

RODZAJE DYSFUNKCJI NARZĄDU WZROKU
1.Krótkowzroczność , dalekowzroczność- nieprawidłowe skupianie promieni słonecznych przed
lub za siatkówką

2.Trudności z akomodacją / przy przerzucaniu wzroku/

3. Uszkodzenia i ubytki pola widzenia

4.Uszkodzenia pola widzenia centralnego lub obwodowego

5.Jaskra

6.Zaćma

7.Zaburzenie nerwu wzrokowego

8.Zaburzenia widzenia stereoskopowego

9.Zaburzenia widzenia barw / daltonizm całkowity lub częściowy /

10.Oczopląs / prosty – na punkcie, patologiczny – na kartce/

11.Astygmatyzm

12.Światłowstręt / np. migrena/

13.Zaburzenia widzenia nocnego

14.Zaburzenia genetyczne / zespół Ushera/

15.Zaburzenia w wyniku urazu mechanicznego lub infekcji

PRZYCZYNY ZABURZEŃ WZROKU:

1. Dziedziczne i wrodzone / zniekształcenia, niedorozwój, degeneracja /

2. Chorobowe / bakteryjne, wirusowe, alergiczne, zatrucia/

3. Traumatyczne / uciski , perforacje /

EPIDEMIOLOGIA:

WHO podaje że obecnie jest na świecie   1,5 mln dzieci z uszkodzeniami wzroku.
Z czego  1mln w  Azji

                0,3 mln w Afryce

                0,1 mln  w Ameryce Pd

                0,1 mln na  pozostałych kontynentach

W Polsce liczba dzieci z uszkodzonym wzrokiem systematyczne wzrasta.

ETIOLOGIA:

Przyczyny  w krajach o niskim dochodzie:

- zmętnienie rogówki  / awitaminoza A /

- zanik nerwu wzrokowego

- zaćma , jaskra

Przyczyny w krajach o wysokim dochodzie:

-retinopatia wcześniaków,

- wady wrodzone

- zaćma,  jaskra

Polska:

-retinopatia wcześniaków

- zanik nerwu wzrokowego

-zaćma wrodzona,

- wysoka krótkowzroczność

te przyczyny stanowią 67% wszystkich przyczyn zaburzeń wzroku.

W Polsce wcześniaki mają obowiązkowo badanie dna oka.

Ze względu na przyczyny wymagana jest lepsza opieka nad ciężarnymi  i wcześniakami . Inaczej
nie możemy przeciwdziałać.

TERAPIA OSÓB Z USZKODZONYM WZROKIEM:
1.Nauka schematu ciała:

- opanowanie stron ciała

- schemat ciała jest potrzebny do opanowania  określania przedmiotów   względem ciała

2.Nauka orientacji w przestrzeni:

-kontrola ciała względem otoczenia

-umiejętność wyobrażenia  terenu

-wykorzystanie słowa , doznań akustycznych i dotykowych

- poznawanie otoczenia

- poruszanie się / technika chodzenia /

-chodzenie z przewodnikiem

- wychodzenie w teren samodzielne:

  małe dzieci – wózek

  starsi- pies, laska
- techniki przeszukiwania terenu

3.Wyrabianie wyobrażeń:

- miary przestrzeni

- strony świata

- kształty fugur

- miary czasu

Zasady rewalidacji osób niewidomych i niedowidzących:

1.Nauka akceptacji kalectwa

KOMPENSACJA:

Brak wzroku kompensują inne zmysły.

Tworzą się dynamiczne układy strukturalne zawierające:

-wrażenia odbierane przez wszystkie zmysły

-wyobrażenia / procesy wyższej analizy i syntezy /

O możliwościach kompensacyjnych decydują wrażliwość zmysłów oraz

sprawność procesów intelektualnych.

Wyobrażenia surogatowe :

Są to psychiczne odpowiedniki pojęć . Substytuty psychiczne-  desygnatów.

Treści te są przecież niedostępne poznaniu bezpośredniemu ale tworzą się w psychice. Odnoszą
się do :

- stosunków przestrzennych

- wyobrażeń czasu

- wyobrażeń przedmiotów i obiektów

Na prawidłowość wyobrażenia wpływa doświadczenie i intelekt niewidomego.

Osoby  niewidome  z  racji  częstego  używania  wyobrażni  mają  w  wielu  przypadkach  bardzo
dobrze rozwinięte myślenie abstrakcyjne.

Zmysł przeszkód:

Niewidomy często odczuwa przeszkodę zanim się z nią zetknie.

Sposób  odczucia  to  uczucie  ciężaru,  nacisku,  powiewu  ,ciepła  mrowienia  lub  psychiczne
odczucie nieokreślonego lęku. Zmysł zostaje wyrobiony

ZNANE OSOBY NIEWIDOME:

Ludwik III Ślepy      – król Prowansji i cesarz rzymski

Bolesław II Rudy    -  książę czeski

Jan Żiżka                - czeski strateg i bohater narodowy

Andrea Bocelli        - tenor

Stevie Wonder         - piosenkarz

Michał Kaziow         - dziennikarz

Hellen Kelner           - filozof

Pedagogika lecznicza- nozopedagogika
Choroba przewlekła:



Jest zjawiskiem totalnym, gdyż obejmuje dziecko i jego otoczenie społeczne

 Jest

długotrwałym zaburzeniem zdrowia i dobrego samopoczucia, które:



Narusza prawidłowy rozwój psychoruchowy



Utrudnia edukację

 Powoduje zmiany w sytuacji rodzinnej


Narusza relacje społeczne



To wszelkie zaburzenie lub odchylenie od normy, która ma jedną lub więcej cech:

  jest trwała
  pozostawia po sobie inwalidztwo
  spowodowana jest nieodwracalnymi zmianami patologicznymi
  wymaga specjalnego postępowania rehabilitacyjnego

wymagać będzie długiego okresu nadzoru, obserwacji czy opieki (J. i W.Pileccy, 1992)

grupy dyspanseryjne
- grupy dzieci z zaburzeniami o podobnych objawach

1.  Dzieci z ryzyka okołoporodowego
2.  Dzieci z wadami wrodzonymi
3.  Dzieci z przewlekłymi zaburzeniami odżywiania i stanami niedoborowymi
4.  Dzieci z zaburzeniami w rozwoju somatycznym i psychicznym
5.  Dzieci z wadami i chorobami narządu wzroku
6.  Dzieci z przewlekłymi zaburzeniami i chorobami jamy nosowo- gardłowej, uszu,  słuchu

i mowy

7.  Dzieci z przewlekłymi chorobami układu oddechowego
8.  Dzieci z chorobami i zaburzeniami układu krążenia
9.  Dzieci z przewlekłymi chorobami układu moczowego
10. Dzieci z trwałymi zaburzeniami narządu ruchu
11. Dzieci  z  innymi  przewlekłymi  chorobami  wymagające  czynnej  i  systematycznej  opieki

medycznej.

Możliwe kategorie zachowań w chorobie

 Heszen- Klemens- w sytuacji choroby osoba może prezentować 3 możliwe kategorie

zachowań:

1.  Zachowania pozazdrowotne- zaprzeczanie chorobie; negacja zdrowia jako wartości
2.  Zachowania antyzdrowotne- dążenie do przedłużania choroby
3.  Zachowania prozdrowotne

Choroba jako:

 Choroba jako:
 Wyzwanie- choroba to jedna z sytuacji trudnych, wobec której należy uruchomić

elastyczne sposoby przezwyciężania

 Wróg- chorobę należy zwalczać na różne sposoby (leczenie, psychoterapia, mechanizmy

obronne) w celu zmniejszenia napięcia związanego z poczuciem zagrożenia

 Kara- działa demobilizująco; zasłużona (akceptacja i bierne poddanie się losowi)/

niesprawiedliwa (obniżenie nastroju, depresja)

 Słabość- choroba jest wyrazem braku silnej woli, wyzwala poczucie wstydu; pomoc jest

traktowana jako niepotrzebna, czasami zaprzeczanie chorobie

 Ulga- pomaga w ucieczce od trudnych problemów, odpowiedzialności etc.; objawy

hipochondrii, agresji

 Strategia- łączy się z koncepcja choroby jako ulgi; służy uzyskaniu określonych

konsekwencji (w tym roszczeniowych)

 Nieodwracalna strata lub uszkodzenie- depresja połączona z wrogością
 Wartość

Obciążenia w chorobie przewlekłej



Złe samopoczucie- odczuwany dyskomfort z powodu dolegliwości bólowych, osłabienia



Zaburzenia funkcji różnych organów i układów ciała



Ograniczenie aktywności psychoruchowej

 Doznania bólowe- odczuwanie bólu jest wypadkową czynników fizjologicznych,

psychicznych i społecznych



Ból generuje lęk



Konieczność pernamentnej samokontroli- potrzebna jest:

 Dyscyplina
 Koncentracja uwagi

Siła woli



Konsekwencje długotrwale przeżywanego lęku:

  zaburzenia snu i łaknienia
  nerwicowe zaburzenia różnych organów ciała
  utrwalone nastawienie lękowe dziecka wobec otoczenia
  poczucie cierpienia



Każda osoba w chorobie (również dziecko) dąży do zachowania względnej sprawności i
uruchamia mechanizmy obronne w celu przystosowania się do nowej sytuacji.



Funkcje mechanizmów obronnych:

1. Zmniejszenie poczucia zagrożenia
2. Podwyższenie samooceny

Wybrane mechanzimy obronne negatywne:

 Projekcja- obwinianie innych za własne niepowodzenia
 Rezygnacja- apatia i bierność; poddanie się, brak akceptacji dla sposobu leczenia


Tłumienie – pojawiają się silne emocje negatywne, które wywołują silne napięcie i są
źródłem zaburzeń o char. ner

Koncepcja swoistych obrazów psychicznych choroby Doroszewskiej:



Choroba przeciąża układ nerwowy i deformuje prawidłowe funkcjonowanie.



Pojawiają się swoiste, charakterystyczne dla osób chorujących na daną chorobę cechy
psychiczne- np.

  Dzieci astmatyczne są
  uczuciowe, niespokojne, nadmiernie pobudliwe ruchowo
  czasami: apatyczne, ospałe, niechętne do wysiłku

Koncepcja wspólnych cech osobowości- Hulek



Osoby chore ujawniają wszystkie cechy i dyspozycje osobowości, które ujawniają osoby
zdrowe



Nie ma jakościowych zmian osobowości wywołanych chorobą
Zmiany, jeśli występują, są konsekwencją negatywnych doświadczeń związanych ze
środowiskiem społecznym i tym, jak dziecko odbiera daną chorobę

Koncepcja choroby wg Reykowskiego

 Chory znajduje się w sytuacji trudnej, w której psychika człowieka zostaje poddana

nadmiernemu obciążeniu, co utrudnia zdolności adaptacyjne



Choroba może:

 zaburzyć obraz samego siebie
 obniżyć samoocenę

obniżyć poczucie własnej wartości

czynniki kształtujące obraz choroby u dziecka u jego rodziny

 Naukowa wiedza o chorobie
 Informacje o chorobie uzyskiwane od innych


Biopsychiczne doświadczenia doznawane w przebiegu choroby



Społeczne doświadczenia- zmiany w relacjach społecznych wskutek choroby
Oddziaływanie społecznych opinii o chorobie- niektóre choroby mają negatywny obraz i
naznaczają osoby nimi dotknięte

Zachowania jatrogenne



To wszelkie zachowania osób uczestniczących w procesie leczenia chorego cechujące się
biologicznym podejściem do niego i przedmiotowym traktowaniem jego osoby.
Zachowania jatrogenne wynikają z nie uwzględniania potrzeb psychicznych pacjenta i
braku zainteresowania tym, jak pacjent spostrzega chorobę.

Błędy jatrogenne prowadzą do:

 demobilizacji psychicznej


osłabienia motywacji do procesu leczenia



wyzwalają nieracjonalne mechanizmy obronne



jeśli są długotrwałe- mogą naruszyć odporność i równowagę nerwową i emocjonalną.

ADHD- Attention Deficit Hyperactivity Disorder czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej
z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi



Jest uwarunkowany genetycznie



Dotyka ok. 3- 5% populacji



Objawia się:

1. Nadruchliwością

2. Impulsywnością

3. Zaburzeniami koncentracji uwagi

Sprawdzam pierwsze kryterium. Nadmierna ruchliwość:



Często jest w ruchu- biega jak nakręcone.



Macha rękami i nogami.



Często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble, przeskakuje z miejsca na miejsce
w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe – w szkole, w pracy, u rodziców, w domu.



Ciągle się wierci.



Wszystko rusza.



Ma często trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem.



Ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu.



Często jest nadmiernie gadatliwe.

Nadruchliwość bardziej przeszkadza dorosłym, niż dziecku. U niektórych dzieci nadruchliwość jest
mniejsza, występuje np jako „niepokój wokół miejsca siedzenia”.

Przy małej nadruchliwości mówimy o ADD

ADD częściej występuje u dziewczynek i jest trudne do rozpoznania.

Kryterium 2: Dziecko nie potrafi kierować swoją uwagą, czyli uwaga sobie a życie sobie



Łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców.



Często sprawia wrażenie, że nie słucha tego, co się do niego mówi.



Ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy i zabawy.



Plącze mu się wszystko, zwłaszcza kolejność zadań.



Myli reguły i polecenia, inaczej je rozumie.



Nie lubi, ociąga się, unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego.



Zapomina o codziennych sprawach.



Wiele rzeczy mu się gubi i niszczy.



Ulega wypadkom.



Nie znosi zmian.



Niezwykle długo i mocno koncentruje uwagę na czynnościach, które go właśnie bardzo
obchodzą.



Zamiast nieustannego tworzenia i aktualizowania planu w głowie, dziecko porzuca plan i
tworzy inny wg nowego bodźca. Pochodną tego jest nieposługiwanie się procedurą,
niepowodzenia w postępowaniu wg instrukcji, czyli mamy dziecko, które tworzy chaos.

Niezdolność kierowania swoją uwagą utrudnia życie bardziej dziecku niż dorosłym.

Kryterium trzecie: Impulsywność



Zrobi, nim pomyśli.



Nie potrafi się powstrzymać.



Często przeszkadza lub przerywa innym.



Nie czeka na swoją kolej.



Często wyrywa się do odpowiedzi, zanim pytanie zostanie do końca wypowiedziane.



Nie liczy się ze skutkami swoich działań.



Łatwo je urazić i rozdrażnić.



Jest nadwrażliwe na bodźce społeczne.



Reaguje zbyt silnie w stosunku do bodźca.



Nie ma poczucia czasu, żyje chwilą.



Domaga się natychmiastowych pochwał, jeżeli zrobił coś choćby odrobinę dobrze.

Spokojna osoba: Pomysł

STOP Decyzja Realizacja

Osoba z ADHD: Pomysł brak zahamowania Realizacja

Impulsywność bardziej przeszkadza dorosłym niż dziecku.

Jeśli zaznaczyliście Państwo większość objawów w każdym z powyższych trzech kryteriów
diagnostycznych, wasze dziecko może mieć ADHD.

Dziecko otrzyma diagnozę, jeżeli ponadto:

Ktoś z członków rodziny ma podobne cechy lub

Wykluczy się inne przyczyny objawów:

 padaczkę, guz mózgu,

 długotrwałe stany zapalne

 inne zaburzenia lub choroby psychiczne

 złe wychowanie

Dziecko ukończyło 6 lat.

Objawy utrzymują się długo (przynajmniej pół roku)

Objawy są tak nasilone, że poważnie utrudniają życie.

Objawy występują w przynajmniej dwóch z trzech środowisk dziecka.

Zaburzenie pojawiło się przed ukończeniem 12 roku życia.

Zg. z Diagnostic and Statistic Manuał of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric

Association1994, s. 78-85.

SPOSOBY POSTĘPOWANIA:

1.

Akceptacja dziecka – bo ADHD nie jest jego winą

2. Akceptacja nadruchliwości

- kanalizowanie ruchu

- przy długich zadaniach przerwy na aktywność fizyczną

- wyznaczanie stref gdzie dziecko może bezpiecznie przebywać / zamki /

3.Ustalenie reguł

- wyprzedanie i ostrzeganie

-ustalić sygnał „ nie przeszkadzaj”

- zabawy „ co by było gdyby „

4. Trening koncentracji uwagi

- ograniczenie bodźców

- interesujące metody i pomoce

- przerwy w pracy umysłowej

PRZYCZYNY :

-

zaburzony proces dojrzewania układu nerwowego

- zaburzenie funkcjonowania połączeń między płatami czołowymi i resztą mózgu

- zaburzenie neuroprzekaźników / noradrenaliny i dopaminy /

- dziedziczony wielogenowo

- nasila się w niekorzystnym środowisku

- z wiekiem i pod wpływem terapii objawy zmniejszają się i ustępują