Czy rodzaj znieczulenia wpływa na
wizerunek lekarza anestezjologa?
*Magdalena Kwiatosz-Muc
1,2
, Witold Lesiuk
1
1
Zakład Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Intensywnej Opieki Medycznej, Uniwersytet
Medyczny w Lublinie
2
I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Ryc 1. Zadowolenie z opieki anestezjologicznej a opinie pacjentek o lekarzu
anestezjologu
Ryc 2. Najważniejsze cechy anestezjologa w opinii pacjentek według rodzaju
wykonanego znieczulenia
Ryc 3. Emocje towarzyszące kobietom podczas rozmowy preanestetycznej według
metody anestezji
Background. The social status of physicians has been traditionally high in Poland; over
recent years, we have noticed increased patient expectations in relation to the newest
technology and the highest possible competence. The patient’s image of medical personnel
may influence his or her opinion about the quality of the service and of the medical centre. At
the same time, we have noticed signs of decreasing trust, and an increased number of legal
claims against doctors. The purpose of this study was to compare the image of
anaesthesiologists, as perceived by patients who underwent Caesarean section either with
general or spinal anaesthesia.
Methods. Five hundred and thirteen parturients were asked to complete a questionnaire about
their view of the attending anaesthesiologist, assessing the doctor’s attitude with 7-degree
visual-analogue scale.
Results. Four hundred and twelve valid forms were returned. Women who received spinal
anaesthesia rated their anaesthesiologist higher than those who had general anaesthesia.
Among the most important factors that influenced their opinion were: competence, calmness,
trustfulness, accurate and detailed information, patience and kindness. Feelings of intimacy
and privacy were less important, but the length of the preoperative visit was found to be
a relevant factor.
Anaesthesiologists providing spinal anaesthesia were rated higher, probably because they
were spending more time with awake patients than those who had chosen general anaesthesia.
The latter may also have been in a hurry, because of co-existing emergencies.
Conclusions. We conclude that patients’ satisfaction depends mainly on the time spent with
their doctors before anaesthesia and during the procedure. Regional anaesthesia may increase
the patient’s trust and satisfaction, when compared with general anaesthesia.
Lekarz jest postrzegany przez społeczeństwo jako najważniejsza osoba w systemie opieki
zdrowotnej [1]. Wielu autorów podkreśla znaczenie profesjonalizmu i życzliwości lekarza
wobec chorego [2, 3], który chce być diagnozowany i leczony przy pomocy nowoczesnych
technologii oraz przez personel o jak najlepszych kwalifikacjach. Postępowanie lekarza może
wpływać na ocenę uzyskanego przez chorego świadczenia oraz na jego opinię o zakładzie
opieki zdrowotnej, w którym przebywał.
Wizerunek lekarza jest szczególnie istotny w dobie przemian społecznych i politycznych,
w okresie spadku zaufania do zawodu lekarza oraz zarzutów o brak zaangażowania lekarzy
w wykonywane przez nich obowiązki. Ma to miejsce zarówno wśród Polaków jak
i Amerykanów. Ci drudzy deklarują spadek uznania dla zawodu lekarza, co nie zmienia faktu,
że w USA od lat 70-tych zawód ten utrzymuje się w czołówce zawodów najbardziej
prestiżowych [4].
Celem podjętych badań było: porównanie wizerunku lekarza anestezjologa w opinii
pacjentek, u których wykonano znieczulenie ogólne lub podpajęczynówkowe do cięcia
cesarskiego; porównanie opinii kobiet znieczulanych ogólnie i podpajęcznówkowo na temat
opieki anestezjologicznej oraz określenie związku pomiędzy opinią o lekarzu anestezjologu
a opinią o opiece anestezjologicznej.
METODYKA
Badania miały charakter indywidualny i zostały przeprowadzone przy pomocy autorskiej
ankiety, którą pacjentki otrzymywały w formie kwestionariusza w drugiej dobie po zabiegu.
Osoba rozprowadzająca kwestionariusze nie była osobą wykonującą znieczulenie
u ankietowanych kobiet.
Odpowiedzi na pytania dotyczące lekarza oraz emocji kobiet oceniano za pomocą skali
wizualno-analogowej, na której umieszczono przeciwstawne sobie przymiotniki. Np.
w pytaniu o cechy lekarza anestezjologa wykonującego znieczulenie, jedną z par
przymiotników stanowiła para „kompetentny – niekompetentny”. Pomiędzy przeciwstawnymi
przymiotnikami znajdowała się 7-punktowa skala, której środek stanowiła liczba 4.
Zakreślenie liczby 1 oznaczało, że lekarz był w opinii kobiety bardzo kompetentny,
zakreślenie liczby 7, że był całkowicie niekompetentny; liczba 4 określała stan neutralny.
Odpowiedzi na pytanie dotyczące zadowolenia z opieki anestezjologicznej, w oparciu
o pięciostopniową skalę Likerta, grupowano według następujących ocen: „zdecydowanie
tak”, „raczej tak”, „nie wiem” (lub „nie jestem pewna”) „raczej nie”, „zdecydowanie nie”.
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej. Zastosowano test t-Studenta, test Cochrana-
Coxa oraz test niezależności stochastycznej . W analizie korelacji zastosowano współczynnik
korelacji Pearsona oraz współczynnik korelacji rang Spearmana. Jako znamienną przyjęto
wartość p <0,05.
WYNIKI
Badaniami objęto łącznie 513 kobiet. Uzyskano 412 kompetentnych i prawidłowo
wypełnionych kwestionariuszy, na podstawie których badaną populację podzielono na dwie
grupy: O – poddane znieczuleniu ogólnemu (n=261) i P – poddane znieczuleniu
podpajęczynówkowemu (n=151).
Opinie kobiet na temat lekarza anestezjologa, który wykonywał znieczulenie różniły się
istotnie pomiędzy grupami. W opinii kobiet, u których wykonano znieczulenie
podpajęczynówkowe, był on bardziej godny zaufania, bardziej życzliwy, grzeczniejszy
i bardziej kompetentny. Dla pary przymiotników „godny zaufania” – „niegodny zaufania”
średnia ocena w grupie O wyniosła 2,181,77, a grupie P 1,771,2 (p=0,006). Dla pary
„życzliwy – nieżyczliwy” średnie wyniosły odpowiednio 2,041,50 i 1,581,20 (p=0,002), a dla
pary „grzeczny – niegrzeczny”: 1,881,47 i 1,521,11 (p=0,01). Dla pary określeń
„kompetentny – niekompetentny”: 2,111,57 i 1,601,08 (p=0,000).
Zaobserwowano zależność pomiędzy opinią o lekarzu anestezjologu a zadowoleniem z opieki
anestezjologicznej. Im bardziej godny zaufania był lekarz anestezjolog, im bardziej życzliwy,
grzeczny i kompetentny, tym bardziej zadowolone z opieki anestezjologicznej były
ankietowane (p <0,05) (ryc.1).
Dla kobiet w obu grupach najważniejsza u anestezjologa jako członka zespołu operacyjnego
była fachowość. Następnie kolejno: opanowanie, zaufanie, dokładna i rzeczowa informacja,
cierpliwość i uprzejmość. Najmniejszą wagę ankietowane przywiązywały do poczucia
intymności i prywatności (ryc. 2).
W obu badanych grupach uzyskano podobne odpowiedzi jeśli chodzi o poczucie spokoju lub
zaniepokojenia, zrelaksowania lub spięcia, wyciszenia lub zdenerwowania w czasie rozmowy
przed operacją. Badane były raczej spokojne, nie odczuwały spięcia, ani zdenerwowania, ale
nie były też zrelaksowane czy wyciszone. Pacjentki z grupy O częściej podkreślały natomiast
mały stopień podbudowania (3,291,55) czy skupienia (3,171,56) niż pacjentki z grupy P
(odpowiednio 2,661,97 i 2,481,51) (p=0,000) (ryc. 3).
Istotne różnice pomiędzy grupami zaobserwowano w kwestii czasu trwania rozmowy
przedoperacyjnej. Kobiety znieczulane ogólnie blisko 3 razy częściej odpowiadały, że
rozmowa z anestezjologiem trwała około 1 min. Taką odpowiedź podało 49,43% kobiet
z grupy O i 17,48% kobiet z grupy P. Pięciominutową rozmowę podawało 42,61%
ankietowanych z grupy O i 55,94% z grupy P. Pacjentki znieczulane podpajęczynówkowo
blisko 4 razy częściej niż znieczulane ogólnie odpowiadały, że czas rozmowy wynosił około
10 min (odpowiednio 22,38% i 5,68%). Rozmowa trwała ponad 10 min w przypadku 4,20%
kobiet poddanych anestezji podpajęczynówkowej i 2,27% poddanych anestezji ogólnej.
Zaobserwowano zależność pomiędzy czasem trwania rozmowy przedoperacyjnej
a zadowoleniem z opieki anestezjologicznej. Im dłużej trwała rozmowa tym bardziej
ankietowane zadowolone były z opieki anestezjologicznej oraz ze znieczulenia (p <0,05). Co
więcej, im lepiej poinformowane o metodzie znieczulenia czuły się kobiety, tym bardziej były
zadowolone z opieki anestezjologicznej (p <0,05).
DYSKUSJA
W niniejszych badaniach lekarz anestezjolog, który wykonywał znieczulenie był dobrze
oceniony przez ankietowane, jednak stwierdzono różnice w wysokości tej oceny w zależności
od metody znieczulenia. W opinii kobiet, u których wykonano znieczulenie
podpajęczynówkowe, był on bardziej godny zaufania, bardziej życzliwy, grzeczniejszy
i bardziej kompetentny. Wynika to z faktu, że anestezja przewodowa wiąże się dłuższym
kontaktem pacjentki z lekarzem, bowiem kobieta jest przytomna w trakcie operacji
a anestezjolog troszczy się o jej dobre samopoczucie. W przypadku znieczulenia ogólnego
okres świadomego kontaktu lekarza anestezjologa z rodzącą jest znacznie krótszy i ogranicza
się do rozmowy przedoperacyjnej. Rozmowa ta trwa wówczas krócej, ponieważ znieczulenie
ogólne wykonywane jest zwykle w przypadkach bardziej naglących niż te, w których można
zastosować znieczulenie przewodowe.
Umiejętność prawidłowego komunikowania się z pacjentem ma priorytetowe znaczenie
w praktyce lekarskiej. Jest też ona istotnym elementem decydującym o jego satysfakcji [5].
Powiązana z udziałem pacjenta w podejmowaniu decyzji co do strategii postępowania ma
istotny wpływ na poziom zadowolenia ze świadczeń zdrowotnych [6, 7, 8 ]. Prawidłowo
i dokładnie udzielona informacja odgrywa też ważną rolę przy ocenie zadowolenia chorych
z ambulatoryjnej opieki pielęgniarskiej [9]. Wyniki uzyskane w badaniach własnych są zatem
zgodne z aktualnymi doniesieniami.
Wśród kobiet, u których wykonano znieczulenie podpajęczynówkowe przyczyną dłuższej
rozmowy przedoperacyjnej mogła być też gorsza znajomość metod anestezji przewodowej niż
ogólnej, co wymagało szerszego ich omówienia. Dłuższa rozmowa przedoperacyjna jak
i ciągły kontakt z anestezjologiem w czasie operacji powodował, że rodzące w tym
znieczuleniu obdarzały większym zaufaniem anestezjologa niż kobiety znieczulane ogólnie.
Znieczulenie przewodowe w przypadku cięcia cesarskiego daje możliwość bliższego kontaktu
z rodzącą i może wpłynąć na jej wiedzę i opinię o obowiązkach lekarza anestezjologa. Jest to
również istotne w dobie wspomnianego już kryzysu zaufania społeczeństwa do zawodu
lekarza.
Brak zaufania do lekarza anestezjologa, zróżnicowany w swej etiologii, wynikać może
z niedostatecznej promocji tego zawodu w społeczeństwie [10]. W badaniach
przeprowadzonych w Izraelu zaobserwowano, że około 10% pacjentów nie wie, iż
anestezjolog jest lekarzem [11], natomiast tylko 4% z nich wie o jakichkolwiek innych
obowiązkach anestezjologa poza salą operacyjną. Badania arabskie wykazały, że tylko 55,3%
pacjentów wie, iż anestezjolog to lekarz specjalista [12]. Rozpoznawanie anestezjologa jako
odrębnego lekarza specjalisty jest obecnie o wiele większe niż w poprzedniej dekadzie.
W badaniu hiszpańskim z 1996 r. odsetek chorych świadomych, że anestezjolog to osoba
z dyplomem lekarza wynosił około 2% [13].
W związku z powszechną niepełną znajomością przez pacjentów zakresu obowiązków
anestezjologa, poproszono ankietowane, aby określiły jakie cechy lekarza anestezjologa są
w ich opinii najistotniejsze. Dla kobiet w obu grupach były to, w kolejności: fachowość,
opanowanie, zaufanie, dokładne informowanie pacjentki, cierpliwość i uprzejmość.
Najmniejszą wagę ankietowane przywiązywały do poczucia intymności i prywatności.
Podobne badania, w których oceniano najważniejsze dla kobiet cechy lekarza ginekologa
układały się w nieco innej kolejności: fachowość, zaufanie, dokładne informowanie pacjentki
i zapewnienie poczucia intymności. Co ciekawe, najmniej istotna dla respondentek
w cytowanym badaniu była uprzejmość lekarza [14].
WNIOSKI
1. Szczegółowa i wyczerpująca rozmowa przedoperacyjna na temat znieczulenia wpływa
pozytywnie na stopień zadowolenia pacjentek poddawanych zabiegowi cięcia cesarskiego.
2. Wizerunek lekarza anestezjologa jest korzystniejszy w przypadku wykonywania
znieczulenia podpajęczynówkowego niż ogólnego.
3. Istnieje bezpośredni związek pomiędzy zadowoleniem pacjentek z wykonywanego
znieczulenia a postrzeganiem lekarza anestezjologa.
.......................................................................................................................................................
.......
PIŚMIENNICTWO
1. Prestiż zawodów. Komunikat z badań. Warszawa: CBOS; 1999.
2. Cieślik P: Personel medyczny w oczach pacjentów. Służba Zdrowia 2002; 5: 3101.
3. Kabacińska B: Satysfakcja pacjentów hospitalizowanych na oddziałach chirurgicznych
i internistycznych w szpitalach województwa wielkopolskiego – analiza wybranych
aspektów. Zdrowie i Zarządzanie 2002; 4: 85.
4. The Harris Poll #77, August 1, 2007. www.harrisinteractive.com.
5. Marcinkowski JT, Stachowska M, Maciejewski S: Priorytetowe znaczenie umiejętności
komunikowania się z pacjentem w praktyce lekarskiej. Materiały Międzynarodowego
Sympozjum Naukowego Dni Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego „Między
Profilaktyką a Medycyną Kliniczną” Poznań 2003.
6. Kirke PN: Mother’s view of obstetric care. Br J Obstetr Gyneaecol 1980; 87: 1029-1033.
7. Green JM, Coupland VA, Kitzinger JV: Expectations experiences and psychological
outcomes of childbirth: a prospective study of 825 woman. Birth 1990; 17: 15-23.
8. Drew NC, Salmon P, Webb L: Mothers, midwives and obstetrician views on the features
of obstetric care which influence satisfaction with birth. Br J Obstetr Gynaecol 1989; 96:
1084-1088.
9. Katefian S, Redman R, Nash MG, Bogue EL: Inpatient and ambulatory patient
satisfaction with nursing care. Qual Manag Health Care 1997;5: 66.
10. Turos MJ: Oblicze anestezjologii w mediach. Anesthesiol Intensive Ther 2001; 33: 197-
202.
11. Calman LM, Mihalache A, Evron S, Ezri T: Current understanding of the patient’s
attitude toward the anesthetist’s role and practice in Israel: effect of the patient’s experience. J
Clin Anesth 2003; 15: 451-454.
12. Baaj J, Takrouri MS, Hussein BM, Al Ayyaf H: Saudi patients’ knowledge and attitude
toward anesthesia and anesthesiologists – a prospective cross-sectional interview
questionnaire. Middle East J Anesthesiol 2006;18: 673-677.
13. García-Sánchez MJ, Prieto-Cuéllar M, Galdo-Abadín JR, Palacio-Rodríguez MA: Can
we change the patient’s image of the anesthesiologist? Rev Esp Anestesiol Reanim 1996; 43:
204-207.
14. Bojar I: Jakość opieki ginekologiczno-położniczej na terenie miasta Lublina w opinii
pacjentek. Praca doktorska. Uniwersytet Medyczny, Lublin, 2004.
.......................................................................................................................................................
.......
adres/address:
*Magdalena Kwiatosz-Muc
I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
ul. Jaczewskiego 8, 20-950 Lublin
tel.: 81 724 43 32
e-mail: anest@umlub.pl
otrzymano/received: 27.02.2011
zaakceptowano/accepted: 16.05.2011