Formy&rynku&
Magdalena&Pronobis&
Podstawowe&modele&struktur&rynku&
•
rynek&doskonały&(konkurencja&doskonała)&
•
konkurencja&monopolistyczna&
•
oligopol&
•
monopol&
Warunki&konkurencji&doskonałej&
•
Produkty&są&homogeniczne&=&substytuty&doskonałe&&
•
Uczestnicy&rynku&nie&mają&wpływu&na&cenę&(price&takers)&
–
duża&liczba&sprzedawców&(producentów)&i&nabywców&&
→&ich&udział&w&rynku&jest&zbyt&mały,&&
aby&wpłynąć&na&zmianę&podaży&czy&popytu&(a&przez&to&–&na&cenę)&
–
cena&jest&wypadkową&zachowań&wszystkich&sprzedawców&i&nabywców&
•
Istnieje&swoboda&wejścia&na&rynek&i&wyjścia&z&rynku&
•
Wszyscy&uczestnicy&rynku&dysponują&doskonałą&informacją&
•
Sprzedający&(producenci)&dążą&do&maksymalizacji&zysku,&&
a&kupujący&(konsumenci)&do&maksymalizacji&użyteczności&
Czysty&monopol&(pure,monopoly)&
•
na&rynku&znajduje&się&tylko&jeden&producent&&
lub&tylko&jeden&nabywca&(monopson)&
•
nie&ma&charakteru&dyskryminującego:&
–
monopolista&nie&ma&preferencji,&komu&sprzedać&
–
monopsonista&nie&ma&preferencji,&od&kogo&kupić&
•
pełna&przejrzystość&
Przyczyny&istnienia&monopoli&(1)&
•
wyłączność&prawa&własności&do&określonych&surowców&
•
posiadanie&chronionego&prawnie&patentu&na&dany&produkt&
•
wyłączność&na&sprzedaż&w&danym&rejonie&&
•
posiadanie&praw&do&marki&produktu&
•
prowadzenie&produkcji&na&wielką&skalę&&
(=&uniemożliwienie&innym&firmom&wejścia&do&branży&&
i&rozwinięcie&produkcji&na&opłacalną&skalę&&
przy&danej&pojemności&rynku)&
Przyczyny&istnienia&monopoli&(2)&
•
porozumienie&producentów,&działających&jako&jedna&firma&
•
polityka&protekcjonistyczna&państwa,&chroniąca&producenta&przed&
napływem&produków&zagranicznych&
•
tworzenie&sytuacji&monopolistycznych&przez&państwo&&
w&celach&fiskalnych&(tzw.&monopole&państwowe)&
_______________________&
•
Zysk&monopolowy&przyciąga&przybyszów&&
→&rynek&bardziej&konkurencyjny&(wyjątek:&monopol&naturalny)&
Monopolista?&
•
Polskie&Koleje&Państwowe&
•
Poczta&Polska&
•
Telekomunikacja&Polska&
•
PKN&Orlen&
•
Polskie&Linie&Lotnicze&LOT&
•
Miejskie&Przedsiębiorstwo&Wodno[Kanalizacyjne&
•
Polskie&Górnictwo&Na]owe&i&Gazownictwo&
•
Giełda&Papierów&Wartościowych&
Monopol&naturalny&
•
jedno&przedsiębiorstwo&jest&w&stanie&oferować&dobro/&usługę&
przy&niższym&koszcie&niż&koszt,&&
który&poniosłyby&dwa&przedsiębiorstwa&lub&jeszcze&większa&
liczba&przedsiębiorców&
•
rosnące&korzyści&skali&
•
pojemność&rynku&
•
dystrybucja&wody&
Q&
&AC&
0&
AC&
Różnicowanie&cen&(price,discrimina3on)&
•
racjonalne&zachowanie&monopolisty&maksymalizującego&zysk&&
•
sprzedaż&tego&samego&dobra&różnym&grupom&nabywców&za&różną&cenę&
–
starsi&i&młodzi&
–
kupujący&w&dni&powszednie&i&w&weekendy&
•
warunek:&odizolowanie&grup&nabywców&
charakteryzujących&się&daną&skłonnością&do&płacenia&&
↔&arbitraż&(internet)&
•
niwelowanie&nieefektywności&monopolu&
Nowa&część&Harry’ego,Po8era!!!&
,
•
Koszt&wydawcy:&
–
Zakup&praw&do&wydania&książki:&2&000&000&EUR&
–
Koszt&druku:&0&zł&
&
•
Grupy&nabywców:&&
–
miłośnicy &(100&000&osób)&–&gotowi&zapłacić&30&EUR/&ksiażkę&
–
pozostali &(400&000&osób)&–&gotowi&zapłacić&5&EUR/&książkę
&
•
Wybór&ceny:&
–
&&&5&EUR: &ZYSK&=&TR[TC&=&2500000[2000000&=&&&500&000&EUR&
–
&30&EUR: &ZYSK&=&TR[TC&=&3000000[2000000&=&&1000000&EUR&
&
&
&
&&&&(strata&nadwyżki&&&2000000&EUR)&
Różne&grupy&nabywców&–&przykład&
•
dwie&grupy&nabywców&=&dwa&odrębne&rynki&
–
miłośnicy:&Wielka&Brytania&
–
pozostali:&Stany&Zjednoczone&
•
zastosowanie&dwóch&różnych&cen&
–
Wielka&Brytania:&30&EUR&(100&000&nabywców)&
–
Stany&Zjednoczone:&5&EUR&(400&000&nabywców)&
•
Zysk:&5000000&[&2000000&=&3000000&
Różnicowanie&cen&–&przykład&
Społeczne&skutki&monopolu&
•
monopolista&zmniejsza&produkcję,&a&zwiększa&cenę&
•
brak&konieczności&wprowadzania&innowacji&&
–&hamowanie&postępu&technicznego&
•
narzucanie&innym&podmiotom&gospodarczym&niekorzystnych&
warunków&zawierania&transakcji&
•
stosowanie&lobbingu&&
(dzięki&swoim&możliwościom&finansowym):&&
–
zwiększenie&barier&wejścia&
–
ustawowe&„wymuszenie”&popytu&
Polityka&państwa&wobec&monopoli&
•
prawo&antymonopolowe/&ochrona&konkurencji&
•
regulacja&
•
własność&publiczna&
•
nicnierobienie&
Konkurencja&realna&=&niedoskonała&(1)&
•
zmiany&techniczne&→&zmiany&optymalnej&skali&produkcji&&
→&szybszy&wzrost&skali&produkcji&niż&popytu&&
→&spadek&liczby&producentów&
•
zróżnicowanie&produktu&(tzw.&konkurencja&niecenowa):&
–
marka,&fason,&gatunek,&nazwa&geograficzna,&szczególne&cechy&usługi/&formy&
sprzedaży&(substytuty&bliskie,&ale&nie&doskonałe)&
–
konieczność&ponoszenia&kosztów:&reklamy,&tworzenia&marki,&dedykowania&
produktu,&etc.&
•
stopień&zróżnicowania:&
–
wysoki:&wyodrębnione&segmenty&rynku,&na&których&producenci&
działają&jak&monopoliści&(lojalność&klientów)&
–
niski:&popyt&silnie&elastyczny&względem&ceny&&
–&pozycja&monopolistyczna&zagrożona&
Konkurencja&realna&=&niedoskonała&(2)&
•
liczba&producentów:&
–
wielu&(wiele&bliskich&substytutów):&ignorowanie&rywali&
–
niewielu:&rywalizacja,&silna&konkurencja&
•
konkurencja&z&potencjalnymi&rywalami&
–
stosowanie&barier&wejścia&
•
informacja&jest&niedoskonała&(warunki&niepewności)&
–
konsumenci&nie&posiadają&pełnej&wiedzy&o&cenach&&
i&właściwościach&produktów&
–
producenci&nie&posiadają&pelnej&wiedzy&o&produktach,&&
cenach&i&warunkach&transakcji&na&danym&rynku&
–
niekompletna&wiedza&może&być&wykorzystywana&&
dla&uzyskania&przewagi&(zmylenia&rywala)&
–
zbieranie&i&przetwarzanie&informacji&=&koszty&
Między&monopolem&a&konkurencją&doskonałą&
•
Oligopol
&
•
Konkurencja&monopolistyczna
&
Konkurencja&monopolistyczna&
•
nabywców&i&sprzedawców&jest&wielu,&&
każdy&z&nich&kontroluje&małą&cześć&ogólnej&podaży&i&popytu&
•
istnieją&preferencje:&&
–
ze&strony&nabywców&co&do&określnych&dostawców&i&ich&produktów&
LUB$
–
ze&strony&dostawców&co&do&określonych&nabywców&
•
rynek&częściowo&przejrzysty:&
–
konkurujący&producenci&znają&popyt&na&swój&produkt&
LUB$$
–
konkurujący&nabywcy&znają&podaż&towaru,&&
na&który&zgłaszają&zapotrzebowanie&
–
druga&strona&posiada&wiedzę&niepełną&
Przykłady&
•
prywatne&praktyki&lekarskie&
•
sprzedawcy&podobnych&towarów&w&dużym&mieście&
•
bankowe&punkty&obsługi&klienta&
•
dilerzy&samochodów&tej&samej&firmy&
•
doradcy&podatkowi/finansowi&
•
różnicowanie&(dyferencjacja)&produktu&
•
obecność&bliskich&sybstytutów&=&&
wysoka&elastyczność&mieszana&i&cenowa&popytu&&
→&&brak&konkurencji&cenowej&
Oligopol&
•
niewielu&uczestników&po&stronie&podaży&(kilka&firm&na&rynku)&
–
wysoka&elastyczność&mieszana&popytu&
•
ograniczona&swoboda&wejścia&na&rynek&
•
produkty&generalnie&niezróżnicowane&pod&względem&cech&
•
znaczący&wpływ&producenta&na&cenę&produktów&
–
popyt&relatywnie&nieelastyczny&cenowo
&
•
rynek&nie&jest&doskonale&przejrzysty&
•
Np.:&…&
Na&rynku&oligopolu&&
zysk&zależy&nie&tylko&od&wielkości&własnej&produkcji,&
&&
ale&również&&
od&produkcji&innych&producentów&(&→&&prawo&popytu)&
145&