Asystent_operatora_dzwieku_313[06].Z2.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1.

Technologie realizacji dźwięku w spektaklach teatralnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Przygotowanie materiału dźwiękowego do prób i spektakli

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Realizacja dźwięku przy próbach i spektaklach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Realizacja dźwięku w działalności estradowej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych
i estradowych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w rozwijaniu umiejętności konfigurowania i obsługiwania

studyjnego sprzętu dźwiękowego.

Poradnik zawiera:

Wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

Materiał nauczania, który umoŜliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Szczególnie istotnymi treściami są zagadnienia

związane  z  budową  i  działaniem  organów  słuchowych  człowieka,  z  rozchodzeniem  się
dźwięku, o reagowaniu dźwięku na napotkane bariery. Poznanie zasad izolacji i akustyki
pomieszczeń  oraz  ocenianie  i  dobieranie  odpowiednich  materiałów  do  adaptacji
akustycznych,  pozwoli  na  zdobycie  umiejętności  prawidłowego  określania  właściwości
akustycznych pomieszczeń. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji.

Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń.

wiczenia, które zawierają wykaz materiałów i sprzętu pomocnych w ich realizacji.

Sprawdzian postępów.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania w nim zawarte.
Prawidłowe odpowiedzi oznaczają, Ŝe opanowałeś materiał rozdziału.

Sprawdzian osiągnięć dotyczący poziomu opanowania materiału nauczania całej
jednostki modułowej wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.

Wykaz literatury.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, wówczas poproś

nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś, umieć:

−

scharakteryzować technologie stosowane w produkcji teatralnej i estradowej,

−

określić obowiązki i zadania pracowników na róŜnych etapach produkcji teatralnej
i estradowej,

−

scharakteryzować

podstawowy

sprzęt

nagłaśniający

stosowany

produkcji

teatralnej/estradowej,

−

wyjaśnić budowę, działanie i zasady obsługi operatorskich urządzeń dźwiękowych,

−

posłuŜyć się instrukcjami obsługi urządzeń dźwiękowych,

−

dobrać sprzęt dźwiękowy i materiały do realizacji dźwięku,

−

zaplanować rozwiązania inscenizacyjne i organizacyjne podczas pracy nad spektaklem
teatralnym (imprezą estradową),

−

wyjaśnić rolę światła, dekoracji, kostiumów w spektaklach teatralnych i imprezach
estradowych,

−

zastosować efekty specjalne podczas realizacji dźwięku,

−

wyjaśnić zasady projekcji filmowej i telewizyjnej,

−

zaplanować mikrofonizację i łączność techniczną,

−

przygotować nagłośnienie sali estradowej do spektaklu teatralnego/imprezy,

−

wykonać oprawę muzyczno-dźwiękową spektaklu teatralnego i imprezy estradowej,

−

wykonać nagranie na Ŝywo, playback, półplayback,

−

dobrać urządzenia zapisujące i odtwarzające dźwięk,

−

wyjaśnić pojęcia: automatyka, powtarzalność ustawień, elementy improwizacji,
asekuracja działań, przestrzenna organizacja dźwięku,

−

sporządzić szczegółową dokumentację dotyczącą realizowania dźwięku w produkcji
teatralnej i estradowej,

−

oznakować zapisane nośniki,

−

posłuŜyć się normami technicznymi obowiązującymi w twórczości teatralnej
i estradowej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej
podczas realizowania dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Technologie realizacji dźwięku w spektaklach teatralnych

4.1.1. Materiał nauczania

Do współczesnej techniki teatralnej w dziedzinie dźwięku wkraczają rozwiązania

stosowane dotychczas w działalności estradowej. Przed wprowadzeniem do techniki teatralnej
magnetofonów, odtwarzaczy Audio CD czy MiniDisc efekty symulujące dźwięki natury były
wykonywane za pomocą urządzeń mechanicznych, a muzykę ilustracyjną wykonywano na
Ŝ

ywo bez wspomagania urządzeniami nagłaśniającymi. Pomimo stosowania podobnych lub

tych  samych  urządzeń  akustycznych  w  produkcji  estradowej  i  teatralnej  występują  jednak
róŜnice  w  osiąganiu  celu  artystycznego.  Od  strony  technicznej  sposób  realizacji  dźwięku
w teatrach  muzycznych  jest  zbliŜony  do  metod  stosowanych  przy  nagłaśnianiu  imprez
estradowych.

W teatrach muzycznych sprzęt akustyczny musi być dostosowany do profilu jego

działalności.  Inne  wymagania  sprzętowe  stawia  teatr  o  profilu  musicalowym,  a  inne  teatr
operowy  lub  operetkowy.  Teatry  dramatyczne  są  zazwyczaj  skromniej  wyposaŜone,  chociaŜ
i tu róŜnice zaczynają się powoli zacierać ze względu na rozszerzanie repertuaru o spektakle
z elementami  wokalno-muzycznymi.  Pociąga  to  za  sobą  konieczność  uzupełnienia
wyposaŜenia  sceny  o  urządzenia  niezbędne  do  realizacji  muzycznych.  Dodatkowym
elementem typowym dla inscenizacji teatralnych, zarówno dramatycznych jak i muzycznych,
jest  odtwarzanie  muzyki  ilustracyjnej  i efektów  imitujących  naturalne  dźwięki  występujące
w przyrodzie czy Ŝyciu codziennym.

Czynności wykonywane przez realizatora dźwięku w teatrze przy inscenizacjach

dramatów realizowanych w sposób klasyczny polegają głównie na odtwarzaniu i miksowaniu
dźwięku  za  pomocą  odtwarzaczy  audio  i  konsolety  mikserskiej.  W  tak  realizowanych
dramatach  środkami  wyrazu  w  warstwie  dźwiękowej  jest  najczęściej  muzyka  ilustracyjna
i efekty  imitujące  dźwięki  natury,  biura,  ulicy,  wojny  itp.  Szerszy  jest  zakres  pracy  przy
realizacjach  muzycznych,  paramuzycznych  lub  multimedialnych.  W pierwszej  kolejności
przedstawiony  będzie  proces  tworzenia  warstwy  dźwiękowej  przy  produkcjach  spektakli
klasycznych.

Zwykle realizator dźwięku w teatrze zajmuje się takŜe montaŜem dźwięku. Czasem

wymagana  jest  umiejętność  zastosowania  technik  studyjnych  dla  dokonania  mniej
skomplikowanych  nagrań  efektów  dźwiękowych  lub  tekstów  narracyjnych.  Praca  nad
realizacją  spektaklu  teatralnego  rozpoczyna  się  od  określenia  przez  reŜysera  przedstawienia
czy  wykorzystana  będzie  gotowa,  opublikowana  juŜ  muzyka  czy  teŜ  na  potrzeby  spektaklu
zostanie  ona  napisana  i  dostarczona  w  gotowej  formie  przez  kompozytora.  ReŜyser  określa
takŜe  jakie  efekty  dźwiękowe  chce  zastosować  w  spektaklu,  jaki  jest  ich  czas  i  sposób
odtworzenia. W przypadku korzystania z gotowej muzyki reŜyser czasem decyduje się na jej
modyfikację  czasową  lub  brzmieniową.  Na  tym  etapie  rola  realizatora  dźwięku  polega  na
przetworzeniu  muzyki  zgodnie  z  wymaganiami  reŜysera,  a  takŜe  na  przygotowaniu
odpowiednich  efektów  dźwiękowych.  JeŜeli  w  teatrze  znajduje  się  biblioteka  efektów
dźwiękowych,  realizator  poprzez  prezentację  uzgadnia  z  reŜyserem,  które  z  nich  będą
wykorzystane  w  przedstawieniu.  Efekty  takŜe  mogą  podlegać  przetworzeniu  poprzez
modyfikację brzmienia, czasu trwania, czy przez zmiksowanie kilku z nich w jeden. Dźwięki
imitujące  naturę,  miasto,  czy  środki  komunikacyjne  moŜna  zakupić  w  postaci  zbioru
pogrupowanych  tematycznie  efektów  na  płytach  CD  Audio.  MoŜliwe  jest  takŜe  zakupienie
pojedynczych  efektów  rozpowszechnianych  przez  firmy  nagraniowe.  W  internecie  moŜna
znaleźć  strony  firm  zajmujących  się  komercyjnym  rozpowszechnianiem  pojedynczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

efektów,  zbiorów  efektów,  a  takŜe  strony  z darmowymi  efektami.  Czynnikiem  decydującym
o przydatności  tych  ostatnich  powinna  być  zawsze  jakość.  Nierzadko  efekty  wymagają
przetworzenia  lub  zmiksowania  dwóch  lub  trzech,  w  jeden  potrzebny  w  danym
przedstawieniu.  Najprostszym  przykładem  moŜe  być  zgranie  do  jednego  efektu  dźwięków
pioruna  i  deszczu  w odpowiednich  proporcjach  głośności.  Proste  efekty  dźwiękowe  jak
odgłosy  kroków,  gwar  głosów,  czy  teksty  narracyjne  są  moŜliwe  do  nagrania  w  warunkach
teatralnych.

Do modyfikacji muzyki lub efektów dźwiękowych najbardziej przydatnym narzędziem

jest komputer z edytorem audio. Do tych zastosowań preferowane są edytory z multitrackiem
czyli programowym odpowiednikiem magnetofonu wielościeŜkowego, który w połączeniu
z moŜliwościami

narzędzi

edycyjnych

programu

zapewnia

ogromne

moŜliwości

kształtowania dźwięku. Na rynku dostępnych jest kilka programów edycyjnych spełniających
ten warunek (np. Sound Forge, Adobe Audition, Wave Lab, ProTools czy Cubase) i tylko od
indywidualnych preferencji lub zasobności finansowej zaleŜy, który z nich znajdzie się na
wyposaŜeniu pracowni akustycznej. Teatry niskobudŜetowe lub amatorskie mogą skorzystać
z oprogramowania Open Source (np. edytor Audacity).

JeŜeli muzyka jest komponowana do konkretnego spektaklu, rola realizatora ogranicza

się  najczęściej  do  skopiowania  jej  w  odpowiedniej  kolejności  na  nośniki  uŜywane  podczas
prób  i  spektakli.  Podczas  prób  zawsze  zachodzą  okoliczności  wymuszone  przez  potrzeby
inscenizacyjne  powodujące  konieczność  modyfikacji  lub  dostosowania  warstwy  dźwiękowej
spektaklu.  Dlatego  najczęściej  do  prób  uŜywane  są  nośniki  wielokrotnego  zapisu  jak  płyty
CD-RW nagrane w standardzie CD-DA lub dyskietki MiniDisc. Odtwarzaczami uŜywanymi
w  technice  teatralnej  są  najczęściej  odtwarzacze  MiniDisc  i  CD  Audio  z moŜliwością
odtwarzania  płyt  CD-RW.  Odtwarzacze  CD  Audio  najczęściej  uŜywane  są  tylko  do  obsługi
prób,  a  uwaŜane  za  bardziej  niezawodne  odtwarzacze  MiniDisc  zarówno  do  prób,  jak
i spektakli. Odtwarzacze MiniDisc i CD Audio do zastosowań teatralnych powinny posiadać
funkcję Autopauzy i Autocue. Autocue jest funkcją rozpoznającą ciszę na początku nagrania
i pozwalającą  na  start  odtwarzania  od  miejsca  pierwszego  dźwięku,  zaś  funkcja  Autopauzy
powoduje  automatyczne  zatrzymanie  odtwarzania  następnej  ścieŜki  i  samoczynne  przejście
odtwarzacza w stan pauzy. Funkcja Autopauzy jest niezwykle przydatna w realizacji dźwięku
podczas  jednoczesnego  odtwarzania  z  dwóch,  a  nierzadko  z  trzech  urządzeń  jednocześnie.
MiniDisc  w odróŜnieniu  od  odtwarzacza  CD  Audio  posiada  moŜliwość  nadania  tytułów
utworom  nagranym  na  dyskietce  i  funkcja  ta  jest  często  wykorzystywana  przy  realizacji
dźwięku.  W niektórych  teatrach  do  odtwarzania  dźwięku  podczas  prób  uŜywane  są
komputery  stacjonarne  lub  laptopy.  Zaletą  zastosowania  komputera  jest  moŜliwość  szybkiej
modyfikacji  dźwięku  przez  pominięcie  etapów  kopiowania  do  i  z  komputera  poprawionych
nagrań  na  odrębny  nośnik  uŜywany  podczas  prób.  Powodem  niestosowania  komputerów  do
odtwarzania nagrań w czasie spektakli jest zbyt niska stabilność systemów operacyjnych. Za
bardziej  stabilne  pod  tym  względem  uwaŜa  się  komputery  firmy  Apple,  rzadziej  jednak
uŜywane w teatrach ze względu na dość wysoką cenę.

W duŜych teatrach mających większą liczbę pracowników obsługi akustycznej jest

moŜliwy  podział  obowiązków  w  pracowni  na  montaŜystów  dźwięku  i  realizatorów.  Jednak
w przewaŜającej  większości  teatrów  realizator  musi  wykonywać  pracę  zarówno  montaŜysty
jak i realizatora. Zakres umiejętności zawodowych akustyka teatralnego musi być szerszy niŜ
przy realizacjach estradowych, gdzie umiejętność montaŜu dźwięku nie jest konieczna. TakŜe
w  studio  nagraniowym  niezwykle  rzadko  zachodzi  potrzeba  cięcia  i  sklejania  materiału
dźwiękowego wyłączając oczywiście studio telewizyjne czy filmowe.

Miejscem pracy realizatora dźwięku w teatrze jest kabina akustyczna, połoŜona

najczęściej  w  tyle  widowni.  Zdarza  się,  Ŝe  warunki  techniczne  i  architektoniczne  budynku
wymuszają  inne  połoŜenie  kabiny  akustycznej  (np.  z  boku  widowni)  i  wtedy  realizator
obserwuje  akcję  sceniczną  za  pomocą  kamery  i  monitora.  Kabiny  dzielą  się  na
dźwiękoszczelne,  gdy  realizator  dysponuje  jedynie  odsłuchem  z  mikrofonu  lub  mikrofonów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj nagrania o długości 30 sekund zawierającego efekt kroków do spektaklu

teatralnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

przygotować potrzebne urządzenia dla dokonania nagrania,

podłączyć urządzenia do konsolety mikserskiej,

skonfigurować konsoletę do wykonania nagrania,

dokonać nagrania na dyskietkę MiniDisc,

sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność nagrania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

rekorder MiniDisc,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

mikrofon dynamiczny,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

WydłuŜ do 3 minut nagrany w pierwszym ćwiczeniu efekt kroków za pomocą

programowego edytora audio.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skopiować nagranie z urządzenia MiniDisc do komputera,

wczytać nagranie do edytora audio.

za pomocą narzędzi edytora audio przedłuŜyć nagranie do wymaganego czasu,

skopiować gotowe nagranie na dyskietkę MiniDisc,

sprawdzić poprawność edycji poprzez odsłuchanie zmontowanego nagrania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Przygotuj materiał dźwiękowy do próby teatralnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

nagrać na dyskietkę MiniDisc 5 utworów muzycznych z płyty CD Audio,

odciąć za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc ciszę na początku kaŜdego
nagrania,

nadać za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc nazwy utworom
muzycznym.

sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

odtwarzacz CD Audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta z utworami muzycznymi,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

słuchawki lub studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

nagrać prosty efekt dźwiękowy?

□

skopiować nagranie dźwiękowe do komputera?

□

posłuŜyć się edytorem audio do przedłuŜenia czasu efektu?

□

skopiować nagranie na dyskietkę MiniDisc?

□

posłuŜyć się funkcjami edycyjnymi urządzenia MiniDisc?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dotyczą  programu  Adobe  Audition  i  ich  nazwy  w  innych  edytorach  mogą  się  róŜnić.  TakŜe
jakość ich działania i dobór parametrów samego procesu moŜe być inna. Do eliminacji szumu
o  stałym  natęŜeniu  (jest  to  charakterystyczne  zjawisko  przy  nagraniach  z  kaset
magnetofonowych),  słuŜy  narzędzie  Hiss  Reduction.  Przy  nagraniach  z  płyt  winylowych
usuwane  są  tzw.  kliki  i  szum  za  pomocą  Click/Pop  Eliminatora.  DuŜe  moŜliwości  redukcji
szumu daje narzędzie Noise Reduction (rys. 4, 5), umoŜliwiające pobranie z nagrania profilu
szumu  i ustawienie  wielu  parametrów  samego  procesu  odszumiania.  Do  poprawy  jakości
przesterowanych  nagrań  słuŜy  narzędzie  Clip  Restoration.  Dostępne  są  specjalizowane
programy  do  restauracji  nagrań.  Oprócz  wymienionych  narzędzi,  edytor  audio  wyposaŜony
jest  w  inne  przydatne  funkcje  do  poprawy  jakości  nagrań  jak:  wielopunktowy  equalizer,
equalizer parametryczny z regulacją dobroci filtra Q, czy narzędzia do normalizacji poziomu
dźwięku.  Trzeba  przy  tym  pamiętać,  Ŝe  w  pierwszej  kolejności  naleŜy  uŜyć  narzędzi  do
redukcji  wszelkich  zakłóceń  i  szumu.  W  dalszej  kolejności  moŜna  korzystać  z  narzędzi
kształtujących dźwięk jak equalizery czy procesory dynamiki.

Przygotowany materiał dźwiękowy naleŜy nagrać na odpowiednią ilość nośników,

których  liczbę  determinuje  sposób  realizacji  dźwięku  w  czasie  spektaklu.  W  zaleŜności  od
potrzeb  inscenizacyjnych  realizator  posługuje  się  jednym,  dwoma,  a  czasem  trzema
odtwarzaczami dla osiągnięcia zamierzonego efektu dźwiękowego. W czasie prób ustalane są
poziomy  odtwarzania  poszczególnych  utworów  i  sposób  ich  miksowania.  TakŜe  w czasie
prób  realizator  opisuje  w  scenariuszu,  z  którego  odtwarzacza  i  w  którym  miejscu  musi
włączyć,  a  w  którym  wyłączyć  odtwarzanie.  Zapisuje  numer  utworu,  poziom  głośności  oraz
czas  narastania  i  opadania  poziomu  dźwięku.  Znaczniki  miejsca  startu  i  zatrzymania
odtwarzania  są  umieszczane  w  tekście  scenariusza  (rysunek  3).  JeŜeli  moment  startu  lub
zatrzymania odtwarzania następuje dla określonej akcji scenicznej, opis tej sytuacji powinien
się  znaleźć  obok  tekstu.  Nie  ma  normy  określającej  sposób  opisu  scenariusza,  ale  powinny
być w nim zawarte wymienione wyŜej zapisy. PoniewaŜ krótki opis słowny nie jest w stanie
scharakteryzować  sposobu  odtwarzania  sekwencji  dźwiękowych  jak  i samego  sposobu
miksowania poszczególnych ścieŜek, realizator w czasie prób niejako uczy się odpowiednich
technik miksu, dla kaŜdej sekwencji występującej w spektaklu. Realizacja dźwięku w teatrze
nigdy nie jest mechanicznym odtwarzaniem zgodnie z opisem w scenariuszu. Teatr posługuje
się  Ŝywym  słowem  i  ruchem  scenicznym,  więc  zdarzają  się  pomyłki  tekstowe  lub
niespodziewane  zmiany  w  akcji  scenicznej.  Sposób  reakcji  na  takie  zdarzenia  określa
przydatność  realizatora  do  pracy  w  roli  aktywnego  odtwórcy,  mającego  wpływ  na  wraŜenie
artystyczne  całości  przedstawienia.  Przy  zmiennej  obsadzie  aktorskiej  w tym  samym
spektaklu  najczęściej  zmieniają  się  takŜe  naturalne  poziomy  głosu  scenicznego.  W  takim
wypadku  realizator  musi  dostosować  opisane  w scenariuszu  poziomy  dźwięku  muzyki
i efektów do poziomu głosu scenicznego, gdyŜ inaczej dialogi mogłyby być niesłyszalne lub
nieczytelne.  Doświadczony  realizator  musi  polegać  na  swoim  słuchu  i  powinien  zmienić
parametry  dźwięku,  gdy  warunki  odsłuchowe  się  zmienią.  Przyczyny  mogą  być  róŜne  np.
duŜa  zmiana  ciśnienia  atmosferycznego,  wilgotności  powietrza  czy  teŜ  stopnia  zapełnienia
widowni.  Musi  on  ufać  swoim  zmysłom  i  to  w  głównej  mierze  słuch  realizatora  decyduje
o jakości przekazu w warstwie dźwiękowej.

Na rysunku 3 znajduje się przykładowy opis jednej strony scenariusza z najczęściej

stosowanymi  symbolami  opisującymi  sekwencję  odtwarzania  poszczególnych  ścieŜek
dźwiękowych.  Symbole  MDx  oznaczają  numer  odtwarzacza,  nr  x  oznaczają  numer  utworu,
kierunek  strzałek  określa  włączenie  lub  wyłączenie  efektu  lub  muzyki,  liczby  „0”  –12  –20
określają  poziomy  regulatorów  w  konsolecie  mikserskiej  dla  kanałów  poszczególnych
odtwarzaczy,  3  sek.  lub  6 sek.  oznacza  czas  narastania  lub  wyciszania  dźwięku.  Poziom
regulatorów  sumy  stereofonicznej  w konsolecie  powinien  być  niezmienny  w  czasie  całego
spektaklu i najlepszym poziomem jest wartość 0dB. Od tej reguły są oczywiście wyjątki. Gdy
odtwarzane są bardzo ciche efekty na przykład świerszczy lub cichego deszczu wtedy zakres
pracy  regulatorów  poziomu  dźwięku  dla  odtwarzacza  byłby  zbyt  krótki  i  płynna  regulacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie zastosowanie ma programowy edytor audio w przygotowaniu materiału dla potrzeb
spektaklu?

Wymień podstawowe sposoby edycji materiału dźwiękowego dla potrzeb spektaklu.

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Skopiuj do komputera jedno nagranie z płyty winylowej i uŜywając narzędzi edytora

audio popraw jego jakość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skopiować nagranie z płyty winylowej do komputera,

usunąć za pomocą edytora audio trzaski charakterystyczne dla nagrań na płytach
winylowych.

usunąć za pomocą edytora audio szum z nagrania.

uŜyć jeśli zachodzi taka potrzeba narzędzi edytora do wyrównania dynamiki.

odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania.

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

gramofon analogowy z wkładką magnetyczną,

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta winylowa z nagraniem muzycznym,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

Ćwiczenie 2

Skopiuj do komputera nagranie muzyczne z analogowej kasety audio i za pomocą

narzędzi edytora audio popraw jego jakość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skopiować nagranie z kasety audio do komputera,

usunąć za pomocą narzędzi edytora audio szum z nagrania,

wyrównać za pomocą narzędzi edytora audio dynamikę nagrania,

odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania,

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,

ocenić jakość nagrania poprzez odsłuchania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

magnetofon analogowy,

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

kaseta analogowa z nagraniem audio,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

Ćwiczenie 3

Przy pomocy narzędzi edytora audio przedłuŜ dwukrotnie czas nagrania muzycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skopiować nagranie do komputera,

znaleźć w nagraniu fragment, który nadaje się do powielenia i wstawienia w nagranie,

zaznaczyć w edytorze audio miejsca początku i końca kopiowanego fragmentu nagrania,

skopiować wybrany fragment nagrania,

wstawić poprzez miks potrzebną ilość razy skopiowany fragment nagrania do nagrania
podstawowego, aŜ do uzyskania załoŜonego czasu,

nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,

10)

ocenić jakość edycji poprzez odsłuchanie wyedytowanego nagrania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

odtwarzacz CD Audio,

−

rekorder MiniDisc,

−

płyta CD Audio z nagraniem muzycznym,

−

czysta dyskietka MiniDisc,

−

przewody połączeniowe,

−

studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dźwiękowego z płyty
winylowej na twardy dysk komputera?

□

usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dźwiękowego z kasety
analogowej na twardy dysk komputera ?

□

przedłuŜyć nagranie wstawiając do niego skopiowany fragment?

□

wyrównać dynamikę oczyszczonych nagrań?

□

czy potrafisz opisać scenariusz teatralny do wykorzystania go przez
realizatora w próbach i spektaklach?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi

4.3.1. Materiał nauczania

Spektakle muzyczne i paramuzyczne od strony technicznej są najbardziej zbliŜone do

realizacji  estradowych.  Praca  realizatora  dźwięku  przy  próbach  spektakli  muzycznych
rozpoczyna  się  długo  wcześniej  niŜ  w  innych  inscenizacjach.  Praktycznie  wszystkie  próby
wokalne,  muzyczne  jak  i choreograficzne,  wymagają  uczestnictwa  akustyka.  Realizator
oprócz  odtwarzania  dźwięku  z  urządzeń  audio  musi  zapewnić  dodatkowo  odpowiednie
nagłośnienie  wokalistów,  najczęściej  za  pomocą  zestawów  mikrofonów  bezprzewodowych.
Konieczne  jest  takŜe  zapewnienie  odpowiedniego  odsłuchu  na  scenie.  Przy  spektaklach
z muzykami  grającymi  na  Ŝywo  naleŜy  zapewnić  takŜe  nagłośnienie  instrumentów
i wzajemny  odsłuch  pomiędzy  zespołem  muzycznym  a  osobami  śpiewającymi.  DuŜe
przedstawienia muzyczne z instrumentalistami, aktorami śpiewającymi na Ŝywo i dodatkowo
z efektami dźwiękowymi wymagają często dwuosobowej obsługi akustycznej. W musicalach,
tak jak przy nagłośnieniach estradowych, moŜe być wymagane osobne  miksowanie dźwięku
do  monitorów  odsłuchowych  i  wtedy  obsługa  akustyczna  powiększa  się  o realizatora
odsłuchów.  Pracuje  on  przy  scenie  (np.  w  kulisie)  i  miksuje  dźwięk  do  odsłuchów  przy
pomocy  konsolety  odsłuchowej.  W  takim  wypadku  za  konsoletą  główną  (FOH  –  Front  Of
House)  pracuje  dwóch  realizatorów.  Jeden  zajmuje  się  miksem  na  Ŝywo,  a drugi
odtwarzaniem  efektów  dźwiękowych.  Ustalony  moŜe  być  inny  podział  obowiązków
w zaleŜności  od  stopnia  skomplikowania  obsługi.  Realizacja  dźwięku  przy  spektaklach
muzycznych  wymaga  rozwiązania  wielu  problemów  technicznych,  na  przykład  przy
umiejscowieniu na scenie monitorów odsłuchowych, które nie powinny przeszkadzać widzom
ani  uczestnikom  przedstawienia,  a  muszą  zapewnić  odpowiedni  komfort  wzajemnej
słyszalności  wykonawców.  Do  zapewnienia  odsłuchu  na  scenie  najczęściej  stosowane  są
monitory  odsłuchowe  typu  side-fill,  a  dla  zespołu  muzycznego  najlepszym  rozwiązaniem  są
podłogowe  monitory  odsłuchowe.  Zestawy  nagłaśniające  widownię  w  inscenizacjach
muzycznych  muszą  dysponować  duŜo  większą  mocą  niŜ  w  realizacjach  spektakli
dramatycznych. Mogą to być zarówno zestawy aktywne, jak i pasywne. Na przykład w teatrze
muzycznym Roma główne nagłośnienie sali realizowane jest za pomocą zestawu aktywnego
Line  Array  stosowanego  głównie  w imprezach  estradowych,  ale  zapewniającego  bardziej
równomierne  pokrycie  dźwiękiem  widowni.  Moc  zestawów  nagłaśniających  musi  być
dostosowana do wielkości sali i jej warunków akustycznych.

Sprzęt stosowany do realizacji spektakli muzycznych zasadniczo nie odbiega od

stosowanego  w  nagłośnieniach  estradowych.  Konsoleta  główna  powinna  być  wyposaŜona
w wystarczającą  ilość  kanałów  dla  wokalistów,  zespołu  muzycznego  i  odtwarzaczy  audio.
W przypadku  miksowania  dźwięku  do  monitorów  odsłuchowych  z  konsolety  głównej  bez
konsolety  odsłuchowej,  musi  być  zapewniona  wystarczająca  liczba  torów  AUX.  PoniewaŜ
warunki akustyczne w sali teatralnej są względnie stałe, wskazane jest stosowanie cyfrowych
konsolet mikserskich, które gwarantują większą powtarzalność parametrów torów fonicznych.
W  czasie  prób  moŜliwe  jest  staranne  skonfigurowanie  konsolety  cyfrowej,  które  moŜe
wymagać  drobnych  zmian  w  czasie  realizacji  samych  przedstawień.  Technologia  cyfrowa
w akustyce  to  nie  tylko  cyfrowe  konsolety,  ale  całe  zestawy  sterujące  wszystkimi
parametrami toru akustycznego. Za pomocą dedykowanego oprogramowania moŜna sterować
dystrybucją  dźwięku  do  zestawów  głośnikowych,  konfigurować  bezprzewodowe  zestawy
mikrofonowe  i urządzenia  peryferyjne.  Komunikacja  pomiędzy  urządzeniami  realizowana
jest za pomocą specjalnego protokołu ethernet. W taki cyfrowy system audio wyposaŜona jest
Opera Wrocławska.

Dobór sprzętu potrzebnego do nagłośnienia przedstawienia leŜy w gestii realizatora

spektaklu. Musi on zdecydować jakich urządzeń naleŜy uŜyć dla zapewnienia prawidłowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

brzmienia  dźwięku.  WaŜny  jest  takŜe  komfort  pracy  wykonawców.  Podstawowe  urządzenia
stosowane  do  tego  celu  to:  procesory  efektowe  (najlepiej  odrębne  dla  wokalistów  i  zespołu
muzycznego),  deessery,  eliminatory  sprzęŜeń  akustycznych,  kompresory  dynamiki,
equalizery  i  bramki  szumowe.  Ilość  torów  monitorowych  dla  zespołu  muzycznego  jest
zaleŜna  od  składu  instrumentalnego  i  indywidualnych  preferencji  wykonawców.  Stosowane
są  zarówno  monitory  odsłuchowe  aktywne  jak  i  pasywne.  Łatwiejsza  dystrybucja  napięcia
zasilającego w sali teatralnej przemawia za stosowaniem aktywnych zestawów głośnikowych
i monitorów odsłuchowych.

Część wymagań determinuje wyposaŜenie techniczne danej sali teatralnej. JeŜeli istnieje

wystarczająca  liczba  stałych  linii  mikrofonowych  i  głośnikowych,  nie  jest  konieczne  uŜycie
multikoru do przesyłania sygnałów do i ze sceny. PoŜądana jest instalacja z anteną zbiorczą
do  zestawów  mikrofonów  bezprzewodowych  zapewniająca  dobrą  jakość  i  poziom  sygnału
radiowego.  JeŜeli  w  spektaklu  biorą  udział  instrumentaliści,  realizator  musi  dobrać
odpowiednie  mikrofony  dedykowane  do  poszczególnych  instrumentów.  Instrumenty
elektroniczne  mogą  wymagać  zastosowania  urządzeń  Direct  Box  do  konwersji  sygnału
niesymetrycznego  na  symetryczny.  Czasem  niezbędne  jest  zastosowanie  indywidualnych
bezprzewodowych  systemów  dousznych,  dla  zapewnienia  komfortu  pracy  wykonawcom,
zwłaszcza w dynamicznych scenach choreograficznych. W spektaklach  muzycznych  główna
konsoleta  FOH  musi  być  umiejscowiona  w  tyle  widowni,  aby  realizator  miał  takie  same
warunki odsłuchowe jak widzowie.

Spektakle paramuzyczne, np. bajki dla dzieci z piosenkami, najczęściej są realizowane

z uŜyciem półplaybacków i wokali nagłośnionych za pomocą mikrofonów bezprzewodowych.
Miniaturowe  mikrofony  bezprzewodowe  mocuje  się  do  twarzy  za  pomocą  przezroczystego
plastra.  Pełne  playbacki  stosowane  są  w inscenizacjach  wymuszających  takie  rozwiązanie.
Przykładem moŜe być sytuacja, gdy aktorzy grają w maskach, które nie gwarantują uzyskania
naturalnej  barwy  głosu  lub  gdy  utrudniony  jest  prawidłowy  odsłuch,  ze  względu  na
konstrukcję  masek.  Playbacki  stosuje  się  równieŜ  przy  bardzo  dynamicznych  układach
choreograficznych  uniemoŜliwiających  prawidłową  emisję  głosu  wykonawców.  Nagranie
playbacków  realizowane  jest  najczęściej  w studio  nagraniowym  lub,  jeŜeli  teatr  dysponuje
odpowiednimi warunkami i sprzętem, na miejscu.

Akustyk podczas realizacji dźwięku w spektaklu muzycznym podobnie jak przy

pozostałych produkcjach teatralnych pracuje ze scenariuszem, w którym  zapisuje informacje
o  czynnościach  jakie  musi  wykonać.  W  scenariuszu  spektaklu  muzycznego  oprócz  zapisów
kolejności  odtwarzania  utworów  z  poszczególnych  nośników  muszą  takŜe  znajdować  się
opisy  z  numerami  mikrofonów  i  linii  instrumentalnych.  Zapisywane  są  poziomy  głośności
i ewentualnie  zapis  korekcji  barwy,  jeŜeli  zmienia  się  ona  w  róŜnych  częściach  inscenizacji.
Do  scenariusza  powinien  być  dołączony  opis  połoŜeń  regulatorów  w  konsolecie  takich  jak
GAIN,  sekcji  equalizera,  sekcji  AUX  i  opis  konfiguracji  urządzeń  peryferyjnych  z opisem
efektów stosowanych w danym przedstawieniu. NaleŜy dołączyć opis podłączeń mikrofonów
i linii instrumentalnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Zdjęcie z musicalu Koty wystawionego w teatrze Roma. Widoczne miniaturowe mikrofony

bezprzewodowe u wykonawców [4]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie monitory dla wykonawców są najczęściej stosowane w teatrach muzycznych?

Jakie urządzenia są stosowane w muzycznych realizacjach teatralnych?

Gdzie powinna znajdować się konsoleta FOH obsługująca spektakl muzyczny?

Jak powinien być opisany scenariusz do spektaklu muzycznego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj do głowy wykonawcy mikrofon bezprzewodowy lavalier w sposób

gwarantujący dobre brzmienie głosu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skonfigurować i połączyć mały zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety
mikserskiej, wzmacniacza mocy i kolumn głośnikowych.

skonfigurować nadajnik i odbiornik zestawu bezprzewodowego.

przymocować mikrofon za pomocą plastra w odpowiedniej odległości od ust
wykonawcy.

podłączyć odbiornik mikrofonu bezprzewodowego do konsolety.

ustawić odpowiedni poziom wejściowy z odbiornika na kanał konsolety.

ustawić regulatory sekcji equalizera w konsolecie w pozycji neutralnej.

10)

znaleźć zmieniając połoŜenie mikrofonu na twarzy wykonawcy optymalne miejsce
mocowania poprzez odsłuchiwanie przy kaŜdej zmianie miejsca mocowania brzmienia
głosu w kolumnach głośnikowych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

wzmacniacz mocy,

−

dwie kolumny głośnikowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

odbiornik i nadajnik bezprzewodowy z mikrofonem lavalier,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Napisz zapotrzebowanie na sprzęt potrzebny do nagłośnienia w spektaklu trzech

wokalistów i zespołu muzycznego w składzie: perkusja, gitara basowa, gitara elektryczna,
instrument klawiszowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wymagań
odsłuchowych,

przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wykorzystania linii
symetrycznych i niesymetrycznych, a takŜe innych urządzeń potrzebnych do przesłania
sygnałów do konsolety,

zaplanować sposób podłączenia instrumentów zespołu muzycznego do konsolety,

określić jakie urządzenia naleŜy zastosować w torach muzycznych,

określić jakie urządzenia naleŜy zastosować w torach mikrofonowych,

określić ilość wzmacniaczy mocy jaką naleŜy zastosować do zestawu nagłaśniającego
widownię i monitorów odsłuchowych,

określić ilość i typ przewodów,

10)

określić jakie inne urządzenia powinny być uŜyte dla osiągnięcia dobrej jakości
nagłośnienia.

rodki dydaktyczne:

−

instrukcje obsługi urządzeń wybranych do realizacji ćwiczenia,

−

papier formatu A4,

−

flamaster.

Ćwiczenie 3

Skonfiguruj konsoletę mikserską do pracy w spektaklu muzycznym z trzema

mikrofonami bezprzewodowymi i z półplaybackami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

wybrać urządzenia niezbędne do wykonania nagłośnienia,

zanalizować sposób podłączenia wszystkich urządzeń w sposób zapewniający komfort
pracy i dobrą jakość dźwięku,

podłączyć urządzenia i skonfigurować konsoletę do pracy,

sprawdzić poprzez próbę dźwiękową poprawność połączeń i jakość dźwięku.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

konsoleta mikserska,

−

zestaw mikrofonów bezprzewodowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W inscenizacjach teatralnych moŜna spotkać na scenie urządzenia takie jak radia,

telefony  lub  telewizory.  Wydobywający  się  z  nich  dźwięk  jest  takŜe  odtwarzany  przez
realizatora  dźwięku.  W  takich  przypadkach  wykorzystuje  się  oryginalne  głośniki
zamontowane  w  urządzeniach  lub  jeŜeli  mają  za  niską  moc,  montuje  się  w  nich  głośniki
wyŜszej  mocy.  Dźwięk  do  nich  jest  wysyłany  z konsolety  mikserskiej.  Widzowie  muszą
odnieść  wraŜenie  naturalności  dźwięku  dochodzącego  np.  ze  starego  radia.  Dlatego  w  takim
przypadku  powinien  to  być  przygotowany  wcześniej  za  pomocą  komputerowego  edytora
audio, dźwięk o zawęŜonym paśmie i z odpowiednim poziomem szumu. W podobny sposób
przygotowywane są dźwięki dające wraŜenie dochodzących zza ściany, ze studni, z telefonu
lub  innych  naturalnych  miejsc.  JeŜeli  zachodzi  potrzeba  przetworzenia  głosu  z  powyŜszymi
efektami na Ŝywo, to do tego celu wykorzystuje się miniaturowe mikrofony bezprzewodowe
umieszczone w pobliŜu ust aktora. Gdy aktor jest niewidoczny z widowni moŜna skorzystać
z doręcznych

mikrofonów

dynamicznych.

Mikrofony

pojemnościowe

teatrze

wykorzystywane są do nagłaśniania chórów lub tzw. dogłośnienia jakiegoś fragmentu dialogu
scenicznego.

Teatralny realizator dźwięku musi być przygotowany na niekiedy dość dziwne

zamówienia  reŜyserów.  Zdarzają  się  zapotrzebowania  na  „przepływającą  wodę
w kaloryferze”  czy  „dźwięk  pękającej  struny  gitarowej”.  Potrzebna  jest  wtedy  duŜa
wyobraźnia  i  doświadczenie,  aby  takie  efekty  opracować.  NaleŜy  teŜ  wziąć  pod  uwagę,  Ŝe
efekt  słyszany  w  monitorach  studyjnych  zupełnie  inaczej  będzie  brzmiał  na  scenie.  Z  tego
powodu  do  prób  naleŜy  przygotować  kilka  wersji  efektu  i  sprawdzić,  która  z  nich  jest
najbardziej odpowiednia w konkretnej sytuacji scenicznej. Próby są bardzo waŜnym okresem
przygotowawczym  dla  realizatora  dźwięku.  Na  nich  wypracowuje  się  algorytmy
postępowania  w  miejscach,  gdzie  następuje  odtwarzanie  dźwięku  z  kilku  nośników  w  tym
samym  czasie,  z  jednoczesną  zmianą  głośności  lub  tworzeniem  efektu  przestrzennego.
Wypracowanie  odpowiedniej  procedury  postępowania  w  takich  sytuacjach  ułatwia
jednoczesną  kontrolę  scenariusza  i  realizację  dźwięku.  Z  tego  powodu  zastąpienie  akustyka
w skomplikowanych realizacyjnie spektaklach musi być poprzedzone pełną próbą z aktorami.

Jak widać są duŜe róŜnice między realizacją dźwięku w produkcjach teatralnych

i produkcjach estradowych. Przy koncertach estradowych większość pracy akustyka przypada
na  próby  przed  koncertem.  Po  prawidłowym  zestrojeniu  dźwięku  w  głośnikach  głównych
i monitorach  odsłuchowych  sama  realizacja  dźwięku  w  czasie  występu  nie  jest  tak
pracochłonna. W produkcjach teatralnych praca odbywa się przez cały czas trwania spektaklu
i podlega wielu rygorom inscenizacyjnym. W czasie spektaklu osobą odpowiedzialną za jego
przebieg  jest  inspicjent.  Realizator  musi  mieć  komunikację  głosową  z  inspicjentem,  którą
zapewnia łączność interkomowa. Gdy konsoleta realizatora znajduje się w miejscu gdzie nie
ma  sieci  interkomowej  łączność  zapewniają  krótkofalówki  z  zestawem  słuchawkowym.
Łączność z inspicjentem jest konieczna, poniewaŜ to on daje sygnał o rozpoczęciu spektaklu,
a w razie sytuacji awaryjnej podejmuje decyzje o sposobie rozwiązania problemu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak powinny być rozmieszczone kolumny głośnikowe do typowych produkcji
teatralnych?

Na czym polega praca realizatora dźwięku w czasie prób teatralnych?

Jakie są sposoby odtwarzania warunków akustycznych róŜnych pomieszczeń
w warunkach scenicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Stwórz jednominutowy efekt dźwiękowy burzy poprzez zmiksowanie dwóch efektów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skopiować efekt dźwiękowy deszczu do komputera,

skopiować efekt dźwiękowy pioruna do komputera,

wczytać do edytora audio obydwa efekty dźwiękowe,

połączyć efekty dźwiękowe deszczu i pioruna w odpowiednich proporcjach głośności,

skopiować gotowy efekt na dyskietkę MiniDisc,

oznakować zapisane nośniki,

10)

sprawdzić brzmienie efektu poprzez odsłuchanie za pomocą zestawu nagłośnieniowego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym edytorem audio,

−

odtwarzacz CD audio,

−

płyta CD audio z efektami dźwiękowymi deszczu i pioruna,

−

urządzenie MiniDisc,

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Uzyskaj na Ŝywo efekt mowy w pomieszczeniu o duŜym echu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

podłączyć do konsolety przewodowy dynamiczny mikrofon doręczny zamocowany na
statywie,

podłączyć do konsolety urządzenie efektowe,

odszukać w urządzeniu efektowym programy efektu echa,

wypróbować kilka z nich w celu wybrania najbardziej przydatnego do osiągnięcia celu
ć

wiczenia,

uzyskać najbardziej naturalne brzmienie efektu poprzez dodanie go w odpowiedniej
proporcji do głosu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

mikrofon dynamiczny doręczny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

statyw mikrofonowy,

−

urządzenie efektowe,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Zrealizuj na Ŝywo efekt dźwiękowy przejeŜdŜającego samochodu w panoramie sceny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

podłączyć do konsolety mikserskiej urządzenie MiniDisc,

odtworzyć z urządzenia MiniDisc efekt dźwiękowy silnika samochodowego,

w czasie odtwarzania, za pomocą regulatorów poziomu dźwięku w kanałach konsolety
mikserskiej, uzyskać efekt przemieszczającego się dźwięku od lewej strony do prawej,

przećwiczyć tą czynność, aby uzyskać płynny i najbardziej naturalny efekt dźwiękowy
przemieszczania się pojazdu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

odtwarzacz MiniDisc,

−

dyskietka z nagranym efektem dźwiękowym silnika samochodowego.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wytworzyć efekt dźwiękowy miksując dwa róŜne efekty?

□

zrealizować na Ŝywo efekty symulujące róŜne pomieszczenia?

□

zrealizować na Ŝywo efekt przemieszczania się dźwięku?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Realizator musi takŜe skonfigurować pozostałe urządzenia peryferyjne, których uŜywa
w danym koncercie. O wiele prostsze w realizacji są koncerty z półplaybackami. Wykonawcy
dostarczają podkłady muzyczne na płytach CD Audio lub dyskietkach MiniDisc. Realizator
musi jedynie zadbać o dobre brzmienie muzyki i prawidłową proporcję wokalu do podkładu
muzycznego.

Plenerowe realizacje estradowe są przedsięwzięciami angaŜującymi największe ilości

sprzętu  nagłośnieniowego.  Moce  potrzebne  do  zapewnienia  słyszalności  na  duŜej  otwartej
przestrzeni  liczone  są  w  juŜ  dziesiątkach  kilowatów.  Koncerty  estradowe  odbywają  się  na
stadionach  sportowych,  lotniskach  czy  placach  miejskich.  Sposób  nagłośnienia  zaleŜy  od
konkretnego  miejsca.  Przy  realizacjach  imprez  na  stadionach  lub  innych  niezabudowanych
przestrzeniach  głównym  zadaniem  jest  zapewnienie  odpowiedniego  poziomu  głośności
i czytelności dźwięku. Dotyczy to zarówno widowni jak i sceny. Trudniejsze jest nagłośnienie
placów  miejskich  lub  miejsc  z  zabudową.  W  takich  miejscach  szkodzić  mogą  odbicia
dźwięku od ścian budynków. JeŜeli widownia rozpościera się na sąsiadujące ulice muszą być
zastosowane  zestawy  głośnikowe  osobne  dla  przodu  widowni  i  dodatkowe,  nagłaśniające
dalszy  obszar.  Takie  rozmieszczenie  głośników  najczęściej  wymaga  zastosowania  układów
opóźniających  dźwięk  w  głośnikach  połoŜonych  dalej  od  sceny,  aby  zapobiec  efektowi
podwójnego dźwięku.

Sam sposób realizacji dźwięku w kaŜdym miejscu, w sali koncertowej czy w plenerze,

powinien  uwzględniać  jaki  rodzaj  występu  jest  nagłaśniany.  Występ  chóru,  orkiestry
symfonicznej  czy  zespołu  jazzu  tradycyjnego  wymaga  najczęściej  jedynie  utrzymania
dobrych  proporcji  między  instrumentami  i  zadbania  o  czytelność  i  klarowność  dźwięku.
Realizacja  sprowadza  się  zatem  do  odpowiedniego  wzmocnienia  dźwięku  instrumentów
akustycznych  oraz  głosów  wykonawców  i  moŜe  wymagać  jedynie  dodania  efektów
uprzestrzenniających  dźwięk  za  pomocą  urządzenia  efektowego.  Nieco  inaczej  od  strony
realizatorskiej  powinien  być  potraktowany  występ  zespołów  uŜywających  instrumentów
elektronicznych  i  nieakustycznych.  W  takim  przypadku  realizator  ma  ogromny  wpływ  na
kształtowanie  dźwięku  poszczególnych  instrumentów,  a  co  za  tym  idzie  na  ogólne  wraŜenie
artystyczne.  JeŜeli  nagłaśniane  są  znane  zespoły  muzyczne  moŜna  się  posiłkować  ich
brzmieniem  z  wydanych  płyt.  Nie  zawsze  jest  to  skuteczna  metoda  lub  moŜliwa  do
osiągnięcia, dlatego końcowy efekt realizatorski powinien być uzgodniony przede wszystkim
z  wykonawcą.  W Polsce  nie  ma  jeszcze  norm  określających  poziom  dźwięku  na  koncertach
i imprezach  estradowych.  MoŜna  przyjąć,  Ŝe  wartość  głośności  nie  powinna  przekroczyć
110dB.  Nie  zawsze  głośność  jest  najwaŜniejsza  i  naleŜy  zadbać  przede  wszystkim
o czytelność i klarowność dźwięku.

Początkujący realizator powinien zaczynać od nagłaśniania małych imprez klubowych

i w  miarę  nabierania  doświadczenia  realizować  większe  produkcje  estradowe.  Zwłaszcza
urządzenia  efektowe  i  procesory  dynamiki  wymagają  czasu,  aby  w  pełni  wykorzystać  ich
moŜliwości.  Wskazane  jest  czytanie  branŜowych  czasopism  i  śledzenie  rynku  urządzeń
słuŜących do realizacji dźwięku.

Krzysztof Krawczyk – wymagania techniczne:

•

Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )

•

Monitory: min. 3 tory ( 8 szt. )

•

Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH*

•

D-box stereo (MD)

•

D-box stereo ( keyboard )

•

Mikrofon do wzm. (git.el.)

NAGŁO

NIENIE:

min. 2 x 5000W

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zestaw alternatywny:

•

Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )

•

Monitory: min. 4 tory ( 8 szt. )

•

mixer monitorowy od strony MD

•

Drum fill 1x

•

Side fill 2x

•

Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH

•

D-box stereo (MD)

•

D-box stereo ( keyboard )

•

D-box do wzm (git. bas)

•

Mikrofon do wzm. (git.el.)

•

Podest pod perkusj

(2,5 x 2,5)

NAGŁO

NIENIE:

min. 2 x 10000W

Inputs line front/monitor miner:

01-09 perkusja

10-bas

11-gitara

12-13 keyboard

14-15 MD

16-21 wokale

Rys. 12. Oryginalny rider techniczny Krzysztofa Krawczyka [10]

* OH jest skrótem od nazwy overhead określającej mikrofon zbierający od góry dźwięk z talerzy perkusyjnych.

Rys. 13. Koncert kameralny. Jeden mikrofon pojemnościowy zbierający dźwięk z instrumentów [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyrównaj charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

podłączyć equalizer 31 punktowy do gniazd INSERT sumy stereofonicznej,

dokonać pomiaru za pomocą analizatora widma akustycznego w kilku miejscach
pomieszczenia,

zanotować wyniki pomiarów,

uśrednić wynik,

wyrównać charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia za pomocą regulatorów
equalizera,

10)

sprawdzić za pomocą analizatora widma akustycznego osiągnięty rezultat,

11)

odtworzyć utwór muzyczny i korzystając z przełącznika BYPASS w equalizerze wskazać
róŜnice w brzmieniu utworu przed i po wyrównaniu charakterystyki częstotliwościowej
pomieszczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,

−

analizator widma akustycznego,

−

equalizer 31 punktowy,

−

odtwarzacz CD Audio,

−

płyta z utworem muzycznym,

−

przewody połączeniowe,

−

papier formatu A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Napisz rider techniczny dla warunków sali klubowej dla zespołu składającego się

z wokalisty i czterech instumentalistów – gitara basowa, gitara akustyczna, perkusja,
instrument klawiszowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla kaŜdego instrumentu muzycznego,

przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla wokalisty,

opisać sposób podłączenia urządzeń,

sporządzić schematyczny rysunek rozmieszczenia urządzeń na scenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych

i estradowych

4.6.1. Materiał nauczania

Podstawowym urządzeniem realizatora dźwięku jest konsoleta mikserska. W teatrach,

które  w  repertuarze  nie  posiadają  spektakli  muzycznych  moŜe  ona  posiadać  kilkanaście
kanałów, co najmniej 4 tory  AUX i 4 podgrupy.  Nie musi być  wyposaŜona w rozbudowany
moduł equalizera. Wystarczający jest trzypunktowy i niekoniecznie parametryczny. Wygodną
pracę  powinny  zapewnić  potencjometry  suwakowe  głośności  kanału  (nazywane  przez
realizatorów  faderami)  o  długości  100mm  i  więcej.  Podgrupy  powinny  posiadać
indywidualne  wyjścia,  które  mogą  słuŜyć  do  wysyłania  sygnału  do  poszczególnych
głośników  usytuowanych  w  róŜnych  miejscach  dla  osiągnięcia  kierunkowych  efektów
dźwiękowych.  Do  tego  celu  mogą  takŜe  słuŜyć  wyjścia  AUX.  W  teatralnych  kabinach
akustycznych  nie  powinno  się  stosować  powermikserów,  ze  względu  na  szum  wentylatora
wymuszającego chłodzenie. W teatrach muzycznych konsolety mikserskie powinny posiadać
duŜo  większą  liczbę  kanałów.  Przy  duŜych  produkcjach  same  zestawy  mikrofonów
bezprzewodowych  mogą  zająć  kilkanaście  kanałów,  a  do  tej  liczby  naleŜy  doliczyć
instrumenty  zespołu  muzycznego  i  odtwarzacze  audio.  Ilość  torów  AUX,  najlepiej
z przełącznikiem  PRE/POST,  takŜe  powinna  być  duŜo  większa.  Gdy  ilość  kanałów
w konsolecie jest za mała moŜna podłączyć dwie konsolety kaskadowo. Połączenie to polega
na  tym,  Ŝe  sygnał  z  wyjścia  sumy  stereofonicznej  pierwszej  konsolety  jest  podany  na  dwa
wejścia kanałów drugiej konsolety. W drugiej konsolecie zsumowany sygnał z pierwszej jest
miksowany  z pozostałymi  kanałami  tej  ostatniej.  Wzmacniacze  mocy  są  sterowane  tylko
z drugiej konsolety.

Mikrofony są następną w kolejności grupą urządzeń mającą wszechstronne zastosowanie

zarówno  w  teatrze  jak  i  estradzie.  Ze  względu  na  sposób  przesyłania  dźwięku  moŜna  je
podzielić  na  przewodowe  i  bezprzewodowe.  Miniaturowe  mikrofony  bezprzewodowe  są
najchętniej uŜywane do produkcji muzycznych, zarówno estradowych, jak i teatralnych, jeŜeli
wykonawcy oprócz śpiewania wykonują układy  choreograficzne. W teatralnych produkcjach
muzycznych  chętniej  są  uŜywane  mikrofony  pojemnościowe  lavalier,  ze  względu  na  małe
gabaryty.  W  realizacjach  estradowych  częściej  uŜywa  się  dynamicznych  mikrofonów
nagłownych,  które  ze  względu  na  konstrukcję  wkładki  mikrofonowej  są  nieco  większe,  ale
zapewniają pełniejszą barwę głosu i są bardziej odporne na przesterowania.

Rys. 16. Miniaturowy pojemnościowy mikrofon lavalier [11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Eliminator sprzęŜeń akustycznych firmy Sabine i wykres z instrukcji obsługi obrazujący zasadę

działania urządzenia [9]

Urządzenia kształtujące charakterystykę częstotliwościową dźwięku spotykane są

w kaŜdym  typie  działalności  teatralnej  i  estradowej.  SłuŜą  zarówno  do  wyrównania
charakterystyki  częstotliwościowej  sal  i  przestrzeni  plenerowych,  jak  i  do  modyfikacji
brzmienia  pojedynczych  instrumentów.  Urządzeniami  kształtującymi  charakterystykę
częstotliwościową są korektory graficzne (equalizery).

Procesory efektowe słuŜą do nadania dźwiękowi przestrzeni i naturalnie brzmiących

pogłosów, stosuje się je zarówno do wokalu, jak i do instrumentów. Dobrze dobrany efekt
powoduje, Ŝe dźwięk jest szlachetniejszy, bardziej pełny i powinien brzmieć przestrzennie. Za
jego pomocą moŜna takŜe uzyskać efekty kształtujące dźwięk w sposób nieosiągalny innymi
metodami. Takimi efektami są np. flanger lub chorus. Procesory efektowe stosowane są
zarówno w produkcjach teatralnych, jak i estradowych.

Do przesyłania sygnałów z mikrofonów i instrumentów stosowane są przewody

o odpowiednich  parametrach  rezystancyjnych  i  pojemnościowych.  Przewody  mikrofonowe
wykonywane  są  w  standardzie  symetrycznym  i zakończone  wtykami  XLR.  Przewody
instrumentalne są niesymetryczne i zakończone wtykami TS. Do przesyłania wielu sygnałów
między  sceną  a  konsoletą  mikserską  na  odległości  od  kilkunastu  do  kilkudziesięciu  metrów
uŜywane są multikory. Są to wieloŜyłowe, ekranowane przewody z jednej strony zakończone
wtykami  XLR  a  z  drugiej  panelem  z gniazdami  XLR.  Multikor  posiada  moŜliwość  przesyłu
sygnału do konsolety oraz z konsolety na scenę. PoniewaŜ maksymalna odległość przesyłania
sygnału  symetrycznego  wynosi  100  metrów,  suma  długości  przewodu  mikrofonowego
włączonego  do  multikoru  i długość  samego  multikoru  nie  moŜe  przekroczyć  tej  wartości.
W teatrach znajdują się często stałe instalacje mikrofonowe łączące kabinę akustyka ze sceną
i jeŜeli  liczba  tych  linii  jest  wystarczająca  stosowanie  multikoru  staje  się  zbędne.  NaleŜy
zwracać  szczególną  uwagę  na  jakość  przewodów  mikrofonowych,  instrumentalnych
i multikorowych,  poniewaŜ  złe  jakościowo  przewody  będą  przyczyną  niemoŜliwych  do
usunięcia zakłóceń. Ta sama zasada dotyczy wtyków. Do zamiany sygnału niesymetrycznego
na  symetryczny  słuŜy  urządzenie  direct  box  (w  skrócie  D-box).  Zasilane  jest  napięciem
z baterii  lub  z  napięciem  phantom  z  konsolety  mikserskiej.  Przewody  głośnikowe  powinny
mieć odpowiedni do przenoszonej mocy przekrój. Aby wyeliminować ewentualne zakłócenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektryczne wskazane jest uŜywanie koncentrycznych przewodów głośnikowych. W starszych
teatrach jeszcze moŜna spotykać wysokonapięciowe instalacje głośnikowe. W takiej instalacji
sygnał  po  wzmocnieniu  we  wzmacniaczu  mocy  jest  za  pomocą  specjalnego  transformatora
podnoszony  do  wartości  około  100V.  Następnie  w kolumnie  głośnikowej  taki  sam
transformator  obniŜa  napięcie  do  wartości  jaką  wytwarza  wzmacniacz.  Taki  system
stosowany  był  w  celu  uniknięcia  strat  mocy  przy  długich  liniach  głośnikowych  i  umoŜliwia
uŜycie  przewodu  głośnikowego  o  mniejszym  przekroju.  Problem  straty  mocy  w  długich
liniach  głośnikowych  moŜna  wyeliminować  poprzez  umieszczenie  wzmacniaczy  mocy  jak
najbliŜej  kolumn  głośnikowych  i  podanie  z  kabiny  akustycznej  sygnału  sterującego  na
wzmacniacz.

Zestawy głośnikowe moŜna podzielić na pasywne i aktywne. W zestawach aktywnych

w jednej obudowie zintegrowany jest wzmacniacz mocy.  Zestaw  aktywny  wymaga zasilania
sieciowego  i  sygnału  sterującego  z  konsolety  mikserskiej.  Przy  zestawach  głośnikowych
pasywnych  dostarczany  jest  jedynie  sygnał  ze  wzmacniacza  mocy.  Zestawy  głośnikowe
występują  jako  szerokopasmowe,  gdy  głośniki  w  jednej  obudowie  odtwarzają  pełne  pasmo
akustyczne i modułowe, gdy pasmo akustyczne jest dzielone między modułami. KaŜdy moduł
zasilany  jest  osobnym  wzmacniaczem  mocy  dostarczającym  sygnał  w  określonym  paśmie.
Dzieleniem  pasma  akustycznego  przed  wzmacniaczami  mocy  zajmuje  się  urządzenie
o nazwie  crossover.  Crossovery  występują  jako  pasywne  i  aktywne,  a  te  ostatnie  coraz
częściej wykonywane są w technologii cyfrowej. Najczęściej stosowany jest podział pasma na
część  niskotonową,  średniotonową  i  wysokotonową.  Monitory  odsłuchowe  moŜna  podzielić
na  podłogowe,  boczne  (side-fill)  i  perkusyjne  (drum-fill).  Monitorami  side-fill  mogą  być
zestawy głośnikowe przeznaczone do nagłaśniania widowni lecz zainstalowane z boku sceny
i  grające  w  stronę  wykonawców.  Odtwarzają  one  ten  sam  dźwięk  co  zestawy  emitujące
dźwięk w kierunku widowni (PA). Monitory drum-fill przeznaczone są dla perkusisty. MoŜe
to  być  kolumna  głośnikowa  PA,  ale  powinna  charakteryzować  się  duŜą  mocą,  wysoką
dynamiką  i  dobrym  odtwarzaniem  niskich  tonów.  Monitory  odsłuchowe,  tak  jak  zestawy
głośnikowe,  występują  takŜe  w  wersji  pasywnej  i  aktywnej.  W  produkcjach  estradowych
stosowane są równieŜ indywidualne douszne bezprzewodowe systemy odsłuchowe.

KaŜde z urządzeń opisanych powyŜej, za wyjątkiem zestawów głośnikowych, występuje

takŜe w wersji cyfrowej. Przy pełnej digitalizacji dźwięku w pełnym systemie cyfrowym,
sygnał w postaci analogowej występuje tylko pomiędzy mikrofonami i instrumentami
a konsoletą mikserską, a takŜe pomiędzy wzmacniaczem mocy a zestawem głośnikowym.

Poza opisanymi powyŜej urządzeniami wykorzystywane są takŜe statywy mikrofonowe

z uchwytami mikrofonowymi i skrzynie transportowe standardu RACK do montaŜu sprzętu.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

Jakie parametry powinna posiadać konsoleta mikserska dla produkcji muzycznych?

Jakie urządzenia zaliczane są do procesorów dynamiki?

Jakie jest zastosowanie procesorów efektowych?

Jak moŜna sklasyfikować zestawy głośnikowe ze względu na ich konstrukcję?

Jakie są typy monitorów odsłuchowych?

Jakie jest zastosowanie multikoru?

4.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Skonfiguruj z wykorzystaniem multikoru zestaw nagłośnieniowy dla wokalisty

piewającego z półplaybackiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

podłączyć multikor do konsolety,

podłączyć na scenie mikrofon do multikoru,

podać sygnał do wzmacniaczy mocy przy scenie za pośrednictwem multikoru,

podać sygnał do monitora odsłuchowego na scenie za pośrednictwem multikoru,

sprawdzić poprawność połączeń przeprowadzając próbę głosową.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

multikor,

−

konsoleta mikserska,

−

mikrofon dynamiczny,

−

statyw mikrofonowy,

−

wzmacniacz mocy,

−

zestaw głośników PA,

−

podłogowy monitor odsłuchowy,

−

wzmacniacz do monitora odsłuchowego,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 2

Skonfiguruj pełen zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali, dla wokalisty z gitarą

akustyczną i muzyka z instrumentem klawiszowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,

podłączyć multikor do konsolety mikserskiej.

podłączyć zestaw głośników PA podając sygnał z konsolety mikserskiej do wzmacniaczy
mocy za pośrednictwem multikoru.

podłączyć dwa podłogowe monitory odsłuchowe do wzmacniaczy odsłuchowych,

podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.

podłączyć dwa monitory odsłuchowe side-fill do wzmacniaczy odsłuchowych

podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.

10)

podłączyć mikrofon multikoru.

11)

podłączyć instrument klawiszowy do multikoru wykorzystując Direct-box.

12)

podłączyć procesor efektowy dla wokalisty do konsolety mikserskiej.

13)

podłączyć kompresor dla wokalisty do konsolety mikserskiej.

14)

podłączyć equalizer wielopunktowy do korekcji sygnału dla podłogowych monitorów
odsłuchowych.

15)

sprawdzić poprzez odsłuchanie prawidłowość połączeń.

16)

sprawdzić poprzez odsłuchanie działanie urządzeń podłączonych do konsolety.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

multikor,

−

konsoleta mikserska,

−

mikrofon dynamiczny,

−

instrument klawiszowy,

−

urządzenie direct-box,

−

statyw mikrofonowy,

−

wzmacniacz mocy,

−

zestaw głośników PA,

−

podłogowe monitory odsłuchowe,

−

monitory odsłuchowe side-fill,

−

wzmacniacze do monitorów odsłuchowych,

−

kompresor,

−

procesor efektowy,

−

equalizer,

−

przewody połączeniowe.

Ćwiczenie 3

Wycieczka edukacyjna do teatru w celu zapoznania się z pracą realizatora dźwięku

podczas spektaklu muzycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obserwować pracę realizatora dźwięku podczas przedstawienia,

poprosić po przedstawieniu o wyjaśnienie procedur postępowania stosowanych podczas
pracy realizatora,

sporządzić notatki z obserwacji i odpowiedzi realizatora dźwięku.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

skonfigurować zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali?

□

wykorzystać w realizacji nagłośnienia urządzenia poznane w czasie
kształcenia

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.
W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóŜ jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy pozostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Moduł multitrack w edytorze audio jest programowym odpowiednikiem

kompresora.

magnetofonu wielościeŜkowego.

programowego miksera.

crossovera.

Funkcja Autocue w odtwarzaczu pozwala na

odcięcie wysokich tonów z utworu.

automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.

rozpoczęcie odtwarzania utworu od pierwszego dźwięku.

zatrzymanie odtwarzania po ostatnim dźwięku w utworze.

Funkcja Autopauzy w odtwarzaczu powoduje

automatyczne zatrzymanie odtwarzania przy trzysekundowej pauzie w nagraniu.

automatyczne rozpoczęcie odtwarzania po trzech sekundach od naciśnięcia
przycisku PLAY.

automatyczne zatrzymanie odtwarzania przed następnym utworem.

automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.

Multikor jest urządzeniem uŜywanym do

przesyłania wielu sygnałów sterujących za pomocą jednego wieloŜyłowego
przewodu.

nagrywania dźwięku w systemie wielościeŜkowym.

wielokrotnego odtwarzania tego samego utworu muzycznego.

miksownia kilku efektów dźwiękowych w tym samym czasie.

MoŜliwość nadania tytułów nagraniom posiada odtwarzacz

CD Audio.

DVD.

kaset audio.

MiniDisc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kabina akustyka otwarta zapewnia

bezpośredni odsłuch ze sceny.

odsłuch ze sceny za pomocą mikrofonów odsłuchowych i głośnika.

optymalne warunki dla realizacji dźwięku w spektaklach muzycznych.

większe pole obserwacji sceny teatralnej.

Charakterystyczny dla nagrań z kaset magnetofonowych jest

szum ze zmiennym poziomem.

szum o stałym poziomie.

róŜowy szum.

biały szum.

Do poprawy dynamiki nagrań z nośników analogowych w edytorach audio słuŜy

equalizer.

kompresor.

limiter.

deesser.

Przy restauracji nagrań z nośników analogowych w edytorze audio w pierwszej
kolejności

usuwany powinien być szum i zakłócenia.

powinna być poprawiona dynamika nagrania.

poprawiana powinna być charakterystyka częstotliwościowa.

usuwane są odcinki ciszy przed i po nagraniu.

10.

W opisie realizatorskim scenariusza musi się znaleźć

typ mikrofonów uŜywanych w spektaklu.

ilość przewodów mikrofonowych potrzebnych do realizacji spektaklu.

numer odtwarzacza i numer utworu odtwarzanego od zaznaczonego miejscu.

typ nośnika na którym nagrane są efekty.

11.

Poziom potencjometrów sumy stereofonicznej w konsolecie mikserskiej powinien
wynosić

0dB.

+3dB.

–12dB.

–3dB.

12.

Najczęściej stosowane monitory odsłuchowe na scenie dla wokalistów w teatralnych
produkcjach muzycznych to

drum-fill.

side-fill.

podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone na proscenium.

podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone z tyłu sceny.

13.

Realizacja dźwięku do monitorów odsłuchowych osobną konsoletą odsłuchową
stosowana jest w

teatralnych produkcjach muzycznych.

nagłośnieniach w salach klubowych.

teatralnych produkcjach dramatycznych.

produkcjach operowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Komunikacja pomiędzy cyfrowymi urządzeniami do realizacji dźwięku odbywa się za
pomocą specjalnej wersji protokołu

TCP/IP.

HTTPS.

NWLink.

Ethernet.

15.

Urządzenie do zamiany sygnału niesymetrycznego na symetryczny nazywa się

Direct box.

Line Array.

FOH.

OH.

16.

Półplayback zawiera

podkład muzyczny do wokalu.

nagranie sekcji rytmicznej z wokalem.

nagranie linii melodycznej utworu wokalnego.

nagranie wokalu z samą sekcją rytmiczną.

17.

Realizator podczas realizacji dźwięku w spektaklu muzycznym posługuje się

partyturą.

scenariuszem.

riderem technicznym.

zapisem nutowym.

18.

Minimalna liczba głośników w typowym rozmieszczeniu teatralnym wynosi

19.

Mikrofony lavalier w teatralnych produkcjach muzycznych są uŜywane przede
wszystkim z powodu

małych rozmiarów.

koloru obudowy.

charakterystyki przenoszenia.

charakterystyki kierunkowej.

20.

W porównaniu do mikrofonów pojemnościowych mikrofony dynamiczne

mają szersze pasmo przenoszenia.

mają lepszą charakterystykę kierunkową.

są bardziej odporne na przesterowanie.

wymagają zasilania napięciem z baterii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:...........................................................................................

Realizowanie nagrań dźwiękowych na potrzeby spektakli teatralnych
i imprez estradowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: