LOGIKA

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

W. I. DYDYSZKO. LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

„Połymia”. Minsk 1989. ros. 431 str. Spolszczył W. Szumiło.

Rozdział 1. P R A W A S Z A C H Ó W

1.2. GŁÓWNA ZASADA GRY

SZACHOWEJ

Celem  partii  szachowej  jest  zamatowanie
przeciwnika!    Pierwszym  warunkiem
osiąg-nięcia  tego  celu  jest  aktywna  gra.
Zasada aktywności wyraŜa w dynamice,
w  czasie  wewnętrzną  naturę  szachów,
odpowiada

załoŜonemu

nich

głównemu celowi i jest główną zasadą
gry szachowej.
W

wielu

przypadkach

wskaźnikiem

aktyw-ności jest zewnętrzne przejawienie
aktywności,  rozumiane  zwykle  jako  ener-
giczny,  inicjatywny  rozwój  figur  na
pozycje  w  pobliŜu  nieprzyjacielskiego
obozu,  stwo-rzenie  bezpośrednich  gróźb
królowi, śmiały atak pionowy itp.

1.3. ZEWNĘTRZNE PRZEJAWIENIE

AKTYWNOŚCI

  Korzyści  z  energicznej,  inicjatywnej  gry
powinny  być  zrozumiałe  dla  wszystkich,
nawet dla amatorów. Ale praktyka pokaza-
ła,  Ŝe  to  zagadnienie  nie  jest  proste,  co
pokazują przykłady:

Falkbeer -

Falkbeer - Anderssen 1851

Anderssen 1851

MKKKKKKKKN

I?8?0?@?@J

I$#$?@1$#J

I?,?@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?"?@)4!J

I!"?0?@!@J

I@?@?.-@5J

PLLLLLLLLO

1.b4?

1.b4? Białe odeszły zagroŜonym pionem,
ale podarowały czarnym tempo dla ataku.
1...c6 2.¦e8 ¤c7 3.¦d8 ¦d8

1...c6 2.¦e8 ¤c7 3.¦d8 ¦d8

1...c6 2.¦e8 ¤c7 3.¦d8 ¦d8
4.¢g1 £h2 5.¢f2 ¤b6

4.¢g1 £h2 5.¢f2 ¤b6

4.¢g1 £h2 5.¢f2 ¤b6
Atak po czrnych polach jest nieodparty.
6.¢e1 £g3 7.¢e2 £e5 8.¤e4

6.¢e1 £g3 7.¢e2 £e5 8.¤e4

6.¢e1 £g3 7.¢e2 £e5 8.¤e4
£e4#

£e4#

£e4# A przecieŜ w pozycji na diagramie

na  uwagę  zasługiwało  1.We8!?  c6  2.Wd1!
Jeszcze  lepsze  było  1.We7!  Wb2  2.Hd5!!
c6  3.Wb7  Kb7  4.Hc6  Ka6  4.Ha4!  Ga5
5.Hc4!;

Jurgis -

Jurgis - Botvinnik 1931

Botvinnik 1931

MKKKKKKKKN

I?@?0?@7@J

I$?@3,?$#J

I+@?@#@?@J

I@?0?"#@?J

I!$?$?"?@J

I@!@!@?"?J

I?*?2?@)"J

I@?@-@-6?J

PLLLLLLLLO

Ostatni ruch czarnych: f7-f5 był niezbyt
dobry. Białe mogły zagrać 1.ef Gf6
2.Gh3›. Nastąpiło jednak:
1.h4?

1.h4?

1.h4? Wbrew zasadzie aktywności.
Czarne dają teraz lekcję aktywnej gry.
1...¦c3! 2.¤c3 dc 3.£e3 ¤d3

1...¦c3! 2.¤c3 dc 3.£e3 ¤d3

1...¦c3! 2.¤c3 dc 3.£e3 ¤d3
Bateria czarnych figur zmiata wszystko
na swojej drodze.
4.¦f2 £d4!

4.¦f2 £d4!

4.¦f2 £d4!
Do gry wejdzie jeszcze goniec e7.
5.£d4 ¦d4 6.¤f1 c2 7.¦c1

5.£d4 ¦d4 6.¤f1 c2 7.¦c1

5.£d4 ¦d4 6.¤f1 c2 7.¦c1
Nie ratowało teŜ 7.Wc2 Gc2 8.Wd4 Hc5.
7...¤f1 8.¦cf1

7...¤f1 8.¦cf1

7...¤f1 8.¦cf1 Po 8.Wff1 Wd2 9.Wfe1
Gc5, goniec szadł na pole b2.
8...¦c4!! 9.bc ¤c5 10.¢g2 ¤f2

8...¦c4!! 9.bc ¤c5 10.¢g2 ¤f2

8...¦c4!! 9.bc ¤c5 10.¢g2 ¤f2
11.¢f2 b3 0-1.

11.¢f2 b3 0-1.

Euwe -

Euwe - Smyslov 1953

Smyslov 1953

MKKKKKKKKN

I?0?0?@?8J

I$?@%@?@#J

I?@?@?@#@J

I4?@?$?@?J

I!(?@?@?@J

I@?@?@?"?J

I?"?@?")"J

I.?@1@5@?J

PLLLLLLLLO

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

28.£d2?

28.£d2?
Zbyt skromnie.
28...¦bc8 29.¢g1 £c5 30.¤h3

28...¦bc8 29.¢g1 £c5 30.¤h3

28...¦bc8 29.¢g1 £c5 30.¤h3
£e7°;

£e7°;

£e7°;    A  białe  miały  bardzo  aktywny
manewr:  28.Hd6!  Ha6  29.Ha6  Sa6  30.Sb8
Wb8 31.We1±.
  Aktywne  ruchy  zawsze  powinny  być  w
centrum uwagi.

Ivanov - Gufeld 1983

MKKKKKKKKN

I?@70?@?@J

I$#@+@#@#J

I?@3@?@?@J

I@?@?$'@?J

I?@!$?@?@J

I2%@?@!*?J

I!@!@?@5@J

I.?@?@-@?J

PLLLLLLLLO

1.¢f2?

1.¢f2?
  Jakby  draŜniąc  czarne  figury!  Łatwo
wygrywało  1.Ha7!  Hg6  2.Ha8  Kc7  3.Ha5
Kc8 4.He5; lub 1...Sg3 2.Sa5; albo  1...Se3
2.Kf2 Sf1 3.Ha8 i 4.Ge5.
1...¥g3 2.¢g3 £h6!°;

1...¥g3 2.¢g3 £h6!°;

1...¥g3 2.¢g3 £h6!°;
Białe wpadły pod potęŜny atak i tylko
błąd czarnych w niedoczasie, pozwolił im
zremisować.

Gavrikov -

Gavrikov - Chernin 1985

Chernin 1985

MKKKKKKKKN

I?@/@?@7@J

I@?@?,#$?J

I?$?@?@?@J

I$?@?"?@?J

I?@?@?"?@J

I"!@?@1$!J

I?*?@-@5@J

I@?@3@?@?J

PLLLLLLLLO

1.¢g3?

1.¢g3?
Fatalna zwłoka.
1...¦d8! 34.¢g2 ¦d3! 35.£a8 ¤f8

1...¦d8! 34.¢g2 ¦d3! 35.£a8 ¤f8

1...¦d8! 34.¢g2 ¦d3! 35.£a8 ¤f8
36.¦f2 £b3 37.£c8 £d5 38.¢h2

36.¦f2 £b3 37.£c8 £d5 38.¢h2

36.¦f2 £b3 37.£c8 £d5 38.¢h2
¦d2 0:1

¦d2 0:1

Białe ratowała aktywna kontrgra: 1.e6
Wc2 2.Ha8 Gf8 3.ef Kf7 4.He8 Kg8 5.He6
Kh8 6.Gg7 remis.

Jak byś zagrał?

1. Paulsen - Morphy 1857

MKKKKKKKKN

I/@+4?@7@J

I$?$?@#$#J

I?@#@/@?@J

I@#,?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?"?@)@?J

I!"?"?"!"J

I.?*1@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch czarnych

2. Schlechter - Lasker 1910

MKKKKKKKKN

I-@?@?@?@J

I@?8?@?$?J

I?@?@?$?@J

I@/4#@?$?J

I?@#@?@!@J

I@?@?@?@!J

I1@?@?"5@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

3. Smysłow - Konstantynopolski 1939

MKKKKKKKKN

I/@?4/@7@J

I@?$?,#$?J

I#@'@+(?$J

I@#@#$?@?J

I?@?@!@?@J

I@?"!@%&!J

I!")@1"!@J

I.?*?@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

4. Rubinstein - Schlechter 1909

MKKKKKKKKN

I?@'0+(7@J

I$#0?4?@#J

I?@#@#$?@J

I2?@?@?$?J

I?@?"!@?@J

I@?@?@%@?J

I!"?@%"!"J

I@?.-@?6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

5. Botvinnik - Vidmar 1936

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I$#@?,#$#J

I?@?@#(?@J

I@?@'&?*?J

I?@?"?@?@J

I@)@?@?@1J

I!"?@?"!"J

I@?@-@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

6. Karpov - Korcznoj 1978

MKKKKKKKKN

I?@?@/8?@J

I@?$?@#0#J

I#4?@+@?&J

I@#@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?"?@1@?J

I!"?@?@!"J

I@?@-@-@5J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

7. „CHESS” - „DUCHESS” 1977

MKKKKKKKKN

I?0?@?,?8J

I$+@/@?@#J

I?$'(?@#@J

I@?@%@#@?J

I?@?@?*?@J

I@?@)@%@?J

I!@!@?"!"J

I@-@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

8. Kasparov - Butnorius 1979

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$?@?@#$#J

I'$?@#@3@J

I@?@+"?@?J

I?"?&?@?@J

I"?@?"?*?J

I?@?@?@!"J

I@?.1@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

9. Garcia G. - Knaak 1984

MKKKKKKKKN

I?@/@?@?@J

I$?0?(?$#J

I?$?8#@?@J

I@!@#@?@!J

I?@'*?"!@J

I@-@?@?@?J

I?@!@5@?@J

I.?@?&?@?J

PLLLLLLLLO

Ruch czarnych

10. Kan - Bolesławski 1952

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I@#@?@?,#J

I?@#$?@?@J

I$?@?@!@?J

I?@!&?@?@J

I@!&1@!4!J

I!@?@?@?@J

I@-*?@)@5J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

1.5. ZASADA DWOISTOŚCI

Wszystkie

prawa

szachowe

dopuszczają podwójne sformułowania.
  Stosując  zasadę  aktywności  i  dwoistości,
dochodzimy  do  wniosku,  Ŝe  jednym  z
głównych  zadań,  jest  walka  z  aktywi-
zacją figur przeciwnika.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Winter - Capablanca 1919

MKKKKKKKKN

I/@+4?07@J

I$#$?@#$?J

I?@?,?(?$J

I@?$%$?@?J

I?@?@!@?*J

I@?@!@%@?J

I!"!@?"!"J

I.?@1@-6?J

PLLLLLLLLO

10...g5!

10...g5! Nieoczekiwany i bardzo silny
wypad. PoniewaŜ na 11.Sg5 natępowało
11...Sd5°, grano:
11.¥f6 £f6 12.¤g3 ¤g4 13.h3 ¤f3!

11.¥f6 £f6 12.¤g3 ¤g4 13.h3 ¤f3!

11.¥f6 £f6 12.¤g3 ¤g4 13.h3 ¤f3!
14.£f3 £f3 15.gf f6

14.£f3 £f3 15.gf f6

14.£f3 £f3 15.gf f6
Praktycznie czarne mają figurę więcej.
16.¢g2 a5 17.a4 ¢f7 18.¦h1 ¢e6

16.¢g2 a5 17.a4 ¢f7 18.¦h1 ¢e6

16.¢g2 a5 17.a4 ¢f7 18.¦h1 ¢e6
19.h4 ¦fb8 20.hg hg 21.b3 c6

19.h4 ¦fb8 20.hg hg 21.b3 c6

19.h4 ¦fb8 20.hg hg 21.b3 c6
22.¦a2 b5 23.¦ha1?

22.¦a2 b5 23.¦ha1?

22.¦a2 b5 23.¦ha1? Ostatnią szansą
było 23.c4! bc 24.bc Wb3 i 25...Wab8µ.
23...c4! 24.ab

23...c4! 24.ab

23...c4! 24.ab
Albo 24.dc bc 25.bc Wb4.
24...cb 25.cb ¦b5 26.¦a4 ¦b3

24...cb 25.cb ¦b5 26.¦a4 ¦b3

24...cb 25.cb ¦b5 26.¦a4 ¦b3
27.d4 ¦b5 28.¦c4 ¦b4 29.¦c6

27.d4 ¦b5 28.¦c4 ¦b4 29.¦c6

27.d4 ¦b5 28.¦c4 ¦b4 29.¦c6
¦d4 0:1

¦d4 0:1

Rellstab -

Rellstab - Alekhin 1943

Alekhin 1943

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I@?@?@?$?J

I+@?@?@?@J

I@?@?@?@#J

I#@?@?"?"J

I@?@?@?"?J

I?@%@?6?8J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

55...¤d3!

55...¤d3! Skoczek musi zablokować
piona.
56.¥a3 g6

56.¥a3 g6

56.¥a3 g6
Wzorcowa gra na ograniczenie.
57.¢f3 ¢g1!

57.¢f3 ¢g1!

57.¢f3 ¢g1!
Białe znalazły się w zugzwangu.
58.g4 ¢h2! 59.f5!

58.g4 ¢h2! 59.f5!

58.g4 ¢h2! 59.f5!
Najlepszy ale nie ratujący ruch.
59...hg 60.¢g4 ¤f5 61.¢g5 ¢g3

59...hg 60.¢g4 ¤f5 61.¢g5 ¢g3

59...hg 60.¢g4 ¤f5 61.¢g5 ¢g3
62.h5 gh 63.¢h5

62.h5 gh 63.¢h5

Goniec jest nietykalny.
63...¤d3!°;

63...¤d3!°;

63...¤d3!°; I czarne szybko wygrały.

Lasker -

Lasker - Chigorin 1895

Chigorin 1895

MKKKKKKKKN

I?@?@?@7@J

I$?@/@'@#J

I/$?@#(?@J

I@?@?@#@?J

I!@#"!*?@J

I.?"?@!@?J

I?@)@5@?"J

I@-@?@?@?J

PLLLLLLLLO

38...¥h5! 39.¤e3?

38...¥h5! 39.¤e3? Białe nie doceniają
niebezpieczeństwa. Lepsze było 39.Gd2.
39...f4 40.¤f2 ¦a5!

39...f4 40.¤f2 ¦a5!

39...f4 40.¤f2 ¦a5! „Uścisk” czar-
nych staje się coraz twardszy.
41.¦g1 ¢f8 42.¦aa1?

41.¦g1 ¢f8 42.¦aa1?

41.¦g1 ¢f8 42.¦aa1?
Konieczne było 42.e5!².
42...e5!

42...e5!

42...e5! Goniec c2 znalazł się poza grą.
43.¦ab1 ¥g7 44.¦b4 ¦c7 45. ¤b1

43.¦ab1 ¥g7 44.¦b4 ¦c7 45. ¤b1

43.¦ab1 ¥g7 44.¦b4 ¦c7 45. ¤b1
¥e6 46.¦d1 ¥ed8! 47.¦d2? ¥c6!

¥e6 46.¦d1 ¥ed8! 47.¦d2? ¥c6!

¥e6 46.¦d1 ¥ed8! 47.¦d2? ¥c6!
48.¦b5

48.¦b5

48.¦b5 Albo 48.Wc4 Sd6°.
48...¦a4 49.de ¥fe5°;

48...¦a4 49.de ¥fe5°;

48...¦a4 49.de ¥fe5°;
Czarne bez trudu zrealizowały przewagę.

1.6. WSTĘPNE WIADOMOŚCI

O STRATEGII

W XIX w. w szachach panował roman-
tyzm.

Mayet -

Mayet - Anderssen 1851

Anderssen 1851

1.e4 e5 2.¥f3 ¥c6 3.¤b5 ¤c5

1.e4 e5 2.¥f3 ¥c6 3.¤b5 ¤c5
ten ruch był wtedy w modzie.
4.c3 ¥f6 5.¤c6

4.c3 ¥f6 5.¤c6

4.c3 ¥f6 5.¤c6
Lepsze było 5.d4 lub 5.0-0.
5...dc 6.O-O ¤g4 7.h3 h5!?

5...dc 6.O-O ¤g4 7.h3 h5!?

5...dc 6.O-O ¤g4 7.h3 h5!?
Śmiała ofiara hetmana.
8.hg hg 9.¥e5 g3

8.hg hg 9.¥e5 g3

8.hg hg 9.¥e5 g3
Lepsze było 9...Se4 z groźbą 10...Hh4.
10.d4 ¥e4 11.£g4

10.d4 ¥e4 11.£g4

10.d4 ¥e4 11.£g4 Po 11.fg! Sg3
12.We1, czarne miałyby duŜe kłopoty.
11...¤d4

11...¤d4

11...¤d4 Niepotrzebna ofiara. Wygry-
wało 11...gf 12.Wf2 Wh1! 13.Kh1 Sf2°.
12.£e4

12.£e4

12.£e4 Lepsze było 12.cd.
12...¤f2 0:1

12...¤f2 0:1

12...¤f2 0:1 Mogło jeszcze nastąpić
13.Wf2 Wh1! 14.Kh1 Gd1.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

  Wkrótce stało się jasne, Ŝe do przeprowa-
dzenia  skutecznego  ataku  na  króla,  nie
wystarczy  tylko  chcieć.  Konieczne  były
obiektywne warunki wynikające z konkret-
nego ustawienia figur na szachownicy. Oto
niektóre z warunków sprzyjających sku-
tecznemu szturmowi:
- ograniczona aktywność figur przeciwnika
na innych obszarach szachownicy;
-  atakujący  ma  wyraźną  przewagę  przes-
trzeni.
- jest osłabiona pionowa osłona króla prze-
ciwnika;
- przeciwnik odstał w rozwoju,  i  nie  moŜe
zorganizować obrony itd.
  Jeśli idzie o grę na osiągnięcie przewagi
materialnej,  to  waŜne  są  następujące
wnios-ki:  1)  bardzo  niebezpieczna  jest
pogoń

zdobyczami

materialnymi

kosztem rozwoju
2) przy mniej więcej równej pozycji, prze-
waga jednego piona, z reguły, wystarcza do
wygranej.
  Osiągnięcie  przewagi  w  aktywności,  jest
jakby pośrednim celem, ale osiągnąć ja nie
jest prosto, i takŜe do niej trzeba dąŜyć eta-
pami.  Np.  dobrze  rozegrać  debiut,  rozsta-
wić figury harmonijnie - jest to waŜny etap
w  realizacji  naszych  zamysłów.  Dlatego
współczesna strategia zakłada etapowość
osiągania głównego celu.

Forintos -

Forintos - Smyslov 1967

Smyslov 1967

1.d4 ¥f6 2.c4 e6 3.¥c3 ¤b4 4.f3 d5

1.d4 ¥f6 2.c4 e6 3.¥c3 ¤b4 4.f3 d5
5.a3 ¤c3 6.bc c5 7.cd ¥d5 8.dc £a5

5.a3 ¤c3 6.bc c5 7.cd ¥d5 8.dc £a5

5.a3 ¤c3 6.bc c5 7.cd ¥d5 8.dc £a5
9.e4 ¥e7

9.e4 ¥e7

9.e4 ¥e7 Złe było 9...Hc3 10.Gd2 lub
9...Sc3 10.Hd2.
10.¥e2 O-O 11.£d6 ¥bc6 12.¤e3

10.¥e2 O-O 11.£d6 ¥bc6 12.¤e3

10.¥e2 O-O 11.£d6 ¥bc6 12.¤e3
¦d8 13.£g3 e5

¦d8 13.£g3 e5

¦d8  13.£g3  e5    Czarne  dobrze
rozegrały  dbiut.  Ich  najbliŜszym  zadaniem
jest  zwiększenie  aktywności  figur  i
przytrzymanie białego króla w centrum.
14.¤g5 ¦d3!

14.¤g5 ¦d3!

14.¤g5 ¦d3!
Teraz na 15.Gf6 nastąpi 15,,,Sg6.
15.h4 ¢f8 16.h5 h6

15.h4 ¢f8 16.h5 h6

15.h4 ¢f8 16.h5 h6
Atak białych został odparty.
17.¤e7 ¥e7 18.£e5 ¥c6 19.£h2

17.¤e7 ¥e7 18.£e5 ¥c6 19.£h2

17.¤e7 ¥e7 18.£e5 ¥c6 19.£h2
£c5

£c5

£c5 Jeszcze jeden krok do sukcesu.

20.£g1 £a5 21.¢f2 ¤e6 22.£h2

20.£g1 £a5 21.¢f2 ¤e6 22.£h2
£c5 23.¢g3 £g5 24.¢f2 £e3

£c5 23.¢g3 £g5 24.¢f2 £e3

£c5 23.¢g3 £g5 24.¢f2 £e3
25.¢g3 ¥e5 26.£h4 ¥g4! 27.¥d4!

25.¢g3 ¥e5 26.£h4 ¥g4! 27.¥d4!

25.¢g3 ¥e5 26.£h4 ¥g4! 27.¥d4!
¦d4!

¦d4!

¦d4!
Atak wygasa, trzeba wygrać materiał.
28.cd £f2 29.¢f4 £d2

28.cd £f2 29.¢f4 £d2

28.cd £f2 29.¢f4 £d2
Powtórzenie ruchów niczego nie psuje.
30.¢g3 £f2 31.¢f4 £d4 32.fg

30.¢g3 £f2 31.¢f4 £d4 32.fg

30.¢g3 £f2 31.¢f4 £d4 32.fg
Groził mat 32...He5#.
32...£a1 33.¤a6 £c3 34.¤e2

32...£a1 33.¤a6 £c3 34.¤e2

32...£a1 33.¤a6 £c3 34.¤e2
Albo 34.Gb7 Hc7°.
34...£a3

34...£a3

34...£a3 Pion zdobyty, białe mogą się
poddać. (Według Botvinnika)
35.¦d1 £e7 36.£e7 ¢e7 37.¦b1

35.¦d1 £e7 36.£e7 ¢e7 37.¦b1

35.¦d1 £e7 36.£e7 ¢e7 37.¦b1
b6 38.g5 hg 39.¢g5 a5! 40.¦b6 a4

b6 38.g5 hg 39.¢g5 a5! 40.¦b6 a4

b6 38.g5 hg 39.¢g5 a5! 40.¦b6 a4
41.e5 a3 42.¦b7 ¢f8 43.¦b1 a2

41.e5 a3 42.¦b7 ¢f8 43.¦b1 a2

41.e5 a3 42.¦b7 ¢f8 43.¦b1 a2
44.¦a1 ¦a4! 45.h6 gh 46.¢h6 ¦e4

44.¦a1 ¦a4! 45.h6 gh 46.¢h6 ¦e4

44.¦a1 ¦a4! 45.h6 gh 46.¢h6 ¦e4
47.¤f3 ¦b4 0:1

47.¤f3 ¦b4 0:1

Odpowiedzi do rozdzia

Odpowiedzi do rozdziału 1.3.

u 1.3.

1. 1...£d3! Ruch wyjątkowej siły, parali-
Ŝ

ujący skrzydło hetmańskie białych. 2.b4

¤b6 3.a4 ba 4.£a4 ¤d7 5.¦a2?
NaleŜało grać 5.Ha6. 5...¦ae8 6.£a6
£f3!!°; i czarne wygrały.
2.

2. 1.£a6! Oczywiście! Czarne w niedo-
czasie nie doceniły tego ruchu. Dalej było:
1...¦b8 2.¦a7 ¢d8 3.¦g7 £b6
4.£a3 ¢c8 5.£f8 1-0.
3.

3.  1.d4! Bardzo silne. Jeśli 1...ed to 2.e5
Sd7  3.cd±.  1...de  2.¥e5  ¤d5  Albo
2...Se5  3.de  Gc4  4.He3  Gf1  5.ef!;
3.¥e4 ¤d6 4.f4!.
4.

4. 1.d5! Podryw rozbijający obronę czar-
nych. 1...¦d7 2.¥d4! cd 3.ed ¦d5
Ofiara wieŜy. 4.¤d5 ¦d5±;
5.

5.  1.f4! ¦c8 Złe było 1...g6 2.Gh6 We8
3.Ga4, albo 1...Se4 2.Sf7! Kf7 3.Wde1!!
2.f5!  ef  3.¦f5  £d6?  (Wc7)  4.¥f7!
¦f7  Albo  4...Kf7  5.Gd5.  5.¤f6  ¤f6
6.¦d5 £c6 7.¦d6 £e8 8.¦d7 1-0.
6.

6. 1.¦d7! WieŜa jest nietykalna: 1...Gd7
2.Hf7 Wf7 3.Wf7#. 1...¦b8 2.¥f7
¤d7 3.¥d8! 1-0.
7.

7. 1.¥g5! ¦c8 2.¥f6! ¦c7 3.¥e6
¦f7 4.¥f8 ¦f8 5.¥h7! ¢h7 6.¤d6±;

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

8. 1.¥f5! Skoczek idzie na kluczowe
pole d6! 1...¦ae8 2.¥d6 ¦e7 3.¦f4!
h5 4.e4 ¤a8 5.¤h4 ¦d7 6.¦c3! £h6
7.£f1 ¥c7 8.¦f3!;
9.

9.    1...g5!!  2.fg  e5  3.¤c3  d4  4.¤b4
¢d5  5.c3  ¢e4!  Król  osobiście  kieruje
szturmem.  6.cd  ed  7.¥d3  ¥d5  8.¦f1

¥e3 9.¥f2 ¢e5 10.¥d3 ¢e6 11.¥f4
¥f4 12.¦f4 ¢e5 13.¦f6 ¢e4!°;
10.

10.

10.    1...¦e1!  2.¤e3  Ratunku  nie  było
2.Gf4  Hh3  3.Gh2  Ge5!    2...£h3  3.¢g1
£g3  4.¢h1  £h4  5.¢g2  ¦e3  6.£e3
¤d4  7.£e8  ¢g7  8.f6  ¤f6  9.£e4
£g5 0-1.

Rozdział 2. P O L A N A S Z A C H O W N I C Y

2.1. SCHRONIENIE DLA KRÓLA

Króla naleŜy chronić w rogu szachow-
nicy. Króla przeciwnika naleŜy zatzymy-
wać w centrum (na centralnych liniach).

Alekhin - Euwe 1937

MKKKKKKKKN

I?@/@7@?0J

I$?@+@#$#J

I?$?@3@?@J

I@?@#@?@?J

I'*?"?@?@J

I"?@?"!@?J

I?@?2?6!"J

I.?@?@)@-J

PLLLLLLLLO

Czarne juŜ nie zrobią roszady.
19.¤a6

19.¤a6

19.¤a6
Konieczny ruch, gdyŜ groziło 19...a5.
19...¦b8 20.e4!

19...¦b8 20.e4!

19...¦b8 20.e4!
NaleŜy otworzyć centralną linię.
20....b5

20....b5

20....b5
Czarne chcą zdobyć gońca a6.
21.£f4 ¦b6 22.ed £d5 23.¦he1

21.£f4 ¦b6 22.ed £d5 23.¦he1

21.£f4 ¦b6 22.ed £d5 23.¦he1
¤e6 24.¦ac1

¤e6 24.¦ac1

¤e6 24.¦ac1 Wszystkie białe figury
atakują. Grozi 25.Wc8.
24...f6 25.¦c7

24...f6 25.¦c7

24...f6 25.¦c7
Nie wypuszcza króla na f7.
25...¢d8 26.¦a7 1:0.

25...¢d8 26.¦a7 1:0.

25...¢d8 26.¦a7 1:0.
Grozi i 27.Hc7 i 27.Ga5.

Fischer -

Fischer - Zelle 1964

Zelle 1964

MKKKKKKKKN

I/@+@70?@J

I$#$?4#@#J

I?@?@?@#@J

I@?@?@?@?J

I?@)@!@'@J

I&?"?@?2?J

I!@?@?"!"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

Fischer rozwiązuje wszystkie problemy
jednym ciosem:
15.¤b5! c6

15.¤b5! c6

15.¤b5! c6
Przegrywało 15...Gd7 16.Hg4!.
16.¥c4! £e6

16.¥c4! £e6

16.¥c4! £e6
Albo 16...cd 17.Sd6 Kd8 18.Wfd1ƒ.
17.¦ad1 cb 18.£c7 ¤d7 19.¥d6

17.¦ad1 cb 18.£c7 ¤d7 19.¥d6

17.¦ad1 cb 18.£c7 ¤d7 19.¥d6
¢e7 20.¥f5!

¢e7 20.¥f5!

¢e7 20.¥f5! Teraz po odejściu króla
ginie hetman: 20...Ke8 21.Sg7 lub 20...Kf6
21.Wd6 fg Hd7!
20...gf 21.ef ¦c8

20...gf 21.ef ¦c8

20...gf 21.ef ¦c8 Albo 21...Hf5
22.Hd6! Ke8 23.Wfe1 Ge6 24.Hd7#.
22.¦d7!

22.¦d7!

22.¦d7! Kiedy król jest goły,
kombinacje pojawiają się same!
22...£d7 23.f6 ¥f6 24.¦e1 1-0.

22...£d7 23.f6 ¥f6 24.¦e1 1-0.

22...£d7 23.f6 ¥f6 24.¦e1 1-0.
Czarne tracą skoczka i hetmana.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Geller -

Geller - Golombek 1952

Golombek 1952

MKKKKKKKKN

I/@?47@/@J

I$?@'@#*1J

I?$'@#@?@J

I@?@#@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?"%@?J

I?@?@?"!"J

I.?@?6?@-J

PLLLLLLLLO

W trudnej pozycjii czarne znajdują
wspaniały ruch obronny.
16...¥f6!!

16...¥f6!!

16...¥f6!! Poświęcenie dwóch wieŜ!
17.¤f6 £f6 18.£g8 ¢d7

17.¤f6 £f6 18.£g8 ¢d7

17.¤f6 £f6 18.£g8 ¢d7
Złe było 18...Ke7 19.Hg5! Teraz po
19.Ha8 Ha1 20.Ke2 Ha6 itd.jest remis.
19.¥e5! ¥e5

19.¥e5! ¥e5

19.¥e5! ¥e5
Złe było 19...He5 20.Hf7 i 21.0-0.
20.£a8 ¥f3!

20.£a8 ¥f3!

20.£a8 ¥f3! Po 21.Ke2 Hb4 22.Kf3
Hf6 król nie uniknie szachów.
21.gf £a1 22.¢e2 £a2 ½-½.

21.gf £a1 22.¢e2 £a2 ½-½.

Bronstein -

Bronstein - Mikenas 1941

Mikenas 1941

MKKKKKKKKN

I/@?8?,'0J

I$#$?@?$?J

I?@?$?@3@J

I@)@!@?@#J

I?@?@?*?@J

I@?&?@1@?J

I!"+@?@!"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

15.¤g5!

15.¤g5!
Atak powinien być energiczny!
15...¥f6

15...¥f6

15...¥f6 Albo 15...Ge7 16.Hf8! lub
15...Se7 16.Hf8! Wf8 17.Wf8!.
16.¦ae1

16.¦ae1

16.¦ae1 Grozi 17.Gf6 gf 18.Hf6 Hf6
19.We8#. Na 16...Hg5 wygrywa 17.Hf6!
16...c6

16...c6

16...c6 Próba skomplikowania gry.
17.¤f6 £f6 18.£e2 £d4 19.¢h1

17.¤f6 £f6 18.£e2 £d4 19.¢h1

17.¤f6 £f6 18.£e2 £d4 19.¢h1
¤g6 20.¦f8!

¤g6 20.¦f8!

¤g6 20.¦f8! Albo 20...Wf8 21.He7.
20...¢c7 21.¤c6!

20...¢c7 21.¤c6!

20...¢c7 21.¤c6!
Najkrótsza droga do zwycięstwa.
21...bc 22.¥b5! cb 23.£b5

21...bc 22.¥b5! cb 23.£b5

21...bc 22.¥b5! cb 23.£b5
Nie ma obrony przed 24.Hc6# i 24.We7#.
23...¦e8 24.¦e7 ¦e7 25.£c6#

23...¦e8 24.¦e7 ¦e7 25.£c6#

Czytelnik - N

MKKKKKKKKN

I/(?47@?0J

I$?@?@#$?J

I?@#@#(?$J

I@?@?@?@?J

I#@!"?@?@J

I@?&1@?@!J

I!@?@?"!@J

I.?*?.?6?J

PLLLLLLLLO

1.¤a3!

1.¤a3! Zatrzymanie króla w centrum.
1...¥bd7?

1...¥bd7?

1...¥bd7?
Teraz następuje niespodzianka:
2.¦e6 fe 3.£g6#!

2.¦e6 fe 3.£g6#!

Zobaczmy wyjątki od reguły:

Tarnowski -

Tarnowski - Boleslavsky 1961

Boleslavsky 1961

MKKKKKKKKN

I?@/@7@?0J

I@#4+,#$#J

I#@'$#(?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@!"!@J

I"!&1@)@?J

I?@!@%@?"J

I.?*?6?@-J

PLLLLLLLLO

Czarne mogą zrobić krótką roszadę, ale
białe przygotowały tam potęŜny atak.
13...g5!

13...g5!

13...g5! Czarny król pozostanie w
centrum, gdzie jest świetnie chroniony.
14.h4

14.h4

14.h4 Nic lepszego nie widać.
14...gf 15.¤f4 h5! 16.g5 ¥g4

14...gf 15.¤f4 h5! 16.g5 ¥g4

14...gf 15.¤f4 h5! 16.g5 ¥g4
17.¤g4 hg 18.¢f2?

17.¤g4 hg 18.¢f2?

17.¤g4 hg 18.¢f2?
NaleŜało grać 18.0-0-0.
18...¥e5 19.¤e5 de 20.¢g3 ¤c5

18...¥e5 19.¤e5 de 20.¢g3 ¤c5

18...¥e5 19.¤e5 de 20.¢g3 ¤c5
21.¢g4 ¤d4! 22.¦ad1

21.¢g4 ¤d4! 22.¦ad1

21.¢g4 ¤d4! 22.¦ad1 ¤c3 23. ¥c3

¤c3 23. ¥c3

Po 23...Hc3 nastąpi 24.Hd7, ale czarne
przygotowały niespodziankę.
23...f5!

23...f5!

23...f5! Teraz grozi 24...Hc3.
24.gf ¦g8 25.¢h3

24.gf ¦g8 25.¢h3

24.gf ¦g8 25.¢h3
Albo 25.Kh5 Gc6°.
25...£c3 26.h5 ¤b5 27.£c3 ¦c3

25...£c3 26.h5 ¤b5 27.£c3 ¦c3

25...£c3 26.h5 ¤b5 27.£c3 ¦c3
28.¢h4 ¦cg3 29.h6 ¦3g6 0:1

28.¢h4 ¦cg3 29.h6 ¦3g6 0:1

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Rubinstein -

Rubinstein - Mieses 1909

Mieses 1909

MKKKKKKKKN

I/@?@7@?0J

I@#@'(#$#J

I#@?@?@?@J

I@?@?$?@?J

I?@?@!@?@J

I@?&?*?@?J

I!"?@?"!"J

I.?@?6?@-J

PLLLLLLLLO

Pozycja się uprościła, król moŜe grać
aktywnie:
15.¢e2!

15.¢e2!

15.¢e2! Jedyna słuszna strategia!
15...¦c8 16.¦hd1 ¥c5 17.¤c5!?

15...¦c8 16.¦hd1 ¥c5 17.¤c5!?

15...¦c8 16.¦hd1 ¥c5 17.¤c5!?
WieŜa na c5 zajmie słabszą pozycję.
17...¦c5 18.¦ac1 ¥c6? 19.¦d5!

17...¦c5 18.¦ac1 ¥c6? 19.¦d5!

17...¦c5 18.¦ac1 ¥c6? 19.¦d5!
Białe wyrabiają wolnego piona.
19...¦d5 20.ed ¥d4 21.¢d3 ¢e7

19...¦d5 20.ed ¥d4 21.¢d3 ¢e7

19...¦d5 20.ed ¥d4 21.¢d3 ¢e7
22.f4!

22.f4!

22.f4! Aktywna pozycja białego króla
pozwala na poderwanie centrum.
22...f6 23.fe fe 24.¢e4! ¢d6

22...f6 23.fe fe 24.¢e4! ¢d6

22...f6 23.fe fe 24.¢e4! ¢d6
25.¦f1!;

25.¦f1!;

25.¦f1!;
WieŜa wdziera się na f7; białe łatwo
wygrały.

Na zakończenie, jeszcze jeden atak na
króla w centrum:

Tal -

Tal - Milev 1958

Milev 1958

MKKKKKKKKN

I/@?@7,?0J

I@+4?@#$#J

I#@#@#@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?"%@?@J

I@?@?*?@?J

I!"1@?"!"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

17.d5!!

17.d5!! Trzeba otworzyć linię w centrum.
17...ed 18.¦fe1!!

17...ed 18.¦fe1!!

17...ed 18.¦fe1!!
Czary! Po 18...de nastąpi 19.Gc4 i 20.We4
z silnym atakiem, a na 18...Ge7 19.Sd6!!
Gd6 20.Gb6!; po 19...Hd6 20.Gc5!
18...¢d8

18...¢d8

18...¢d8 Rozpacz.
19.£b3 c5 20.¥c5! ¤c5 21.¤c5

19.£b3 c5 20.¥c5! ¤c5 21.¤c5

19.£b3 c5 20.¥c5! ¤c5 21.¤c5
£c5 22.£b7 1:0

£c5 22.£b7 1:0

Po 20...Gc5 21.Gc5 Hc5 22.Hb7 Wc8
23.Wad1, groźby białych są nieodparte.

JAK BYŚ ZAGRAŁ?

11. Kerss - Winter 1935

MKKKKKKKKN

I/@?@7,?0J

I@+4?@#$#J

I#@#@#@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?"%@?@J

I@?@?*?@?J

I!"1@?"!"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

12. Kupreichik - Castilioni 1968

MKKKKKKKKN

I/@?@7,?0J

I@#4'@#$?J

I#@?@#(?$J

I@?@?@?@!J

I?@?&?@?@J

I@?@?@?&?J

I!"!*1"!@J

I@5@-@?@-J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

13. Tal - Bilek

MKKKKKKKKN

I/@+@7@?0J

I@#4?,#$?J

I#@?@?@?$J

I@?@!$?@?J

I?@)&?@?@J

I@?@?@?@?J

I!"!@1@!"J

I@?6-@?@-J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

14. Greco - NN 1619

MKKKKKKKKN

I/@+@7@'0J

I$#$?4?@#J

I?,'$?$?@J

I@?@?$?$?J

I?@)"!@?*J

I@?"?@%@?J

I!"?@?"!"J

I.%@1@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

15. Reti - Dunkelblum 1914

MKKKKKKKKN

I/@+@7@'0J

I$#$#@#$#J

I?@?@?4?@J

I@?@?(?@?J

I?@?2!@?@J

I@?&?@?@?J

I!"!@?"!"J

I.?*?6)@-J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

16. Lasker - Pirc 1935

MKKKKKKKKN

I/@+@7,?0J

I@#@?@?$#J

I#@?$#(?@J

I@?@?@?@?J

I?@3&!@?@J

I@?&?*?@?J

I!"!@?@!"J

I.?@1@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

2.2. C E N T R U M

  Figury  ustawione  na  centralnych  polach:
1)  kontrolują  znaczną  część  szachownicy,
są  ruchliwe  i  wykazują  podwyŜszoną
aktywność; 2) są częściej atakowane.
  Stąd  wynika  reguła:  dysponowanie
umocnionym centrum jest korzystne; nie

naleŜy  pozwalać  przeciwnikowi  na
umocnienie się w centrum.
  Zatem:  w  kaŜdym  przypadku  pola
centralne  powinny  znajdować  się  pod
obstrzałem naszych figur

Lisitsyn -

Lisitsyn - Botvinnik 1932

Botvinnik 1932

MKKKKKKKKN

I?@/0?@?8J

I$?@3,?$#J

I?$'@+$?@J

I@?$'$?@?J

I!@%@?@?@J

I@?*!@?"?J

I?"1@!")"J

I.?.?@%6?J

PLLLLLLLLO

  Czarne  usadowiły  się  w  centrum,  to
zapewnia im  bezpieczną,  trwałą  przewagę.
Białe  nie  mogą  poderwać  centrum,  ani
przez f2-f4, ani przez b2-b4. Obydwa pola
podrywu broni skoczek d5. Pouczające jest
jak białe przegrywają partię, nie popełniw-
szy wyraŜnych błędów.
20...¥d4! 21.£d1 ¤g4!

20...¥d4! 21.£d1 ¤g4!

20...¥d4! 21.£d1 ¤g4!
Wynik centralizacji. Czarne atakują piona
e2, na głębokich tyłach przeciwnika.
22.¤d4

22.¤d4

22.¤d4 Ruch 22.f3 osłabiał czarne pola
i zamykał gońca g2.
22...ed!

22...ed!

22...ed!
Czarne uzyskały otwartą linię „e”. Silny
jest pion d4 dezorganizuje grę białych.
23.£d2 ¤f8

23.£d2 ¤f8

23.£d2 ¤f8 MoŜna się nie śpieszyć,
czarne nie mają kontrgry.
24.¦e1 ¦e8 25.h4

24.¦e1 ¦e8 25.h4

24.¦e1 ¦e8 25.h4
Osłabienie struktury pionowej.
25...¤h3 26.¤f3 ¦e7 27.¥h2 ¦ce8

25...¤h3 26.¤f3 ¦e7 27.¥h2 ¦ce8

25...¤h3 26.¤f3 ¦e7 27.¥h2 ¦ce8
28.¢h1 ¤e6!

28.¢h1 ¤e6!

28.¢h1 ¤e6!
Goniec idzie na pole d5.
29.b3 ¥b4

29.b3 ¥b4

29.b3 ¥b4 Albo 29...Sc3 30.e4!
30.¤g2 ¤d5 31.¥f3 ¦f7 32.¢h2

30.¤g2 ¤d5 31.¥f3 ¦f7 32.¢h2

30.¤g2 ¤d5 31.¥f3 ¦f7 32.¢h2
¤d6 33.¤h3 £d8 34.¦ab1 ¦fe7

¤d6 33.¤h3 £d8 34.¦ab1 ¦fe7

¤d6 33.¤h3 £d8 34.¦ab1 ¦fe7
Czarne kończą przegrupowanie sił. Przy
okazji grozi 35...Gf3 36.ef We1 37.We1
We1 38.He1 Sd3.
35.¥g1

35.¥g1

35.¥g1
Bardziej uporczywe było 36.Sd6.
35...¤c7 36.¥a3 ¤b7! 37.¤g2

35...¤c7 36.¥a3 ¤b7! 37.¤g2

35...¤c7 36.¥a3 ¤b7! 37.¤g2
Inaczej nastąpi 37...Hd5!

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

37...¤g2 38.¢g2 ¥d5

37...¤g2  38.¢g2  ¥d5    Nieoczekiwa-
nie  nad  pozycją  białych  zawisła  straszna
groźba:  39...Se3  40.fe  Hd6  z  silnym
atakiem.
39.¥c2

39.¥c2

39.¥c2 Po 39.Sc4 a6 i 40...b5, skoczek
musiałby się cofnąć.
39...£d6 40.¥a3

39...£d6 40.¥a3

39...£d6 40.¥a3 JuŜ nie było obrony.
40...¥e3! 41.¢h1 ¥g4 42.£f4

40...¥e3! 41.¢h1 ¥g4 42.£f4

40...¥e3! 41.¢h1 ¥g4 42.£f4
Albo 42.Kg2 Sf2!°; lub 42.Wf1
Hd5°.
42...£f4 43.gf ¥f2 44.¢g2 ¥d3 0:1

42...£f4 43.gf ¥f2 44.¢g2 ¥d3 0:1

Tal -

Tal - Smyslov 1977

Smyslov 1977

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I@+$#,#$#J

I#@?@?@?@J

I@#@?"?(?J

I?@?@?@1@J

I@)@?@!@?J

I!"!@?@!"J

I.%*?@-6?J

PLLLLLLLLO

Pozycja jest w przyblizeniu równa.
12.f4?

12.f4?

12.f4? Ten nieprzygotowany atak odda
czarnym panowanie w centrum.
12...¥e4 13.f5 ¢h8 14.¦f3 ¤c5

12...¥e4 13.f5 ¢h8 14.¦f3 ¤c5

12...¥e4 13.f5 ¢h8 14.¦f3 ¤c5
15.¢f1

15.¢f1

15.¢f1 Niebezpieczna wędrówka, ale złe
było teŜ 15.Ge3 He7! z groźbą 16...He5.
15...d6! 16.f6 g6! 17.£h4

15...d6! 16.f6 g6! 17.£h4

15...d6! 16.f6 g6! 17.£h4
RównieŜ po 17.Gh6 de z groźbą mata na
d1, białym brakowało sił do ataku.
17...de 18.¢e2 £d4!

17...de 18.¢e2 £d4!

MKKKKKKKKN

I/@?@?0?8J

I@+$?@#@#J

I#@?@?"#@J

I@#,?$?@?J

I?@?8'@?2J

I@)@?@-@?J

I!"!@5@!"J

I.%*?@?@?J

PLLLLLLLLO

  Hymn  centralizacji!  Grozi  19...Sc3,  a  po
19.Hh6  nastąpi  19...Sg3!  20.Wg3  Hf2
21.Kd1  Wfd8  22.Wd3  Hd1  23.Kd2  Hg2
24.Kc3 Gd4 25.Kb4 a5 z szybkim matem.
19.¦h3 £f2

19.¦h3 £f2

Najprostrzy sposób realizacji przewagi.
20.£f2 ¥f2 21.¦h4 ¥e4 22.¤h6

20.£f2 ¥f2 21.¦h4 ¥e4 22.¤h6

20.£f2 ¥f2 21.¦h4 ¥e4 22.¤h6
¥f6 23.¤f8 ¦f8 24.¢f1

¥f6 23.¤f8 ¦f8 24.¢f1

¥f6 23.¤f8 ¦f8 24.¢f1
Groziło 24...Gg2.
24...¦d8

24...¦d8

24...¦d8
Czarne panują na całej szachownicy.
25.c4

25.c4

25.c4
Jedyna obrona przed wtargnięciem wieŜy.
25...g5 26.¦h3 g4 27.¦c3 b4

25...g5 26.¦h3 g4 27.¦c3 b4

25...g5 26.¦h3 g4 27.¦c3 b4
28.¦c1 ¦d4 29.g3 ¤f3°;

28.¦c1 ¦d4 29.g3 ¤f3°;

28.¦c1 ¦d4 29.g3 ¤f3°;
Czarne wygrały bez trudu.
Atak na skrzydle przy niezabezpieczo-
nym centrum jest skazany na poraŜkę.

Yates - Nimzowitsch 1927

MKKKKKKKKN

I/@?@7@?0J

I$#@'(#$#J

I?4?@#@+@J

I@?@?"?@?J

I?@?@?")@J

I@?@?@?@?J

I!"?@?@!"J

I.?*1&-@5J

PLLLLLLLLO

17.£a4?

17.£a4?    Czarne  wyraźnie  dąŜą  do
opanowania  centralnych  punktów,  a  białe
powinny  z  tym  walczyć.  Konieczne  było
17.He2!  (z  zamiarem  18.Ge3)  Sd5  18.Gf3
Hc5 19.Gd2 S7b6 20.Wc1 He7 21.Ge3².
17...h5 18.¤h3

17...h5 18.¤h3

17...h5 18.¤h3 Po 18.Gf3 Sf5 powsta-
wała groźba 19...h4 i 20...Sg3 z matem.
18...¤f5 19.£a3 £b5 20.¢g1 ¥b6

18...¤f5 19.£a3 £b5 20.¢g1 ¥b6

18...¤f5 19.£a3 £b5 20.¢g1 ¥b6
21.£f3 ¥bd5 22.b3 £b6 23.¦f2

21.£f3 ¥bd5 22.b3 £b6 23.¦f2

21.£f3 ¥bd5 22.b3 £b6 23.¦f2
¦c8?

¦c8?

¦c8? Nie naleŜało zostawiać króla w
centrum. Lepsze było 23...Gg4! 24.Gg4 hg
25.Hg4 Wh2! 26.Hg7 0-0-0°ƒ.
24.¤d2 ¦h6

24.¤d2 ¦h6

24.¤d2 ¦h6
Czarne stoją tylko nieco lepiej.
25.¦d1 ¤h3 26.£h3 ¥f5 27.£d3

25.¦d1 ¤h3 26.£h3 ¥f5 27.£d3

25.¦d1 ¤h3 26.£h3 ¥f5 27.£d3
¦g6 28.¥f3 ¦g4 29.h3 ¦g3 30.a4

¦g6 28.¥f3 ¦g4 29.h3 ¦g3 30.a4

¦g6 28.¥f3 ¦g4 29.h3 ¦g3 30.a4
¥h4 31.¢f1 ¦c6 32.a5 £d8 33.

¥h4 31.¢f1 ¦c6 32.a5 £d8 33.

¥h4 31.¢f1 ¦c6 32.a5 £d8 33.
¢g1

¢g1

¢g1 Walka się przeciąga.
33...¥f5 34.¢h2 a6 35.£b1 £e7

33...¥f5 34.¢h2 a6 35.£b1 £e7

33...¥f5 34.¢h2 a6 35.£b1 £e7
36.¥d4?

36.¥d4?

36.¥d4? Jak często bywa, na pomoc
atakującemu przychodzą błędy partnera.
36...£h4!

36...£h4!

36...£h4! Straszna groźba 37...Wh3!
pozwala ignorować wypad skoczka.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

37.¤e1

37.¤e1 ¥f4

¥f4

¥f4 Teraz grozi mat po

38...Wg2! 39.Wg2 Hh3.
38.¦f4 ¦h3! 39.gh £f4 40.¢g2

38.¦f4 ¦h3! 39.gh £f4 40.¢g2

38.¦f4 ¦h3! 39.gh £f4 40.¢g2
¥e3 0:1

¥e3 0:1

¥e3 0:1 I mat w dwóch ruchach.

Tarrasch -

Tarrasch - Alekhin 1922

Alekhin 1922

MKKKKKKKKN

I?@?0?07@J

I$+@'4?$#J

I?@?,?(?@J

I@!$#$?@?J

I?@?@?@?@J

I@!&?"%@?J

I!*1@)"!"J

I.?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

  Czarnym  rzadko  udaje  się  uzyskać  tak
silne  centrum  pionowe.  Białe  nie  mogą
nawet  marzyć  o  aktywnej  grze.  Alechin
troskliwie  wzmocnił  piony  e5  i  c5,
bronione  trzykrotnie!  To  nie  kaprys,  a
konieczność  strategiczna,  gdyŜ  białe  mogą
jeszcze  kontratakować.  Gdyby  miały  ruch
to e4!
14...e4!

14...e4!

14...e4!
Siła centrum pionowego polega i na tym,
Ŝ

e marsz pionów demobilizuje figury prze-

ciwnika. Białe mogą się tylko bronić.
15.¥d2 ¥e5 16.¥d1 ¥fg4 17.¤g4

15.¥d2 ¥e5 16.¥d1 ¥fg4 17.¤g4

15.¥d2 ¥e5 16.¥d1 ¥fg4 17.¤g4
¥g4 18.¥f1

¥g4 18.¥f1

¥g4 18.¥f1 Białe bronią się dobrze, ale
niczym nie groŜą.
18...£g5

18...£g5

18...£g5
Rozpoczyna się atak na pozycję roszady.
19.h3 ¥h6 20.¢h1 f5 21.¥h2 d4!

19.h3 ¥h6 20.¢h1 f5 21.¥h2 d4!

19.h3 ¥h6 20.¢h1 f5 21.¥h2 d4!
Pierścień się zacieśnia. Po 22.ed e3, do
ataku podłącza się goniec b7.
22.¤c1

22.¤c1

22.¤c1 d3 23.£c4 ¢h8 24.¤b2

d3 23.£c4 ¢h8 24.¤b2

¥g3!

¥g3!
Skoczek jest nietykalny: 25.fg Hg3°.
25.¢g1 ¤d5

25.¢g1 ¤d5

25.¢g1 ¤d5 Nie zawadzi wypędzić
białego hetmana z centrum.
26.£a4 ¥e2 27.¢h1 ¦f7 28.£a6

26.£a4 ¥e2 27.¢h1 ¦f7 28.£a6

26.£a4 ¥e2 27.¢h1 ¦f7 28.£a6
h5 29.b6 ¥g3! 30.¢g1 ab 31.£b6

h5 29.b6 ¥g3! 30.¢g1 ab 31.£b6

h5 29.b6 ¥g3! 30.¢g1 ab 31.£b6
¥e2

¥e2

¥e2 Czarne wygrywają jakość przy
niesłabnącym ataku.
32.¢h1 ¥g3 33.¢g1 d2 34.¦f1 ¥f1

32.¢h1 ¥g3 33.¢g1 d2 34.¦f1 ¥f1

32.¢h1 ¥g3 33.¢g1 d2 34.¦f1 ¥f1
35.¥f1 ¤e6! 36.¢h1

35.¥f1 ¤e6! 36.¢h1

35.¥f1 ¤e6! 36.¢h1 ¤h3! 37.gh

¤h3! 37.gh

¦f3 38.¥g3 h4 39.¤f6 £f6 40.¥e4

¦f3 38.¥g3 h4 39.¤f6 £f6 40.¥e4
¦h3 0:1

¦h3 0:1

¦h3 0:1
Przykładem szkoleniowym, ilustrującym
siłę i słabość centrum, jest miniatura:

Letelier - Fischer 1960

1.d4 ¥f6 2.c4 g6 3.¥c3 ¤g7 4.e4

1.d4 ¥f6 2.c4 g6 3.¥c3 ¤g7 4.e4
O-O 5.e5?

O-O 5.e5?

O-O 5.e5?
Częściej białe grają 5.Sf3 lub 5.f3. Białe
figury nie zdąŜą wesprzeć pionów.
5...¥e8 6.f4 d6

5...¥e8 6.f4 d6

5...¥e8 6.f4 d6 Pierwszy cios: 7.ed Sd6
i 7...Sf5, obala plan białych.
7.¤e3 c5! 8.dc ¥c6 9.cd ed

7.¤e3 c5! 8.dc ¥c6 9.cd ed

7.¤e3 c5! 8.dc ¥c6 9.cd ed
10.¥e4?

10.¥e4?

10.¥e4? NaleŜało pilnie wprowadzać do
gry figury skrzydła królewskiego. Centrum
i ta padnie.
10...¤f5!

10...¤f5!

10...¤f5! Czarne nie muszą grać 10...de
11.Hd8 Sd8 12.Gc5.
11.¥g3

11.¥g3

11.¥g3 Lepsze było 11.Sd6 Sd6 12.Hd6
Hd6 13.ed Gb2 14.Wd1 Sb4!µ.
11...¤e6 12.¥f3 £c7 13.£b1

11...¤e6 12.¥f3 £c7 13.£b1

11...¤e6 12.¥f3 £c7 13.£b1
Czarne łatwo odpierają atak.
13...de 14.f5 e4! 15.fe

13...de 14.f5 e4! 15.fe

13...de 14.f5 e4! 15.fe
Złe było 15.He4 gf! 16.Sf5 Ha5!.
15...ef 16.gf f5!

15...ef 16.gf f5!

15...ef 16.gf f5!
Odbiera białym pole e4.
17.f4 ¥f6 18.¤e2 ¦fe8 19.¢f2

17.f4 ¥f6 18.¤e2 ¦fe8 19.¢f2

17.f4 ¥f6 18.¤e2 ¦fe8 19.¢f2
Albo 19.0-0 We6 20.Gd2 Wae8 21.Gd3
Se4°.
19...¦e6 20.¦e1 ¦ae8 21.¤f3

19...¦e6 20.¦e1 ¦ae8 21.¤f3

MKKKKKKKKN

I?@?@/@7@J

I$#4?@?,#J

I?@'@/(#@J

I@?@?@#@?J

I?@!@?"?@J

I@?@?*)&?J

I!"?@?6?"J

I.1@?.?@?J

PLLLLLLLLO

21...¦e3!

21...¦e3! Partię kończy kombinacja:
22.¦e3 ¦e3 23.¢e3 £f4!! 0:1

22.¦e3 ¦e3 23.¢e3 £f4!! 0:1

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Bronstein - Euwe 1953

MKKKKKKKKN

I/@?@?@?@J

I$#4?0#@#J

I?@'@?8#@J

I@?@!@+@?J

I?@?@?@?@J

I"?@?@?@?J

I?@?2?"!"J

I.?*?@-6?J

PLLLLLLLLO

Białe mają bardzo mocny atak. Ale czarne
znajdują jedyny ratunek: centralizację.
22...¦d8!

22...¦d8!

22...¦d8! Czarne zwracają figurę.
23.¤b2 ¥e5 24.f4 £c5 25.¢h1

23.¤b2 ¥e5 24.f4 £c5 25.¢h1

23.¤b2 ¥e5 24.f4 £c5 25.¢h1
¦d5 26.fe ¢e6 27.£g5

¦d5 26.fe ¢e6 27.£g5

¦d5 26.fe ¢e6 27.£g5
Pozycja czarnych nadal jest gorsza, z
powodu słabości króla i czarnych pól.
27...¢d7 28.¦ac1

27...¢d7 28.¦ac1

27...¢d7 28.¦ac1 Lepsze było 18.a4!
28...£b6 29.¤c3 ¦e8 30.¤b4

28...£b6 29.¤c3 ¦e8 30.¤b4

28...£b6 29.¤c3 ¦e8 30.¤b4
JuŜ nie widać realnych sposobów ataku.
Po 30.Wfd1 Wd1 31.Wd1 Kc1, król się
ratował.
30...¦ee5

30...¦ee5

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I$#@7@#@#J

I?4?@?@#@J

I@?@/0+2?J

I?*?@?@?@J

I"?@?@?@?J

I?@?@?@!"J

I@?.?@-@5J

PLLLLLLLLO

Wynik centralizacji.
31.£h4 a5 32.¤e1 h5 33.¤f2 £a6

31.£h4 a5 32.¤e1 h5 33.¤f2 £a6

31.£h4 a5 32.¤e1 h5 33.¤f2 £a6
34.¤g3 ¦e4 35.¦f5!

34.¤g3 ¦e4 35.¦f5!

34.¤g3 ¦e4 35.¦f5!
Inaczej będzie za późno!
35...¦h4

35...¦h4

35...¦h4 Niebezpieczne było 35.gf
36.Wc7 Ke8 37.Wc8ƒ.
36.¦d5 ¢e6 37.¦cd1 £c4 38.¦d6

36.¦d5 ¢e6 37.¦cd1 £c4 38.¦d6

36.¦d5 ¢e6 37.¦cd1 £c4 38.¦d6
¢e7 39.¦d7 ¢f6 40.¤h4 £h4 41.

¢e7 39.¦d7 ¢f6 40.¤h4 £h4 41.

¢e7 39.¦d7 ¢f6 40.¤h4 £h4 41.
¦f1 ¢g5 ½:½

¦f1 ¢g5 ½:½

2.3. P O L A NA B R Z E G U

S Z A C H O W N I C Y

Figura moŜe stać na dowolnym polu,
jeśli

jej

pozycja

będzie

aktywna.

Naturalnym miejscem dla figury jest
centrum,

gdzie

ona

kontroluje

maksymalną liczbę pól.

Barkovsky -

Barkovsky - Dydyshko 1983

Dydyshko 1983

1.d4 ¥f6 2.¥f3 e6 3.g3 b5

1.d4 ¥f6 2.¥f3 e6 3.g3 b5
Niekiedy tak grają. Goniec f1 stanie na g2.
4.a4 b4 5.¤g2 ¤b7 6.c4

4.a4 b4 5.¤g2 ¤b7 6.c4

4.a4 b4 5.¤g2 ¤b7 6.c4 Białe nie
mają przeagi. Skoczek nie stanie na c3.
6...c5!? 7.d5!? ed 8.¥h4

6...c5!? 7.d5!? ed 8.¥h4

6...c5!? 7.d5!? ed 8.¥h4
To

pozwala

czarnym

walczyć

inicjatywę.
8...¥c6 9.cd ¥a5!

8...¥c6 9.cd ¥a5!

8...¥c6 9.cd ¥a5! Stąd skoczek
rozwinie maksymalną aktywność.
10.O-O g6 11.e4 d5 12.¦e1 ¥d7

10.O-O g6 11.e4 d5 12.¦e1 ¥d7

10.O-O g6 11.e4 d5 12.¦e1 ¥d7
Groźba 13.e5 jest bardzo nieprzyjemna.
13.b3?

13.b3?

13.b3? Bojaźliwy ruch. Konieczne było
13.f4 Gg7 14.e5! de 15.fe Se5 16.Sf3 f6, i
białe mają rekompensatę za piona.
13...¤g7 14.¦a2 O-O

13...¤g7 14.¦a2 O-O

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I$+@'@#,#J

I?@?$?@#@J

I(?$!@?@?J

I!$?@!@?&J

I@!@?@?"?J

I-@?@?")"J

I@%*1.?6?J

PLLLLLLLLO

  Skoczki  obydwu  stron  stanęły  na  brzegu
szachownicy,  ale  róŜnica  między  nimi  jest
widoczna.  Sh4  jest  pozbawiony  gry,  Sa5
wesprze atak czarnych na skrzydle.
15.¤b2? c4! 16.¤g7

15.¤b2? c4! 16.¤g7

15.¤b2? c4! 16.¤g7
Przegrywało 16.bc b3.
16...cb! 17.¦ae2 ¢g7 18.¥f3

16...cb! 17.¦ae2 ¢g7 18.¥f3

16...cb! 17.¦ae2 ¢g7 18.¥f3
Albo 18.Hd4 f6 19.Hb4 Hb6µ.
18...£f6 19.£d2 ¤a6 20.£b4 ¤e2

18...£f6 19.£d2 ¤a6 20.£b4 ¤e2

18...£f6 19.£d2 ¤a6 20.£b4 ¤e2
21.¦e2 ¦fc8!

21.¦e2 ¦fc8!

21.¦e2 ¦fc8! Zamiast 21...Hd8
22.Hd6›, czarne poświęcają skoczka.
22.£a5 ¦c1 23.¦e1 ¦ac8

22.£a5 ¦c1 23.¦e1 ¦ac8

22.£a5 ¦c1 23.¦e1 ¦ac8 Nie ma
obrony przed 24..b2 i dalej We1 i Wc1°.
24.¢f1

24.¢f1

24.¢f1 Rozpacz.
24...b2 25.¥fd2 £d4

24...b2 25.¥fd2 £d4

24...b2 25.¥fd2 £d4
Najprostsze.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

MKKKKKKKKN

I?@/@?@?@J

I$?@'@#8#J

I?@?$?@#@J

I2?@!@?@?J

I!@?4!@?@J

I@?@?@?"?J

I?$?&?")"J

I@%0?.5@?J

PLLLLLLLLO

Widać ogromną róŜnicę w aktywności
hetmanów. Grozi 26...Hd3.
26.£b5 ¥e5

26.£b5 ¥e5

26.£b5 ¥e5 Dominacja. Przed groźba-
mi 27...Sd3 i 27...Sg4 nie ma obrony.
27.¢f2 ¥g4 0-1.

27.¢f2 ¥g4 0-1.

Levit -

Levit - Botvinnik 1967

Botvinnik 1967

MKKKKKKKKN

I/(+47@?0J

I$#$?@#,?J

I?@?$#@?$J

I@?@?@?@?J

I?@?"?@#@J

I@?"?"%"?J

I!"?&)"!@J

I.?@16?@-J

PLLLLLLLLO

11.¥h4?

11.¥h4?
Typowy błąd. Skoczek znajdzie się poza
grą,

czarne

uzyskają

przewagę.

Pioprawne było 11.Sg1! h5 12.Gd3 i
13.Se2. Spójrzmy teraz na pozycję po 40-
tym ruchu czarnych:

MKKKKKKKKN

I?0?@?@7@J

I@?@?@3@?J

I?0?@?@?@J

I@?$?"?@#J

I#@#,?@#&J

I2?@?@?"?J

I!"?.?@!@J

I@5@?.?@?J

PLLLLLLLLO

Teraz białe, nie mające obrony przed
41...Wb2 lub 41...c3, poddały partię. Przez
30 ruchów ich skoczek stał napolu h4.

Rodzinski -

Rodzinski - Alekhin 1913

Alekhin 1913

MKKKKKKKKN

I/@?@7,?0J

I$1$?@3$#J

I?@'$?@?@J

I@?@?$?@?J

I?@?@!@+@J

I@?"?@?@?J

I!"?"?"!"J

I.%*?6?@-J

PLLLLLLLLO

9...¢d7!

9...¢d7!
Białe liczyły na 9...Wd8? 10.Hc6.
10.£a8 £c4 11.f3 ¤f3

10.£a8 £c4 11.f3 ¤f3

10.£a8 £c4 11.f3 ¤f3
Chytra ofiara.
12.gf ¥d4 13.d3?

12.gf ¥d4 13.d3?

12.gf ¥d4 13.d3? Jedyną sznsą obrony
było 13.cd Hc1 14.Ke2 Hh1.
13...£d3 14.cd ¤e7! 15.£h8 ¤h4#

13...£d3 14.cd ¤e7! 15.£h8 ¤h4#

2.4. S Ł A B E P O L A

Partia wiedeñska

1.e4 e5 2.¥c3 c5

1.e4 e5 2.¥c3 c5
Trzeba grać aktywnie pomyślały białe:
3.¥d5? c6

3.¥d5? c6

MKKKKKKKKN

I/(+47@'0J

I$#@#@#$#J

I?@#@?@?@J

I@?,%$?@?J

I?@?@!@?@J

I@?@?@?@?J

I!"!"?"!"J

I.?*16)&-J

PLLLLLLLLO

Teraz widać, Ŝe białe straciły dwa tempa.

Partia wiedeñska

1.e4 e5 2.¥c3 ¤c5

1.e4 e5 2.¥c3 ¤c5
Błąd. Teraz pola d6 i d5 juŜ nigdy nie
będą bronione przez piony.
Pola blisko obozu przeciwnika, których
on nie moŜe obronić pionami, nazywany
polami osłabionymi w jego pozycji.
3.¤c4!

3.¤c4!

3.¤c4! Walka o pole d5.
3...¥f6 4.d3 ¥c6 5.¤g5 ¤e7

3...¥f6 4.d3 ¥c6 5.¤g5 ¤e7

3...¥f6 4.d3 ¥c6 5.¤g5 ¤e7
6.¥ge2 d6 7.¤f6!

6.¥ge2 d6 7.¤f6!

6.¥ge2 d6 7.¤f6!
Likwidacja obrońcy pola d5.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

7...¤f6 8.O-O O-O 9.¥d5 ¤e6

7...¤f6 8.O-O O-O 9.¥d5 ¤e6
10.¥ec3 ¥b4?

10.¥ec3 ¥b4?

10.¥ec3 ¥b4?
Ujawnia się przewaga białych. NaleŜało
szykać kontrgry po 10...Sd4.
11.a3 ¥d5 12.¤d5 ¤d5?! 13.¥d5

11.a3 ¥d5 12.¤d5 ¤d5?! 13.¥d5

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I$#@?@#$#J

I?@?$?,?@J

I@?$%$?@?J

I?@?@!@?@J

I"?@!@?@?J

I?"!@?"!"J

I.?@1@-6?J

PLLLLLLLLO

  Czarne ostatecznie straciły pole d5.
  Osłabione pole, na którym mogą trwale
umocnić  się  nasze  fugury,  nazywamy
słabym polem w pzycji przeciwnika.
  Ten fakt, Ŝe figura, zajmująca słabe  pole,
oddziaływuje  na  wrogą  pozycję  przez
długi  czas  jest  niezwykle  waŜny,  gdyŜ:  1)
prze-ciwnik  musi  ciągle  obawiać  się
aktywności  tej  figury;  2)  my  moŜemy  ww
ciągu  najbliŜ-szych  ruchów  skoordynować
działania  innych  figur  z  naszą  aktywną
figurą i rozwi-nąć natarcie.
  Teraz  czarne  mają  tylko  jeden  plan:  g7-
g6,  Gf6-g7  i  f7-f5,  próbując  odciągnąć
przeciwnika  demonstracją  na  skrzydle
królewskim.
13...g6 14.b4 ¤g7 15.bc d5 16. ¦b1

13...g6 14.b4 ¤g7 15.bc d5 16. ¦b1

13...g6 14.b4 ¤g7 15.bc d5 16. ¦b1
b6 17.c4 f5 18.a4±;

b6 17.c4 f5 18.a4±;

b6 17.c4 f5 18.a4±;
Białe szykują standartowy podryw a4-a5,
którego czarne ie unikną.
Aktywność figury zajmującej słabe
pole,

zwiększa

się

istotnie.

Wykorzystanie silnej figury polega na
przygotowaniu natarcia na podstawie jej
współdziałania z innymi fugurami.

Bilek -

Bilek - Smyslov 1968

Smyslov 1968

MKKKKKKKKN

I/@?0?@7@J

I$?@?(#,#J

I+4#@?@#@J

I@?@?$?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?"?"?J

I!"1*%")"J

I.?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

W pozycji białych jest słabe pole d3.
Czarne wzorowo ralizują przewagę.
16...¤d3!

16...¤d3!

16...¤d3! Naturalnie i mocno. Biały
hetman nie ma dobrego pola dla odejścia.
17.£c1 ¥d5

17.£c1 ¥d5

17.£c1 ¥d5 Działania figury umoc-
nionej na słabym polu trzeba wesprzeć.
18.¥c3 ¥b4

18.¥c3 ¥b4

18.¥c3 ¥b4 Białe muzą wymienić tego
skoczka. Groziło 19...Sc2.
19.¥a4 £b5 20.¤b4 £b4 21.¥c3

19.¥a4 £b5 20.¤b4 £b4 21.¥c3

19.¥a4 £b5 20.¤b4 £b4 21.¥c3
e4

e4 Los partii jest przesądzony. 22.Gf1 c5
23.Gd3µ.
22.¦d1 ¦ab8 23.¦d2 c5 24.£e1

22.¦d1 ¦ab8 23.¦d2 c5 24.£e1

22.¦d1 ¦ab8 23.¦d2 c5 24.£e1
¤c3

¤c3

¤c3 KaŜda wymiana powiększa przewa-
gę czarnych.
25.bc £a5

25.bc £a5

25.bc £a5 Omija pułapkę: 25...Hc3
26.Ge4 Ge4?? 27.Wd8 i 28.Hc3.
26.¦c1 c4!

26.¦c1 c4!

26.¦c1 c4! Klamka zapadła.
27.£d1 ¦d5 28.£g4 ¦db5 29.£f4

27.£d1 ¦d5 28.£g4 ¦db5 29.£f4

27.£d1 ¦d5 28.£g4 ¦db5 29.£f4
Przegrywa 29.Ge4 f5°.
29...£a3 30.¦dd1 ¦e8 31.¤h3

29...£a3 30.¦dd1 ¦e8 31.¤h3

29...£a3 30.¦dd1 ¦e8 31.¤h3
¦b2 32.¤d7 ¦e7 33.¤g4 £c5

¦b2 32.¤d7 ¦e7 33.¤g4 £c5

¦b2 32.¤d7 ¦e7 33.¤g4 £c5
Nie trzeba się śpieszyć.
34.£f6 £e5 35.£a6 ¢g7

34.£f6 £e5 35.£a6 ¢g7

34.£f6 £e5 35.£a6 ¢g7
Białe mogą spokojnie poddać się.
36.a4? ¦c7! 37.a5

36.a4? ¦c7! 37.a5

36.a4? ¦c7! 37.a5
Groziło 37...Wb6.
37...¦b5 38.¦a1 ¦bc5 0:1

37...¦b5 38.¦a1 ¦bc5 0:1

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I$?0?@#8#J

I1@?@?@#@J

I"?0?4?@?J

I?@#@#@)@J

I@?"+"?"?J

I?@?@?"?"J

I.?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Przed 39...W5c6 nie ma obrony.

Gipslis - Larsen 1967

MKKKKKKKKN

I/@?@/@7@J

I$?@?@#$#J

I?@#@?4'@J

I@?"#@?@?J

I?@'"?@?@J

I@?&1@?"!J

I!@)@?"?6J

I.?@?@-@?J

PLLLLLLLLO

NaleŜało grać 25.Gb3 i zabić skoczka.
25.¢g2?!

25.¢g2?!

25.¢g2?! Białe niedoceniły niebezpie-
czeństwa, związanego z istnieniem w ich
pozycji słabego pola.
25...£g5!

25...£g5!

25...£g5! Hetman idzie na pomoc
skocz-kowi. Grozi 26...Sf4 z wygraniem
hetmana.
26.¢h2?

26.¢h2?

26.¢h2? Decydująca strata czasu.
26....¥b2! 27.£f3 £d2

26....¥b2! 27.£f3 £d2

26....¥b2! 27.£f3 £d2
Dzięki skoczkowi hetman szaleje.
28.¤g6 hg 29.¥d1 ¥c4!

28.¤g6 hg 29.¥d1 ¥c4!

28.¤g6 hg 29.¥d1 ¥c4!
Zapamiętajcie ten manewr! Wymiana
skoczka oznaczała stratę części przewagi
30.£c3 ¦ab8! 31.¦ac1 ¦e4 32.

30.£c3 ¦ab8! 31.¦ac1 ¦e4 32.

30.£c3 ¦ab8! 31.¦ac1 ¦e4 32.
¦c2 £d4 33.£d4 ¦d4 34.¦e1 a5!

¦c2 £d4 33.£d4 ¦d4 34.¦e1 a5!

¦c2 £d4 33.£d4 ¦d4 34.¦e1 a5!
Dokładny sposób realizacji przewagi.
35.¢g2 a4 36.¥c3 a3 37.¥a4 g5

35.¢g2 a4 36.¥c3 a3 37.¥a4 g5

35.¢g2 a4 36.¥c3 a3 37.¥a4 g5
Czarne

maksymalnie

wzmacniają

pozycję.
38.¦e7 ¦b4 39.¥b6 ¦b2 40.¦c3

38.¦e7 ¦b4 39.¥b6 ¦b2 40.¦c3

38.¦e7 ¦b4 39.¥b6 ¦b2 40.¦c3
¦a2 41.¥c4 dc 42.¦c7 ¦dd2

¦a2 41.¥c4 dc 42.¦c7 ¦dd2

¦a2 41.¥c4 dc 42.¦c7 ¦dd2
43.¦f3 c3! 0-1.

43.¦f3 c3! 0-1.

43.¦f3 c3! 0-1.
Mogło jeszcze nastąpić 44.Wff7 Wf2!
45.Wf2 Wf2 46.Kf2 c2°.

Gligoric -

Gligoric - Smyslov 1971

Smyslov 1971

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$#@?4?$#J

I?@+@?@'@J

I@?$?@#@?J

I?@?@'@?@J

I@?")"%@!J

I!@1@?"!*J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

Pole e4 moŜe być obroniona pionem z f3,
ale to osłabi pole e3.
19.¦fd1

19.¦fd1

19.¦fd1 Niebezpieczne było 19.Sd2
Sd2 20.Hd2 Wad8 21.Hc2 Sh4!µ.
19...¦ad8 20.¤e2?!

19...¦ad8 20.¤e2?!

19...¦ad8 20.¤e2?!
  Na uwagę zasługiwało 20.Sd2. Rezygnac-
ja  z  walki  z  aktywnymi  figurami  prze-
ciwnika jeszcze nigdy nie przyniosła ulgi.
20...£f6  21.¦d8  ¦d8  22.¦c1  h6

20...£f6 21.¦d8 ¦d8 22.¦c1 h6

20...£f6 21.¦d8 ¦d8 22.¦c1 h6
23.¤d3 ¢h8

23.¤d3 ¢h8

23.¤d3 ¢h8
Tym razem królowi będzie lepiej w rogu.
24.¥e1

24.¥e1

24.¥e1
Przegrywało teŜ 24.Sd2 Sd2 25.Hd2 c4.
24...c4!

24...c4!

24...c4! Współdziałanie czarnych figur z
silnym skoczkiem daje owoce. Na 25.Gc5
nastąpi 25...Wd2 i 26...Wf2.
25.¤e4 fe

25.¤e4 fe

25.¤e4 fe Jak wam się podoba pozycja
skoczka na d1?
26.£e2 b5 27.¤g3 ¥e7

26.£e2 b5 27.¤g3 ¥e7

26.£e2 b5 27.¤g3 ¥e7
Drugi skoczek wchodzi do akcji.
28.£b2 ¥d5 29.£a3 a5 30.¢h2

28.£b2 ¥d5 29.£a3 a5 30.¢h2

28.£b2 ¥d5 29.£a3 a5 30.¢h2
Albo 30.Ha5?? Wa8°.
30...h5! 31.h4 £f8 32.£b2

30...h5! 31.h4 £f8 32.£b2

30...h5! 31.h4 £f8 32.£b2
Bardziej uporczywe było 32.Hf8.
32...¥f6! 33.¢g1 ¥g4

32...¥f6! 33.¢g1 ¥g4

MKKKKKKKKN

I?@?0?4?8J

I@?@?@?$?J

I?@+@?@?@J

I$#@?@?@#J

I?@#@#@'"J

I@?"?"?*?J

I!2?@?"!@J

I@?.?&?6?J

PLLLLLLLLO

Skoczka g4 moŜna wypędzić tylko
ruchem f2-f3, osłabając powaŜnie króla.
34.£e2 £f6! 35.f3 ef 36.gf ¥e5

34.£e2 £f6! 35.f3 ef 36.gf ¥e5

34.£e2 £f6! 35.f3 ef 36.gf ¥e5
37.e4 ¥d3 38.¦c2 ¥e1 39.¤e1

37.e4 ¥d3 38.¦c2 ¥e1 39.¤e1

37.e4 ¥d3 38.¦c2 ¥e1 39.¤e1
¦d3

¦d3

¦d3 Ujawniła się słabość punktu d3.
40.¢g2 £g6 41.¤g3 ¢h7!

40.¢g2 £g6 41.¤g3 ¢h7!

40.¢g2 £g6 41.¤g3 ¢h7!
Białe znalazły się w zugzwangu.
42.¦c1 £f6 43.¤e1 £f4 0:1

42.¦c1 £f6 43.¤e1 £f4 0:1

42.¦c1 £f6 43.¤e1 £f4 0:1
Przed groźbami 44...Hc1 i 44...Wf3
45.Hf3 Ge4 nie ma obrony.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Petrosian -

Petrosian - Schweber 1962

Schweber 1962

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I@+@?@#,?J

I?@?@?(?$J

I$)$!$?$!J

I!$?@!@!@J

I@?@?@!@?J

I?"?&?@?@J

I.?@16?&-J

PLLLLLLLLO

  W  pozycji  czarnych  jest  wiele  słabych
pól:  ogólnie  pola  białe.  Gra  białych  jest
prosta  i  polega  na  okupacji  słabych  pól  i
zapewnie-niu współdziałania cięŜkich figur
ze skoczkami.
19.

19.

19. ¥e2

¥e2

¥e2 ¥e8

20.¤e8!

¥e8

20.¤e8!

¥e8

20.¤e8!

¥e8

20.¤e8!

Inaczej

skoczek z d6 obroniłby nieco słabości.
20...¦e8 21.¥c4 ¤a6 22.£b3 £f6

20...¦e8 21.¥c4 ¤a6 22.£b3 £f6

20...¦e8 21.¥c4 ¤a6 22.£b3 £f6
Grozi 23...Gc4 i 24...Hf3.
23.¦c1 ¤f8 24.¥g3

23.¦c1 ¤f8 24.¥g3

23.¦c1 ¤f8 24.¥g3 Czarny goniec
jest w rozterce: bronić pole c4, czy f5?
24...¤c8 25.O-O ¦d8 26.¢g2 ¦a7

24...¤c8 25.O-O ¦d8 26.¢g2 ¦a7

24...¤c8 25.O-O ¦d8 26.¢g2 ¦a7
27.¦f2 ¢h7 28.¦fc2 £a6?

27.¦f2 ¢h7 28.¦fc2 £a6?

27.¦f2 ¢h7 28.¦fc2 £a6? Trudno
jest

oczekiwać

nadciągającej

powoli

zguby, nie mając kontrgry, i czarne się
pomyliły.
29.¥e5 ¦c7 30.¥c4!

29.¥e5 ¦c7 30.¥c4!

29.¥e5 ¦c7 30.¥c4! Czarne liczyły
na 30.Sc6 Wc6 31.dc Ge2 32.He3 Hc6.
30...¤g7 31.£d3 ¢g8 32.¦d2 ¦e7

30...¤g7 31.£d3 ¢g8 32.¦d2 ¦e7

30...¤g7 31.£d3 ¢g8 32.¦d2 ¦e7
33.e5

33.e5

33.e5 Białe przechodzą forsownie do
wygranej końcówki.
33...¤e5 34.¥e5 ¦e5 35.£a6 ¤a6

33...¤e5 34.¥e5 ¦e5 35.£a6 ¤a6

33...¤e5 34.¥e5 ¦e5 35.£a6 ¤a6
36.¦c5 ¤c8 37.¦a5 f5 38.gf ¤f5

36.¦c5 ¤c8 37.¦a5 f5 38.gf ¤f5

36.¦c5 ¤c8 37.¦a5 f5 38.gf ¤f5
39.¥f5 ¦f5 40.¦b5 ¦df8 41.d6

39.¥f5 ¦f5 40.¦b5 ¦df8 41.d6

39.¥f5 ¦f5 40.¦b5 ¦df8 41.d6
¦b5 42.ab ¢f7 43.d7 1:0

¦b5 42.ab ¢f7 43.d7 1:0

Bogoljubow -

Bogoljubow - Romanovsky 1924

Romanovsky 1924

MKKKKKKKKN

I/@+4?07@J

I$#@'$?,#J

I?@?@?$#@J

I@?@#"?@?J

I?@?"?@?@J

I@?@)*%@!J

I!"?2?"!@J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

14.¤h6!

14.¤h6!
Głęboki zamysł: osłabienie czarnych pól.
14...fe?!

14...fe?!

14...fe?! Lepsze było 14...Sf8.
15.¤g7 ¢g7

15.¤g7 ¢g7

15.¤g7 ¢g7 Albo 15...e4 16.Hh6ƒ.
16.de

16.de

16.de Teraz po e7-e6, słabość pól d6, f6
i d4 stanie się oczywista.
16...¥c5 17.¥d4 ¥e6 18.¥e2!

16...¥c5 17.¥d4 ¥e6 18.¥e2!

16...¥c5 17.¥d4 ¥e6 18.¥e2!
Czarny skoczek nie utrzyma się na polu e6
18...¦f8 19.f4 £b6 20.¢h2 ¥d4

18...¦f8 19.f4 £b6 20.¢h2 ¥d4

18...¦f8 19.f4 £b6 20.¢h2 ¥d4
21.¥c3! e6

21.¥c3! e6

21.¥c3! e6
Albo 21...Ge6 22.Wad1 z groźbą 23.Gg6!
22.¦ad1!

22.¦ad1!

22.¦ad1!
Teraz skoczek musi się cofnąć.
22...¥f5

22...¥f5

22...¥f5 Albo 22...Sc6 23.Sb5.
23.¤f5 ¦f5 24.¥e2 ¤d7 25.¥d4

23.¤f5 ¦f5 24.¥e2 ¤d7 25.¥d4

23.¤f5 ¦f5 24.¥e2 ¤d7 25.¥d4
¦f7 26.h4!

¦f7 26.h4!

¦f7 26.h4!
Czarne nie mają dobrego planu.
26...¦af8 27.¦f3 ¢h8?

26...¦af8 27.¦f3 ¢h8?

26...¦af8 27.¦f3 ¢h8?
Lepsze było 27...Wc8.
28.¦c1 £d8 29.¢g3! ¦g8 30.£b4

28.¦c1 £d8 29.¢g3! ¦g8 30.£b4

28.¦c1 £d8 29.¢g3! ¦g8 30.£b4
£b8 31.£d6!

£b8 31.£d6!

MKKKKKKKKN

I?4?@?@/8J

I$#@+@/@#J

I?@?2#@#@J

I@?@#"?@?J

I?@?&?"?"J

I@?@?@-6?J

I!"?@?@!@J

I@?.?@?@?J

PLLLLLLLLO

Typowy pressing po słabych polach.
31...£e8

31...£e8

31...£e8 Albo 31...Hd6 32.ed Wd8
33.We3! i 34.Wc7!.
32.¦c7 ¤c8 33.¦f7 £f7 34.¦c3

32.¦c7 ¤c8 33.¦f7 £f7 34.¦c3

32.¦c7 ¤c8 33.¦f7 £f7 34.¦c3
£e8

£e8

£e8 Albo 34...Wf8 35.Kh3!
35.¦c7 ¦g7 36.¥b5! a6 37.£c5!

35.¦c7 ¦g7 36.¥b5! a6 37.£c5!

35.¦c7 ¦g7 36.¥b5! a6 37.£c5!
¦c7 38.¥c7 £f7

¦c7 38.¥c7 £f7

¦c7 38.¥c7 £f7
Albo 38...Hd8 39.Hd6 Hd6 40.ed i dalej
41.Sa8! i 42.Sb6!.
39.¥d5

39.¥d5

39.¥d5
Pozostała realizcja przewagi piona.
39...¤d7 40.¥f6 ¤c6 41.£d6 h5

39...¤d7 40.¥f6 ¤c6 41.£d6 h5

39...¤d7 40.¥f6 ¤c6 41.£d6 h5
42.¢h3 ¢g7 43.g4 ¤f3 44.gh gh

42.¢h3 ¢g7 43.g4 ¤f3 44.gh gh

42.¢h3 ¢g7 43.g4 ¤f3 44.gh gh
45.£d3 ¤g4 46.¥g4 hg 47.¢g4

45.£d3 ¤g4 46.¥g4 hg 47.¢g4

45.£d3 ¤g4 46.¥g4 hg 47.¢g4
¢h6 48.£d8 ¢h7 49.£f6 £g8

¢h6 48.£d8 ¢h7 49.£f6 £g8

¢h6 48.£d8 ¢h7 49.£f6 £g8
50.£g5 £c8 51.h5 £c6 52.£g6

50.£g5 £c8 51.h5 £c6 52.£g6

50.£g5 £c8 51.h5 £c6 52.£g6
¢h8 53.¢g5 1:0

¢h8 53.¢g5 1:0

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Stahlberg -

Stahlberg - Stein 1965

Stein 1965

MKKKKKKKKN

I/@+4?07@J

I$#@?@#@#J

I?@?@?(#,J

I@?*?@?@?J

I?@!@!$?@J

I@?&?@)@?J

I!"?@?@!"J

I.?@16?@-J

PLLLLLLLLO

14...¥d7!

14...¥d7! Oryginalna decyzja. Czarne
planują grę po czarnych polach.
15.¤f8

15.¤f8

15.¤f8 Albo 15.Gd4 Hh4 16.Gf2 Hg5 z
dalszym Se5!
15...£h4!

15...£h4!

15...£h4! Jeśli teraz 16.g3 to 16...fg z
groźbą 17...g2.
16.¢d2 ¤f8 17.£e1 £e7 18.¢c2

16.¢d2 ¤f8 17.£e1 £e7 18.¢c2

16.¢d2 ¤f8 17.£e1 £e7 18.¢c2
Albo 18.Sd5 He5 z groźbami Hb2 i Hd4.
18...¥e5 19.¦c1!

18...¥e5 19.¦c1!

18...¥e5 19.¦c1! Subtelna obrona.
19...¤g7

19...¤g7

19...¤g7 Nic nie dawało 19...Sc4
wobec 20.Sd5 He5 21.Hc3.
20.¥d5 £c5 21.£g1! £c4 22.¢b1

20.¥d5 £c5 21.£g1! £c4 22.¢b1

20.¥d5 £c5 21.£g1! £c4 22.¢b1
£d3 23.¦c2 ¤e6 24.¤e2?

£d3 23.¦c2 ¤e6 24.¤e2?

£d3 23.¦c2 ¤e6 24.¤e2?
Po kilku trudnych ruchach białe się mylą.
24...£e4 25.¥c3 £f5 26.£c1 ¥c6

24...£e4 25.¥c3 £f5 26.£c1 ¥c6

24...£e4 25.¥c3 £f5 26.£c1 ¥c6
Teraz atakują wszystkie czarne figury.
27.¢a1 ¥b4 28.¦d2 ¥a2! 29.¥a2

27.¢a1 ¥b4 28.¦d2 ¥a2! 29.¥a2

27.¢a1 ¥b4 28.¦d2 ¥a2! 29.¥a2
£a5 30.¤c4 ¤c4 31.£c4 £d2

£a5 30.¤c4 ¤c4 31.£c4 £d2

£a5 30.¤c4 ¤c4 31.£c4 £d2
32.¦b1 ¦d8 33.¥c3 £g2 34.¥e4

32.¦b1 ¦d8 33.¥c3 £g2 34.¥e4

32.¦b1 ¦d8 33.¥c3 £g2 34.¥e4
h6 35.£c7 ¦d3 36.¢a2

h6 35.£c7 ¦d3 36.¢a2

h6 35.£c7 ¦d3 36.¢a2
Groziło 36...Wa3#!
36...£e4 0:1

36...£e4 0:1

Karpov -

Karpov - Spassky 1974

Spassky 1974

MKKKKKKKKN

I/@?0?@7@J

I@?@?4#@?J

I?@#@?@#@J

I$?@?$?@#J

I!(1@!@?,J

I@?&?*?@!J

I?"!.?@!@J

I@?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

Białe mają duŜą przewagę pozycyjną.
24.¥b1!

24.¥b1!

Skoczek kieruje się na słabe pola.
24...£b7

24...£b7

24...£b7 Trzeba się bronić.
25.¢h2!

25.¢h2!

25.¢h2!
Goniec h4 juŜ nie zajmie słabego pola g3.
25...¢g7 26.c3 ¥a6 27.¦e2!

25...¢g7 26.c3 ¥a6 27.¦e2!

25...¢g7 26.c3 ¥a6 27.¦e2!
Ta wieŜa moŜe się przydać na linii „f”.
27...¦f8 28.¥d2 ¤d8 29.¥f3 f6

27...¦f8 28.¥d2 ¤d8 29.¥f3 f6

27...¦f8 28.¥d2 ¤d8 29.¥f3 f6
Białe wymusiły jeszcze jedno osłabienie.
30.¦d2 ¤e7 31.£e6 ¦ad8 32.¦d8

30.¦d2 ¤e7 31.£e6 ¦ad8 32.¦d8

30.¦d2 ¤e7 31.£e6 ¦ad8 32.¦d8
¤d8

¤d8

¤d8 Albo 32...Wd8 33.Se5!
33.¦d1 ¥b8 34.¤c5

33.¦d1 ¥b8 34.¤c5

33.¦d1 ¥b8 34.¤c5
Białe figury szaleją.
34...¦h8 35.¦d8! 1:0

34...¦h8 35.¦d8! 1:0

34...¦h8 35.¦d8! 1:0
35...Wd8 36.Ge7!.

Nunn -

Nunn - Vaganian 1984

Vaganian 1984

MKKKKKKKKN

I/4?@?07@J

I$?@?(#,#J

I!@'@#@#@J

I@%@?@?@?J

I?$!@?@?@J

I@?@?*?@!J

I?"?@?"!@J

I.?@1.)6?J

PLLLLLLLLO

Obie strony mają przewagę po polach
„swojego” koloru. Ale szanse czarnych są
lepsze.
20...¥f5!

20...¥f5!

20...¥f5!
Wszyscy do walki o czarne pola!
21.¤c5 ¦d8 22.£a4

21.¤c5 ¦d8 22.£a4

21.¤c5 ¦d8 22.£a4
Albo 22.Hb3 Scd4 23.Sd4 Gd4!
22...¤b2 23.¦ab1 ¤f6! 24.¤b4

22...¤b2 23.¦ab1 ¤f6! 24.¤b4

22...¤b2 23.¦ab1 ¤f6! 24.¤b4
Wymiana tego gońca jest znacznym
pozycyjnym ustępstwem.
24...¥b4 25.£b4 ¤e7 26.c5?!

24...¥b4 25.£b4 ¤e7 26.c5?!

24...¥b4 25.£b4 ¤e7 26.c5?!
Białe grają ryzykownie. Albo 26.Ha4 Gc5
27.Sd4 Hf4 28.Sf3 Wd2! 29.We2 Sd4!µ.
26...¦d5 27.¦ec1 £f8 28.¥c7 ¦c5

26...¦d5 27.¦ec1 £f8 28.¥c7 ¦c5

26...¦d5 27.¦ec1 £f8 28.¥c7 ¦c5
29.£b7 ¦c8 30.£a7!

29.£b7 ¦c8 30.£a7!

29.£b7  ¦c8  30.£a7!    Teraz  po
30...W8c7  31.Hc7  Wc7  32.Wc7,  silny
wolny  pion  byłby  rekompensatą  za
materiał.
30...¤d6!!

30...¤d6!!

30...¤d6!!    Słabość  czarnych  pól  ciągle
jest  odczuwalna.  Teraz  na  31.Wc5  Gc5
32.Hb7 nastąpi  34.Gf2!

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

31.¥e6 fe 32.¦c5 ¤c5 33.£d7

31.¥e6 fe 32.¦c5 ¤c5 33.£d7
¦e8 34.a7 ¥g7 35.¦b2 ¦a8

¦e8 34.a7 ¥g7 35.¦b2 ¦a8

¦e8 34.a7 ¥g7 35.¦b2 ¦a8
36.¤c4 ¦a7 37.¤e6 ¢h8 38.£d5

36.¤c4 ¦a7 37.¤e6 ¢h8 38.£d5

36.¤c4 ¦a7 37.¤e6 ¢h8 38.£d5
¦a1 39.¢h2 £d6 40.g3 ¥e6 0-1.

¦a1 39.¢h2 £d6 40.g3 ¥e6 0-1.

Karpov -

Karpov - Kasparov 1985

Kasparov 1985

MKKKKKKKKN

I?@?@?0?8J

I@#@?@?$?J

I?@3@#,?$J

I$?@#@?@?J

I?@?@?@)@J

I@!0?"?@!J

I!@?.1"!@J

I@?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

Białe mają przewagę wobec słabości
białych pól w pozycji czarnego króla.
28.¤h5!

28.¤h5!

28.¤h5! Białe zaczynają budować
ś

miercionośną baterię na przekątnej b1-h7.

28...b5?!

28...b5?! Wątpliwy ruch. Czarne
powinny przejść do obrony.
29.¤g6 ¤d8 30.¤d3 b4 31.£g4

29.¤g6 ¤d8 30.¤d3 b4 31.£g4

29.¤g6 ¤d8 30.¤d3 b4 31.£g4
£e8 32.e4

£e8 32.e4

£e8 32.e4
Otwrcie gry jest korzystne dla białych,
gdyŜ czarny hetman musi pilnowć pole g6.
32...¤g5

32...¤g5

32...¤g5 Teraz nie wolno grać 33.We2?
Wf4 34.Hg3 de°.
33.¦c2 ¦c2

33.¦c2 ¦c2

33.¦c2 ¦c2
Przedwczesna wymiana wieŜy.
34.¤c2 £c6

34.¤c2 £c6

34.¤c2 £c6
Lepsze było 34...Hf7.
35.£e2 £c5 36.¦f1 £c3 37.ed ed

35.£e2 £c5 36.¦f1 £c3 37.ed ed

35.£e2 £c5 36.¦f1 £c3 37.ed ed
38.¤b1 £d2 39.£e5!

38.¤b1 £d2 39.£e5!

38.¤b1 £d2 39.£e5! MoŜna było
wygrać piona: 39.Hd2 Gd2 40.Wd1 Gg5
41.Wd5 Wd8, ale stracić całą przewagę.
39...¦d8

39...¦d8

39...¦d8 Bardziej uporczywe było
39...Gf6 40.Hf5 Kg8.
40.£f5

40.£f5

40.£f5 Białe osiągnęły cel. Jeszcze
trzeba włączyć do ataku wieŜę.
40...¢g8 41.£e6 ¢h8 42.£g6 ¢g8

40...¢g8 41.£e6 ¢h8 42.£g6 ¢g8

40...¢g8 41.£e6 ¢h8 42.£g6 ¢g8
43.£e6 ¢h8 44.¤f5

43.£e6 ¢h8 44.¤f5

43.£e6 ¢h8 44.¤f5
Teraz po 43...Ha2 wygrywa 44.We1.
44...£c3 45.£g6!

44...£c3 45.£g6!

44...£c3 45.£g6!
Nie ma nic prostrzego, nic wypuścić
zwycięstwo

pozycji

strategicznie

wygranej. Ruchem 45.We1 Wf8! z ideą
46...Hf6! białe utrudniały sobie wygraną.

45...¢g8 46.¤e6 ¢h8 47.¤f5 ¢g8

45...¢g8 46.¤e6 ¢h8 47.¤f5 ¢g8
48.g3!

48.g3!

48.g3! Przydatny ruch.
48...¢f8 49.¢g2 £f6 50.£h7 £f7

48...¢f8 49.¢g2 £f6 50.£h7 £f7

48...¢f8 49.¢g2 £f6 50.£h7 £f7
51.h4 ¤d2

51.h4 ¤d2

51.h4 ¤d2 Złe było 51...Ge7 52.We1.
52.¦d1 ¤c3 53.¦d3 ¦d6 54.¦f3

52.¦d1 ¤c3 53.¦d3 ¦d6 54.¦f3

52.¦d1 ¤c3 53.¦d3 ¦d6 54.¦f3
¢e7 55.£h8

¢e7 55.£h8

¢e7 55.£h8 Króla trzeba odciąć.
55...d4

55...d4

55...d4 Albo 55...Hf8 56.We3 Kf7
57.Ge6! We6 58.Hf8 Kf8 59.We6!.
56.£c8 ¦f6 57.£c5 ¢e8 58.¦f4

56.£c8 ¦f6 57.£c5 ¢e8 58.¦f4

56.£c8 ¦f6 57.£c5 ¢e8 58.¦f4
£b7 59.¦e4! ¢f7

£b7 59.¦e4! ¢f7

£b7 59.¦e4! ¢f7
Przegrywa 59...We6?! 60.Hc4! We4
61.Hg8 Ke7 62.Hg7 i 63.Hb7.
60.£c4 ¢f8 61.¤h7!

60.£c4 ¢f8 61.¤h7!

60.£c4 ¢f8 61.¤h7! Gra się kończy.
61...¦f7 62.£e6 £d7 63.£e5! 1:0

61...¦f7 62.£e6 £d7 63.£e5! 1:0

Bagirov -

Bagirov - Kupreichik 1965

Kupreichik 1965

MKKKKKKKKN

I/(?47,?0J

I$#@?$#$?J

I?@#@?(#@J

I@?@?@?@?J

I!@#"?@!@J

I@?&?@?@!J

I?"?@!"?@J

I.?*16)@-J

PLLLLLLLLO

10.g5?

10.g5? Podejrzana idea. Białe piony
znajdą się za daleko.
10...¥d5 11.e4 ¥b4

10...¥d5 11.e4 ¥b4

10...¥d5 11.e4 ¥b4
Skoczek zajął słabe pole. Białe powaŜnie
osłabiły kompleks pól w pobliŜu swojego
króla: c2, d3 i d4.
12.¤e3

12.¤e3

12.¤e3
Albo 12.Gc4 Hd4! 13.Hd4 Sc2 i 14...Sd4.
12...e5! 13.de

12...e5! 13.de

12...e5! 13.de Albo 13.d5 cd 14.ed
Wh4! lub 14.Sd5 Sd5 i 15...Gb4µ.
13...¥d7 14.f4

13...¥d7 14.f4

13...¥d7 14.f4 Po 14.Gc4 Se5 skoczek
zajmuje słabe pole d3.
14...¤c5 15.¤d2

14...¤c5 15.¤d2

14...¤c5 15.¤d2
Oczywiście nie 15.Hd2?? Ge3 i 16...Sc2.
15...¥e5!

15...¥e5!

15...¥e5!
Nieoczekiwane,

bardzo

silne

poświęcenie. Czarne dobierają się do pola
f2.
16.fe £d4 17.£e2

16.fe £d4 17.£e2

16.fe £d4 17.£e2 Albo 17.Wh2 Wh3!
18.Gh3 Hg1 19.Gf1 Sd3 20.Ke2 Hg4#.
17...¥c2

17...¥c2

17...¥c2
Słabość tego pola ksztuje wieŜę.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

18.¢d1 ¥a1 19.£c4 O-O-O 20.¦h2

18.¢d1 ¥a1 19.£c4 O-O-O 20.¦h2
£e5 21.¦e2 ¦d4 22.£a2 £f4! 0-1.

£e5 21.¦e2 ¦d4 22.£a2 £f4! 0-1.

£e5 21.¦e2 ¦d4 22.£a2 £f4! 0-1.
23.Gg2 Whd8 24.Sb1 Gb4 25.b3 Gd2 i
26...Sb3!°.

2.5. JESZCZE O SŁABYCH POLACH
I DLACZEGO ONE SIĘ OSŁABIAJĄ

Będziemy rozróŜniać dobrowole i wymu-
szone osłabienia pól.
RozwaŜając

dobrowolnych

osłabieniach, nie naleŜy zapominać, Ŝe
między osłabio-nym a słabym polem jest
istotna róŜnica. Pole osłabione jest dopiero
kandydatem na pole słabe.

Ljubojevic -

Ljubojevic - Karpov 1981

Karpov 1981

MKKKKKKKKN

I?8?@?@?@J

I$?4?(#$?J

I?$?@#@?$J

I@?$?"?@!J

I?@!@?"?@J

I@?@1*?"?J

I!"?@?@?@J

I@?6?@?@?J

PLLLLLLLLO

W tej pozornie prostej pozycji Karpov
znajduje ciekawą moŜliwość aktywnej gry.
28...

28...

28... g6! 29.hg fg

g6! 29.hg fg

  Czarne  dobrowolnie  osłabiły  niemal
wszy-stkie  pola  po  szóstej  linii!  Ale  nie
moŜna ich nazwać  słabymi:  białe  nie  mają
figur zdolnych się na nie dostać. Natomiast
czarne  po  h6-h5  zdobędą  dla  skoczka
piękną pzycję na f5.
30.a3

30.a3

30.a3
Albo 30.g4 h5! 31.gh gh 32.Hh7 Sf5°.
30...a5!

30...a5!

30...a5! Nowe osłabienie, którego
znowu nie moŜna wykorzystać.
31.b3

31.b3

31.b3 Białe nie dopuszcają do a5-a4.
31...h5 32.£e4 ¥f5 33.¤f2 £d7

31...h5 32.£e4 ¥f5 33.¤f2 £d7

31...h5 32.£e4 ¥f5 33.¤f2 £d7
Karpow osiągnął odczuwalną przewagę.
34.a4

34.a4

34.a4 Inaczej czarne zagrają a5-a4.
34...¢c7 35.¢c2

34...¢c7 35.¢c2

34...¢c7 35.¢c2 Albo 35.Ha8 Hd3!
35...£d8!

35...£d8!

35...£d8! NajbliŜsze zadanie to
połączenie działań hetmana i skoczka.
36.¢c1 g5 37.fg

36.¢c1 g5 37.fg

Słabsze było 37.Hh1 gf 38.gf h4°.
37...£g5 38.¢c2 ¥e7

37...£g5 38.¢c2 ¥e7

37...£g5 38.¢c2 ¥e7
Słabość piona e5 rozstrzyga wynik partii.
39.£h7 ¢d7 40.£e4 £f5 41.£d3

39.£h7 ¢d7 40.£e4 £f5 41.£d3

39.£h7 ¢d7 40.£e4 £f5 41.£d3
¢c6 42.£f5 ef 43.¤e3 ¥g6 44.e6

¢c6 42.£f5 ef 43.¤e3 ¥g6 44.e6

¢c6 42.£f5 ef 43.¤e3 ¥g6 44.e6
¢d6°;

¢d6°;

¢d6°; Czarne szybko wygrały.

Petrosian -

Petrosian - Pogrebyssky 1949

Pogrebyssky 1949

MKKKKKKKKN

I/(+8?03@J

I$#@?$#,#J

I?@?@?@#@J

I@?(?"?&?J

I?@?$?"?@J

I@?@?@?"?J

I!"?@?@)"J

I.%*1@-6?J

PLLLLLLLLO

12.b4!?

12.b4!?
Czarny skoczek nie ma dobrego odejścia.
12...f6?

12...f6?

12...f6?
NaleŜało grać 12...Se6 13.Se6 Ge6!!
14.Gb7 Gd5 15.Ga8 Ge8 z grobą 15...Hd5.
13.ef ef 14.¥h7! ¢h7 15.bc ¥c6

13.ef ef 14.¥h7! ¢h7 15.bc ¥c6

13.ef ef 14.¥h7! ¢h7 15.bc ¥c6
16.¤b2

16.¤b2

16.¤b2 £c?!

£c?!

£c?! Czarne nie widzą

niebezpieczństwa. Lepsze było 16..Gf5.
17.¥d2 ¤e6 18.¥e4 ¦ad8

17.¥d2 ¤e6 18.¥e4 ¦ad8

17.¥d2 ¤e6 18.¥e4 ¦ad8
Czarne zgadzają się na 19.Sd6 b6!
19.h4!

19.h4!

19.h4! Rozpoczyna się bezpośredni atak
na króla.
19...£d7 20.h5 ¤g4 21.hg ¢g6

19...£d7 20.h5 ¤g4 21.hg ¢g6

19...£d7 20.h5 ¤g4 21.hg ¢g6
22.f5!

22.f5!

22.f5! Atak tryumfuje: 22...Hf5 23.
Hb1!!; 22...Kh5 23.Hg4!!
22...¤f5 23.¥d6! ¤g4

22...¤f5 23.¥d6! ¤g4

22...¤f5 23.¥d6! ¤g4
Albo 23...Ge6 24.Ge4 f5 25.Hg4!
24.¤e4 ¢h5

24.¤e4 ¢h5

24.¤e4 ¢h5 Albo 24...f5 25.Hg4.
25.¦f4! f5

25.¦f4! f5

25.¦f4! f5
Po 25...Gd1 jest mat w dwóch ruchach.
26.¦g4 fg 27.£d2 ¦h8 28.¢g2 1:0

26.¦g4 fg 27.£d2 ¦h8 28.¢g2 1:0

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Botvinnik -

Botvinnik - Alexander 1958

Alexander 1958

MKKKKKKKKN

I/(+4?07@J

I$#$?@?,#J

I?@?$?(#@J

I@?@!$!@?J

I?@!@?@?@J

I@?&?*!@?J

I!"?2)@!"J

I.?@?6?@-J

PLLLLLLLLO

11...¤f5?

11...¤f5?
Typowy błąd. Konieczne było 11...gf.
12.g4! ¤d7

12.g4! ¤d7

12.g4! ¤d7
Białe kontrolują waŜne pole e4.
13.h3 a6 14.O-O-O

13.h3 a6 14.O-O-O

13.h3 a6 14.O-O-O
Czarne rozumieją, Ŝe znalazły się na
granicy strategicznej katastrofy.
14...b5 15.c5! b4 16.¥e4 a5

14...b5 15.c5! b4 16.¥e4 a5

14...b5 15.c5! b4 16.¥e4 a5
Albo 16...Se4 17.fe a5 18.c6 Gc8 19.g5±.
17.¤d3 £e7

17.¤d3 £e7

17.¤d3 £e7 Albo 17...Sd5 18.Gc4.
18.c6 ¤c8 19.h4 ¤a6 20.¥f6 ¤f6

18.c6 ¤c8 19.h4 ¤a6 20.¥f6 ¤f6

18.c6 ¤c8 19.h4 ¤a6 20.¥f6 ¤f6
21.g5 ¤g7 22.¤e4

21.g5 ¤g7 22.¤e4

21.g5 ¤g7 22.¤e4 Przygotowanie do
decydującego szturmu jest zakończone.
22,,,¤c8 23.h5 ¤f5 24.hg ¤g6

22,,,¤c8 23.h5 ¤f5 24.hg ¤g6

22,,,¤c8 23.h5 ¤f5 24.hg ¤g6
25.£d3

25.£d3

25.£d3 Na tym walka właściwie się
kończy. Np: 25...Hf7 26.Wh7 Ge4 27,He4
Hf3 28.Hg6 Hf7 29.Wh8!
25...¦f3 26.¤g6 hg 27.£g6 ¢f8

25...¦f3 26.¤g6 hg 27.£g6 ¢f8

25...¦f3 26.¤g6 hg 27.£g6 ¢f8
Albo 27...We3 28.Wdf1 i 29.Hh7#.
28.£e4

28.£e4

28.£e4
Pole e4 okazało się wapaniałą bazą.
28...£f7 29.g6 £f5 30.£f5 ¦f5

28...£f7 29.g6 £f5 30.£f5 ¦f5

28...£f7 29.g6 £f5 30.£f5 ¦f5
31.¦df1 ¦f1 32.¦f1 ¢g8 33.¦f7

31.¦df1 ¦f1 32.¦f1 ¢g8 33.¦f7

31.¦df1 ¦f1 32.¦f1 ¢g8 33.¦f7
¦c8 34.¢c2 e4 35.b3 ¤c3 36.¢d1

¦c8 34.¢c2 e4 35.b3 ¤c3 36.¢d1

¦c8 34.¢c2 e4 35.b3 ¤c3 36.¢d1
¤e5 37.¢e2 ¤c3 38.¤a7 1:0

¤e5 37.¢e2 ¤c3 38.¤a7 1:0

¤e5 37.¢e2 ¤c3 38.¤a7 1:0
Osłabienia wymuszone:

Browne -

Browne - Kudrin 1984

Kudrin 1984

MKKKKKKKKN

I/@?@7@?0J

I@#@'4#,#J

I#@?$?(#@J

I@?$!@?@?J

I!@?@!*?@J

I@?&?@)@?J

I?"?@?"!"J

I.?@1@-6?J

PLLLLLLLLO

13.a5! O-O

13.a5! O-O Przegrywało 13...b5 14.ab
Sb6 15.e5! de 16.d6.
14.¦e1 ¦ab8

14.¦e1 ¦ab8

14.¦e1 ¦ab8
Czarne są uparte. NaleŜało szukać szans
na skrzydle królewskim: 14...h5 i Sf6-h7.
15.¥a4! ¦fe8

15.¥a4! ¦fe8

15.¥a4! ¦fe8 Albo 15...b5 16.ab Sb6
17.e5! de 18.Ge5 Wb7 19.d6!.
16.£d2 ¥e5 17.¤e5! £e5 18.¥b6

16.£d2 ¥e5 17.¤e5! £e5 18.¥b6

16.£d2 ¥e5 17.¤e5! £e5 18.¥b6
Konkretna i silna gra. Słabość pól b6 i c4
jest widoczna gołym okiem.
18...£e7

18...£e7

18...£e7 Nieco lepsze było 18...Wbd8.
19.e5! de 20.d6 £d8 21.d7

19.e5! de 20.d6 £d8 21.d7

19.e5! de 20.d6 £d8 21.d7
Czarne są skrępowane.
21...¦e6 22.¦ad1 e4?

21...¦e6 22.¦ad1 e4?

21...¦e6 22.¦ad1 e4?
Natychmiast przegrywa.
23.£f4! ef

23.£f4! ef

23.£f4! ef Nie widać skutecznej obrony
przed 24.Hb8 Hb8 25.d8H.
24.¦e6 fe 25.£b8 £b8 26.d8£

24.¦e6 fe 25.£b8 £b8 26.d8£

24.¦e6 fe 25.£b8 £b8 26.d8£
£d8 27.¦d8 ¢f7 28.gf ¢e7 29.¦b8

£d8 27.¦d8 ¢f7 28.gf ¢e7 29.¦b8

£d8 27.¦d8 ¢f7 28.gf ¢e7 29.¦b8
¢d6 30.¦b7!;

¢d6 30.¦b7!;

¢d6 30.¦b7!;
Białe szybko wygrały.

Najdorf - Fischer 1966

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I@?@'4#,?J

I#@?$?(?$J

I@#$!@?$?J

I?@?@!@?@J

I@?&?@?*?J

I!"1&)"!"J

I@?@?.-6?J

PLLLLLLLLO

Czarne mają osłabione pole f5, ale trudno
to wykorzystać.
16.a4!

16.a4!

16.a4! Standartowy, wielokrotnie
spotykany sposób stworzenia przciwnikowi
słabości. Białe opanują pole c4.
16...b4

16...b4

16...b4 Po 16...ba 17.Sc4 Se5 18.Ge5 de
19.Sa4,

struktura

pionowa

czarnych

stawała się ruiną.
17.¥d1 ¥e5

17.¥d1 ¥e5

17.¥d1 ¥e5 Po 17...Se4 18.Gg4 czarne
traciły materiał.
18.¥e3 ¥g6 19.¥ec4

18.¥e3 ¥g6 19.¥ec4

18.¥e3 ¥g6 19.¥ec4 Czarne nie
mają czym zwalczać skoczka c4.
19...¥f4 20.¤f4 gf 21.e5!

19...¥f4 20.¤f4 gf 21.e5!

19...¥f4 20.¤f4 gf 21.e5!
Programowy ruch, otwierający drogę do
ataku całej białej armi.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

21...de 22.¤f3 £f8

21...de 22.¤f3 £f8
Nic lepszego nie ma.
23.¥e5 ¤b7 24.¥dc4 ¦ad8

23.¥e5 ¤b7 24.¥dc4 ¦ad8

23.¥e5 ¤b7 24.¥dc4 ¦ad8
Pion d5 był zatruty.
25.¥c6! ¦e1 26.¦e1 ¦e8 27. ¦d1!

25.¥c6! ¦e1 26.¦e1 ¦e8 27. ¦d1!

25.¥c6! ¦e1 26.¦e1 ¦e8 27. ¦d1!
Nie ma sensu wypuszczać hetmana.
27...¦c8 28.h3! ¥e8

27...¦c8 28.h3! ¥e8

27...¦c8 28.h3! ¥e8
Albo 28...Sd5? 29.S6a5!
29.¥6a5 ¦b8 30.£f5 ¥d6? 31.¥d6

29.¥6a5 ¦b8 30.£f5 ¥d6? 31.¥d6

29.¥6a5 ¦b8 30.£f5 ¥d6? 31.¥d6
1:0

1:0

1:0
Czarne poddały się wobec 31..Hd6
32.Sb7 Wb7 33.Hc8 i 34.Hb7!.

Timman -

Timman - Ivanovic 1984

Ivanovic 1984

MKKKKKKKKN

I?8?0?@?0J

I@?@+,#@#J

I#4'$#$?@J

I@#@?@?@?J

I?@?@!"?@J

I@?&)@%@?J

I!"!2?@!"J

I@5@-.?@?J

PLLLLLLLLO

15.¥d5!

15.¥d5! Ten ruch ma na celu osłabienie
struktury pionowej czarnych w centrum.
15...ed?!

15...ed?!

15...ed?!
Lepsze było 15...Hb7 16.Se7 Se7 17.e5.
16.ed ¥e5

16.ed ¥e5

16.ed ¥e5 Skoczek zasłonił gońca.
17.fe fe 18.£h6!

17.fe fe 18.£h6!

17.fe fe 18.£h6! Z groźbą 19.Se5!
18...£c5 19.£h5!

18...£c5 19.£h5!

18...£c5 19.£h5!
Na 19...Hd5 jest przygotowane 20.Gf5
Hb7 21.Gd7 i 22.Se5!
19...¦df8 20.¤f5!

19...¦df8 20.¤f5!

19...¦df8 20.¤f5! Wymiana obrońcy-
gońca jest waŜną częścią planu.
20...¤f5 21.£f5 ¤d8 22.¦f1 ¦hg8

20...¤f5 21.£f5 ¤d8 22.¦f1 ¦hg8

20...¤f5 21.£f5 ¤d8 22.¦f1 ¦hg8
23.g3 ¦g6 24.a3 £c4 25.¦d3 £c8

23.g3 ¦g6 24.a3 £c4 25.¦d3 £c8

23.g3 ¦g6 24.a3 £c4 25.¦d3 £c8
Albo 25...e4? 26.Se2.
26.¥d2 £f5 27.¦f5 ¦g5 28.¦df3

26.¥d2 £f5 27.¦f5 ¦g5 28.¦df3

26.¥d2 £f5 27.¦f5 ¦g5 28.¦df3
¦f5 29.¦f5 ¢c7 30.¥e4 ¤e7 31. g4

¦f5 29.¦f5 ¢c7 30.¥e4 ¤e7 31. g4

¦f5 29.¦f5 ¢c7 30.¥e4 ¤e7 31. g4
h6 32.c3 ¢d7 33.b3 ¤g5?! 34. ¥g5

h6 32.c3 ¢d7 33.b3 ¤g5?! 34. ¥g5

h6 32.c3 ¢d7 33.b3 ¤g5?! 34. ¥g5
hg 35.¦g5 ¦c8

hg 35.¦g5 ¦c8

hg 35.¦g5 ¦c8 Złe jest 35...Wh8
36.Wh5 Wh5 37.gh Ke7 38.b3 i 39.c4!.
36.¢c2 ¢e7

36.¢c2 ¢e7

36.¢c2 ¢e7 Przegrywa teŜ 36...Wc5
37.h4 Wd5 38.h5 Wc5 39.Wg8!
37.h4!;

37.h4!;

37.h4!;
Białe szybko zrealizowały przewagę
piona.

Dydyshko -

Dydyshko - Veresov 1971

Veresov 1971

MKKKKKKKKN

I?@?0?@?@J

I$?,/@#8?J

I?$#$3@#$J

I@?"?$?@?J

I?"?@!@?@J

I"?@-@?&?J

I?@?2?"!"J

I@?@-@?@5J

PLLLLLLLLO

Nastąpiło nieoczekiwane:
25.b5!!

25.b5!!

25.b5!! Po 25...d5!? nastąpi 26.f4!!
25...cb 26.c6 ¦e7 27.¥f1!

25...cb 26.c6 ¦e7 27.¥f1!

25...cb 26.c6 ¦e7 27.¥f1!
Jak tylko skoczek przyjdzie na d5, partia
się zakończy.
27...¤b8

27...¤b8

27...¤b8 Próba wyciągnięcia zadry c6.
28.¥e3 ¦c7 29.¦c3 ¦dc8

28.¥e3 ¦c7 29.¦c3 ¦dc8

28.¥e3 ¦c7 29.¦c3 ¦dc8 Albo
29...He8 30.Sd5 Wc6 31.Wh3! Hh8
32.f4ƒ.
30.£d6!

30.£d6!

30.£d6!
Najprostsza droga do zwycięstwa.
30...¦c6 31.£e6 fe 32.¦d7 ¢f6

30...¦c6 31.£e6 fe 32.¦d7 ¢f6

30...¦c6 31.£e6 fe 32.¦d7 ¢f6
Król wpadł w siatkę matową. 32...Kf8
33.Wc6 Wc6 34.Wd8!.
33.h4! g5

33.h4! g5

33.h4!  g5    Nie  ratowało  teŜ  33...h5
34.g4!  g5  35.gh  gh  36.Wc6  Wc6  37.h6
Wc8 38.Wg7 i 39.Sg4#.
34.h5  g4  35.¥g4  ¢g5  36.¦g7  ¢f4

34.h5 g4 35.¥g4 ¢g5 36.¦g7 ¢f4

34.h5 g4 35.¥g4 ¢g5 36.¦g7 ¢f4
37.¦e3! 1:0

37.¦e3! 1:0

Alekhin - Lasker 1924

MKKKKKKKKN

I/@?4/(7@J

I$#@?@+$#J

I?,#@?$?@J

I@!@#@?@?J

I?@?"?"?@J

I@?@)&%"?J

I!@1@?"?"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

18...

18... ¤h5!

¤h5!

¤h5! Jak prosto!

19.g4 ¤f7 20.bc ¦c8 21.£b2 bc

19.g4 ¤f7 20.bc ¦c8 21.£b2 bc
22.f5

22.f5

22.f5 Groziło 22...Se6.
22...£d6 23.¥g2 ¤c7 24.¦fe1 h5!

22...£d6 23.¥g2 ¤c7 24.¦fe1 h5!

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Jeśli skoczek odejdzie z pola f3, to czarne
zatakują punkt h2.
25.h3 ¥h7 26.¦e8 ¦e8 27.¦e1

25.h3 ¥h7 26.¦e8 ¦e8 27.¦e1

25.h3 ¥h7 26.¦e8 ¦e8 27.¦e1
¦b8! 28.£c1 ¥g5 29.¥e5

¦b8! 28.£c1 ¥g5 29.¥e5

¦b8! 28.£c1 ¥g5 29.¥e5 Obrony
nie widać, trzeba szukać komplikacji.
29...fe 30.£g5 e4 31.f6 g6

29...fe 30.£g5 e4 31.f6 g6

29...fe 30.£g5 e4 31.f6 g6
Wygrywało teŜ 31...Hf6.
32.f4 hg! 33.¤e2 gh 34.¤h5 ¦b2!

32.f4 hg! 33.¤e2 gh 34.¤h5 ¦b2!

32.f4 hg! 33.¤e2 gh 34.¤h5 ¦b2!
35.¥h4 £f4 36.£f4 ¤f4 0:1

35.¥h4 £f4 36.£f4 ¤f4 0:1

Tal -

Tal - Plaskett 1984

Plaskett 1984

MKKKKKKKKN

I/@+4?07@J

I$#$?@?$#J

I?@'$?(?@J

I@?@?@?@?J

I?@!"?@?@J

I@?&?@?"?J

I!"?@?@)"J

I.?*1@-6?J

PLLLLLLLLO

12.¥d5! h6?

12.¥d5! h6? Lepsze było 12...Sd5
13.Gd5 Kh8 14.Gg5!±.
13.£d3!

13.£d3!

13.£d3! Czarne nie mają dobrej obrony
przed 14.Gh6! i 15.Hg6.
13...¤e6

13...¤e6

13...¤e6
Albo 13..Kh8 14.Gh6! gh 15.Hg6 Sg4
16.Ge4 Wf1 17.Wf1 Hg8 18.Wf8!
14.¤h6! ¤d5 15.cd ¥b4 16.£g6

14.¤h6! ¤d5 15.cd ¥b4 16.£g6

14.¤h6! ¤d5 15.cd ¥b4 16.£g6
£e7 17.a3 ¥c2 18.¤g7! £g7 19.

£e7 17.a3 ¥c2 18.¤g7! £g7 19.

£e7 17.a3 ¥c2 18.¤g7! £g7 19.
£c2!;

£c2!;

£c2!; Białe łatwo zrealizowały
przewagę dwóch pionów.

Larsen -

Larsen - Petrosian 1966

Petrosian 1966

MKKKKKKKKN

I/@+@/(7@J

I$#@?@#$#J

I?@#4?(?@J

I@?@#@?@?J

I?@?"?@?@J

I@?@)@%@?J

I!"!@?"!"J

I.?*1@-6?J

PLLLLLLLLO

12.¥e5!

12.¥e5! Placówka!
12...¥6d7

12...¥6d7

12...¥6d7 Wygląda przekonująco.
13.¤d2!

13.¤d2!

13.¤d2! Piękna gra. Okazuje się, Ŝe po
13...Se5 14.de pion e5 jest nietykalny.

13...f6

13...f6 Tego chciały białe.
14.£h5!

14.£h5!

14.£h5! Teraz na 14...g6 jest 15.Gg6!.
14...¦e5!

14...¦e5!

14...¦e5!
Słynna ofiara jakości Ptrosjana.
15.de fe 16.¦fe1?!

15.de fe 16.¦fe1?!

15.de fe 16.¦fe1?!
Lepsze było 16.f3!±.
16...e4 17.¤f1 ¥f6 18.£h4 ¤f5›;

16...e4 17.¤f1 ¥f6 18.£h4 ¤f5›;

16...e4 17.¤f1 ¥f6 18.£h4 ¤f5›;
Stratę jakości czarnych rekompensuje
ruchliwa masa pionowa w centrum.

Byrne - Fischer 1964

MKKKKKKKKN

I/@?4/@7@J

I$?@?@#,#J

I+$?@?(#@J

I@?@#@?@?J

I?@?@?@?@J

I*!&'"?"?J

I!@1@%")"J

I.?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

15...¥f2!!

15...¥f2!! Fischer stwarza białym
nienaprawialne słabości.
16.¢f2 ¥g4 17.¢g1 ¥e3 18.£d2

16.¢f2 ¥g4 17.¢g1 ¥e3 18.£d2

16.¢f2 ¥g4 17.¢g1 ¥e3 18.£d2
¥g2!

¥g2!

¥g2! Jądro zamysłu. Po 18...Sd1
19.Wd1, białe stałyby nie gorzej.
19.¢g2 d4! 20.¥d4 ¤b7 21.¢f1

19.¢g2 d4! 20.¥d4 ¤b7 21.¢f1

19.¢g2 d4! 20.¥d4 ¤b7 21.¢f1
Pozycja białych jest przegrana.
21...£d7! 0-1

21...£d7! 0-1

21...£d7! 0-1
  O  wyniku  partii  decyduje  słabość  białych
pól  w  pozycji  białego  króla.  Np.  22.Hf2
Hh3 23.Kg1  We1!! 24.We1 Gd4°.

2.6 B L O K A D A

Spośród

wszystkich

istniejących

pozycji  przeciwnika  osłabionych  i  słabych
pól  wyróŜnimy  pola  bezpośrednio  przed
jego  pionami.  Nazywamy  je  polami
blokady.  JeŜeli  na  polu  blokady  postawić
własną  figurę,  to  nastąpi  mechaniczne
zahamowa-nie ruchu wrogiego piona, czyli
blokada.
  Nimcowicz podał trzy korzyści z blokady:
  Pierwsza. Figura stojąca na polu blokady,
zajmuje  z  reguły  znakomitą  pozycję.  Np.
blokująca  figura  jest  osłonięta  przed
atakiem czołowym blokowanym pionem.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Druga. Pozbawiony ruchu pion: a) traci
aktywność i b) ogranicza ruchliwość włas-
nych

figur.

JeŜeli

pion

nie

jest

zablokowany trzeba ciągle liczyć się z jego
ruchem. Nie-rzadko przy tym figury,
schowane za jego plecami, oŜywają i
efektywnie wchodzą do gry.

Donner - Tal 1961

MKKKKKKKKN

I?@?@?07@J

I$#@?@?,?J

I?@#@3@?@J

I@?@?$?@?J

I?"!@?$!@J

I"?&?@?@?J

I?@?@1@)@J

I@?*?@?6?J

PLLLLLLLLO

Wystarczy tylko, Ŝe białe rozwiną sieć
blokady: Sc3-e4 i Gg2-f3 i ich przewaga
będzie niewątpliwa.
30...e4!

30...e4!

30...e4! Typowa antyblokadowa ofiara.
31.¥e4

31.¥e4

31.¥e4 Albo 31.Ge4 We8!°.
31...¤d4

31...¤d4

31...¤d4 Szybko na wolność!
32.¢f1

32.¢f1

32.¢f1 Albo 32.Kh2 Hh6 33.Gh3 f3!ƒ.

32...f3!

32...f3!
W wyniku pierwszej ofiary aktywny stał
się goniec, teraz do ataku włączy się wieŜa.
33.¤f3 £g4 34.¥f6

33.¤f3 £g4 34.¥f6

33.¤f3 £g4 34.¥f6
Groziło 34...Wf3 i 34...Hg1#.
34...¦f6 35.£e8 ¢h7 36.£e7 £g7

34...¦f6 35.£e8 ¢h7 36.£e7 £g7

34...¦f6 35.£e8 ¢h7 36.£e7 £g7
To samo było po 36.Hd7, 37.Hd4 Wf3°
37.£g7 ¢g7°;

37.£g7 ¢g7°;

37.£g7 ¢g7°;
Czarne zrealizowały przewagę jakości.

Korchnoi -

Korchnoi - Karpov 1973

Karpov 1973

MKKKKKKKKN

I?@3@?@7@J

I@?@?,#$?J

I?@?@#@?$J

I@?@'"?@?J

I?@?"?@?@J

I@%@?@?"!J

I1@?@?"?@J

I*?@?@?6?J

PLLLLLLLLO

Oczywiście biały hetman ustępuje w
aktywności czarnemu, ale główną przyczy-
ną biedy są zablokowane piony, ogranicza-
jące białe figury.
37...£c4 38.£b1 £e2 39.£c1?

37...£c4 38.£b1 £e2 39.£c1?

37...£c4 38.£b1 £e2 39.£c1?
Decydujący błąd. Konieczne było 39.Sc5!
Gc5 40.dc Hc4 41.Hd1 Hc5 42.Gd4!
39...¤g5

39...¤g5

39...¤g5
Czarne połączyły siły i walka się kończy.
40.£f1 £f3 41.h4 0:1

40.£f1 £f3 41.h4 0:1

40.£f1 £f3 41.h4 0:1
41...Ge3! 42.Hg2 Gf2 43.Hf2 Hb3
44.Kh2 h5°.

Trzecie. ParaliŜ spowodowany blokowa-
niem

nie

charakteru

lokalnego.

Znaczne obszary szachownicy stają się
niedostępne dla manewrowania, a niekiedy
cała nieprzy-jacielska pozycja wpada w
bezruch.

Gligoric -

Gligoric - Smyslov 1959

Smyslov 1959

MKKKKKKKKN

I+@?0?@7@J

I@?4?@?,#J

I?0?@?@#@J

I$?@'"#@?J

I?@#"?"?@J

I@?"?@?@!J

I-@)@%2?6J

I@?*?@-@?J

PLLLLLLLLO

Wykonana przez czarne blokada wpędziła
białe figury w odrętwienie. Gońce nie mają
wolnych przekątnych a skoczek jest
stróŜem piona c3.
31...¦b3!

31...¦b3!

31...¦b3!
  Silny  ruch.  Zajakość  białe:  wymieniają
gońca  obrońcę  osłabionych  czarnych  pól;
2)  wyrabiają  niebezpiecznego  wolnego
piona po linii „b”.
32.¤b3 cb 33.¦a4 ¤f8!

32.¤b3 cb 33.¦a4 ¤f8!

32.¤b3 cb 33.¦a4 ¤f8!
Nie miało sensu zdejmowanie blokady po
33...Sc3 34.Sc3 Hc3 35.Gd2.
34.¤b2 ¥e3! 35.¦fa1

34.¤b2 ¥e3! 35.¦fa1

34.¤b2 ¥e3! 35.¦fa1
Albo 35.He3 Hc6.
35...¥c4

35...¥c4

35...¥c4 Strefa blokady rozszerza się.
36.¥g3 ¤e7 37.¥f1 £c6 38.¦c4

36.¥g3 ¤e7 37.¥f1 £c6 38.¦c4

36.¥g3 ¤e7 37.¥f1 £c6 38.¦c4
£h1! 39.¢g3 h5 0:1

£h1! 39.¢g3 h5 0:1

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Dla skutecznej blokady blokująca figura
powinna

spełniać

wymagania

elastyczności i ekonomii.
  Elastyczność oznacza, Ŝe blokująca figura
powinna mieć moŜliwość odrywania się od
swojej  funkcji  i  atakowania  wrogiego
obozu.  W  tym  celu,  strona  blokująca,
zwykle  zapewnia  wzmocniony  nadzór  nad
polem  blokady  i  moŜliwość  zmiany
blokiera
  Ekonomia wymaga aby blokadę wykonała
najmniej  cenna  figura.  „Blokująca  figura
powinna  być  nieco  gruboskórna”.  Złym
blokierem jest hetman i król. Za najlepsze-
go  blokiera  centralnych  pionów  uchodzi
skoczek.
  Blokada jest skutecznym środkiem zwięk-
szenia  aktywności  naszych  figur  i  ograni-
czenia moŜliwości przeciwnika.

Reschewsky -

Reschewsky - Petrosian 1953

Petrosian 1953

MKKKKKKKKN

I?@?03@7@J

I@?@?0#$#J

I?@'@?@+@J

I$#@?"?@?J

I?@#"?2)@J

I"?"?@?@?J

I?*?@-@!"J

I@?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Czarne mają kłopoty. Nie widać dobrej
obrony przed 26.Gf3 i d4-d5.
25...¦e6!!

25...¦e6!!

25...¦e6!!
Klasyczna ofiara jakości w celu blokady.
26.a4!?

26.a4!?

26.a4!? Białe robią wszystko aby
uniknąć blokady. Po 26...b4 nastąpi 27.d5!
Wd5 28.Ge6 fe 29.Hc4!.
26...¥e7! 27.¤e6 fe 28.£f1

26...¥e7! 27.¤e6 fe 28.£f1

26...¥e7! 27.¤e6 fe 28.£f1
Inaczej nastąpi 28...b4!
28...¥d5 29.¦f3 ¤d3 30.¦d3!

28...¥d5 29.¦f3 ¤d3 30.¦d3!

28...¥d5 29.¦f3 ¤d3 30.¦d3!
Białe juŜ szukają ratunku.
30...cd 31.£d3 b4 32.cb!

30...cd 31.£d3 b4 32.cb!

30...cd  31.£d3  b4  32.cb!    Po  32.c4
Sb6  czarne  uzyskiwały  niebezpieczne
wolne piony na skrzydle hetmańskin.
32...ab  33.a5  ¦a8  34.¦a1  £c6

32...ab 33.a5 ¦a8 34.¦a1 £c6

32...ab 33.a5 ¦a8 34.¦a1 £c6
35.¤c1 £c7 36.a6 £b6 37.¤d2=;

35.¤c1 £c7 36.a6 £b6 37.¤d2=;

Wkrótce podpisano remis.

Kotov -

Kotov - Gligoric 1953

Gligoric 1953

1.d4 ¥f6 2.c4 g6 3.¥c3 ¤g7 4.e4

1.d4 ¥f6 2.c4 g6 3.¥c3 ¤g7 4.e4
d6 5.f3 O-O 6.¤e3 e5 7.d5 c5 8.¤d3

d6 5.f3 O-O 6.¤e3 e5 7.d5 c5 8.¤d3

d6 5.f3 O-O 6.¤e3 e5 7.d5 c5 8.¤d3
Obecnie gra się 8.g4.
8...¥h5 9.¥ge2 f5 10.ef gf

8...¥h5 9.¥ge2 f5 10.ef gf

8...¥h5 9.¥ge2 f5 10.ef gf
Złe było 10...Gf5? i czarne zdobywają
pole blokady e4.
11.£c2

11.£c2

MKKKKKKKKN

I/(+4?07@J

I$#@?@?,#J

I?@?$?@?@J

I@?$!$#@'J

I?@!@?@?@J

I@?&)*!@?J

I!"1@%@!"J

I.?@?6?@-J

PLLLLLLLLO

11...e4!

11...e4! Czarne zagwoździły białą
baterię na przekątnej b1-h7 białym pionem,
otworzyły gońca g7 i blokują po czarnych
polach.
12.fe f4! 13.¤f2 ¥d7 14.¥g1!

12.fe f4! 13.¤f2 ¥d7 14.¥g1!

12.fe f4! 13.¤f2 ¥d7 14.¥g1!
Nie przechodziło 14.e5 Se5 15.Gh7 Kh8,
wobec gróźb 16...Se4 i 16...f3.
14...£g5 15.¤f1 ¥e5 16.¥f3 £e7

14...£g5 15.¤f1 ¥e5 16.¥f3 £e7

14...£g5 15.¤f1 ¥e5 16.¥f3 £e7
17.¥e5 £e5 18.O-O-O ¥f6 19.h3

17.¥e5 £e5 18.O-O-O ¥f6 19.h3

17.¥e5 £e5 18.O-O-O ¥f6 19.h3
¤d7 20.¤d3 a6

¤d7 20.¤d3 a6

¤d7 20.¤d3 a6 Z groźbą 21...b5.
21.¥b1!

21.¥b1!

21.¥b1! Arcymistrzowska gra. Skoczek
idzie na f3.
21...f3!!

21...f3!!

21...f3!!
Godna

odpowiedź.

Wzmacnianie

blokady.
22.gf ¥h5 23.¥d2 ¥f4

22.gf ¥h5 23.¥d2 ¥f4

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$#@+@?,#J

I?@?$?@?@J

I@?$!4?@?J

I?@!@!(?@J

I@?@)@!@!J

I!"1&?*?@J

I@?6-@?@-J

PLLLLLLLLO

Klasyczny

przykład

zablokowanej

pozycji.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

24.¤f1

24.¤f1 Groziło 24...Sd3 25.Hd3 Hb2#.
24...b5! 25.h4 ¢h8 26.¦g1 ¤f6

24...b5! 25.h4 ¢h8 26.¦g1 ¤f6

24...b5! 25.h4 ¢h8 26.¦g1 ¤f6
27.¥b3 ¦ab8?!

27.¥b3 ¦ab8?!

27.¥b3 ¦ab8?!
Po 27...b4! 28.Sa5 Ga4! 29.b3 Gd7
czarne osłabiały zupełnie pozycję białych.
28.¤e1 b4 29.¢b1 ¦a8

28.¤e1 b4 29.¢b1 ¦a8

28.¤e1 b4 29.¢b1 ¦a8
Teraz widać, Ŝe czas minął.
30.¤g3 ¦g8 31.£h2 ¦g3 32.¦g3

30.¤g3 ¦g8 31.£h2 ¦g3 32.¦g3

30.¤g3 ¦g8 31.£h2 ¦g3 32.¦g3
¥e2!?

¥e2!?

¥e2!? Inaczej mogło nastąpić 33.Wg5!?
33.£e2

33.£e2

33.£e2 Groził mat.
33...£g3 34.¥c1

33...£g3 34.¥c1

33...£g3 34.¥c1 Teraz białe łapią od-
dech. Skoczek na d3 poprawi ich sprawy.
34...a5 35.¥d3 ¤d4

34...a5 35.¥d3 ¤d4

34...a5 35.¥d3 ¤d4 I czarne muszą
grać uwaŜnie: 35...a4 36.e5!
36.h5 £h4 37.¤g2 ¦g8 38.¦h1

36.h5 £h4 37.¤g2 ¦g8 38.¦h1

36.h5 £h4 37.¤g2 ¦g8 38.¦h1
£g3

39.¤f1

40.¢c2

£g3

39.¤f1

40.¢c2

£g3

39.¤f1

40.¢c2

£g3

39.¤f1

40.¢c2

Na uwagę zasługiwało 40...b3!?
41.b3 ½:½

41.b3 ½:½

Z problemami blokady stykają się nie
tylko arcymistrzowie, ale i kaŜdy amator.

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@7@?@?J

I?@?$?@?@J

I@?@5@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Aby nie dopuścić przemiany piona, trzeba
go blokować.
1...¢e5

1...¢e5

1...¢e5 Dokąd odejść królem? Na rezer-
wowe pole blokady:
2.¢d2 ¢e4 3.¢e2 d3 4.¢d2 ¢d4

2.¢d2 ¢e4 3.¢e2 d3 4.¢d2 ¢d4

2.¢d2 ¢e4 3.¢e2 d3 4.¢d2 ¢d4
5.¢d1! ¢e3 6.¢e1 d2 7.¢d1 ¢d3

5.¢d1! ¢e3 6.¢e1 d2 7.¢d1 ¢d3

5.¢d1! ¢e3 6.¢e1 d2 7.¢d1 ¢d3
remis

remis

remis (pat).

Ć W I C Z E N I A

17.

17. Rivlin -

Rivlin -

Rivlin - Botvinnik 1925

Botvinnik 1925

MKKKKKKKKN

I?@?@/@?@J

I@'@?07@#J

I#@?$?$#@J

I@#$!@?@?J

I!@?@!"5"J

I@!@).?@?J

I?@?@?"?@J

I@?@?.?@?J

PLLLLLLLLO

Ruch czarnych

18.

18. Dydyshko -

Dydyshko -

Dydyshko - Inkjow 1982

Inkjow 1982

MKKKKKKKKN

I?@?0?07@J

I$#4?@#$?J

I?@#@+@?$J

I@?@'&?@?J

I?"?"?@?@J

I"?@?@?.?J

I?@)@?"!"J

I@?@1.?6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

19.

19. Stein -

Stein -

Stein - Portisch 1962

Portisch 1962

MKKKKKKKKN

I/@?@?0?8J

I@?4?@#$#J

I?(#@+@?@J

I$?,?$%*?J

I?@)@!@?@J

I@?@?@?@?J

I!"!@1@!"J

I@?@-@-@5J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

20. Van Flit -

20. Van Flit - Nimcowicz 1907

Nimcowicz 1907

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I@?@?@#$#J

I#@+@#(?@J

I@#,#@?@?J

I?@?@?"?@J

I"!@)"?2?J

I?*!&?@!"J

I.?@?@-6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

21. A.

21. A. Nimcowicz 1925

Nimcowicz 1925

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I@?@?@/@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?.+"?J

I7@?@?"?@J

I@?@?@?6?J

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

22.

22. Kholmov - Gipslis 1965

Kholmov - Gipslis 1965

MKKKKKKKKN

I/(+4?07@J

I@?$'$#,#J

I#@?$?@#@J

I@#@?"?@?J

I?@?"?@?@J

I@?&?@%@?J

I!"!@)"!"J

I.?*1.?6?J

PLLLLLLLLO

Ruch białych

2.7. PUNKTY

STRATEGICZNIE WAśNE

  W  kaŜdej  pozycji  są  pola,  które  mają
szczególne  znaczenie.  Do  takich  pól  zali-
czamy  przede  wszystkim  centralne,  słabe,
blokadowe,  tzn.  wszystkie  te  pola,  z  któ-
rych  nasze  figury  rozwijają  zwiększoną
aktywność.  Nazywamy  je  „punktami  stra-

tegicznie waŜnymi”. Strategicznie waŜne
punkty, szczególnie silne punkty pozycji,
powinny być bronione z nadmiarem!
Doświadczeni

szachiści

brze

rozumieją znaczenie punktów strategicznie
waŜnych. Oddając punkty, moŜna przegrać
partię, nie rociąc innych zauwaŜalnych
błędów.

Inkiov -

Inkiov - Lukin 1984

Lukin 1984

MKKKKKKKKN

I/@+@7,?0J

I@?4'@#@?J

I#@?$#@#@J

I@#@?@!"?J

I?@?&!@?@J

I@!&?*?@?J

I!@!2?@?@J

I@?6-@?.?J

PLLLLLLLLO

W tej pozycji szanse są wzajemne.
18...¥e5?

18...¥e5?

18...¥e5? Pouczający błąd. W pozycji
czarnych waŜny jest punkt e6, w pozycji
białych e4. Grając 18...Sc5 czarne kontolo-
wały dwa strategicznie waŜne punkty.
19.¦h1! ¦h1 20.¦h1 ¤d7 21.fe!

19.¦h1! ¦h1 20.¦h1 ¤d7 21.fe!

19.¦h1! ¦h1 20.¦h1 ¤d7 21.fe!
Błędne było 21.f6, co wzmacnia punkt e6.
21...fe 22.¦h7 £a5 23.¢b1!

21...fe 22.¦h7 £a5 23.¢b1!

21...fe 22.¦h7 £a5 23.¢b1!
Król teŜ broni swoją pozycję.
23...O-O-O?

23...O-O-O?

23...O-O-O? Decydujący błąd. Lepsze
było 23...b4 24.Se2±.
24.¥e6!!

24.¥e6!!

24.¥e6!! Kara za lekcewaŜenie
strategicznie waŜnych punktów!
24...¤e6 25.¥d5 b4

24...¤e6 25.¥d5 b4

24...¤e6 25.¥d5 b4
Po 25...Hd2 był mat w trzech ruchach.
26.¤b6 1:0

26.¤b6 1:0

26.¤b6 1:0
Mogło jeszcze nastąpić: 25...Hb5 26.Wc7
Kb8 27.Ga7 Ka8 28.Sb6!.

Capablanca -

Capablanca - Alekhin 1927

Alekhin 1927

MKKKKKKKKN

I?@/4?07@J

I@+@?,#$?J

I#@?@#(?$J

I@#(?@?@?J

I?"?&?@?*J

I"?&?"?@?J

I?@?@)"!"J

I@?.1@-6?J

PLLLLLLLLO

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Strategicznie waŜne punkty znajdują się
w kwadracie c4, c5, d4, d5.
15...¥cd7!

15...¥cd7!

15...¥cd7!
Konkretne podejście. Manewr skoczka na
b6 jest lepszy niŜ ruch 15...Sce4.
16.¤g3?!

16.¤g3?!

16.¤g3?!
Białe są nastawione pokojowo, ani im w
głowie walka o kluczowe pola.
16...¥b6 17.£b3 ¥fd5

16...¥b6 17.£b3 ¥fd5

16...¥b6 17.£b3 ¥fd5 Wymiana
skoczków jest korzystna dla czarnych.
18.¤f3 ¦c4!

18.¤f3 ¦c4!

18.¤f3 ¦c4! Bardzo silny ruch pozwa-
lający aktywizować inne cięŜkie figury.
19.¥e4 £c8 20.¦c4?

19.¥e4 £c8 20.¦c4?

19.¥e4 £c8 20.¦c4?
Białe dobrowolnie oddają punkt c4.
Poprawne 20.Hb1 pozwalało na 21.Sd2.
20...¥c4 21.¦c1 £a8!

20...¥c4 21.¦c1 £a8!

20...¥c4 21.¦c1 £a8! Okupacja biał-
ych pól idzie jak z płatka. Grozi 21...Se3!
22.¥c3

22.¥c3

22.¥c3 Albo 22.Sc5 Gc5 23.bc We8 ze
stratą piona.
22...¦c8 23.¥d5 ¤d5 24.¤d5 £d5

22...¦c8 23.¥d5 ¤d5 24.¤d5 £d5

22...¦c8 23.¥d5 ¤d5 24.¤d5 £d5
Skoczek na c4 jest „wieczny”.
25.a4 ¤f6 26.¥f3

25.a4 ¤f6 26.¥f3

25.a4 ¤f6 26.¥f3 Czarne kontrolują
wszystkie strategicznie waŜne punkty.
26...¤b2! 27.¦e1

26...¤b2! 27.¦e1

26...¤b2! 27.¦e1
WieŜa nie ma dobrych pól.
27...¦d8 28.ab ab 29.h3 e5 30.¦b1

27...¦d8 28.ab ab 29.h3 e5 30.¦b1

27...¦d8 28.ab ab 29.h3 e5 30.¦b1
Bardziej upoczywe było 30.e4.
30...e4 31.¥d4

30...e4 31.¥d4

30...e4 31.¥d4 ¤d4 32.¦d1 ¥e3!

¤d4 32.¦d1 ¥e3!

0:1

Odpowiedzi

zadania

rozdziału

11.

11. 13.¥f7 ¢f7 14.£h5 g6 15.¤g6
hg 16.£h8 ¤f5 17.¦fe1 ¤e4 18.
¦e4 de 19.£f6 1:0

12.

12. 16.¥e6 fe 17.£e6 ¢d8 18.¦he1
¦c8 19.¤c3 £c6 20.¤f6 gf 21.¦d7

£d7 22.£b6 £c7 23.£f6 ¢d7 24.
£e6 1:0

13.

13. 15.¥e6 £d6 16.¥g7 ¢f8 17.
¥e6 ¢e8 18.¦hf1 ¤g5 19.¢b1 b5
20.£h5 ¤f4 21.¤b3 a5 22.¥c7 £c7
23.d6 1:0

14.

14. 9.¥g5 fg 10.£h5 ¢d7 11.¤g5
£g7 12.¤e6 ¢e6 13.£e8 ¥ge7
14.d5#

15.

15. 7.¥b5 ¢d8 8.£c5 1:0

16.

16. 13.¦f6! gf 14.£h5 ¢d8 15.£f7
¤d7 16.£f6 ¢c7 17.£h8 ¤h6 18.
¥e6! £e6 19.£a8 ¤e3 20.¢h1 1:0

17.

17.  1...c4! 2.bc ba 3.¤c2 ¥c5 4.¢f3
¦b8  5.e5  fe  6.fe  ¦e5  7.¦e5  de
8.¦e5  a3  9.¦e3  a2  10.¦a3  ¦b2
11.¤a4  ¥b3!  12.¤b3  ¦b3  13.¦b3
a1£°;

18.

18. 1.£d2 ¢h8 2.£d3 g6 3.£d2! g5
4.£d3! f5 5.¥g6!; albo 3.¢h7
¥g6!

19.

19. 19.¥g7!! ¤c4 20.¤f6!! ¤e7 21.
£f3 1:0

20.

20. 1.b4 ¤b6 2.¥b3±;

21.

21. 1.¦f5! ¦f5 2.¢g4!;

22.

22. 1.e6! fe 2.¥g5 ¥f6 3.¤f3 ¦a7
4.¥e6 ¤e6 5.¦e6 ¥bd7 6.£e2 ¦f7
7.¥d5! ¤f8 8.¤g5 c5 9.¦ae1 cd
10.¥e7!;

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Rozdział 4. W S P ÓŁ D Z I A Ł A N I E F I G U R

4.1. REGUŁA

WSPÓŁDZIAŁANIA

Gra w szachy wymaga koordynacji figur,
nie da się obronić swojej pozycji, ani
powaŜnych problemów przed rozproszony-
mi figurami. Przy braku współdziałania nie
da się wygrać najprostszej końcówki: król i
hetman przeciwko królowi.

MKKKKKKKKN

I/@?@/@?@J

I@?8?$?@?J

I#@?@?@?@J

I.?@?@?@?J

I?@?@-@?@J

I@?@!@?@?J

I?@!6?@?@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Przewaga białych jest widoczna. Ich
wieŜe są znacznie bardziej aktywne, ale jak
wygrać? Do celu prowadzi:
1.¦e6! ¢b7 2.¦a5-e5!;

1.¦e6! ¢b7 2.¦a5-e5!;

1.¦e6! ¢b7 2.¦a5-e5!;
Aktywność

białych

wieŜ

wzięta

oddzielnie nie zmianiła się. A tu czarne
muszą stracić piona. Przyczyna jest jasna:
sukces białym zapewniło zgodne działanie
ich figur.
Prawo

współdziałania

sformułował

Lasker: „obok wartości oddzielnych
figur

istnieje

wartość

ich

skoordynowanego działania”.
  Trzeba  powiedzieć,  Ŝe  figury  jednago
koloru  zawsze  jakoś  współdziałają:  one
walczy  przeciwko  wspólnemu  wrogowi.
Ale w rękach dobrego mistrza współdziała-
nie figur zwiększa się wielokrotnie, tworzą
one jakby jedną orkiestrę.

Davidson -

Davidson - Alekhin 1926

Alekhin 1926

MKKKKKKKKN

I/@+0?@7@J

I$#@?4#$#J

I?(#,?(?@J

I@?@?@?@?J

I?@?&!@?@J

I@?&?@?@!J

I!"1@?"!@J

I.?*-@)6?J

PLLLLLLLLO

14...¤c7!

Czarne

poprawiają

współdzia-łanie figur. Grozi 15...Wd1!
16.Wd4 He5 z pdwójnym atakiem na
punkty h2 i d4.
15.¤e3 ¦e8!

15.¤e3 ¦e8!

15.¤e3 ¦e8!
    Ten ruch: 1) wzmacnia harmonię w usta-
wieniu czarnych figur; 2) odciąga gońca f1
od  obrony  punktu  h3;  3)  podkreśla  niesta-
bilność  białech  figur  w  centrum,  czym
prze-ciwdziała marszowi pionów „f” i „g”.
16.¤d3  ¥h5

16.¤d3 ¥h5

16.¤d3 ¥h5 Białe figury tłoczą się w
centrum,

natomiast

czarne

działają

swobod-nie i zgodnie. Grozi 17...Sf4.
17.¥ce2 g6

17.¥ce2 g6

17.¥ce2 g6
Podkreśla nieszkodliwość baterii b1-h7 i
odbiera białemu skoczkowi pole f5.
18.¦e1

18.¦e1

18.¦e1 Albo 18.f4 Sd5!
18...¥d7!

18...¥d7!

18...¥d7! Wzmocnienie zespołu
czarnych figur. Grozi 19...Sc5.
19.¥f3 ¤b6!

19.¥f3 ¤b6!

19.¥f3  ¤b6!    Alechin  proponuje
przjście  do  gry  pozycyjnej,  uwaŜając
słusznie,  Ŝe  po  20.Gb6  ab,  uzyska  obok
półotwartej  linii  „a”  moŜliwość  21...Sc5  z
atakiem na piona e4.
20.¤g5

20.¤g5

20.¤g5
Białe próbują zmienić przebieg walki.
20...£c5!

20...£c5!

20...£c5! MoŜna przejść do końcówki:
21.Hc5 Sc5 22.Sc1 f6 23.Gd2 Sd3 24.Sd3
Sg3! 25.e5 Gf5°.
21.¥c3

21.¥c3

21.¥c3 ¥e5 22.¥e5

¥e5 22.¥e5

Nic innego nie widać.
22...£e5 23.¤e3 ¤c7!

22...£e5 23.¤e3 ¤c7!

22...£e5 23.¤e3 ¤c7! Pozycja
białego króla staje się bezbronna.
24.¥e2 £h2 25.¢f1 ¤h3!

24.¥e2 £h2 25.¢f1 ¤h3!

24.¥e2 £h2 25.¢f1 ¤h3!
Dokładnie obliczone kombinacja.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

26.gh £h3 27.¢g1 ¤h2 28.¢h1

26.gh £h3 27.¢g1 ¤h2 28.¢h1
¥f4! 29.¥f4

¥f4! 29.¥f4

¥f4! 29.¥f4 Przegrywa 29.Gf4 Gf4
30.Kg1 Gh2 31.Kh1 Gg3 32.Kg1 Hh2°.
29...¤f4 30.¢g1 ¤h2 31.¢h1 £f3!

29...¤f4 30.¢g1 ¤h2 31.¢h1 £f3!

29...¤f4 30.¢g1 ¤h2 31.¢h1 £f3!
32.¢h2 ¦e5

32.¢h2 ¦e5

32.¢h2 ¦e5 Ściśle według planu.
33.£c5

33.£c5

33.£c5 Jedyna obrona przed matem.
33...¦c5 34.¤c5 £h5 35.¢g2

33...¦c5 34.¤c5 £h5 35.¢g2

33...¦c5 34.¤c5 £h5 35.¢g2
£c5°;

£c5°;

£c5°;
Czarne przekonująco zrealizowaly prze-
wagę materialną.

Kakageldyev -

Kakageldyev - Makarychev 1982

Makarychev 1982

MKKKKKKKKN

I3@/@?07@J

I@?@?,#$?J

I#$?$#(?$J

I@?"?(?@?J

I1"?@?@?@J

I"?&?"!*!J

I?@?@)"?@J

I@?.-@?6?J

PLLLLLLLLO

W ostrej pozycji czarne znajdują wspa-
niały kombinacyjny sposób, oparty na
ś

cisłym współdziałaniu figur.

20...¥f3! 21.¤f3 £f3 22.cd ¤d6!

20...¥f3! 21.¤f3 £f3 22.cd ¤d6!
Sedno pomysłu czarnych. WaŜny wolny
pion przeciwnika ginie.
23.¤d6

23.¤d6

23.¤d6 Albo 23.Wd6 Se4 24.Wd3 Sg3ƒ.
23...¦c3! 24.¦c3

23...¦c3! 24.¦c3

23...¦c3! 24.¦c3
Orzegrywa teŜ 24.Gf8 Se4 25.Wf1 Wc1.
24...¥e4 25.£c2

24...¥e4 25.£c2

24...¥e4 25.£c2 Oczywiste potwier-
dzenie waŜności koordynacji.
25...¥c3 26.¦d3 ¥e2 27.¢f1 ¥c1

25...¥c3 26.¦d3 ¥e2 27.¢f1 ¥c1

25...¥c3 26.¦d3 ¥e2 27.¢f1 ¥c1
0:1

0:1

0:1
Grozi 28...Hh1#. Jeśli 28.Kg1 Se3 29.Gf8
to 29...Se1!°.

4.2. KONTROLA POLA. OBRONA Z

NADMIAREM

Kontrola pola, to jest sytuacja, w której
kilka naszych figur atakuje jedno z
waŜnych

pól

szachownicy,

stanowi

poglądowy przy-kład współdziałnia.

Karpov -

Karpov - Spassky 1979

Spassky 1979

MKKKKKKKKN

I?@?0?@7@J

I@?@/,+@?J

I?$?@?$?@J

I$?4#@!$?J

I?@?@?@!$J

I"?*-"?@!J

I?"?.?@)@J

I@?@1@?@5J

PLLLLLLLLO

Pozycja

białych

jest

znacznie

aktywniejsza.  Piąty  atak  na  pole  d5
pozwala  na  zwięk-szenie  aktywności  i
szybką wygraną.
36.e4  ¢g7  37.ed  £c7  38.¦e2  b5

36.e4 ¢g7 37.ed £c7 38.¦e2 b5

36.e4 ¢g7 37.ed £c7 38.¦e2 b5
39.¦e7 ¦e7 40.d6 £c4 41.b3 1:0

39.¦e7 ¦e7 40.d6 £c4 41.b3 1:0

Alekhin -

Alekhin - Nimzovich 1930

Nimzovich 1930

MKKKKKKKKN

I?@/8?@?@J

I$?03(?$?J

I!@'@#@?$J

I@?@#"#@?J

I)"?"?"?"J

I@?.?@%@?J

I?@-@?@!@J

I@?2?@?6?J

PLLLLLLLLO

  Białe  figury  są  aktywne.  Ich  działanie  po
linii  „c”,  szczególnie  na  punkt  c6,  wiąŜe
siły  przeciwnika,  i  czyni  pozycję  czarnych
beznadziejną.
30...h5

30...h5

30...h5 zugzwang 31.¢h2 g6 32.g3

31.¢h2 g6 32.g3

1:0

  Figury  kontrolujące  to  samo  pole,  jak-
by  wzajemnie  się  dublują  i  mają  mniej-
szą  moŜliwość  ataku  na  inne  obiekty.
Dlatego  wielokrotny  atak  jest  korzystny,  z
reguły,  wtedy  gdy  obiekt  ataku  jest  cenny,
lub  nasze  figury  mają  określony  zapas
aktywności.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Enewoldsen -

Enewoldsen - Nilsen 1967

Nilsen 1967

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$?4?@#$#J

I+$?(?@?@J

I@?@?$?@?J

I?*!(!@?@J

I"?@)2?&?J

I?@?@?@!"J

I@?@-@-6?J

PLLLLLLLLO

Pozycja białych wygląda krytycznie. Mają
one piona mniej i słabe pole d4. Ale aŜ trzy
czarne figury są zajęte atakiem na piona c4.
21.¦f6!!

21.¦f6!!

21.¦f6!! OdwaŜna decyzja.
21...¥e6

21...¥e6

21...¥e6 Słabsze było 21...gf 22.Hh6
Kh8 23.Hf6 Kg8 24.Gd6 Hd8 25.Ge7°;
lub 21...Se8 22.Gf8 Sf6 23.Gg7!
22.¥h5! ¦fd8

22.¥h5! ¦fd8

22.¥h5! ¦fd8
Albo 22...gf 23.Gd6 Hd6 24.Hh6.
23.¦df1 ¦d7

23.¦df1 ¦d7

23.¦df1 ¦d7
Czarne

mają

powaŜne

trudności.

Przegrywało 23...Se8 24.We6! fe 25.Wf8#.
24.£g3 ¢h8

24.£g3 ¢h8

24.£g3 ¢h8 Albo 24...We8 25.Wh6!
Kh8 26.Hg7!! Sg7 27.Sf6 i 28.Wh7#.
25.£e5 ¦ad8?

25.£e5 ¦ad8?

25.£e5 ¦ad8?
Konieczne było 25...We8.
26.£e6! ¤c8

26.£e6! ¤c8

26.£e6! ¤c8
Biały hetman był nietykalny.
27.¤d6 ¦d6 28.£f7 £f7 29.¦f7 1:0

27.¤d6 ¦d6 28.£f7 £f7 29.¦f7 1:0

Ravinsky -

Ravinsky - Romanovsky 1927

Romanovsky 1927

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I$#$?4#$#J

I?@'$?(?@J

I,?@?@?@?J

I?@?@!"?@J

I@?")*1@!J

I!"?&%@!@J

I.?@?6?@-J

PLLLLLLLLO

12...¤f5!

12...¤f5! Czwarty atak na e4.
13.¥g3 ¤e4! 14.¥ge4 ¥e4 15.

13.¥g3 ¤e4! 14.¥ge4 ¥e4 15.

13.¥g3 ¤e4! 14.¥ge4 ¥e4 15.
¤e4 d5 16.¤d5 £e3 17.£e3 ¦e3

¤e4 d5 16.¤d5 £e3 17.£e3 ¦e3

¤e4 d5 16.¤d5 £e3 17.£e3 ¦e3
18.¢d1 ¦d8 19.¤c6 ¦d3!

18.¢d1 ¦d8 19.¤c6 ¦d3!

18.¢d1 ¦d8 19.¤c6 ¦d3!
Słabsze było 19...bc 20.We1 Wed3
21.We2 i 22.Kc2.
20.¤b7 ¦d2 21.¢c1°;

20.¤b7 ¦d2 21.¢c1°;

Partie przeszła forsownie do końcówki.
Aktywność czarnych wieŜ przewaŜa brak
piona. Szybko bały król dostał mata.

Nimzovich - Tarrasch 1925

MKKKKKKKKN

I?@?0?@?@J

I$?@/@?$#J

I'$?@7@?@J

I@?@?$?@?J

I!"-@?@?@J

I@?@?"%@?J

I?@?@5@!"J

I@?.?@?@?J

PLLLLLLLLO

26.¦1c2!

26.¦1c2! Białe bronią pola d2 z
nadmiarem. Po co? Był to ruch obronny i
wyczekujący. Dał moŜliwość aktywnej gry
kaŜdej z trzech broniących figur.
26...h6?!

26...h6?!

26...h6?!
Niedokładność w gorszej pozycji.
27.h4! ¦d6 28.h5

27.h4! ¦d6 28.h5

27.h4! ¦d6 28.h5
Przygotowuje atak na piona g7.
28...¦d5 29.¦g4 ¦5d7 30.¦c6

28...¦d5 29.¦g4 ¦5d7 30.¦c6

28...¦d5 29.¦g4 ¦5d7 30.¦c6
¦d6?

¦d6?

¦d6? Lepsze było 30...Kd5.
31.¦g6 ¢e7

31.¦g6 ¢e7

31.¦g6 ¢e7 Złe było 31...Kd5 32.
Wcd6 Wd6 33.e4! Kc6 34.b5.
32.¦g7 ¢f8 33.¦d6 ¦d6 34.¦a7

32.¦g7 ¢f8 33.¦d6 ¦d6 34.¦a7

32.¦g7 ¢f8 33.¦d6 ¦d6 34.¦a7
¥b4 35.¥e5 ¦e6

¥b4 35.¥e5 ¦e6

¥b4 35.¥e5 ¦e6
Pozycja białych jest wygrana ale wymaga
jeszcze koordynacj figur.
36.¥g6 ¢g8

36.¥g6 ¢g8

36.¥g6 ¢g8 Inaczej nastąpi 37.Wh7.
37.¥e7 ¢f8 38.¥f5 ¥d5 39.g4!;

37.¥e7 ¢f8 38.¥f5 ¥d5 39.g4!;

37.¥e7 ¢f8 38.¥f5 ¥d5 39.g4!;
Białe stopniowo zrealizowały przewagę.

Karpov -

Karpov - Kasparov 1986

Kasparov 1986

MKKKKKKKKN

I?@/@?@7@J

I@?@+@?,?J

I?@?"#@#$J

I@?$?"#@?J

I?@!@?*?"J

I0?@%@!@?J

I#@?6?@!@J

I.?@?.?@?J

PLLLLLLLLO

Białe mają duŜą przewagę pozycyjną.
25...g5

25...g5

25...g5
W poszukiwaniu jakiejkolwiek kontrgry.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

26.hg hg 27.¤g5

26.hg hg 27.¤g5
Przewaga obrony z nadmiarem.
27...¢f7

27...¢f7

27...¢f7 Albo 27...Wb8 28.Ke2!!.
28.¤f4!

28.¤f4!

28.¤f4!
Pryncypialnie i mocno.
28...¦b8 29.¦ec1

28...¦b8 29.¦ec1

28...¦b8 29.¦ec1
Obrona z nadmiarem piona e5 pozwala
białym zaktywizować wieŜę.
29...¤c6 30.¦c3 ¦a5 31.¦c2

29...¤c6 30.¦c3 ¦a5 31.¦c2

29...¤c6 30.¦c3 ¦a5 31.¦c2
¦ba8 32.¥c1 1-0.

¦ba8 32.¥c1 1-0.

4.3. KONTROLA KOMPLEKSU

PÓŁ. FALANGA

  Typowym  przejawem  skoordynowanej
gry  jest  kontrola  nad  kompleksem  pól
stra-tegicznie powiązanych między sobą.
Strategicznie powiązane są pola w  pobliŜu
nieprzyjacielskiego  króla,  jeśli  szykuje  się
szturm  królewskiej  twierdzy,  słabe  pola
jednego koloru, jeśli planuje się ich zajęcie
figurami,  i  inne  pola  waŜne  przy  realizacji
naszych zamysłów.

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?8?6?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@)@?@?@?J

I?@%@?@?@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

  Do  podobnej  pozycji  powinna  dąŜyć
strona, matująca samotnego króla gońcem i
skoczkiem.  Czarny  król  znajduje  sią  w
trójkącie  a2-a8-g8,  z  którego  nie  moŜe  się
wydostać. Wierzchołek trójkąta (pole a8)
powinien być dostępny dla gońca.
  NajbliŜszym  zadaniem  jest  zepchnięcie
króla do mniejszego trójkąta (a4-a8-e8).
1...¢d7

1...¢d7

1...¢d7 Na inne ruchy było2.Ke7.
2.¥b4 ¢d6 3.¥d3 ¢d7 4.¢f7 ¢d6

2.¥b4 ¢d6 3.¥d3 ¢d7 4.¢f7 ¢d6

2.¥b4 ¢d6 3.¥d3 ¢d7 4.¢f7 ¢d6
Albo 4...Kd8 5.Ge6 Kc7 6.Ke7.
5.¢e8 ¢c7 6.¢e7 ¢c6 7.¢e6 ¢c7

5.¢e8 ¢c7 6.¢e7 ¢c6 7.¢e6 ¢c7

5.¢e8 ¢c7 6.¢e7 ¢c6 7.¢e6 ¢c7
8.¤a4

8.¤a4

8.¤a4 Pierwszy etap planu zakończony.

Pozostało zamknąć króla w trójkącie a6-
a8-c8.
8...¢d8 9.¥e5 ¢c7 10.¥c4 ¢d8

8...¢d8 9.¥e5 ¢c7 10.¥c4 ¢d8

8...¢d8 9.¥e5 ¢c7 10.¥c4 ¢d8
11.¤a7 ¢c7 12.¢e7 ¢b7 13.¢d8

11.¤a7 ¢c7 12.¢e7 ¢b7 13.¢d8

11.¤a7 ¢c7 12.¢e7 ¢b7 13.¢d8
¢a6

¢a6

¢a6 Nic nie zmienia 13...Kb8 14.Gc8.
14.¢c7 ¢a7 15.¤c8 ¢a8 16.¥d6

14.¢c7 ¢a7 15.¤c8 ¢a8 16.¥d6

14.¢c7 ¢a7 15.¤c8 ¢a8 16.¥d6
¢a7 17.¥b5 ¢a8 18.¤b7#

¢a7 17.¥b5 ¢a8 18.¤b7#

¢a7 17.¥b5 ¢a8 18.¤b7#
  Jak  widzimy  z  przykładu,  figury  białych
nie  dublowały,  a  uzupełniały  wzajemne
działania. Taki rodzaj współdziałania auto-
rytety  szachowe  uznają  za  najsilniejszy.
KaŜda figura pokazuje się z najlepszej stro-
ny, i pracuje pełną mocą.

Alekhin - Euwe 1935

MKKKKKKKKN

I?@+@?07@J

I$#@?,#$#J

I?@#@?@?@J

I4?@?(?@?J

I!@?&?*?@J

I@?@?@?"?J

I?"1@!")"J

I@?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

Wszystkie białe figury atakują centrum i
skrzydło hetmańskie. W takiej sytuacji
trzeba znaleźć energiczny ofensywny plan.
19.b4!

19.b4!

19.b4! Pion jest nietykalny: 19...Gb4
20.Sb3 Hc7 21.He4 Gc3 22.Wc1 Gb2
23.Wc2 z wygraniem gońca.
19...£c7 20.b5

19...£c7 20.b5

19...£c7 20.b5
Pouczające

współdziałanie

figur

pionów.
20...c5 21.¥f5 f6

20...c5 21.¥f5 f6

20...c5 21.¥f5 f6
Bardziej uporczywe było 21...Gf6.
22.¥e3! ¤e6 23.¤d5!

22.¥e3! ¤e6 23.¤d5!

22.¥e3! ¤e6 23.¤d5! Wymiana goń-
ców osłabi białe pola w obozie czarnych.
23...¤d5 24.¦d5

23...¤d5 24.¦d5

23...¤d5 24.¦d5 Albo 24.Sd5.
24...£a5

24...£a5

24...£a5 Czarne szukają kontrataku.
Ale ich hetman nie doczeka się pomocy od
innych, pasywnych fgur.
25.¥f5! £e1 26.¢g2 ¤d8 27.¤e5

25.¥f5! £e1 26.¢g2 ¤d8 27.¤e5

25.¥f5! £e1 26.¢g2 ¤d8 27.¤e5
fe 28.¦d7! ¤f6 29.¥h6! ¢h8

fe 28.¦d7! ¤f6 29.¥h6! ¢h8

fe 28.¦d7! ¤f6 29.¥h6! ¢h8
30.£c5 1:0

30.£c5 1:0

30.£c5 1:0
30...We8 31.Sf7 Kg8 32.Hd5!.

Figurowo-pionową konstrukcję, która
zapewnia kontrolę nad kilkoma przyleg-

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

łymi pionami poziomej linii, nazywamy
falangą.

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I$#$?@?$7J

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?@!@?J

I?*!@?@%@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Dwie falangi tworzą białe i dwie falangi
tworzą czarne.

MKKKKKKKKN

I?@?@?@?@J

I@7@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?&?4?J

I?&?@?@?@J

I@5@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

  Białe  mają  wybór.  „Mocne”  1.Sed3
przegrywa.  O  wiele  silniejszy  jest  typ
wspóldziałania  po  1.Sc4!  Skoczki  tworzą
falangę i czarne nie mogą wygrać.

Najdorf - Ragozin 1948

MKKKKKKKKN

I/@?4?07@J

I$#@?$#,#J

I?@'(+@#@J

I@?@%@?@?J

I?@?@!@?@J

I2?@?@%@!J

I!"?@)"!@J

I.?*-@?6?J

PLLLLLLLLO

17...¥e4!

17...¥e4! Pozycyjna ofiara hetmana. W
zamian

giną

najaktywniejsze

figury

białych: skoczek i wieŜa.
18.¥f6 ¥f6 19.¦d8 ¦fd8 20.¤d2

18.¥f6 ¥f6 19.¦d8 ¦fd8 20.¤d2

18.¥f6 ¥f6 19.¦d8 ¦fd8 20.¤d2
¥e4

¥e4

¥e4 Czarne panują w centrum i naciskają
na skrzydło hetmańskie białych.

21.¤e3 ¥d6!

21.¤e3 ¥d6! Czarne skoczki i gońce
działają na zasadzie falangi, odbierając
przestrzeń. Grozi 22...Sc4 23.Gc4 Gc4.
22.¦c1 ¥f5 23.¤f4?!

22.¦c1 ¥f5 23.¤f4?!

22.¦c1 ¥f5 23.¤f4?!  Krok za krokim
białe  oddają  centralne  punkty.  Na  uwagę
zasługiwało  23.Gc4!?  Gc4  24.Wc4  Se3
25.fe Wd1 26.Kf2 Wfd8 27.Wc2›.
23...¤d5!

23...¤d5!

23...¤d5! Wygrywa tempo.
24.¤c4 ¤c4 25.¦c4 e5 26.¤g5

24.¤c4 ¤c4 25.¦c4 e5 26.¤g5

24.¤c4 ¤c4 25.¦c4 e5 26.¤g5
¦d1 27.¢h2 h6 28.¦c1 ¦d7 29.

¦d1 27.¢h2 h6 28.¦c1 ¦d7 29.

¦d1 27.¢h2 h6 28.¦c1 ¦d7 29.
¤e3 e4

¤e3 e4

¤e3 e4 Niewielka falanga: skoczek f5
plus pion e4 pozwala czarnym zwiększyć
przewagę przestrzeni.
30.¥e1 ¦ad8 31.¤c5 ¤e5 32.g3

30.¥e1 ¦ad8 31.¤c5 ¤e5 32.g3

30.¥e1 ¦ad8 31.¤c5 ¤e5 32.g3
Albo 32.Kg1 Wd2!
32...¦d2 33.¦c2 ¤g3

32...¦d2 33.¦c2 ¤g3

32...¦d2 33.¦c2 ¤g3
Czarne przegrywają.
34.¢g2 ¤e5

34.¢g2 ¤e5

34.¢g2 ¤e5 Goniec przechodzi na
bardziej stabilną pozcję.
35.¢f1 ¦c2

35.¢f1 ¦c2

35.¢f1 ¦c2 Lepsze było 35..Wd1.
36.¥c2 ¦d1 37.¢e2 ¦b1 38.b4

36.¥c2 ¦d1 37.¢e2 ¦b1 38.b4

36.¥c2 ¦d1 37.¢e2 ¦b1 38.b4
¦b2 39.¢d1 ¦b1 40.¢d2 ¤f6

¦b2 39.¢d1 ¦b1 40.¢d2 ¤f6

¦b2 39.¢d1 ¦b1 40.¢d2 ¤f6
41.¤a7 ¥e5 42.£a4 ¥f3 43.¢e2

41.¤a7 ¥e5 42.£a4 ¥f3 43.¢e2

41.¤a7 ¥e5 42.£a4 ¥f3 43.¢e2
¥g1 0:1

¥g1 0:1

Portisch -

Portisch - Petrosian 1978

Petrosian 1978

MKKKKKKKKN

I?@?0?@7@J

I@?$'@#$#J

I?$?,/@?@J

I$!@?@?@?J

I?@?"!@?@J

I"?@?@?@?J

I?*?&?@!"J

I.?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Pionowa falanga białych w centrum jest
niestabilna.
23...¥c5!

23...¥c5!

23...¥c5!
Grozi 24...Sd3, 24...Sa4, 24...Gf4. Jeśli
24.dc to 24...Gc5 Kha Wd2; 24.e5 Ge5!
24.¥c4?

24.¥c4?

24.¥c4? Szanse na remis dawało
24.We2! Sa4 25.d5.
24...¥e4

24...¥e4

24...¥e4 Czarne wzięły waŜnego piona.
Reszta to sprawa technuki.
25.¦ac1 ¤f8!

25.¦ac1 ¤f8!

25.¦ac1 ¤f8!
Po wymianie na d6 białe uzyskiwały
kontrszanse.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

26.¥e5 ¥d6 27.a4 f6 28.¥f3

26.¥e5 ¥d6 27.a4 f6 28.¥f3
Albo 28.Sc6 We1 29.We1 We8°.
28...¦e1 29.¥e1 ¦d7 30.¥f3 ¥f5

28...¦e1 29.¥e1 ¦d7 30.¥f3 ¥f5

28...¦e1 29.¥e1 ¦d7 30.¥f3 ¥f5
31.¢f2 h5 32.¦c2 g5 33.¦c4

31.¢f2 h5 32.¦c2 g5 33.¦c4

31.¢f2 h5 32.¦c2 g5 33.¦c4
¤d6°;

¤d6°;

¤d6°;
Czarne wygrały bez trudu.

  JeŜeli  pionowej  falangi  nie  moŜna
zburzyć  sposobem  taktycznym  lub  innim,
to ona jest najsilniejszą strukturą pionową.
Wielu  pa-mięta,  jak  trudno  jest  ataować
pozycję  czarnego  króla,  ukrytego  za
falangą pionową f7, g7, h7 i jak upraszcza
się  zadanie,  jeśli  czarne  ją  osłabiły  przez
g7-g6

lub

f7-f6.

Szczególnie

duŜą

aktywność

falanga

związanych

wolnych pionów.

A. Philidor 1794

Philidor 1794

MKKKKKKKKN

I/@?@?@?0J

I@?@+@?@?J

I?@?8?$?@J

I@#@#@?$#J

I?@#"?@?@J

I@?"?@%@?J

I?")@-@5@J

I@?@?.?@?J

PLLLLLLLLO

Czarna

falanga

wolnych

pionów

wygrywa.
31...h4

31...h4

31...h4 Pionowa falanga powinna
poruszać się w ten sposób, aby znowu
mogła przyjąć formę falangi.
32.¦h1 ¦h5

32.¦h1 ¦h5

32.¦h1 ¦h5
Goniec teŜ powinien współpracować z
pionami na zasadzie falangi.
33.b3 ¦ah8 34.b4 g4

33.b3 ¦ah8 34.b4 g4

33.b3 ¦ah8 34.b4 g4 Falanga przesu-
nęła się tworząc nową groźną falangę.
35.¥d2 ¦g5 36.¦f1 g3

35.¥d2 ¦g5 36.¦f1 g3

35.¥d2 ¦g5 36.¦f1 g3
Lepiej oddać piona niŜ zamknąć gońca.
37.¦f6 ¢c7 38.¦g6 h3 39.¢g1 g2

37.¦f6 ¢c7 38.¦g6 h3 39.¢g1 g2

37.¦f6 ¢c7 38.¦g6 h3 39.¢g1 g2
40.¦g5 h2 41.¢g2 h1£ 42.¢f2 ¦f8

40.¦g5 h2 41.¢g2 h1£ 42.¢f2 ¦f8

40.¦g5 h2 41.¢g2 h1£ 42.¢f2 ¦f8
43.¢e3 £h3 44.¥f3 £f3°;

43.¢e3 £h3 44.¥f3 £f3°;

43.¢e3 £h3 44.¥f3 £f3°;
Następnie hetman szachuje i zabiera
wieŜę.

Philidor -

Philidor - Conway 1788

Conway 1788

MKKKKKKKKN

I?@?0?0?8J

I@?@?,?$#J

I?@?@#@?@J

I$?"?"?@?J

I?@?"#"!@J

I@?"?@?6!J

I?@?@-@?@J

I@?@?@-@?J

PLLLLLLLLO

30...¤c5!?

30...¤c5!? Czarne liczyły na remis po
31.dc Wd3 32.Kg2 Wc3 33.We4 Wc5.
31.¦e4!?

31.¦e4!?

31.¦e4!?
Śmiała decyzja. Liczy się tylko falanga.
31...¤e7 32.¦a1 ¦a8 33.h4 ¦fc8

31...¤e7 32.¦a1 ¦a8 33.h4 ¦fc8

31...¤e7 32.¦a1 ¦a8 33.h4 ¦fc8
34.¦e3 a4?

34.¦e3 a4?

34.¦e3 a4? NaleŜało zahamować białe
piony ruchem 34...g6.
35.f5 a3

35.f5 a3

35.f5 a3 Lepsze było 35...Wc6.
36.fe a2 37.d5 ¤c5

36.fe a2 37.d5 ¤c5

36.fe a2 37.d5 ¤c5
Albo 37...Wcb8 38.We2.
38.¦f3 ¢g8

38.¦f3 ¢g8

38.¦f3 ¢g8 Nie pomagało 38...Wcb8
39.d6 Wb1 40.e7 Kg8 41.Wa2!
39.d6

39.d6

39.d6 Ratunku dla czarnych juŜ nie ma.
39...¦f8 40.e7 ¦f3 41.¢f3 ¢f7

39...¦f8 40.e7 ¦f3 41.¢f3 ¢f7

39...¦f8 40.e7 ¦f3 41.¢f3 ¢f7
42.¢e4 ¢e8

42.¢e4 ¢e8

42.¢e4 ¢e8 Albo 42...Ke6 43.Wa2!!.
43.¢d5!;

43.¢d5!;

43.¢d5!; Białe wygrały.

Smyslov -

Smyslov - Botvinnik 1941

Botvinnik 1941

MKKKKKKKKN

I?@?@?@/@J

I@?@/@?@7J

I?@?@?$?@J

I$!*?$!@#J

I!@#@!@?$J

I@?@+@!@'J

I?"?@?@?@J

I.?@).?@5J

PLLLLLLLLO

W trudnej pozycji, Smysłow znalazł
problemową ideę kontrgry.
43.¦a2!

43.¦a2!

43.¦a2! Druga linia będzie obroniona.
Złe było 43.b3 c3 44.Wa2 Wc8.
43...¤b1 44.¦a1 ¤d3

43...¤b1 44.¦a1 ¤d3

43...¤b1 44.¦a1 ¤d3 Nic nie dawało
44....Wd2 45.Wb1 Wg2 46.We2.
45.¦a2 ¥f4 46.b4!

45.¦a2 ¥f4 46.b4!

45.¦a2 ¥f4 46.b4! Obie strony tworzą
związane wolne piony.
46...¦c8! 47.b6 ¦b7 48.¤e3

46...¦c8! 47.b6 ¦b7 48.¤e3

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Groziło 48...ab 49.Gb4 Wb6.
48...ab 49.a5 b3 50.¦a3?

48...ab 49.a5 b3 50.¦a3?

48...ab 49.a5 b3 50.¦a3? Pozornie
aktywny ruch prowadzi do poraŜki.
NaleŜało grać 50.Wb2 Wa8 51.Gd2›.
50...b2 51.¤a4 c3

50...b2 51.¤a4 c3

50...b2 51.¤a4 c3
Albo 51...b1H 52.Wb1 Gb1 53.a6±.
52.¦b3 ¥e2 53.¤b5 ¤b5 54.¦b5

52.¦b3 ¥e2 53.¤b5 ¤b5 54.¦b5

52.¦b3 ¥e2 53.¤b5 ¤b5 54.¦b5
¥d4 55.¤d4 ed 56.a6

¥d4 55.¤d4 ed 56.a6

MKKKKKKKKN

I?@/@?@?@J

I@/@?@?@7J

I!"?@?$?@J

I@-@?@!@#J

I?@?$!@?$J

I@?$?@!@?J

I?$?@?@?@J

I@?@?.?@5J

PLLLLLLLLO

56...¦b6!

56...¦b6! Jedyny, wygrywajacy ruch.
57.¦b6 d3 58.¦g1!

57.¦b6 d3 58.¦g1!

57.¦b6 d3 58.¦g1!
Pułapka, najlepsza praktyczna szansa.
58...d2 59.¦f6 ¦c7!

58...d2 59.¦f6 ¦c7!

58...d2 59.¦f6 ¦c7!
Pułapka odkryta! Błędne było 59.c2
60.Wf7 Kh8 61.Wf6 Kh7 Wf7=.
60.¦fg6 d1£! 0:1

60.¦fg6 d1£! 0:1

60.¦fg6 d1£! 0:1
  We  współczesnej  praktyce  turniejowej
często  występują  pozycje  z  falangą  z
dwóch  wiszących  pionów,  tzn.  pionów
oderwanych od łańcucha pionowego.

Korchnoi -

Korchnoi - Karpov 1981

Karpov 1981

MKKKKKKKKN

I?@/0?@?@J

I@+@?,#8?J

I#4?@?(#$J

I@?$#@?@?J

I1@?@?@?@J

I"?&?"%"?J

I?"?.?"!@J

I@)@-@?6?J

PLLLLLLLLO

W tej pozycji widzimy swie główne
zalety wiszących pionów (c5,d5). Po
pierwsze

kontrolują

one

kompleks

waŜnych pól w centrum, po drugie stale
groŜą ruchem piona w celu otwarcia linii i
przekątnej.

24...

24... d4!

d4!

d4! Zła pozycja białego hetmana

pozwala wykorzystać dynamiczną siłę
Wiszących pionów.
25.¥e2

25.¥e2

25.¥e2 Złe było 25.ed Gc6! 26.Hc2
Gf3 27.gf cd 28.Sa4 Hb5.
25...de

25...de

25...de W obozie białych powstały
nienaprawialne słabości.
26.fe c4! 27.¥ed4 £c7 28.¥h4

26.fe c4! 27.¥ed4 £c7 28.¥h4

26.fe c4! 27.¥ed4 £c7 28.¥h4
£e5!

£e5!

£e5! Groziło 28.Sg6! Hg3 29.Shf5.
29.¢h1 ¢g8!

29.¢h1 ¢g8!

29.¢h1 ¢g8! Bardzo silny ruch.
30.¥df3 £g3°;

30.¥df3 £g3°;

30.¥df3 £g3°;
Wynik partii jest przesądzony.

Fischer -

Fischer - Spassky 1971

Spassky 1971

MKKKKKKKKN

I?@/@?@7@J

I0?@'4#$?J

I#@?@+@?$J

I@?$#@?@?J

I?@?@?@?@J

I2?@?"%@?J

I!"?@)"!"J

I@?.?@-6?J

PLLLLLLLLO

W tej pozycji siła wiszących pionów jest
niewielka. Zato wymagają one obrony.
18.¥d4!

18.¥d4!

18.¥d4!
Wykorzystanie związania piona c5.
18...£f8

18...£f8

18...£f8
Albo 18...Sf6 19.Sb3 Sd7 20.Wc3±.
19.¥e6 fe 20.e4! d4?

19.¥e6 fe 20.e4! d4?

19.¥e6 fe 20.e4! d4?
PowaŜny błąd pozycyjny. Lepsze było
20...Sf6 lub 20...c4.
21.f4 £e7 22.e5

21.f4 £e7 22.e5

21.f4 £e7 22.e5
Rozpoczyna się atak na króla.
22...¦b8

22...¦b8

22...¦b8
Albo 22...Sb6 23.f5 ef 24.Hb3!.
23.¤c4 ¢h8

23.¤c4 ¢h8

23.¤c4 ¢h8 Albo 23...Sb6 24.Hb3!
24.£h3 ¥f8 25.b3 a5 26.f5!

24.£h3 ¥f8 25.b3 a5 26.f5!

24.£h3 ¥f8 25.b3 a5 26.f5!
Słabość białych pól czyni pozycję czarne-
go króla bezbronną.
26...ef 27.¦f5 ¥h7 28.¦cf1

26...ef 27.¦f5 ¥h7 28.¦cf1

26...ef 27.¦f5 ¥h7 28.¦cf1 £d8

£d8

29.£g3 ¦e7 30.h4!

29.£g3 ¦e7 30.h4!
Wyłączenie z gry skoczka.
30...¦bb7 31.e6 ¦bc7 32.£e5 £e8

30...¦bb7 31.e6 ¦bc7 32.£e5 £e8

30...¦bb7 31.e6 ¦bc7 32.£e5 £e8
33.a4

33.a4

33.a4
Nie daje czarnym najmniejszej szansy.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

33...£d8 34.¦1f2 £e8 35.¦2f3

33...£d8 34.¦1f2 £e8 35.¦2f3
£d8 36.¤d3

£d8 36.¤d3

£d8 36.¤d3
Decydujące przegrupowanie.
36...£e8 37.£e4 ¥f6 38.¦f6! gf

36...£e8 37.£e4 ¥f6 38.¦f6! gf

36...£e8 37.£e4 ¥f6 38.¦f6! gf
39.¦f6 ¢g8 40.¤c4

39.¦f6 ¢g8 40.¤c4

39.¦f6 ¢g8 40.¤c4
WieŜa e7 nia ma ruchu.
40...¢h8 41.£f4 1:0

40...¢h8 41.£f4 1:0

40...¢h8 41.£f4 1:0 Grozi 42.Wf8.

Walka nabiera szczególnego charakteru w
przypadki, kiedy w składzie falangi są
zdwojone piony.

Nimzovich -

Nimzovich - Rosselli 1925

Rosselli 1925

MKKKKKKKKN

I/@?@7,'0J

I$#@?@#$#J

I?@'4?@?@J

I@)$#$?@?J

I?@?@?@?@J

I@!@?"1@!J

I!*!"?"!@J

I.%@?6?@-J

PLLLLLLLLO

8.e4!

8.e4! Trzeba pozbawić dynamicznej siły
groźne centrum czarnych.
8...d4 9.¥a3

8...d4 9.¥a3

8...d4 9.¥a3 Teraz grozi 10.Sc4 Hc7
11.Gc6 bc 12.0-0 z pełną blokadą.
9...f6?!

9...f6?!

9...f6?! Lepsze było 9...Sf6 10.Sc4 Hc7
11.Gc6 Hc6.
10.¥c4 £d7 11.£h5 g6

10.¥c4 £d7 11.£h5 g6

10.¥c4 £d7 11.£h5 g6
Po 11..Hf7 12.Gc6, białe osiągały cel.
12.£f3

12.£f3

12.£f3
Powstała pozycyjna groŜba 13.Sa5.
12...£c7 13.£g4!

12...£c7 13.£g4!

12...£c7 13.£g4!
Białe stawiają przed czarnymi nowe
problemy groźbami 14.He6 i 16.Gc6.
13...¢f7 14.f4! h5 15.£f3 ef 16.

13...¢f7 14.f4! h5 15.£f3 ef 16.

13...¢f7 14.f4! h5 15.£f3 ef 16.
¤c6 bc

¤c6 bc

¤c6 bc Białe osiągnęły cel.
17.O-O

17.O-O

17.O-O
Znacznie bardziej energiczne niŜ 0-0-0.
17...g5

17...g5

17...g5 Słabość blokowanaych zdwojo-
nych pionów widać w wariancie 17...Gh6
18.Ga3 He7 19.e5 i 20.Hc6.
18.c3!

18.c3!

18.c3! Atak na centrum.
18...¦d8 19.¦ae1! ¥e7 20.e5 ¥f5

18...¦d8 19.¦ae1! ¥e7 20.e5 ¥f5

18...¦d8 19.¦ae1! ¥e7 20.e5 ¥f5
21.cd ¥d4

21.cd ¥d4

21.cd ¥d4
Albo 21...cd 22.ef Kf6 23.He4.
22.£e4 ¤e7 23.h4 £d7?

22.£e4 ¤e7 23.h4 £d7?

Lepsze było 23...f5 24.e6ƒ.
24.ef ¤f6 25.hg 1:0

24.ef ¤f6 25.hg 1:0

Robatch - Larsen 1963

MKKKKKKKKN

I?@/47,?0J

I@#@?(#@#J

I#@?$?$?@J

I@?@!$?@?J

I?@%@?@?@J

I@?@)@?@?J

I!"!@?"!"J

I.?@16?@-J

PLLLLLLLLO

13...

13... f5!

f5!

f5! GroŜna falanga pionów rusza.

14.O-O

14.O-O Nie ma moŜliwości powstrzy-
mania falangi po 14.f4 e4 15.Ge2 Wc5
16.Se3 Ha5 i 17...Sd5.
14...¤g7 15.£h5

14...¤g7 15.£h5

14...¤g7 15.£h5
Hetman działa samotnie.
15...e4 16.¤e2 O-O 17.c3 f4!

15...e4 16.¤e2 O-O 17.c3 f4!

15...e4 16.¤e2 O-O 17.c3 f4!
Groziła blokada po f2-f4.
18.£g5 b5 19.¥d2 f5

18.£g5 b5 19.¥d2 f5

18.£g5 b5 19.¥d2 f5
Łańcuch czarnych pionów jest aktywny.
20.a4

20.a4

20.a4 Próba kontrataku. Całkiem złe
było 20.Hf4 Sd5.
20...¢h8! 21.¥b3

20...¢h8! 21.¥b3

20...¢h8! 21.¥b3 Nie było dobrej
obrony: 21.ab f3! 22.gf Wg8 23.Kh1 Gc3
24.Hf4 Sd5 25.Hf5 Wg5°.
21...f3 22.gf ¤c3! 23.¢h1

21...f3 22.gf ¤c3! 23.¢h1

21...f3 22.gf ¤c3! 23.¢h1
Trzeba ratować hetmana.
23...¤b2 24.¦a2 ¤e5 25.ab

23...¤b2 24.¦a2 ¤e5 25.ab

23...¤b2 24.¦a2 ¤e5 25.ab
Białe nie mają Ŝadnej gry.
25...¦g8 26.£h5 ¥d5 27.fe ¥f4

25...¦g8 26.£h5 ¥d5 27.fe ¥f4

25...¦g8 26.£h5 ¥d5 27.fe ¥f4
28.£f5 £h4 29.¤d1 ¥e2 30.£e5

28.£f5 £h4 29.¤d1 ¥e2 30.£e5

28.£f5 £h4 29.¤d1 ¥e2 30.£e5
Albo 30.f4 Sg3°; lub 30.h3 Wc3°.
30...de 31.¤e2 0:1

30...de 31.¤e2 0:1

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Bird -

Bird - Steiniz 1866

Steiniz 1866

MKKKKKKKKN

I/@+47@?0J

I$#$#,#$#J

I?@?@?@?@J

I@)(?"?@?J

I?@?2?"?@J

I@?@?@?@?J

I!"!@?@!"J

I.%*?@-6?J

PLLLLLLLLO

Białe

groŜą

stworzeniem

ruchomej

falangi pionowej po f4-f5. Czarne powinny
zagrać 9...0-0, i na 10.f5 d6!
9...b6?

9...b6?

9...b6? Czarne niedoceniły groźby.
10.f5! ¥b3 11.£e4

10.f5! ¥b3 11.£e4

10.f5! ¥b3 11.£e4
Złe było 11.ab? Gc5.
11...¥a1 12.f6!

11...¥a1 12.f6!

11...¥a1 12.f6!
Białe nawet nie biorą wieŜy.
12...¤c5 13.¢h1 ¦b8 14.e6!!;

12...¤c5 13.¢h1 ¦b8 14.e6!!;

12...¤c5 13.¢h1 ¦b8 14.e6!!;
Falanga doszła do szóstej linii i walka się
zakończyła.

Botvinnik -

Botvinnik - Smyslov 1954

Smyslov 1954

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$#@'@#$?J

I?@#@?(#@J

I@?4?@?@?J

I!@)@!@?@J

I@?&?@!@?J

I?"?@1@!"J

I.?@?@-@5J

PLLLLLLLLO

Białe mają niewielką przewagę.
17...g5!?

17...g5!?

17...g5!?
Przeciwdziała powstaniu falangi.
18.g3 ¦ad8?!

18.g3 ¦ad8?!

18.g3 ¦ad8?!
NaleŜało grać 18...Wae8!? 19.Wae1 a6!
19.¤a2!

19.¤a2!

19.¤a2!
Goniec zajmuje bezpieczną pozycję.
19...¦fe8 20.¦ad1 ¥f8

19...¦fe8 20.¦ad1 ¥f8

19...¦fe8 20.¦ad1 ¥f8
Teraz ruszy falanga białych pionów,
zmiatając wszystko na swojej drodze.
21.¦d8! ¦d8 22.e5 ¥d5 23.¥d5 cd

21.¦d8! ¦d8 22.e5 ¥d5 23.¥d5 cd

21.¦d8! ¦d8 22.e5 ¥d5 23.¥d5 cd
24.£d2!

24.£d2!

24.£d2!
Skoczka zciąga się na słabe pole.
24...¥e6 25.f4 gf 26.gf £c6?

24...¥e6 25.f4 gf 26.gf £c6?

Decydujący błąd. Lepsze było 26...Hd4.
27.f5 ¥c5

27.f5 ¥c5

27.f5 ¥c5 Albo 27...d4 28.Kg1 Sc5 lub
28...Sf8 29.Hg5 i 30.f6.
28.£g5 ¦d7

28.£g5 ¦d7

28.£g5 ¦d7 Albo 28...f6 29.Hg2 fe
30.b4 Sd3 31.f6 Hd7 32.He4!!.
29.¦g1

29.¦g1

29.¦g1 Białe piony odebrały czarnym
figurom pola dla obrony.
29...f6 30.ef ¥e4 31.f7!

29...f6 30.ef ¥e4 31.f7!

29...f6 30.ef ¥e4 31.f7!
Przykra niespodzianka.
31...¦f7 32.£d8 ¢h7 33.¤d5 ¥f2

31...¦f7 32.£d8 ¢h7 33.¤d5 ¥f2

31...¦f7 32.£d8 ¢h7 33.¤d5 ¥f2
34.¢g2 £f6 35.£f6 ¦f6 36.¢f2 ¦f5

34.¢g2 £f6 35.£f6 ¦f6 36.¢f2 ¦f5

34.¢g2 £f6 35.£f6 ¦f6 36.¢f2 ¦f5
37.¤f3 ¦f4 38.¦g4 1:0

37.¤f3 ¦f4 38.¦g4 1:0

4.4. STRUKTURY PIONOWE

  Podczas  gry  na  szachownicy  powstają
pionowe  łańcuchy,  zastygłe  na  dość  długi
czas. Pozwala to mówić o strukturze pio-
nowej.  W  tym  rozdziale  rozpatrzymy  nie-
które  struktury  z  punktu  widzenia  współ-
działania figur i pionów.

Zita - Bronstein 1946

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I@#@?@#,#J

I?4#$?@#@J

I$?(?(?@?J

I?@!&!@?@J

I@!&?@?"?J

I!*?2?")"J

I@-@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Portisch -

Portisch - Gligoric 1964

Gligoric 1964

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I@#@?@#,#J

I?4#$?@#@J

I$?(?(?@?J

I?@!&!@?@J

I@!&?*?"?J

I!@?@?")"J

I@-@1.?6?J

PLLLLLLLLO

  Porównajmy powyŜsze pozycje. Struktury
pionowe  są  identyczne.  Główna  róŜnica
ustawienia  czarnopolowego  gońca  białych,

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

i ta róŜnica w decydujący sposób wpływa
na przebieg dalszej walki.
Bronstein grał:
14...a4!

14...a4!

14...a4! Zła pozycja gońca b2 psuje
współdziałanie wszystkich sił.
15.¤a1

15.¤a1

15.¤a1 Po wymianie na a4 białe
miałyby liczne słabości pionowe.
15...

15...

15... ab 16.ab ¥g4! 17.h3

ab 16.ab ¥g4! 17.h3

Białe mają trudne problemy. Po 17.b4
Sd3 18.Hd3 Gd4 punkt f2 pada.
17...¦a1! 18.¦a1 ¥f2!!

17...¦a1! 18.¦a1 ¥f2!!

17...¦a1! 18.¦a1 ¥f2!!
Czarne figury działają bardzo zgodnie.
19.¦e3

19.¦e3

19.¦e3 ¥h3 20.¢h2

¥h3 20.¢h2

¥h3 20.¢h2 RównieŜ po

20.Gh3 Gh3 białe nie są w stanie obronić
wszystkich słabych punktów i przekątnych.
20...¥f2!

20...¥f2!

20...¥f2! Grozi 21...Sg4.
21.¦f3 ¥ce4 22.£f4 ¥g4 23.¢h1

21.¦f3 ¥ce4 22.£f4 ¥g4 23.¢h1

21.¦f3 ¥ce4 22.£f4 ¥g4 23.¢h1
f5

f5 To prowadzi do wygrania figury.
24.¥e4 ¦e4 25.£d6 ¦d4 26.£b8

24.¥e4 ¦e4 25.£d6 ¦d4 26.£b8

24.¥e4 ¦e4 25.£d6 ¦d4 26.£b8
¦d8 27.¦a8 ¤e5 28.£a7 £b4

¦d8 27.¦a8 ¤e5 28.£a7 £b4

¦d8 27.¦a8 ¤e5 28.£a7 £b4
29.£g1 £f8 30.¤h3 £h6 0:1

29.£g1 £f8 30.¤h3 £h6 0:1

Znacznie trudniejsze problemy stoją
przed Gligoricem. Pozycja białych jest
lepsza.
16...£d8

16...£d8

16...£d8 Nieunikniona decyzja.
17.¦e2

17.¦e2

17.¦e2 Białe powoli wzmacniają pozyc-
je

swoich

figur

poprawiają

współdziałanie.
17...£e7 18.f4 ¥ed7

17...£e7 18.f4 ¥ed7

17...£e7 18.f4 ¥ed7
Albo 18...Sed3 19.Wd2.
19.¤f2

19.¤f2

19.¤f2
Poprawa stabilności białych figur.
19...¥f8 20.£d2 ¤d7 21.¦be1

19...¥f8 20.£d2 ¤d7 21.¦be1

19...¥f8 20.£d2 ¤d7 21.¦be1
¦ad8 22.¥f3

¦ad8 22.¥f3

¦ad8 22.¥f3 Zaczyna się przygoto-
wanie przełomu e4-e5.
22...¤c8 23.¢h2

22...¤c8 23.¢h2

22...¤c8 23.¢h2
Obrona z nadniarem pionowej osłony.
23...¥fd7

23...¥fd7

23...¥fd7
W tej partii czarnym nie udało się
skoordynować działania lekkich figur.
24.¤d4!

24.¤d4!

24.¤d4! Białe zgadzają się na wymianę
aktywnego gońca g7.
24...¥f6 25.£c2 £f8 26.¤c5!

24...¥f6 25.£c2 £f8 26.¤c5!

24...¥f6 25.£c2 £f8 26.¤c5!
JuŜ czas kończyć!
26...dc 27.e5 ¤f5 28.£c1! ¥d7

26...dc 27.e5 ¤f5 28.£c1! ¥d7

26...dc 27.e5 ¤f5 28.£c1! ¥d7
29.¥h4 ¤e6 30.¥e4! ¥b8 31.f5!

29.¥h4 ¤e6 30.¥e4! ¥b8 31.f5!

29.¥h4 ¤e6 30.¥e4! ¥b8 31.f5!
Najlepsze.

31...gf 32.¥f6 ¢h8

31...gf 32.¥f6 ¢h8
Albo 32...Gf6 33.ef!ƒ.
33.¥e8 ¦e8 34.£c2 f4 35.gf £e7

33.¥e8 ¦e8 34.£c2 f4 35.gf £e7

33.¥e8 ¦e8 34.£c2 f4 35.gf £e7
36.¥f5 ¤f5 37.£f5 ¥d7 38.e6 1:0

36.¥f5 ¤f5 37.£f5 ¥d7 38.e6 1:0

Tal -

Tal - Spassky 1973

Spassky 1973

MKKKKKKKKN

I/(?@7,?0J

I$#@?@#@#J

I?@#@?$+@J

I@?@#@?@?J

I?@?"?@?@J

I@?&?"?@?J

I!"?@?"!"J

I.?@?6)&-J

PLLLLLLLLO

  Czarne  mają  chroniczne  słabości  na
skrzydle  królewskim.  Ale  ich  gońce
harmonijnie  współdziałają  z  pionami.
Pozycja czarnych jest nadaje się do gry.
10.g3?

10.g3?

10.g3?
Nie tylko ten ruch, ale cały plan czarnych
okazuje się błędny. NaleŜało zewrzeć siły
w centrum przez Ke1-d2, Gf1-d3, Sg1-e2.
10...¥d7 11.¤h3 ¥b6 12.¥f3

10...¥d7 11.¤h3 ¥b6 12.¥f3

10...¥d7 11.¤h3 ¥b6 12.¥f3
Znacznie lepsze było 12.Sge2.
12...¥c4!

12...¥c4!

12...¥c4!
  Przejęcie  inicjatywy.  Siła  współdzia-
łających  figur  ujawnia  się  w  wariancie
13.b3  Gb4  14.Wc1  Ga3  15.Wd1  Sb2
16.Wd2 Gb4°.
13.O-O-O ¤b4 14.¥h4 a5 15.¤f5

13.O-O-O ¤b4 14.¥h4 a5 15.¤f5

13.O-O-O ¤b4 14.¥h4 a5 15.¤f5
MoŜna było zagrać 15.Sf5, ale co dalej?
15...¤c3 16.bc ¥d6

15...¤c3 16.bc ¥d6

15...¤c3 16.bc ¥d6
Gra białych się skończyła.
17.¤d3 ¢d7 18.¦he1 ¤d3 19. ¦d3

17.¤d3 ¢d7 18.¦he1 ¤d3 19. ¦d3

17.¤d3 ¢d7 18.¦he1 ¤d3 19. ¦d3
b5 20.¦e2 ¦hb8 21.¥f3 f5 22.¥d2

b5 20.¦e2 ¦hb8 21.¥f3 f5 22.¥d2

b5 20.¦e2 ¦hb8 21.¥f3 f5 22.¥d2
a4 23.¥b1 ¥c4 24.¥d2 ¦e8

a4 23.¥b1 ¥c4 24.¥d2 ¦e8

a4 23.¥b1 ¥c4 24.¥d2 ¦e8
25.¢c2

25.¢c2

25.¢c2
Nic nie dawało 22.Se5 Kc7 i dalej f7-f6.
22...¦ab8 26.¦e1 ¥d6 27.¥f3 ¢c7

22...¦ab8 26.¦e1 ¥d6 27.¥f3 ¢c7

22...¦ab8 26.¦e1 ¥d6 27.¥f3 ¢c7
28.¦dd1 ¥e4 29.¦e2 b4 30.cb ¦b4

28.¦dd1 ¥e4 29.¦e2 b4 30.cb ¦b4

28.¦dd1 ¥e4 29.¦e2 b4 30.cb ¦b4
31.¥d2 ¦eb8 32.f3 ¦b2 33.¢d3°;

31.¥d2 ¦eb8 32.f3 ¦b2 33.¢d3°;

31.¥d2 ¦eb8 32.f3 ¦b2 33.¢d3°;
Czarne mogły wygrać po 33...Wa2 34.fe
fe 35.Kc3 f5! i dalej Wb8-b2°.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Botvinnik -

Botvinnik - Panov 1939

Panov 1939

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$#@?4#(#J

I?@?@+(#@J

I@?$?$?@?J

I?@!@!@?@J

I@?@?&?"?J

I!@!@?")"J

I.?*1.?6?J

PLLLLLLLLO

Rzadki przypdek. Mimo posiadania przez
białe zdwojonych izolowanych pionów,
czarne mają bardzo trudną grę. Białe figury
zespołowo

dominują

kluczowych

punktach pozycji.
19...¦ad8 20.£e2!

19...¦ad8 20.£e2!

19...¦ad8 20.£e2!
Głębokie

zrozumienie

strategicznych

problemów. Skoczka trzeba koniecznie
zachować.
20...¥d7 21.¤b2 f6 22.f4 ¦de8

20...¥d7 21.¤b2 f6 22.f4 ¦de8

20...¥d7 21.¤b2 f6 22.f4 ¦de8
23.¦ad1 b6 24.¦d2 ef

23.¦ad1 b6 24.¦d2 ef

23.¦ad1 b6 24.¦d2 ef
Rozpaczliwa próba osłabienia nacisku
przeciwnika i opanowania punktu e5.
25.gf g5 26.fg fg 27.e5! £f7

25.gf g5 26.fg fg 27.e5! £f7

25.gf g5 26.fg fg 27.e5! £f7
28.¥d5!

28.¥d5!

28.¥d5!
Teraz nie wolno 28...Gd5 29.cd. Los
partii jest przesądzony.
28...¥h5 29.¦f1 ¥f4 30.£e4 £f5

28...¥h5 29.¦f1 ¥f4 30.£e4 £f5

28...¥h5 29.¦f1 ¥f4 30.£e4 £f5
31.£f5 ¤f5 32.¥f4 gf 33.¤d5 ¢g7

31.£f5 ¤f5 32.¥f4 gf 33.¤d5 ¢g7

31.£f5 ¤f5 32.¥f4 gf 33.¤d5 ¢g7
Albo 33...Ge6? 34.Ge6 i 35.Wd7!.
34.e6 ¥f6 35.¦f4!;

34.e6 ¥f6 35.¦f4!;

34.e6 ¥f6 35.¦f4!;
Czarne szybko złoŜyły broń.

4.5. SPECJALNE PRZYPADKI

WSPÓŁDZIAŁANIA

Spośród wielu szczególnych przypadków
ś

cisłego współdziałania figur wydzielimy

następujące 1) wykorzystanie otwartych
linii; 2) współdziała nie z wieŜą, która
wtargnęła na przedostatnią linię; 3) bateria
z hetmana i gońca po przekątnej; 4) współ-
działanie pary gońców.

Winter -

Winter - Alekhin 1936

Alekhin 1936

MKKKKKKKKN

I?@7@/@?0J

I$#$3@?@?J

I?@',?$#@J

I@?@#@'@?J

I?@?"?"?$J

I@?"1@?@!J

I!"?*%@!&J

I@?6-@-@?J

PLLLLLLLLO

21...¦e6

21...¦e6 Zwolnienie miejsca dla innych
cięŜkich figur.
22.¥g4 ¦he8 23.¦de1 ¦8e7!

22.¥g4 ¦he8 23.¦de1 ¦8e7!

22.¥g4 ¦he8 23.¦de1 ¦8e7!
24.¢d1

24.¢d1

24.¢d1 Białe planują masowe wymiany
polinii „e”.
24...£e8 25.£f3

24...£e8 25.£f3

MKKKKKKKKN

I?@7@3@?@J

I$#$?0?@?J

I?@',/$#@J

I@?@?@'@?J

I?@?"?"%$J

I@?"?@1@!J

I!"?*%@!@J

I@?@5.-@?J

PLLLLLLLLO

Przed

nami

klasyczny

przykład

współdzia-łania cięŜkich figur po otwartej
linii. Hetman planowo stoi na końcu.
25...¥a5!

25...¥a5!

25...¥a5! Czarny skoczek idzie na
miejsce decydujących zdarzeń.
26.b3

26.b3

26.b3 Groziło 26...Ha4.
26...¥c4!

26...¥c4!

26...¥c4! Skoczek jest nietykalny wobec
nieuniknionego mata.
27.¤c1

27.¤c1

27.¤c1 ¥ce3 28.¤e3 ¥e3 29.¥e3

¥ce3 28.¤e3 ¥e3 29.¥e3

¦e3 30.£f2 £b5!

¦e3 30.£f2 £b5!
Wobec groźby mata 31...Hd3 i 32...Ga3,
białe muszą oddać piona.
31.¥c1 ¦c3 32.¦e7 ¤e7 33.£e1

31.¥c1 ¦c3 32.¦e7 ¤e7 33.£e1

31.¥c1 ¦c3 32.¦e7 ¤e7 33.£e1
¢d7 34.f5

¢d7 34.f5

¢d7 34.f5
Albo 34.Hc3 Hf1 i 35...Hf4°.
34...¦e3 35.£f2 g5 36.¦e1 ¦e4

34...¦e3 35.£f2 g5 36.¦e1 ¦e4

34...¦e3 35.£f2 g5 36.¦e1 ¦e4
37.¦e4 de 38.¢d2 ¤d6

37.¦e4 de 38.¢d2 ¤d6

37.¦e4 de 38.¢d2 ¤d6
Grozi 39...e3!
39.¢c2 ¤f4 [0:1]

39.¢c2 ¤f4 [0:1]

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Blumenfeld -

Blumenfeld - Alekhin 1908

Alekhin 1908

MKKKKKKKKN

I/@+0?@7@J

I$#4?,?$#J

I?@#@'$?@J

I@?@?$%@?J

I!@?@!@?@J

I@!@?&?@?J

I?*!@-"!"J

I.?2?@?6?J

PLLLLLLLLO

Czarne mają pozycyjną przewagę.
17...¤b4!!

17...¤b4!!

17...¤b4!!
Sprowokowanie osłabienia punktu d3.
18.c3

18.c3

18.c3 Cel został osiągnięty.
18...¥f4

18...¥f4

18...¥f4 Skoczek zajmuje sile pole.
19.¦d2 ¤f5 20.¥f5 ¤c5 21.b4 ¤f8

19.¦d2 ¤f5 20.¥f5 ¤c5 21.b4 ¤f8

19.¦d2 ¤f5 20.¥f5 ¤c5 21.b4 ¤f8
22.¦d8

22.¦d8

22.¦d8 Albo 22.Hc2 Wd2 23.Hd2 Wd8
i 24...Hd7.
22...¦d8 23.£c2 £d7 24.¦f1

22...¦d8 23.£c2 £d7 24.¦f1

22...¦d8 23.£c2 £d7 24.¦f1
Albo 24.Gc1 Hd1.
24...£d3!

24...£d3!

24...£d3!    Czarne  zbierają  płody
przemyślanej  strategii.  Pion  e4  jest  słaby.
Wymiana  hetmanów:  25.Hd3  Wd3  i  dalej
Wd2, prowadzi do wygranej końcówki.
25.£b3 ¢h8 26.¥g3

25.£b3 ¢h8 26.¥g3

25.£b3 ¢h8 26.¥g3
Teraz czrne mogły wygrać natychmiast po
26...Se2! 27.Se2 He2 i 28...He4.

Wiemy, Ŝe największe problemy ma
strona broniąca się po wtargnięciu wieŜy
na przedostatnią linię.

P a t r z d i a g r a m

Czarne

groŜą

wiecznym

szachem.

Nieoczekiwanie nastąpiło:
34.a4!! ba?

34.a4!! ba?

34.a4!! ba?
Jedyną szansą było 34..f4!

Morphy -

Morphy - Morian 1869

Morian 1869

MKKKKKKKKN

I/@?@?@7@J

I@?.-@?@%J

I?@#@/$?@J

I@?@?@#@?J

I?$+@?@?@J

I@?@?@?"?J

I!@?@?@?"J

I@?@?@?6?J

PLLLLLLLLO

35.¦g7 ¢h8 36.¥f8!

35.¦g7 ¢h8 36.¥f8!
Grozi 37.Sg6#. Po 36...Wf8 wieŜe
zaciskają obręcz: 37.Wh7 Kg8 38.Wcg7#.

Hartston -

Hartston - Whitely 1974

Whitely 1974

MKKKKKKKKN

I?@/@7@?@J

I$-@?(/@1J

I?@?4?@?@J

I"?@?@?@?J

I?@?$?$?@J

I"?$?@?"?J

I?@!@?@?"J

I@?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Białe znajdują moŜliwość wprowadzenia
drugiej wieŜy na siódmą linię.
1.£g8 ¦f8 2.¦g6 1-0.

1.£g8 ¦f8 2.¦g6 1-0.

1.£g8 ¦f8 2.¦g6 1-0.
Przegrywa 2...Hg6 3.Wee7 Kd8 4.Wbd7#.

MKKKKKKKKN

I?@?@?8?@J

I@-@?@?@?J

I?@?@?&?@J

I@?@?@?@?J

I?@?@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@#$#@?6J

I@?@?@?@?J

PLLLLLLLLO

Białe zaczynają i remisuję.

To wydaje się niemoŜliwe, ale oto
remisujący ruch: 1.¦d7!=;

1.¦d7!=;

1.¦d7!=; Czarne nie

mają obrony przed Sh7+ i Sf6+. Pole h8
jest niedostępne wobec Wh7#

Na otwartych przekątnych mogą powsta-
wać silne baterie hetmańsko-gońcowe.

Gunsberg -

Gunsberg - Chigorin 1890

Chigorin 1890

MKKKKKKKKN

I?@70?@?0J

I$?$?@?$?J

I?@+@'@3@J

I@?$#"#@#J

I?@?@?"?"J

I*!@?@%"?J

I!@!@?@?6J

I.?@1@-@?J

PLLLLLLLLO

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

20...¤b7!

Czarne

montują

miercionośną

baterię

otwartej

przekątnej a8-h1.
21.£d2 d4 22.¥e1

21.£d2 d4 22.¥e1

21.£d2  d4  22.¥e1    W  poszukiwaniu
aktywnej  gry  białe  planują  atak  na  piona
c5.
22...£e8  23.¥d3  £c6!

22...£e8 23.¥d3 £c6!

22...£e8 23.¥d3 £c6! DuŜe
osiągnięcie pozycyjne. Czygorin przystę-
puje do przygotowania przełomu g7-g5.
24.¦f2 ¦dg8 25.¦af1 ¦h6 26. £a5

24.¦f2 ¦dg8 25.¦af1 ¦h6 26. £a5

24.¦f2 ¦dg8 25.¦af1 ¦h6 26. £a5
£b6!

£b6!

£b6!
Konieczna elastyczność: 27.Hb6 ab°.
27.£e1 ¦g6 28.c4 ¦g4 29.¤c1

27.£e1 ¦g6 28.c4 ¦g4 29.¤c1

27.£e1 ¦g6 28.c4 ¦g4 29.¤c1
£c6!

£c6!

£c6! Hetman wraca do baterii.
30.¦g1 ¦h8

30.¦g1 ¦h8

30.¦g1 ¦h8 Białe szukają szans na
skrzydle hetmańskim.
31.¦b2 £f3!

31.¦b2 £f3!

31.¦b2 £f3! Dalsza aktywizacja
hetmana.
32.¥f2

32.¥f2

32.¥f2 Albo 32.He2 Wg3!
32...g5

32...g5

32...g5    Nieuniknione  jest  otwarcie  linii
na  skrzydle  królewskim.  W  decydującym
szturmie  wezmą  udział  wszystkie  czarne
figury. 33.¥g4

33.¥g4

33.¥g4 Albo 33.fg f4!

33...hg 34.£f1 ¦h4! 35.gh g3

33...hg 34.£f1 ¦h4! 35.gh g3
36.¦g3 £f1°;

36.¦g3 £f1°;

36.¦g3 £f1°; Czarne wygrały.

Polugaevsky - Tal 1956

MKKKKKKKKN

I?@/0?@7@J

I$?@3@#$#J

I?$'@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?"?@?@J

I"?@?@1@?J

I)"?@?"!"J

I.?@?.?6?J

PLLLLLLLLO

Pion d4 pada, dlatego tal zaproponował
remis. W odpowiedzi czarne demonstrują
siłę połączonych działań gońca i hetmana.
22.d5 ¥d4 23.£d3 ¥c2 24.¤b1!!

22.d5 ¥d4 23.£d3 ¥c2 24.¤b1!!

22.d5 ¥d4 23.£d3 ¥c2 24.¤b1!!
Nie da się policzyć partii w których
zdwo-jenie hetmana i gońca po przekątnej
b1-h7 stanowiło wstęp do ataku na króla.
24...¥e1

24...¥e1

24...¥e1 Wymuszone.
25.£h7 ¢f8 26.¤f5! £d5

25.£h7 ¢f8 26.¤f5! £d5

25.£h7 ¢f8 26.¤f5! £d5
Nic lepszego nie ma np. 26...He8 27.Gc8
Wc8 28.Hh8 Ke7 29.We1.

27.¦e1 f6

27.¦e1 f6
Trick 27...He5 obalało 28. Hh8 Ke7
29.We5 Kf6 30.Hh4 Ke5 31.g4.
28.¤c8 ¦dc8 29.h4!;

28.¤c8 ¦dc8 29.h4!;

  Długoletnia  praktyka  pokazała,  Ŝe  w  nie-
zamkniętych  pozycjach,  strona  mająca
parę gońców przeciwko dwom skoczkom
lub  skoczka  i  gońca  u  przeciwnika,  z
reguły, uzyskuje przewagę.

Capablanca-

Capablanca- Znosko-Borovsky 1338

Znosko-Borovsky 1338

MKKKKKKKKN

I/@?@?07@J

I$?*?,#$#J

I3$?@+@'@J

I@?@#@?@?J

I?"?&?@?@J

I"?.?@?"?J

I?@?@!")"J

I@?@1@-6?J

PLLLLLLLLO

20.e4

20.e4 Ten ruch otwiera centrum i
aktywizuje parę białych gońców
20...de 21.¤e4 ¦ae8

20...de 21.¤e4 ¦ae8

20...de 21.¤e4 ¦ae8
Albo 21...Gh3 22.Ga8 z groźbami:
23.Ga8; 23.Gg6 i We7; 23.g4 i Wh3.
22.¥e6

22.¥e6

22.¥e6 Teraz białe gońce będą
niepodzielnie

gospodarzyć

szachownicy.
22...fe 23.¤c6 ¤f6

22...fe 23.¤c6 ¤f6

22...fe 23.¤c6 ¤f6
Serią jedynych ruchów czarne unikają
natychmiastowych strat.
24.b5! £c8

24.b5! £c8

24.b5! £c8 Albo 24...Ha5 25.Wd3 Wc8
26.Gd6 Ge7! 27.Gb4±.
25.¦c2 ¦e7 26.¤d6 ¦d8 27.f4

25.¦c2 ¦e7 26.¤d6 ¦d8 27.f4

25.¦c2 ¦e7 26.¤d6 ¦d8 27.f4 Nie
daje czarnym uwolnić się ruchem 27...Ge5.
27...¢h8 28.¦ff2! ¦f7 29.¦fd2

27...¢h8 28.¦ff2! ¦f7 29.¦fd2

MKKKKKKKKN

I?@30?@?8J

I$?@?@/$#J

I?$)*#,'@J

I@!@?@?@?J

I?@?@?"?@J

I"?@?@?"?J

I?@-.?@?"J

I@?@1@?6?J

PLLLLLLLLO

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Poglądowa ilustracja

przewagi

pary

gońców. Grozi 30.Ge8.
29...¦g8 30.£h5 £d8 31.¤e4 ¥f8

29...¦g8 30.£h5 £d8 31.¤e4 ¥f8

29...¦g8 30.£h5 £d8 31.¤e4 ¥f8
32.£f7 1:0

32.£f7 1:0

Botvinnik - Bronstein 1951

MKKKKKKKKN

I?@?@?@7@J

I@#@?@?@#J

I'$?@#$#@J

I(?@#@?@?J

I!@?"?@!@J

I,!@?"!*?J

I?@?@?@?"J

I@?&5@)@?J

PLLLLLLLLO

Bronstein walczy o remis. Pozycja
czarnych jest mocna.
35...¤c1?

35...¤c1?

35...¤c1?
Fatalny błąd. Pozwalana białym otworzyć
grę i uzyskać przewagę pary gńców.
36.¢c1 ¥b3 37.¢c2 ¥a5 38.¢c3

36.¢c1 ¥b3 37.¢c2 ¥a5 38.¢c3

36.¢c1 ¥b3 37.¢c2 ¥a5 38.¢c3
¢f7 39.e4! f5?!

¢f7 39.e4! f5?!

¢f7 39.e4! f5?!
Ułatwia białym otwarcie przekątnych.
40.gf gf 41.¤d3 ¢g6 42.¤d6?!

40.gf gf 41.¤d3 ¢g6 42.¤d6?!

40.gf gf 41.¤d3 ¢g6 42.¤d6?!
Lepsze było 42.Gb1! Sc6 43.ed ed 44.Ga2
Sab4 45.Gb3 i dalej 46.Gd6!.
42...¥c6 43.¤b1 ¢f6?!

42...¥c6 43.¤b1 ¢f6?!

42...¥c6 43.¤b1 ¢f6?! Realne szanse
na remis dawało 43...Sa7! z ideą b6-b5.
44.¤g3!!

44.¤g3!!

44.¤g3!! Wygrywające posunięcie.
44...fe

44...fe

44...fe Czarne są zmuszone do
pozycyjnych ustępstw.
45.fe h6 46.¤f4 h5 47.ed ed 48.h4

45.fe h6 46.¤f4 h5 47.ed ed 48.h4

45.fe h6 46.¤f4 h5 47.ed ed 48.h4
¥ab8 49.¤g5 ¢f7 50.¤ f5 ¥a7

¥ab8 49.¤g5 ¢f7 50.¤ f5 ¥a7

¥ab8 49.¤g5 ¢f7 50.¤ f5 ¥a7
Bardziej uporczywe było 50...Se7.
51.¤f4 ¥bc6 52.¤d3 ¥c8 53.¤e2

51.¤f4 ¥bc6 52.¤d3 ¥c8 53.¤e2

51.¤f4 ¥bc6 52.¤d3 ¥c8 53.¤e2
¢g6 54.¤d3

¢g6 54.¤d3

¢g6 54.¤d3
Powtórzenie ruchów w niedoczasie.
54...¢f6 55.¤e2 ¢g6 56.¤f3 ¥6e7

54...¢f6 55.¤e2 ¢g6 56.¤f3 ¥6e7

54...¢f6 55.¤e2 ¢g6 56.¤f3 ¥6e7
57.¤g5 1-0.

57.¤g5 1-0.

4.6. ZAPEWNIENIE

WSPÓŁDZIAŁANIA

  Trzeba  tu  podkreślić  szczególnie  waŜną
rolę  planu,  opracowanego  przez  szachistę
na  róŜnych  stadiach  szachowej  partii.
JeŜeli  plan  jest  zestawiony  prawidłowo,

zgod-nie  z  wymaganiami  pozycji,  to
figury, realizujące ten plan, niezawodnie
i  bardzo  ściśle  współdziałają  między
sobą,  ich  działania  jkby  automatycznie
koordynu-je  wspólna  idea,  przyjęta  w
planie.

Karpov -

Karpov - Polugaevsky 1974

Polugaevsky 1974

MKKKKKKKKN

I?0?@?07@J

I2?@?@#$#J

I#@3&?,?@J

I"?@?@?@?J

I?(?@!@?@J

I@?@?*?@?J

I?@?@?@!"J

I@?@-@-@5J

PLLLLLLLLO

W tej pozycji Karpow nakreślił plan ataku
figurowego

skrzydle

królewskim.

Dalsze  działania  pokazują,  Ŝe  białe  figury,
obecnie  trochę  rozdzielone,  w  miarę
realizacji  planu  zaczynają  działać  coraz
bardziej zgodnie.
27.¤f4

27.¤f4

27.¤f4
UmoŜliwia włączenie do ataku hetmana.
27...¦a8 28.£f2 ¦ad8 29.£g3!

27...¦a8 28.£f2 ¦ad8 29.£g3!

27...¦a8 28.£f2 ¦ad8 29.£g3!
Goniec f6 zajmuje niestabilną pozycję,
dlatego białe nie śpieszą się z e4-e5.
29...£c3 30.¦f3 £c2 31.¦df1 ¤d4

29...£c3 30.¦f3 £c2 31.¦df1 ¤d4

29...£c3 30.¦f3 £c2 31.¦df1 ¤d4
32.¤h6!

32.¤h6!

32.¤h6!    Efekt  dalekosięŜnej  strategii.
Wszystkie  białe  figury  uczestniczą  w
ataku.  Czarne  nie  są  w  stanie  obronić
punkty f7 i g7 bez starat.
32...¥c6

32...¥c6

32...¥c6 Aby na 33.Sf7 odpowiedzieć
33...Hc4, i nie wolno grać 34.Sd8 Hf1!
33.¥f5! £b2

33.¥f5! £b2

33.¥f5! £b2
Po 33...Ge5 34.Gg7! Gg3 35.Wg3 nie ma
obrony przed groźbami 36.Sh6# i 36.Gf6#.
34.¤c1! £b5

34.¤c1! £b5

34.¤c1! £b5 Na inne ruchy natępował
ten sam manewr co w partii.
35.¥h6 ¢h8 36.¥f7 ¦f7

35.¥h6 ¢h8 36.¥f7 ¦f7

35.¥h6 ¢h8 36.¥f7 ¦f7
Albo 36...Kg8 37.Sh6 Kh8 38.Wf8!.
37.¦f7 ¤f6 38.£f2 ¢g8 39.¦f6 gf

37.¦f7 ¤f6 38.£f2 ¢g8 39.¦f6 gf

37.¦f7 ¤f6 38.£f2 ¢g8 39.¦f6 gf
40.£f6 1:0

40.£f6 1:0

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

Capablanca -

Capablanca - Alekhin 1927

Alekhin 1927

MKKKKKKKKN

I/@+@/@7@J

I$#@?@#$#J

I?@3@?@?@J

I@?@?@?@?J

I?@?.?@?@J

I@!"?"?@?J

I?@1@?"!"J

I@?@?6)@-J

PLLLLLLLLO

19.¤d3!!

19.¤d3!! Zagrane w interesie
wszystkich bez wyjątku figur.
19...£g2

19...£g2

19...£g2 Praktycznie wymuszone. Nie
wolno dopuścić do roszady.
20.¤h7 ¢f8 21.¤e4 £h3 22.£d2!

20.¤h7 ¢f8 21.¤e4 £h3 22.£d2!

20.¤h7 ¢f8 21.¤e4 £h3 22.£d2!
Białe nie dopuszczają do manewru Gc8-
d7-c6. Tak skromny ruch hetmana przynosi
poŜytek wszystkim figurom.
22...¤e6 23.c4 a5 24.¦g1!

22...¤e6 23.c4 a5 24.¦g1!

22...¤e6 23.c4 a5 24.¦g1!
Ofiara piona oŜywia atak.
24...£h2 25.¦h1 £c7 26.£b2!

24...£h2 25.¦h1 £c7 26.£b2!

24...£h2 25.¦h1 £c7 26.£b2!
Białe groŜą wariantem 27.Ha3 Kg8
28.Gh7 Kh8 29.Wdh4!.
26...£c5 27.¤d5!

26...£c5 27.¤d5!

26...£c5 27.¤d5! Z zamiarem 28.Ge6
fe 29.Wf4 Kg8 30.Hc2.
27...¦a6?

27...¦a6?

27...¦a6?
Bardziej uporczywe było 27...Wad8.
28.¦e4!

28.¦e4!

28.¦e4!
Przed 29. Wh8 nie ma dobrej obrony.
Jeśli 28...Kg8 to 29.Wg1!.
28...¦d6 29.¦h7! ¢e7

28...¦d6 29.¦h7! ¢e7

28...¦d6 29.¦h7! ¢e7
Przegrywa teŜ 29...g6 30.Hg7 Ke7
31.We6! lub 29...f6 30.Wh8 Kf7 31.We8
Ke8 32.We6.
30.£g7 ¢d8 31.¤e6 fe

30.£g7 ¢d8 31.¤e6 fe

30.£g7 ¢d8 31.¤e6 fe
Na bicie którejkolwiek wieŜy jest dobre
32.Hf7!
32.£b7 £b4 33.£b4 ab 34.c5 ¦c6

32.£b7 £b4 33.£b4 ab 34.c5 ¦c6

32.£b7 £b4 33.£b4 ab 34.c5 ¦c6
35.¦b4 ¦c5 36.¦a7! 1:0

35.¦b4 ¦c5 36.¦a7! 1:0

Smyslov - Reschewsky 1948

MKKKKKKKKN

I/(?@?@?8J

I@#@?4?$?J

I#*?$#@?$J

I@?@?$?@?J

I?@?@!@1@J

I@?"?@?"?J

I!"?@?"?"J

I@?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

26.£h4!!

26.£h4!! Dla korzyści innych figur.
26...£d7

26...£d7

26...£d7
Czarne znajdują tempo dla obrony.
27.£d8! £d8 28.¤d8 ¥d7 29.¤c7

27.£d8! £d8 28.¤d8 ¥d7 29.¤c7

27.£d8! £d8 28.¤d8 ¥d7 29.¤c7
¥c5 30.¦d6 ¦c8 31.¤b6 ¥a4 32.

¥c5 30.¦d6 ¦c8 31.¤b6 ¥a4 32.

¥c5 30.¦d6 ¦c8 31.¤b6 ¥a4 32.
¦e6 ¥b2 33.¦e5 ¥c4

¦e6 ¥b2 33.¦e5 ¥c4

¦e6 ¥b2 33.¦e5 ¥c4 Całkiem złe
było 33...Wc3 34.Gd4 i 35.We7!.
34.¦e6 ¥b6 35.¦b6 ¦c3 36.

34.¦e6 ¥b6 35.¦b6 ¦c3 36.

34.¦e6 ¥b6 35.¦b6 ¦c3 36.
¦b7!;

¦b7!;

¦b7!;
Białe zrealizowały przewagę materialną.

Tal -

Tal - Botvinnik 1960

Botvinnik 1960

MKKKKKKKKN

I/@?@?8?@J

I$#4'@?$/J

I?@#,?(?$J

I@?@?@%@?J

I?@?"?@?"J

I@?@?@?@?J

I!"!@?"!@J

I.?*1.?6?J

PLLLLLLLLO

  Białe  poświęciły  figurę  i  ich  szanse  na
atak  wydają  się  realne.  Np.  16...We8
17.We8  Se8  18.Hf3  Sef6  19.h5!  i  nie  jest
jasne  jakiej  strategii  powinny  trzymać  się
czarne.
  16...g6!

16...g6!

16...g6! Ten ruch jest związany z
niewielką operacją wymienną.
17.¤h6 ¢g8 18.¥d6 £d6!

17.¤h6 ¢g8 18.¥d6 £d6!

17.¤h6 ¢g8 18.¥d6 £d6!
Czarne ofiarowały piona nie po to, Ŝeby
trwonić swoje siły po 18...Wh6?! 19.We6
Wh4? 20.Hd3 itd.
19.¤g5

19.¤g5

19.¤g5 ¦e7

¦e7

¦e7 „WieŜe naleŜy wymienić

a hetmany zachować” Botvinnik!
20.£d3

20.£d3

20.£d3 ¢g7 21.£g3?!

¢g7 21.£g3?!

Wymiana w złym momencie.

LOGIKA WSPÓŁCZESNYCH SZACHÓW

21...¦e1 22.¦e1 £g3 23.fg ¦f8!

21...¦e1 22.¦e1 £g3 23.fg ¦f8!
Nie tylko obrona przed 24.We7, ale i
ograniczenie aktywności białego króla.
24.c4 ¥g4°;

24.c4 ¥g4°;

24.c4 ¥g4°;
Przewaga czarnych, po zablokowaniu
pionów, jest oczywista. Po uporczywej
walce one wygrały.

Karpov -

Karpov - Pomar 1974

Pomar 1974

MKKKKKKKKN

I?@70?@3@J

I$#@?@/@?J

I?@#@#$?$J

I@?@?@?(!J

I?*!"?@!@J

I"?@?@?@?J

I?"1@?@?@J

I@?6?.-@?J

PLLLLLLLLO

Białe mają przewagę dzięki lepszej
pozycji hetmana i wieŜ, a takŜe słabości
pionów

f6.

Karpow

gra

nieoczekiwane:
29.£g6!? £g6

29.£g6!? £g6

29.£g6!? £g6
Czarne spodziewają się, Ŝe wymiany
ułatwią obronę. Ale na co liczą białe?
30.hg ¦g7 31.¦f6 ¦dg8

30.hg ¦g7 31.¦f6 ¦dg8

30.hg ¦g7 31.¦f6 ¦dg8
Niebezpieczne było 31...Wd4 32.Gf8!
32.¦ef1 ¦g6 33.¦g6 ¦g6 34.¦f8

32.¦ef1 ¦g6 33.¦g6 ¦g6 34.¦f8

32.¦ef1 ¦g6 33.¦g6 ¦g6 34.¦f8
¢c7 35.¤a5! b6

¢c7 35.¤a5! b6

¢c7 35.¤a5! b6 Albo 35...Kd7 36.Wd8
Ke7 37.Wa8 a6 38.Wa7±.
36.¤d2

36.¤d2

36.¤d2 Białe zostawiły na szachownicy
taki skład figur, przy którym ich siły przez
długi czas będą diałać skuteczniej.
36...¥e4

36...¥e4

36...¥e4 Od czegoś trzeba zacząć.
37.¤f4 ¢b7 38.¦f7

37.¤f4 ¢b7 38.¦f7

37.¤f4 ¢b7 38.¦f7
Sprawdzający szach. Jeśli 38...Ka6 to
39.Gb8! W otwartych pozycjach, wieŜa z
gońcem działa lepiej, niŜ se skoczkiem.
38...¢a8 39.¦f8 ¢b7 40.b4!

38...¢a8 39.¦f8 ¢b7 40.b4!

38...¢a8 39.¦f8 ¢b7 40.b4!
Zwartym szeregiem, naprzód!
40...¦g4 41.¦f7 ¢a8 42.¢c2 h5?!

40...¦g4 41.¦f7 ¢a8 42.¢c2 h5?!

40...¦g4 41.¦f7 ¢a8 42.¢c2 h5?!
Po 42...Sg5 czarne mogły bronić się
jeszcze długo.
43.a4 h4?

43.a4 h4?

43.a4 h4? Konieczne było 43...a5.
44.¢d3 ¥g5 45.¦f8 ¢b7 46.¦b8

44.¢d3 ¥g5 45.¦f8 ¢b7 46.¦b8

44.¢d3 ¥g5 45.¦f8 ¢b7 46.¦b8
¢a6 47.¤d2!

¢a6 47.¤d2!

¢a6 47.¤d2!
Mat na b5 jest nieunikniony.

47...¦g3 48.¢c2 1:0

Zwiększenie współdziałania figur moŜe
przebiegać w nieoczywisty, skryty sposób z
uwzględnieniem

konkretno-taktycznych

moŜliwości

pozycji.

Przykładami

skrytego współdziałania są uderzenia
taktyczne,

kombinacje

forsowne

warianty.

Marshall -

Marshall - Alekhin 1929

Alekhin 1929

MKKKKKKKKN

I?@/0?8?@J

I@+@?@#@?J

I?@?$?@?$J

I@?@!@?@#J

I?$?@)@?@J

I@?4?"?&?J

I?@?@1"!@J

I@?@-@?6?J

PLLLLLLLLO

Białe groziły atakiem na króla. Np:
36...b3 37.Hh5 b2 38.Hh6 Hg7 39.Hh4!
itd.
36...£e5!

36...£e5!

36...£e5! Czarne wybrały trudny
manewr hetmanem.
37.f4

37.f4

37.f4 Walka ma charakter forsowny.
37...£f6 38.¥h5 £h4!

37...£f6 38.¥h5 £h4!

37...£f6 38.¥h5 £h4!
Inaczej biały hetman miałby groźny
wypad.
39.g3 £h3!

39.g3 £h3!

39.g3 £h3!
Wspaniały manewr jest zakończony.
40.¤f3 ¦c3!

40.¤f3 ¦c3!

40.¤f3 ¦c3! Czarne figury zaczynają
juŜ otwarcie współpracować. Na 41.Gg4
nastąpi 41...We3!
41.£d2

41.£d2

41.£d2 Ostatnia szansa dla białych, to
stworzenie gróźb po przekątnej a1-h8.
41...¦e8! 42.£d4 ¦c2! 43.¦d2

41...¦e8! 42.£d4 ¦c2! 43.¦d2

41...¦e8! 42.£d4 ¦c2! 43.¦d2
Po 43.Hh8 Ke7 44.Hf6 Kd7 45.Hf7 Kd8
46.Hf6 Kc7 król unikał dalszych szachów.
43...¦d2 44.£d2 ¤a6

43...¦d2 44.£d2 ¤a6

43...¦d2 44.£d2 ¤a6 Atak sko-
ordynowanych sił czarnych jest nieodparty.
45.£e1

45.£e1

45.£e1    Albo  45.Hb4  Hf1  46.Kh2  Hf2
47.Kh3  Gc8  48.Gg4  Gg4  49.Kg4  He2
50.Kh4 Hh2 51.Kg4 f5!°.
45...b3  46.¤d1  b2  47.£b4  £f1

45...b3 46.¤d1 b2 47.£b4 £f1

45...b3 46.¤d1 b2 47.£b4 £f1
48.¢h2 £f2 49.¢h3 ¤c8 50.f5 ¤f5

48.¢h2 £f2 49.¢h3 ¤c8 50.f5 ¤f5