Operator_urzadzen_przemyslu_ceramicznego_813[01].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenie

Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne. Środki ochrony

indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska w zakładzie

ceramicznym

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Wymagania

higieniczno-sanitarne,

bezpieczeństwa

pracy

oraz

bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego w przemyśle ceramicznym

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy, pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpoŜarowej,
ochrony środowiska oraz zagadnień prawnych związanych z pracą.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – podstawowe wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś podane treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, który pomoŜe Ci określić, czy opanowałeś, materiał nauczania,
odpowiadając na pytanie tak lub nie,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań, pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, Ŝe dobrze pracowałeś podczas zajęć i Ŝe nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą, z której moŜesz korzystać w czasie nauki.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy, pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpoŜarowej,
ochrony środowiska oraz zagadnień prawnych związanych z pracą.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające moŜesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając
na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy,
która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie

wiadomości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zagadnień prawnych związanych
z pracą. pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpoŜarowej, ochrony
ś

rodowiska.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów wykonując

Sprawdzian postępów. Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię
równieŜ, jakich zagadnień jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to takŜe powrót do treści,
które nie są dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla

nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu Twoich osiągnięć. W tym celu
nauczyciel moŜe posłuŜyć się zadaniami testowymi.

W rozdziale 5. tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on:

−−−−

instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,

−−−−

przykładową kartę odpowiedzi, w której zakreśl poprawne rozwiązania poszczególnych
zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

813[01].O1

Techniczne podstawy zawodu

813[01].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

813[01].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

813[01].O1.03

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych i narzędziowych

813[01].O1.05

Analizowanie układów

elektrycznych i automatyki

przemysłowej

813[01].O1.06

Stosowanie podstawowych technik

wytwarzania części maszyn

813[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony

środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić przepisy kodeksu pracy dotyczące obowiązków pracownika i pracodawcy
oraz warunków pracy,

−

przewidzieć i zapobiec zagroŜeniom dla zdrowia i Ŝycia które mogą wystąpić podczas
wykonywania czynności zawodowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ergonomii,

−

określić prace zabronione młodocianym w zakładzie ceramicznym,

−

określić dopuszczalne normy dotyczące hałasu, oświetlenia na stanowisku operatorskim,

−

zastosować zasady ochrony przeciwpoŜarowej i prowadzenia akcji gaśniczej,

−

powiadomić właściwe słuŜby o zaistniałym poŜarze i wypadku przy pracy,

−

scharakteryzować zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
w zakładzie ceramicznym,

−

dobrać odzieŜ roboczą i sprzęt ochrony indywidualnej w zaleŜności od zagroŜeń
występujących na stanowiskach pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku przy pracy,

−

zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców
Obowiązki pracodawcy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,

−

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Do obowiązków pracodawców, w przypadku gdy w tym samym miejscu wykonują pracę

pracownicy zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, naleŜy takŜe:

−

współpraca ze sobą,

−

wyznaczenie koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

−

ustalenie zasad współdziałania uwzględniających sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników.
Ponadto pracodawca:

−

ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą, oraz stosuje
niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

−

informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagroŜeniami,

−

a takŜe zapewnia:

−

organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed
zagroŜeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia
i uciąŜliwości,

−

likwidację zagroŜeń dla zdrowia i Ŝycia pracowników głównie przez stosowanie
technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących tych zagroŜeń, jeŜeli ze
względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagroŜeń nie jest moŜliwa, naleŜy stosować
odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony
zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagroŜeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników,

−

rodki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagroŜeń; w sytuacji

gdy  ograniczenie  zagroŜeń  w  wyniku  zastosowania  rozwiązań  organizacyjnych
i technicznych  nie  jest  wystarczające,  pracodawca  powinien  zapewnić  pracownikom
informacje  o  istniejących  zagroŜeniach,  przed  którymi  chronić  ich  będą  środki  ochrony
indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.

−

systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym
uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

urządzeń technicznych oraz ustala sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich
usuwania.

Uprawnienia pracodawcy

Pracodawca jest uprawniony do:

−

nagradzania i wyróŜniania pracowników,

−

stosowania kary upomnienia i kary nagany za nieprzestrzeganie przez pracownika
ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przepisów przeciwpoŜarowych,

−

stosowania kary pienięŜnej za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie
nietrzeźwości lub spoŜywanie alkoholu w czasie pracy.

Obowiązki pracownika
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem kaŜdego pracownika.

W szczególności pracownik jest zobowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜ z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy, stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełoŜonych,

−

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, uŜywać przydzielone środki ochrony indywidualnej
oraz odzieŜ i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne
osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownik, który naruszył zasady bezpieczeństwa i higieny moŜe zostać ukarany naganą,

upomnieniem,  grzywną  lub  karą  finansową.  Ponadto,  gdy  łamiąc  zasadę  wyrządził
pracodawcy  szkodę,  poniesie  za  to  odpowiedzialność  materialną,  a  w  przypadku,  gdy
złamanie  zasady  nosiło  znamiona  wykroczenia  lub  przestępstwa,  równieŜ  odpowiedzialność
karną.  Dotkliwa  dla  pracownika  będzie  równieŜ  sytuacja,  gdy  na  skutek  nieprzestrzegania
zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  uległ  on  wypadkowi.  Jeśli  zostanie  mu  udowodnione,
Ŝ

e wypadek zdarzył się z jego winy, straci prawo do świadczeń z tego tytułu. Stanowi o tym

art. 211 Kodeksu pracy oraz art. 21 ust. 1. Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199 poz. 1673 z późn. zm.).

Uprawnienia pracownika

−

Pracownik  ma  prawo  powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym
niezwłocznie  przełoŜonego,  w  razie  gdy  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia
pracownika  albo  gdy  wykonywana  przez  niego  praca  grozi  takim  niebezpieczeństwem
innym osobom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełoŜonego, jeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego
zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pracownika.

Praca młodocianych

Zgodnie z Kodeksem Pracy młodociany to osoba która ukończyła16 lat, a nie przekracza

18 lat. Zatrudnianie osoby, która nie ukończyła16 lat jest zabronione.

Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

−

przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŜa ich
zdrowiu,

−

ukończyli co najmniej gimnazjum.
Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych moŜe być zatrudniony tylko

w celu przygotowania zawodowego lub odbycia praktyki zawodowej.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc

niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Pracodawca jest
zobowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.

Szczególna ochrona zdrowia:

−

młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed dopuszczeniem do pracy oraz
okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia,

−

jeŜeli lekarz orzeknie, Ŝe dana praca zagraŜa zdrowiu młodocianego, pracodawca jest
obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej moŜliwości, niezwłocznie
rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia,

−

pracodawca jest obowiązany przekazać informację o ryzyku zawodowym, które wiąŜą się
z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz zasadach ochrony przed zagroŜeniami
równieŜ przedstawicielowi ustawowemu młodocianego,

−

czas pracy pracownika młodocianego w wieku do 16 lat nie moŜe przekroczyć 6 godzin
na dobę,

−

czas pracy młodocianego w wieku powyŜej16 lat nie moŜe przekroczyć 8 godzin na
dobę,

−

do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym
z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona
w godzinach pracy,

−

jeŜeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuŜszy niŜ 4,5 godziny,
pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie
45 minut, wliczaną do czasu pracy,

−

młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej,

−

pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 2200 a 600,

−

przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nie mniej niŜ
14 godzin,

−

młodocianemu przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nie
przerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę,

−

nie wolno zatrudniać młodocianego przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala
w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.

−

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, moŜe zezwolić na zatrudnianie młodocianych
w  wieku  powyŜej16  lat  przy  niektórych  rodzajach  prac  wzbronionych,  jeŜeli  jest  to
potrzebne  do  odbycia  przygotowania  zawodowego,  określając  jednocześnie  warunki
zapewniające  szczególną  ochronę  zdrowia  młodocianych  zatrudnionych  przy  tych
pracach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie

wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych
prac

(Dz. U. Nr 200, 2047 z późn. zm) zawiera wykaz prac wzbronionych młodocianym.

Wymieniono tu prace zabronione młodocianym z podziałem na następujące grupy:
I.

Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała
oraz zagraŜające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu:

−

prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym,

−

prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała,

−

prace zagraŜające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,

II. Prace w naraŜeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych

i biologicznych:

−

prace w naraŜeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych,

−

prace w naraŜeniu na szkodliwe działanie pyłów,

−

prace w naraŜeniu na szkodliwe działanie czynników fizycznych.

−

prace w naraŜeniu na szkodliwe działanie czynników biologicznych.

III. Prace stwarzające zagroŜenia wypadkowe

Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą nie

tylko  pracowników,  ale  wszystkich  osób,  które  swoim  postępowaniem  przyczyniły  się  do
powstania  zagroŜenia  lub  wypadku  przy  pracy.  Tak  więc,  za  naruszenie  wymogów
bezpieczeństwa  odpowiadać  mogą  pracodawcy,  osoby  kierujące  pracownikami,  osoby
odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pracownicy szeregowi.

Odpowiedzialność porządkowa /słuŜbowa/

Odpowiedzialności porządkowej podlegają wszyscy pracownicy zakładu pracy.

Przedmiotem  odpowiedzialności  jest  naruszenie  ustalonego  porządku  i  dyscypliny  pracy,
regulaminu  pracy,  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  przepisów
przeciwpoŜarowych.  Wobec  pracowników,  którzy  nie  przestrzegają  wyŜej  wymienionych
przepisów stosuje się następujące kary porządkowe:

−

upomnienie,

−

nagana,

−

kara pienięŜna.
Kara pienięŜna za jedno przekroczenie nie moŜe być wyŜsza od jednodniowego

wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pienięŜne nie mogą przewyŜszać dziesiątej części
wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty. Kara nie moŜe być zastosowana
po upływie 2 tygodni od uzyskania informacji o naruszeniu przepisów bhp i po upływie
3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.

Pracodawca przed wymierzeniem kary winien wysłuchać pracownika na okoliczność

popełnionego przez niego naruszenia obowiązku pracowniczego. Pracodawca, stosując karę,
uwzględnia rodzaj przekroczenia, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do
pracy.

JeŜeli zastosowano karę z naruszeniem przepisów prawa, ukarany pracownik moŜe

w ciągu siedmiu dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu
lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją
związkową. Nie odrzucenie sprzeciwu, w ciągu 14 dni od daty wniesienia, jest równoznaczne
z jego uwzględnieniem.

Odpowiedzialność wykroczeniowa

Odpowiedzialności wykroczeniowej za naruszenie praw pracowniczych podlegają osoby,

które dopuściły się naruszenia przepisów art. 281–283 Kodeksu pracy oraz przepisów ustawy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o Społecznej Inspekcji Pracy. W szczególności będą to osoby pełniące funkcje kierownicze,
odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy,
przepisów sanitarnych, przepisów przeciwpoŜarowych oraz innych przepisów.

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika mają miejsce, gdy pracodawca:

−

nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,

−

wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia,
naruszając w sposób raŜący przepisy prawa pracy,

−

narusza przepisy o czasie pracy,

−

nie zawiadamia państwowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora
sanitarnego o prowadzonej działalności,

−

nie zawiadamia właściwego inspektora pracy, prokuratora o śmiertelnym, cięŜkim
lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Odpowiedzialność karna

Naruszenie przepisów prawa na szkodę pracownika moŜe równieŜ nosić znamię

przestępstwa.
W rozdziale XXVIII Kodeksu karnego „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących
pracę zarobkową" przewidziane są czyny podlegające karze:
Art.  220.  §  1.  Kto,  będąc  odpowiedzialny  za  bezpieczeństwo  i  higienę  pracy,  nie  dopełnia
wynikającego  stąd  obowiązku  i  przez  to  naraŜa  pracownika  na  bezpośrednie
niebezpieczeństwo  utraty  Ŝycia  albo  cięŜkiego  uszczerbku  na  zdrowiu,  podlega  karze
pozbawienia wolności do lat 3.
§  2.  JeŜeli  sprawca  działa  nieumyślnie,  podlega  grzywnie,  karze  ograniczenia  wolności  albo
pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił groŜące niebezpieczeństwo.
Art.  221.  Kto  wbrew  obowiązkowi  nie  zawiadamia  w  terminie  właściwego  organu
o wypadku  przy  pracy  lub  chorobie  zawodowej  albo  nie  sporządza  lub  nie  przedstawia
wymaganej  dokumentacji,  podlega  grzywnie  do  180  stawek  dziennych  albo  karze
ograniczenia wolności.

Kary administracyjne to:

−

mandat karny – moŜe być wystawiony pracownikom nadzorującym i kierującym
pracownikami oraz pracodawcom. Osoba karana ma prawo odmowy przyjęcia mandatu,
wówczas jej sprawa będzie skierowana do Sądu Rejonowego, do Wydziału do spraw
Orzeczeń,

−

kary  za  naruszenie  Kodeksu  karnego  są  kierowane  do  organów  ścigania  (prokuratura,
policja). Są to kary za raŜące zaniedbania w zakresie bezpieczeństwa pracy, zwłaszcza za
zagroŜenie  bezpośredniej  utraty  Ŝycia  lub  zdrowia  pracowników  oraz  za  wypadki
powstałe  z  winy  osób  sprawujących  nadzór  nad  pracą  podległych  im  pracowników.
Wyroki  w sprawach  karnych  ulegają  zatarciu  po  10  latach.  Obecnie  coraz  częściej
pracownicy  występują  do  sądu  z  powództwa  cywilnego  w  sprawach  o  odszkodowania
z tytułu wypadków przy pracy, utraty zdrowia lub chorób zawodowych.

Choroba zawodowa

Czym róŜni się choroba zawodowa od choroby wynikającej z ogólnego stanu zdrowia,

skąd  wziął  się  termin  „choroba  zawodowa",  czy  chodzi  tu  o  chorobę  zawodu?  Jak  naleŜy
postępować w sytuacji podejrzenia o chorobę zawodową?
Zgodnie  z  rozporządzeniem  Rady  Ministrów  z  dnia  30  lipca  2002  r.  w  sprawie  wykazu
chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia
i stwierdzania  chorób  zawodowych  oraz  podmiotów  właściwych  w  tych  sprawach  (Dz.  U.
nr 132,  poz.  1115)  za  choroby  zawodowe  uwaŜa  się  choroby  określone  w  wykazie  chorób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zawodowych stanowiący załącznik do tego rozporządzenia, jeŜeli zostały spowodowane
działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy
lub sposobem wykonywania pracy.

Tak więc, choroba zawodowa objawia się na skutek oddziaływania na organizm

pracownika czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy.

Ponadto musi ona znajdować się w wykazie chorób zawodowych, który zawiera

26 pozycji

KaŜde podejrzenie o chorobę zawodową musi być zgłoszone na piśmie do właściwego

państwowego  inspektora  sanitarnego  oraz  właściwego  inspektora  pracy.  Podejrzenie
o chorobę  zawodową  zgłasza  pracodawca,  lekarz,  który  podczas  wykonywania  zawodu
powziął  podejrzenie  choroby  zawodowej  u  pracownika.  Sam  pracownik,  który  podejrzewa
u siebie  chorobę  zawodową,  takŜe  moŜe  ją  zgłosić  za  pośrednictwem  lekarza,  sprawującego
opiekę profilaktyczną nad pracownikiem

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki jest podstawowy akt prawny określający prawa i obowiązki pracownika
i pracodawcy?

Jakie są obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

Kiedy pracownik jest pracownikiem młodocianym?

Jaki jest dozwolony czas pracy młodocianych?

Na jakie grupy podzielono prace zabronione młodocianym?

Kto moŜe odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa w zakładzie
ceramicznym?

Jakie są kary za naruszenie przepisów o ochronie pracy?

Co uwaŜa się za choroby zawodowe?

Na jakie choroby zawodowe naraŜeni są pracownicy zakładów ceramicznych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

zanotować numery wybranych artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Obowiązkiem pracownika i pracodawcy jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy. Określ jakie obowiązki pracownika wynikają z wymienionych w tabeli
obowiązków pracodawcy i wpisz je w tabelę.

Pracodawca jest obowiązany

Pracownik jest obowiązany

Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy

Przestrzegać.
.

Stosować

rodki

zapobiegające

chorobom

zawodowym oraz innym chorobom związanych
z wykonywaną pracą.

Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o obowiązkach pracownika i pracodawcy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy.

Ćwiczenie 3

Określ, kto moŜe odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o naruszeniu wymogów bezpieczeństwa pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Określ, na podstawie Kodeksu, pracy rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie

zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o rodzajach kar za naruszenie przepisów o
ochronie pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne kary za naruszenie przepisów z Kodeksu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Podaj definicję choroby zawodowej. Wyszukaj w wykazie chorób zawodowych choroby,

którymi są zagroŜeni pracownicy zakładów ceramicznych. Scharakteryzuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować chorobę zawodową,

wyszukać w wykazie chorób zawodowych, choroby ceramików,

scharakteryzować typowe choroby zawodowe ceramików,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

aktualny wykaz chorób zawodowych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

odnaleźć w odpowiednich przepisach prawa pracownika?

odnaleźć w odpowiednich przepisach obowiązki pracownika?

odnaleźć w odpowiednich przepisach obowiązki pracodawcy?

scharakteryzować obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy?

określić, w jakim przypadku na stanowisku pracy moŜe być zatrudniony
pracownik młodociany?

określić, w jakich godzinach pracy moŜe być zatrudniony młodociany?

określić, kto odpowiada za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy?

określić rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie pracy?

wyszukać w wykazie chorób zawodowych choroby, którymi są zagroŜeni
pracownicy zakładów ceramicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne. Środki
ochrony indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

Przez czynniki niebezpieczne występujące w środowisku pracy naleŜy rozumieć czynniki

rodowiska pracy mogące spowodować utratę zdrowia lub Ŝycia człowieka w przypadku

kolizyjnego zetknięci się z nimi.

W środowisku pracy mogą wystąpić zagroŜenia:

−

związane z przemieszczaniem się ludzi po terenie i drogach wewnątrzzakładowych oraz
drogach komunikacyjnych,

−

spowodowane poparzeniem o charakterze termicznym, chemicznym, w wyniku działania
prądu elektrycznego i skoncentrowanej energii promieniowania,

−

spowodowane poraŜeniem prądem elektrycznym,

−

spowodowane poŜarem i wybuchem,

−

spowodowane elementami ruchomymi i luźnymi (rys. 1),

−

spowodowane elementami ostrymi i wystającymi (rys. 2),

−

spowodowane hałasem.

Rys.1. Przykłady miejsc niebezpiecznych: a) sprzęgła tarczowego, b) napędu zębatego,

c) napędu pasowego, d) koła zębatego i zębatki [6, s.103]

Rys. 2. Przykłady miejsc niebezpiecznych róŜnych mechanizmów: a) korbowodu, b) suwaka

strugarki poprzecznej, c) wystającego klina i wkręta, d) ślimaka w obudowie, e) korby
ręcznej [6, s.103]

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy
Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne dzieli się na:

−

czynniki szkodliwe, które prowadzą lub mogą prowadzić do schorzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

czynniki niebezpieczne, które prowadzą lub mogą prowadzić do urazu.
Ten sam czynnik chemiczny moŜe w zaleŜności od poziomu oddziaływania i innych

warunków, stać się czynnikiem szkodliwym lub niebezpiecznym.

W zaleŜności od rodzaju działania na organizm człowieka czynniki chemiczne mogą być:

toksyczne, draŜniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze.

Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe

oraz przewód pokarmowy (rys.3).

Rys. 3.

Drogi przedostawania się chemikaliów do organizmu [4, s. 51]

Przy stosowaniu produktów chemicznych: pestycydów, związków ołowiu, epoksydów,

izocyjanidów, bardzo waŜna jest higiena osobista. Prawidłowe zachowanie higieny po pracy
z materiałami chemicznymi (rys. 4) polega na tym, by nie dopuszczać do tego, aby brudne
ubrania robocze rozprzestrzeniały substancje szkodliwe w domu.

Rys. 4.

Prawidłowe zachowanie po pracy z materiałami chemicznymi [4, s. 95]

Czynniki fizyczne

Do czynników niebezpiecznych o charakterze fizycznym zalicza się:

–

hałas,

–

pyły,

–

drgania mechaniczne o działaniu ogólnym i o działaniu miejscowym,

–

promieniowanie elektromagnetyczne, optyczne, laserowe,

–

mikroklimat (gorący i zimny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki psychofizyczne

Do czynników psychofizycznych naleŜą:

−

obciąŜenie fizyczne statyczne i dynamiczne,

−

obciąŜenie nerwowo – psychiczne, takie jak obciąŜenie umysłu, niedociąŜenie lub
przeciąŜenie percepcyjne, obciąŜenie emocjonalne.
Powodują one zmęczenie, które prowadzi do wyraźnego spadku wydajności pracy.

Z tego teŜ względu, dość często, są nazywane czynnikami uciąŜliwymi. Są teŜ przyczyną
wypadków przy pracy, a czasem chorób, z których część jest uznawana za choroby
zawodowe.

Czynniki biologiczne

Do czynników biologicznych zaliczamy:

–

zwierzęta hodowlane,

–

choroby wywołane przez bakterie i wirusy (na przykład: gruźlica, salmonella, czerwonka,
borelioza, kiła, rzeŜączka, wścieklizna),

–

choroby inwazyjne,

–

choroby pasoŜytnicze wywołane przez pierwotniaki, nicienie, tasiemce, grzyby.
Organizmy Ŝywe (zwierzęta hodowlane, drobnoustroje), produkty ich przemiany materii,

martwe szczątki roślinne i zwierzęce występujące w środowisku pracy mogą być przyczyną
wypadku, spowodować pogorszenie stanu zdrowia pracowników, takŜe choroby zawodowe.

Prace szczególnie niebezpieczne

Są to prace, przy wykonywaniu których występuje zwiększone zagroŜenie Ŝycia lub

zdrowia pracownika, lub prace wykonywane w trudnych warunkach, uznawane przez
pracodawcę za szczególnie niebezpieczne.

Do prac szczególnie niebezpiecznych naleŜą takie, które powinny być wykonywane przez

co najmniej dwie osoby ze względu na zwiększone ryzyko. Są to prace:
–

prowadzone przy uŜyciu i transporcie materiałów niebezpiecznych (rys. 5),

–

prowadzone w zagłębieniach poniŜej poziomu gruntu, w kanałach, w wykopach,
w zbiornikach, wewnątrz urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach
zamkniętych,

–

na wysokości,

–

spawalnicze

–

z wykorzystaniem urządzeń ciśnieniowych
(Rozporządzenie MPiPS z dnia 26.09.1997r. o ogólnych przepisach bezpieczeństwa

i higieny pracy Dz.U. Nr 129 poz. 844 z dnia 23.10.1997r.)

Rys. 5.

Wybrane znaki i symbole oznaczające kategorie bezpieczeństwa [1]

Środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze

Art. 237 Kp

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rodki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych

i szkodliwych

dla

zdrowia

czynników

występujących

rodowisku

pracy

oraz poinformować go o sposobach posługiwania się tymi środkami,

−

odzieŜ i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach.

OdzieŜ ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska

zewnętrznego: mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi.

Urządzenia ochronne są to urządzenia, które:

−

zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń
technicznych (rys. 6)

−

uniemoŜliwiają dostęp do stref niebezpiecznych,

−

nie pozwalają na uruchomienie elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się
w strefie niebezpiecznej,

−−−−

powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie
niebezpiecznej.

Rys. 6.

Urządzenie ochronne sterowane fotokomórką. Do uruchomienia maszyny i utrzymania jej
w ruchu naleŜy uŜyć obu rąk. JeŜeli dłoń nie znajdzie się w polu fotokomórki, maszyna
automatycznie zatrzyma się [4, s. 23]

Osłona jest to element lub zestaw elementów konstrukcyjnych słuŜących do ochrony

człowieka przed uszkodzeniami ciała, które mogłyby spowodować pracujące części
mechanizmów i układów roboczych maszyn.

Środki ochrony zbiorowej są to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy

ludzi,  w  tym  teŜ  pojedynczych  osób  przed  niebezpiecznymi  i  szkodliwymi  czynnikami
występującymi  pojedynczo  lub  łącznie  w  środowisku  pracy,  będące  rozwiązaniami
technicznymi  stosowanymi  w  pomieszczeniach  pracy,  maszynach  i  innych  urządzeniach,  na
przykład osłony urządzeń napędowych.

Pracodawca nie moŜe dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony

indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy.

Pracodawca jest obowiązany dopilnować, Ŝeby stosowane środki ochrony indywidualnej

oraz odzieŜ i obuwie robocze miały właściwości ochronne i uŜytkowe, oraz zapewnić
odpowiednie ich pranie, konserwację, naprawę, odkaŜanie i odpylanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do środków ochrony indywidualnej, które są opatrzone odpowiednimi symbolami zalicza

się:
U – odzieŜ ochronną (na przykład: płaszcze, kurtki, fartuchy przednie, czapki, berety,

chustki),

N – ochrony kończyn dolnych ( na przykład: buty, trzewiki, getry, saperki),
R – ochrony kończyn górnych (np. rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G – ochrony głowy (na przykład: hełmy ochronne),
T – ochrony oczu i twarzy (na przykład: okulary, tarcze, osłony twarzy (rys. 7),
S – ochrony słuchu ( na przykład: wkładki przeciwhałasowe, hełmy),
D – ochrony układu oddechowego (na przykład: półmaski, maski (rys. 8).

Rys. 7.

RóŜne typy okularów ochronnych – gogle (o oprawach przylegających) [6, s. 213]

Rys. 8.

Półmaski z filtrem [4, s. 63]

Do odzieŜy i obuwia roboczego zalicza się: ubrania, kombinezony, fartuchy, bluzy,

koszule,  bluzki,  spodnie,  fartuchy  przednie,  fartuchy  częściowe,  bieliznę  osobista,  czapki,
czepki,  furaŜerki,  chusty,  kaptury.  OdzieŜ  roboczą  przydziela  się  pracownikom  stale
wykonującym  prace,  przy  których  występuje  intensywne  zabrudzenie,  przykra  woń  bądź
działają  czynniki  mechaniczne  powodujące  przetarcie,  rozdarcie,  przyspieszone  niszczenie
odzieŜy własnej pracownika, a takŜe na określone wymagania sanitarne i higieniczne.

Bieliznę osobistą i koszule przydziela się wtedy, gdy są niezbędne do uŜywania pod

odzieŜą roboczą ze względu na wykonywanie prac powodujących intensywne brudzenie
i przykrą woń oraz na uzasadnione wymagania sanitarne.

Do obuwia roboczego zalicza się: trzewiki, półbuty, saperki, sandały, obuwie

profilaktyczne.

Obuwie robocze przydziela się pracownikom stale zatrudnionym, do prac, przy których

występuje intensywne brudzenie lub przyspieszone niszczenie obuwia. Obuwie
profilaktyczne przydziela się do prac wykonywanych w pozycji stojącej.

OdzieŜ i obuwie robocze powinny być uŜywane przez pracownika w miejscu pracy

i zgodnie z ich przeznaczeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie utraty lub zniszczenia środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia

roboczego zakład pracy jest obowiązany wydać pracowników niezwłocznie inne środki
ochrony indywidualnej, odzieŜ i obuwie robocze przewidziane na danym stanowisku.

JeŜeli utrata lub zniszczenie tych przedmiotów nastąpiły z winy pracownika, jest on

obowiązany uiścić kwotę równą niezamortyzowanej części wartości utraconych
lub zniszczonych środków ochrony indywidualnej, odzieŜy i obuwia roboczego.

Ryzyko zawodowe
Zagadnienie oceny stanu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w zakładzie pracy

związane  jest  ściśle  z  pojęciem  oceny  ryzyka  zawodowego.  Określenie  ryzyka
w przedsiębiorstwie  moŜe  być  prowadzone  na  róŜnych  poziomach,  od  oceny  ryzyka  przy
maszynach i stanowiskach pracy, aŜ do globalnej oceny ryzyka z uwzględnieniem wszystkich
czynników  wpływających  na  ryzyko  osób  zatrudnionych  jak  i  przebywających  w  otoczeniu
zakładu.

Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997

roku  w sprawie  ogólnych  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  (tj.  z  2003r.,  Dz.  U.
Nr.169,  poz.1650)  definicja  ryzyka  zawodowego  brzmi:  ryzyko  zawodowe  oznacza
prawdopodobieństwo  wystąpienia  niepoŜądanych  zdarzeń  związanych  z  wykonywaną  pracą,
powodujących  straty,  w  szczególności  wystąpienia  u pracowników  niekorzystnych  skutków
zdrowotnych  w  wyniku  zagroŜeń  zawodowych  występujących  w  środowisku  pracy
lub sposobu wykonywania pracy.

Przez wiele lat ryzyko zawodowe rozumiane było jako zagroŜenie zdrowia pracowników,

co  powodowało  koncentrowanie  się  przede  wszystkim  na  potencjalnych  urazach
pracowników  i  chorobach  zawodowych.  Przeprowadzone  badania  wykazały,  Ŝe  straty
przedsiębiorstwa  spowodowane  wypadkami  są  bardzo  wysokie,  ale  straty  spowodowane
urazami  i  chorobami  zawodowymi  pracowników  stanowią  kilka  procent  ogółu  strat
ponoszonych  przez  przedsiębiorstwo  w  wyniku  wypadków  (wypadki  przy  pracy,  awarie,
poŜary  i  wybuchy).  Przyjęta  obecnie  definicja  odnosi  się  równieŜ  do zdarzeń  powodujących
straty,  a  w  szczególności  powodujących  utratę  zdrowia  przez  pracowników.  Taki  punkt
widzenia zmusza do analizy wszystkich scenariuszy wypadkowych, równieŜ tych, w których
zagroŜony jest majątek przedsiębiorstwa. Dopiero w ten sposób przeprowadzona i rozumiana
analiza ryzyka pozwala na efektywne zarządzanie bezpieczeństwem pracy.

Warto podkreślić, Ŝe dokładne określenie prawdopodobieństwa, a co się z tym wiąŜe,

poziomu  ryzyka,  moŜe  być  bardzo  trudne.  Dlatego  w  praktyce  posługujemy  się  wartościami
przybliŜonymi zarówno  przy określaniu wysokości potencjalnych strat, jak i przy określaniu
prawdopodobieństw. Jednak nawet takie przybliŜone oceny ryzyka są bardzo przydatne przy
ustalaniu  priorytetów  i  wyborze  najkorzystniejszych  dla  zakładu  działań  ograniczających
ryzyko.

Oceny ryzyka dokonujemy na podstawie kombinacji dwóch elementów:
Ryzyko zawodowe R = P * S

P – prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub utraty zdrowia,
S – cięŜkość następstw.
Oszacowanie

ryzyka

zawodowego

związanego

poszczególnymi

zagroŜeniami

zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu:

−

prawdopodobieństwa wystąpienia zagroŜeń,

−

stopnia cięŜkości szkodliwych następstw tych zagroŜeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela.1. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej [10, s. 155]

Prawdopodobieństwo

wystąpienia urazu

lub utraty
S zdrowia

CięŜkość P
następstw

A
Wysoce prawdopodobne

B
Prawdopodobne

C
Mało prawdopodobne

I
DuŜa

[5]
bardzo duŜe ryzyko

[4]
duŜe ryzyko

[3]
ś

rednie ryzyko

II
Ś

rednia

[4]
duŜe ryzyko

[3]
ś

rednie ryzyko

[2]
małe ryzyko

III
Mała

[3]
ś

rednie ryzyko

[2]
małe ryzyko

[1]
bardzo małe ryzyko

Oszacowanie ryzyka daje pracodawcy podstawę do podjęcia niezbędnych działań w celu

obniŜenia ryzyka do akceptowalnego.

Pierwszą ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku pracy przeprowadzamy przed

oddaniem go do eksploatacji. Następne oceny przeprowadzamy po zastosowaniu środków
technicznych, organizacyjnych czy ludzkich obniŜających ryzyko w celu sprawdzenia, czy
przyniosły one zamierzoną poprawę warunków pracy na danym stanowisku. NaleŜy pamiętać,
Ŝ

e ocenę ryzyka przeprowadza się takŜe:

−

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

−

po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych,

−

w wypadku istotnych zmian organizacyjnych i technologicznych, czy w razie zdarzenia
wypadkowego.

Zgodnie z art. 266 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany informować

pracowników  o ryzyku  które  wiąŜe  się  z  wykonywaną  przez  niego  pracą,  oraz  o  zasadach
ochrony przed występującymi zagroŜeniami.
Aby,  poinformować  pracowników  o  ryzyku  zawodowym  pracodawca  musi  najpierw  ocenić
jego  wielkości  na  poszczególnych  stanowiskach  pracy  i  w  zaleŜności  od  tego  zastosować
odpowiednie  środki  chroniące  pracowników  przed  występującymi  zagroŜeniami,  czyli
czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciąŜliwymi.
1.

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące
przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające
ryzyko. W szczególności pracodawca zobowiązany jest zapewnić:
–

organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed
zagroŜeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla
zdrowia oraz uciąŜliwości,

–

likwidację zagroŜeń dla zdrowia i Ŝycia pracowników głównie przez stosowanie
technologii materiałów i substancji nie powodujących takich zagroŜeń.

JeŜeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagroŜeń nie jest moŜliwa, naleŜy
stosować rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony
zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagroŜeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagroŜeń w wyniku zastosowania rozwiązań
organizacyjnych i technicznych wystarczające, pracodawca jest zobowiązany zapewnić
pracownikom środki ochrony indywidualnej, o rodzaju i poziomu zagroŜeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dzięki prawidłowo przeprowadzonej ocenie ryzyka na stanowisku pracy pracodawca

spełni wymagania przepisów prawnych i będzie miał następujące korzyści:

−

wiadomość, jakie występują zagroŜenia, jakie jest ryzyko i czy zastosowane środki

profilaktyczne są wystarczające,

−

zamiast intuicji – celowe zarządzanie ryzykiem.

W celu przeprowadzenia prawidłowej oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

naleŜy przeprowadzić następujące, określone poniŜej czynności, które nazwaliśmy etapami.
Etap 1. Opis stanowiska pracy i rodzaj wykonywanej pracy.
Etap 2. Identyfikacja zagroŜeń.
Etap 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego i porównanie z przyjętymi kryteriami.
Etap 4. Opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych.
Etap 5. Zapoznanie pracowników z oceną ryzyka.
Etap 6. Okresowa weryfikacja oceny ryzyka.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co naleŜy rozumieć przez czynniki niebezpieczne występujące w środowisku pracy?

Co rozumiesz pod pojęciem biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

Jaki wpływ na pracownika ma działanie czynników niebezpiecznych i szkodliwych?

Jak dzielą się czynniki chemiczne niebezpieczne i szkodliwe w zaleŜności od:

−

rodzaju działania na organizm ludzki,

−

sposobu wchłaniania czynnika?

Co rozumiesz przez fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

O czym pracodawca jest zobowiązany informować pracownika w związku
z zagroŜeniami występującymi w środowisku pracy?

Co rozumiesz przez czynniki uciąŜliwe występujące w środowisku pracy?

Co rozumiesz przez psychofizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

Jakie prace zalicza się do prac szczególnie niebezpiecznych?

10.

Czy pracodawca moŜe dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy?

11.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

12.

Jakie funkcje spełniają urządzenia ochronne?

13.

Kto i kiedy przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj pojęcie „czynniki niebezpieczne”, uzupełnij tabele wpisując zagroŜenia

występujące przy pracy z przedstawioną na rysunku szlifierką z wymiennym wrzecionem
poziomym (do szlifowania porcelany) oraz sposoby ograniczania lub likwidacji tych zagroŜeń

Rysunek do ćwiczenia 1: Szlifierka z wymiennym wrzecionem poziomym:

1 – łoŜe, 2 – wrzeciono, 3 – tarcza [11, s. 226]

Urządzenie

Rodzaj czynnika

Metoda

ograniczenia

lub

likwidacji tych czynników

Szlifierka

(obróbka

powierzchni przy pomocy
tarcz szlifierskich)

Czynniki niebezpieczne:
–
–
–
Czynniki fizyczne:
–
–

–
–
–
–
–

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować pojęcie, czynniki niebezpieczne”,

uzupełnić tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagroŜenia przy obsłudze
szlifierki z wymiennym wrzecionem oraz podać sposoby ograniczenia lub likwidacji
wpływu tych czynników na człowieka.

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Pod kaŜdym rysunkiem napisz, w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się

niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposoby przedostawania się niebezpiecznych i szkodliwych czynników chemicznych do organizmu człowieka

[4, s. 51]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić, jakie mogą być źródła czynników niebezpiecznych,

opisać kaŜdy rysunek w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się niebezpieczne
i szkodliwe czynniki chemiczne,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wybierz i wpisz w odpowiednie miejsce czynniki uciąŜliwe, szkodliwe i niebezpieczne

występujące  w  środowisku  pracy:  poraŜenie  prądem  elektrycznym,  mikroklimat  gorący,
obciąŜenie  fizyczne,  prace  w zbiornikach,  elementy  ruchome  i  luźne,  oparzenia  chemiczne,
pyły,  choroby  pasoŜytnicze,  prace  spawalnicze,  obciąŜenie  umysłu,  czynniki  toksyczne,
elementy  ostre  i  wystające,  bakterie  i  wirusy,  obciąŜenie  emocjonalne,  transport  materiałów
niebezpiecznych, promieniowanie elektromagnetyczne, prace w kanałach i wykopach.

Grupa

Czynniki: uciąŜliwe, szkodliwe i niebezpieczne

ZagroŜenia

Czynniki biologiczne

Czynniki chemiczne

Czynniki fizyczne

Czynniki psychiczne

Prace szkodliwe niebezpieczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować wskazane czynniki uciąŜliwe, szkodliwe i niebezpieczne i wpisać do
odpowiedniego wiersza,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

arkusz z zadaniem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Opisz, jakie nakazy przedstawiają znaki umieszczone na rysunku obok?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować znaczenie symboli, krótko opisać czego dotyczą,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Wybierz (ze zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ

i obuwie robocze dla operatora urządzeń przemysłu ceramicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać ze (zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ
i obuwie odpowiednie do pracy na stanowisku operatora urządzeń przemysłu
ceramicznego,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

rodki ochrony indywidualnej, odzieŜ robocza i obuwie robocze według tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lp. Zakres wyposaŜenia

R – odzieŜ i obuwie robocze
O – ochrony indywidualne

Przewidywany

okres

uŜytkowania

miesiącach

Zawód operator
urządzeń

przemysłu

ceramicznego

1. R – fartuch lub ubranie robocze

2. R – beret

3. R – trzewiki skórzane/gumowe

4. O – kamizelka ciepłochronna

3 o.z.

5. O – fartuch wodochronny

d.z.

6. O – rękawice ochronne

d.z.

7. O – okulary ochronne

d.z.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznać zagroŜenia?

wyjaśnić, co rozumiesz przez czynniki niebezpieczne?

wskazać drogi, jakimi dostają się do organizmu człowieka substancje
chemiczne?

wymienić czynniki niebezpieczne i szkodliwe, które najczęściej
występują w środowisku pracy?

rozpoznać czynniki niebezpieczne i szkodliwe, które najczęściej
występują w środowisku pracy?

określić, jakie obowiązki nakłada Kodeks pracy na pracodawcę
w związku

występowaniem

czynników

niebezpiecznych

i szkodliwych?

rozróŜnić środki ochrony indywidualnej i odzieŜ roboczą?

rozpoznać znaki nakazu stosowania środków ochrony indywidualnej?

dobrać środki ochrony indywidualnej, odzieŜ roboczą i obuwie dla
operatora urządzeń przemysłu ceramicznego?

10)

zdefiniować pojęcie ryzyka zawodowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska
w zakładzie ceramicznym

4.3.1. Materiał nauczania

KaŜde stanowisko pracy powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.
Ergonomia to nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska

i warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając
sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim
koszcie biologicznym.

Ergonomia to wiedza, która charakteryzuje moŜliwości człowieka do prawidłowego

projektowania narzędzi, maszyn, systemów pracy i środowiska, zapewniającego bezpieczną

i efektywną pracę.
Coraz powszechniejszą jest świadomość projektantów i pracodawców, Ŝe człowiek

będzie w stanie osiągnąć duŜą wydajność pod warunkiem harmonijnego współdziałania
z technicznymi środkami pracy oraz środowiskiem. Jest to moŜliwe tyko wtedy, jeśli praca

i środki do jej wykonania są zaprojektowane na miarę psychospołecznych moŜliwości

człowieka, co jest celem ergonomii.

W celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczenia pracy

powinny być utrzymane w czystości i porządku, remontowane i konserwowane.

W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

odpowiednią temperaturę,

−

wymianę powietrza (wentylację, klimatyzację),

−

zabezpieczenie przed wilgocią,

−

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

−

zabezpieczenie przed uciąŜliwymi dźwiękami i drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia,

−

zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,

−

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami,

−

właściwą odporność ogniową elementów,

−

moŜliwość ewakuacji.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniŜej poziomu otaczającego

terenu z pewnymi wyjątkami (np. garaŜe, kotłownie, warsztaty podręczne).

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań

bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem:

−

rodzaju wykonywanej pracy,

−

stosowanych technologii,

−

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
Drzwi nie mogą być zamykane w sposób uniemoŜliwiający wyjście z pomieszczenia

pracy. W kaŜdym pomieszczeniu zakładu pracy drzwi powinny być otwierane na zewnątrz.

Dobrze urządzone stanowisko robocze powinno być zaopatrzone w sprzęt pomocniczy,

słuŜący do prawidłowego rozmieszczenia przedmiotów i narzędzi uŜywanych do pracy.
Do tego celu stosuje się zasobniki, półki, stojaki, szafy z szufladami.

WyposaŜenie stanowiska roboczego powinno być tak rozmieszczone, aby pracownik

w czasie pracy nie był zmuszony do wykonywania zbędnych, jałowych ruchów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedmioty i narzędzia uŜywane najczęściej powinny znajdować się najbliŜej, rzadziej

uŜywane mogą być połoŜone dalej.

Zasady utworzenia stanowiska pracy na przykładzie prasy mechanicznej

Na rysunku 9 pokazano schemat jednego z wariantów urządzenia pracy przy prasie

mechanicznej. Powierzchnia stanowiska roboczego w tym przypadku powinna być dobrana
do rodzaju wykonywanej produkcji. Prasy naleŜą do obrabiarek o duŜej wydajności, naleŜy
więc zaplanować duŜo miejsca na gromadzenie przerabianego materiału.

W zaleŜności od rodzaju wykonywanej produkcji przy prasie powinny być rozmieszczone

pojemniki na półwyroby, wyroby gotowe oraz odpady w sposób jak najbardziej racjonalny.

Rys. 9. Przykładowe rozplanowanie stanowiska roboczego przy prasie 1 – prasa, 2 – stół na półwyroby,

3 – pojemnik na wytłoczki, 4 – pojemnik na odpadki, 5 – miejsce dla obsługującego prasę
[5, s. 62]

Pracownik obsługujący prasę powinien być wyposaŜony w odpowiednią odzieŜ roboczą.

Wszystkie urządzenia sterujące (dźwignie, przyciski, przełączniki) powinny mieć oznaczenia
swoich funkcji. Napisy muszą być czytelne i przymocowane tak, aby nie zaszła moŜliwość
mylnego włączenia.

Na kaŜdym stanowisku pracy powinna być wywieszona w widocznym miejscu instrukcja

bhp, określająca bezpieczne metody pracy.

Pracownik obsługujący maszyny i urządzenia w przemyśle ceramicznym powinien

pamiętać o tym, Ŝe;

−

szczególnie niebezpieczne są wszelkie części wirujące, jak koła pasowe czy przekładnie
i dlatego naleŜy stosować osłony,

−

zabrania się czyszczenia lub naprawy maszyn i urządzeń w czasie ruchu
oraz bezpośredniego smarowania części ruchomych (prace takie moŜna wykonywać
po zatrzymaniu urządzenia oraz zabezpieczeniu wyłącznika),

−

za właściwą obsługę maszyn i urządzeń w czasie eksploatacji oraz za ewentualne
wypadki odpowiadają osoby z kierownictwa i obsługi,

−

osoby z kierownictwa i obsługi powinny być odpowiednio przeszkolone,

−

stan maszyn powinien być bieŜąco kontrolowany, tak aby wszelkie zaistniałe usterki
mogły być szybko usunięte.
Jednym z bardzo waŜnych czynników (prócz porządku i czystości), wpływających na

wydajność i jakość pracy, jest właściwy dobór barw ścian, sufitów i urządzeń produkcyjnych
w zakładzie pracy.

Badania z tego zakresu wykazały, Ŝe w zakładach pracy, w których stosowano właściwy dobór

barw pomieszczeń i urządzeń technicznych, wypadki przy pracy zdarzają się znacznie rzadziej.

Przestrzenne warunki pracy, czyli organizacja stanowiska pracy ma duŜy wpływ na

zdrowie pracownika. Warunki te to:

−

parametry pomieszczenia w których odbywa się praca,

−

parametry maszyn i urządzeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

oświetlenie miejsca pracy,

−

odpowiednie przerwy w pracy,

−

wiczenia fizyczno-relaksacyjne i wzmacniające organizm.

Zasady ochrony środowiska w zakładzie ceramicznym

Współczesny rozwój cywilizacji technicznej moŜe doprowadzić do głębokiej dewastacji

otaczającego nas środowiska przyrodniczego. Dlatego ochrona środowiska jest niezbędnym
warunkiem bytu i rozwoju ludzkości. Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady
ochrony środowiska jest ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. z 2008 r.
Dz. U. Nr 25 poz.150 z późn. zm.)

Przez ochronę środowiska – rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań,

umoŜliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega
w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami
ś

rodowiska

zgodnie

zasadą

zrównowaŜonego

rozwoju,

przeciwdziałaniu

zanieczyszczeniem, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Człowiek jest uzaleŜniony od środowiska. Tlen niezbędny do oddychania jest pobierany

wraz  z  powietrzem  atmosferycznym,  jego  zapas  musi  być  bez  przerwy  uzupełniany  przez
rośliny zielone. ObniŜenie produkcji tlenu przez rośliny prowadzi do zakłócenia bilansu tego
pierwiastka  w  biosferze.  Woda,  którą  pijemy  jest  pobierana  z  rzek  lub  studni,  powinna  być
czysta  i  nie  zawierać  związków  szkodliwych  dla  organizmu  człowieka.  Na  obszarach
zamieszkanych  przez  ludność  w  planach  zagospodarowania  przestrzennego  określa  się
programy  szczególnego  wykorzystania  powierzchni  ziemi  i  szczególnego  gospodarowania
zasobami  ziemi.  Zapewnia  się  kompleksowe  rozwiązania,  ze  szczególnym  uwzględnieniem
gospodarki  wodnej,  odprowadzenia  ścieków,  składowania  i  unieszkodliwiania  odpadów.
Jednocześnie  plany  te  uwzględniają  ochronę:  warunków  klimatycznych  i  piękna  krajobrazu,
powietrza atmosferycznego, przed hałasem i ochronę powierzchni ziemi– a zwłaszcza gleby.
Gleba  pełni  bowiem  funkcję  regulatora  procesów  zachodzących  w  środowisku–  umoŜliwia
utrzymania równowagi w przyrodzie.

ródłami zanieczyszczeń są:

−

procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie posiłków, ogrzewanie wody),
palenie tytoniu, procesy oddychania,

−

materiały budowlane lub wykończeniowe,

−

procesy technologiczne.
Konstruktorzy, projektanci i producenci urządzeń technicznych są obowiązani do tego,

aby maszyny i urządzenia techniczne odpowiadały wymaganiom ochrony środowiska.

Ochrona powierzchni ziemi

W szczególności dotyczy to ochrony gleby przed erozją, niszczeniem mechanicznym,

zanieczyszczeniem substancjami szkodliwymi.

Ochrona wód

Istnieje rozporządzenie w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków

wprowadzania ścieków do wody i do ziemi. JeŜeli do instalacji kanalizacyjnej wprowadza się
ś

cieki które nie odpowiadają warunkom wprowadzenia ścieków do wody i ziemi, to instalacja

ta musi być wyposaŜona w urządzenie do oczyszczania ścieków (np. oddzielacze olejów
i benzyny, neutralizatory kwaśnych ścieków, osadniki do zatrzymywania zawiesin, piasku,
Ŝ

wiru).

Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami

ródłem zanieczyszczenia powietrza w miejscu pracy mogą być procesy technologiczne

i czynności robocze. Zanieczyszczenia te mogą występować w postaci pyłów, par i gazów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególnie szkodliwe dla zdrowia są:

−

pyły zawierające wolny dwutlenek krzemu, głównie jego odmiany krystaliczne – pyły
krzemianów: azbestu, talku, miki, grafitu,

−

pyły pochodzenia nieorganicznego ( pyły niektórych metali i ich tlenki),

−

pyły pochodzenia organicznego( pyły drewna twardego, buku i dębu ),

−

pyły niektórych tworzyw sztucznych, lotne związki ołowiu, rtęci, tlenku węgla,
rozpuszczalniki organiczne.
Stosowane są róŜne formy walki z pyłami, na przykład: pneumatyczny przeładunek

produktów  pylących  przewoŜonych  luzem,  transport  w  kontenerach  i  innych  opakowaniach
ograniczających  wydzielanie  pyłu  przy  przeładunku  i  dystrybucji,  zmechanizowanie  prac
załadunkowych i wyładunkowych produktów pylących przewoŜonych luzem.

W miejscach, w których wydzielają się substancje trujące w postaci, gazów, par

lub pyłów  powinny  być  instalowane  miejscowe  mechaniczne  urządzenia  wentylacyjne
(rys. 10),  najczęściej  połączone  z  odpowiednio  szczelną  obudową,  która  nie  dopuszcza
szkodliwych czynników  do środowiska pracy. Oprócz miejscowej stosowana jest wentylacja
mechaniczna ogólna (rys. 11) i klimatyzacja.

Rys. 10.

Instalacja odciągu miejscowego stosowana wtedy, kiedy wykonuje się spawanie metali
pokrytych stopem ołowiu, kadmu lub cynku, gdyŜ gromadzą się wtedy niebezpieczne opary
gazów [4, s. 27]

Rys. 11. Wentylacja mechaniczna miejscowa kombinowana z wentylacją mechaniczną ogólną:

kaŜda  maszyna  jest  zaopatrzona  w  urządzenia  wentylacji  miejscowej  wychwytującej
zanieczyszczenia  2  w  miejscu  ich  powstania,  natomiast  urządzenia  mechanicznej
wentylacji  ogólnej  tłoczą  specjalnymi  przewodami  świeŜe  powietrze  1  do  całego
pomieszczenia;  powstaje  wówczas  nadciśnienie,  które  sprzyja  efektywności  wentylacji
miejscowej [3, s. 61]

Ochrona przed hałasem i drganiami

Zjawisko hałasu występuje powszechnie w kaŜdym środowisku pracy, gdzie

spowodowane jest stosowaniem maszyn o coraz większej mocy i rosnącej liczbie obrotów,
a takŜe w środowisku bytowania: w mieszkaniu w blokach mieszkalnych niedostatecznie
izolowanych przed hałasem) i podczas stosowania zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

domowego, na ulicy – w wyniku masowej motoryzacji, a nawet w miejscach przeznaczonych
na odpoczynek.

WdraŜanie modernizacji i postępu technicznego powinno zmierzać do ograniczenia

hałasu i drgań (rys.12).

Rys. 12. Kierunki działalności profilaktycznej przed hałasem w warunkach: a) przemysłu, b) pracy

biurowej. W dolnej części rysunku przedstawiono przedsięwzięcia ograniczające hałas,
posadowiono maszynę tak, aby ograniczyć drgania, zamocowano osłonę przeciwhałasową na
ź

ródle hałasu, wyłoŜono sufit i ściany materiałami dźwiękochłonnymi, zastosowano kask

dźwiękochłonny i odizolowano biuro grubą ścianą [3, s. 84]

ZagroŜenie hałasem

Hałas jest czynnikiem oddziałującym negatywnie na samopoczucie psychiczne a przez

oddziaływanie  na  układ  nerwowy  takŜe  na  zdrowie  fizyczne  człowieka.  MoŜe  on  być  jedną
z przyczyn pogorszenia jakości i wydajności pracy. Hałas oddziałuje ujemnie na organ słuchu
i  odśrodkowy  układ  nerwowy  powoduje  pojawienie  się  ostrego  lub  przewlekłego  urazu
akustycznego,  któremu  towarzyszy  wiele  reakcji  obronnych  np.  zmiana  akcji  serca,  rytmu
oddychania,  ciśnienia  tętniczego  krwi,  temperatury  ciała  itp.  Innymi  objawami  związanymi
z nadmiernym  hałasem  są  bóle  i  zawroty  głowy,  osłabienie,  zwiększona  pobudliwość
nerwowa, zaburzenie snu, zwiększona potliwość, uszkodzenie słuchu. Hałas wpływa równieŜ
na zrozumiałości mowy, zaburza wzrok i rozprasza uwagę.

Z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia hałas moŜna podzielić na hałas o poziomie:

−

poniŜej 35 dB nie jest szkodliwy dla zdrowia, ale moŜe być denerwujący; moŜe
przeszkadzać w pracy wymagającej skupienia (projektowanie czy pisanie),

−

od 35 do 75 dB wywiera ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka; pociąga to za sobą
zmęczenie i spadek wydajności pracy, moŜe on obniŜyć zrozumienie mowy oraz
zasypianie i odpoczynek,

−

od 70 do 85 dB trwający stale, moŜe powodować zmniejszenie wydajności pracy, trwałe
osłabienie słuchu, bóle głowy i ma ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka,

−

od 85 do 130 dB powoduje liczne uszkodzenia słuchu i róŜne schorzenia, takie jak
zaburzenia układu krąŜenia, nerwowego, równowagi i inne oraz uniemoŜliwia
zrozumiałość mowy nawet z odległości 0,5 metra,

–

od 130 do 150 dB pobudza do drgań niektóre wewnętrzne organy ludzkiego ciała,
powodując ich trwałe schorzenia, a niekiedy zupełne zniszczenie; praca w takim hałasie
moŜe spowodować powaŜne osłabienie lub uszkodzenie słuchu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

powyŜej 150 dB juŜ po 5 minutach całkowicie paraliŜuje działanie organizmu, powoduje
mdłości,  zaburzenia  równowagi,  uniemoŜliwia  wykonywanie  skoordynowanych  ruchów
kończyn,  zmienia  proporcje  zawartości  składników  we  krwi,  powoduje  stany  lękowe
i depresyjne  oraz  inne  objawy  chorób  psychicznych.  AŜ  80  procent  osób  pracujących
w hałasie  o  tym  poziomie  zapada  na  nieuleczalne  choroby.  NaleŜy  w  związku  z  tym
pamiętać  o  uŜywaniu  środków  ochrony  słuchu,  takich  jak  nauszniki  przeciwhałasowe
lub wkładki  przeciwhałasowe  w  przypadku  przekroczenia  dopuszczalnych  8  h  pracy
dziennie przy 85 dB.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym zajmuje się ergonomia?

Jakie wymagania ogólne powinny odpowiadać pomieszczenia pracy z uwagi na
bezpieczeństwo i higienę pracy?

Na co wpływa właściwy dobór barw ścian, sufitów i urządzeń produkcyjnych
w zakładzie pracy?

Na czym polega ochrona środowiska w miejscu pracy?

W jakiej postaci wydzielają się zanieczyszczenia na stanowisku pracy?

Jakie urządzenia ochronne powinny być stosowane w miejscach, gdzie wydzielają się
substancje trujące w postaci pyłów, gazów, par?

Jakie działania są podejmowane w celu ograniczenia hałasu i drgań?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz, które zdanie są prawdziwe, a które fałszywe:

Zadanie

Prawda Fałsz

KaŜde stanowisko pracy powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.

W celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczenia pracy powinny
być utrzymane w czystości, porządku, remontowane i niekonserwowane.

W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić: moŜliwość ewakuacji, zabezpieczenie przed
szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami, odpowiednią temperaturę,

Pomieszczenia stałej pracy powinny być lokalizowane poniŜej poziomu otaczającego terenu z
pewnymi wyjątkami (np. garaŜe, kotłownie, warsztaty podręczne).

WyposaŜenie stanowiska roboczego powinno być tak rozmieszczone, aby pracownik
w czasie pracy był zmuszony do wykonywania zbędnych, jałowych ruchów.

Drzwi nie mogą być zamykane w sposób uniemoŜliwiający wyjście z pomieszczenia pracy.
W kaŜdym pomieszczeniu zakładu pracy drzwi powinny być otwierane na zewnątrz.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem:

–

rodzaju wykonywanej pracy,

–

stosowanych technologii,

–

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować treść zadań decydując czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Znajdź i popraw błędy w zdaniach. Podkreśl wyraz lub zwrot uŜyty błędnie, a we

wskazanym miejscu wpisz jakim wyrazem lub zwrotem naleŜy go zastąpić. KaŜde zdanie
zawiera dokładnie jeden błąd.

1. Szczególnie bezpieczne są wszelkie części wirujące, jak koła pasowe czy

przekładnie i dlatego naleŜy stosować osłony.

2. Zabrania się czyszczenia lub naprawy maszyn i urządzeń w czasie postoju oraz

bezpośredniego smarowania części ruchomych (prace takie moŜna wykonywać po
zatrzymaniu urządzenia oraz zabezpieczeniu wyłącznika).

3. Za właściwą obsługę maszyn i urządzeń w czasie eksploatacji oraz za ewentualne

wypadki nie odpowiadają osoby z kierownictwa i obsługi.

4. Osoby z kierownictwa i obsługi nie powinny być odpowiednio przeszkolone.

5. Stan maszyn nie powinien być bieŜąco kontrolowany, tak aby wszelkie zaistniałe

usterki mogły być szybko usunięte.

6. Osoby z kierownictwa i obsługi powinny być odpowiednio przeszkolone.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać zdania,

przeanalizować treść zadań decydując, w którym miejscu znajduje się błąd,

zadecydować w jaki sposób błąd powinien być poprawiony,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj jakie wymagania stawia Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony

rodowiska (tj. z 2008 r., Dz.U. Nr 25, poz.150 z późn. zm.) projektantom i producentom

maszyn i urządzeń technicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować Prawo ochrony środowiska,

wyszukać wymagania jakie stawia ustawa względem projektantów i producentów
maszyn i urządzeń technicznych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Prawo ochrony środowiska,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Wyjaśnij, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed zanieczyszczeniami ma

ogromne znaczenie dla organizmu człowieka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować i wyjaśnić, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed
zanieczyszczeniami ma ogromne znaczenie dla organizmu człowieka,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

omówić jakie warunki muszą spełniać pomieszczenia pracy?

wyjaśnić, jakie wymagania powinny spełniać powierzchnia i wysokość

pomieszczeń pracy?

prawidłowo przygotować stanowisko robocze?

zadbać o odpowiednie rozmieszczenie sprzętu pomocniczego?

określić, o czym naleŜy pamiętać obsługując maszyny i urządzenia

ceramiczne?

określić, jakie czynniki środowiska mają decydujące znaczenie dla

zdrowia człowieka?

wskazać czynności wykonywane na stanowisku pracy operatora

urządzeń ceramicznych, które powodują powstawanie pyłów?

określić co moŜna zrobić na stanowisku pracy operatora urządzeń

ceramicznych, aby zmniejszyć ilość pyłów przedostających się do
ś

rodowiska?

wyjaśnić potrzebę stosowania ochron osobistych słuchu na stanowisku

operatora urządzeń ceramicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Wymagania higieniczno-sanitarne, bezpieczeństwa pracy oraz
bezpieczeństwa

przeciwpoŜarowego

przemyśle

ceramicznym

4.4.1. Materiał nauczania

Obiekty na terenie zakładu pracy

Przepisy techniczno-budowlane określają wymagania, zgodnie z którymi powinny być

zbudowane i utrzymywane budynki i inne obiekty budowlane, w których znajdują
pomieszczenia pracy.

Na terenie zakładu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić:

−

drogi komunikacyjne i transportowe,

−

drogi dla pieszych,

−

dojazdy poŜarowe,

−

oświetlenie elektryczne wszystkich miejsc na terenie zakładu pracy, w których mogą
przebywać pracownicy w porze nocnej lub jeŜeli oświetlenie dzienne jest
niewystarczające,

−

wyposaŜenie  zakładu  w  urządzenia  zapobiegające  zanieczyszczeniu  lub  skaŜeniu
powietrza,  gruntu  oraz  wód  substancjami  chemicznymi,  środkami  promieniotwórczymi
albo  biologicznie  zakaźnymi  w  stopniu  szkodliwym  dla  zdrowia  ludzkiego  w  związku
z produkcją bądź inną działalnością zakładu pracy,

−

dostateczną ilość wody zdatnej do picia oraz do celów sanitarno-higienicznych,
gospodarczych, przeciwpoŜarowych.

Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

sanitarno-higieniczne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków
w jakiej ta praca jest wykonywana.

Do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się:

−

szatnie, umywalnie i pomieszczenia z natryskami, ustępy, jadalnie,

−

pomieszczenia: higieny osobistej kobiet, do prania, odkaŜania, suszenia i odpylania
odzieŜy roboczej i ochronnej, do ogrzewania się pracowników.

Powinny być one:

−

oświetlone,

−

ogrzewane,

−

wentylowane,

−

urządzenia utrzymywane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie
z nich i łatwe w utrzymaniu czystości,

−

urządzone oddzielnie dla męŜczyzn i kobiet, jeŜeli na jednej zmianie jest  zatrudnionych
więcej niŜ pięciu pracowników.
(Wybrane  zagadnienia  z  Rozporządzenia  MPiPS  z  dnia  26.09.1997  r.  w  sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz.U. z dnia 23.10.1997 r. nr 129,
poz. 844.)

Znaki bezpieczeństwa

Znaki bezpieczeństwa (rys. 13) słuŜą pracownikom, osobom przebywającym na terenie

zakładu oraz słuŜbom ratowniczym (w przypadku zagroŜeń i wypadków) do ewakuacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i szybkiego dotarcia do sprzętu oraz informują o zagroŜeniach, nakazują sposoby
postępowania, jak równieŜ ostrzegają.

Rys.13. Znaki bezpieczeństwa: a) zakazu, b) ostrzegawczy, c) nakazu, d) informujący

o miejscach bezpiecznych [2, s.126]

Z tych względów znaki bezpieczeństwa dzieli się na:

−

zakazu (kształt koła i dominujący kolor czerwony),

−

ostrzegawcze (kształt trójkąta i dominujący kolor Ŝółty),

−

nakazu (kształt koła i dominujący kolor niebieski),

−

informacyjne o miejscach bezpiecznych, drogi ewakuacji (kształt kwadratu lub
prostokąta i dominujący kolor zielony).

Zapobieganie poŜarom i klęsce Ŝywiołowej lub innemu miejscowemu zagroŜeniu

Właściciel, zarządca lub uŜytkownik budynku, obiektu lub terenu, zapewniają ochronę

przeciwpoŜarową, obowiązany jest w szczególności:

−

przestrzegać wymagań przeciwpoŜarowych, instalacyjnych i technologicznych,

−

wyposaŜyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt poŜarowy i ratowniczy oraz środki
gaśnicze zgodnie z zasadami określonymi w przepisach,

−

zapewnić konserwację i naprawę sprzętu oraz urządzeń, zgodnie z zasadami
i wymaganiami gwarantującymi sprawne i niezawodne ich funkcjonowanie,

−

zapewnić osobom przebywających w budynku, obiekcie lub na terenie bezpieczeństwo
i moŜliwość ewakuacji,

−

przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

−

zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi,

−

ustalić sposoby postępowania na wypadek poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub innego
miejscowego zagroŜenia.

Ochrona przeciwpoŜarowa

PoŜar jest to niekontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.

W miejscach zamieszkania, pracy i zgromadzeń publicznych poŜar stanowi powaŜne
zagroŜenie dla ludzkiego zdrowia i Ŝycia.
NajwaŜniejsze przyczyny powstawania poŜarów w zakładach pracy:

−

samozapalenie składowanych paliw, chemikaliów i odpadów,

−

wady konstrukcyjne urządzeń technicznych,

−

niewłaściwe uŜytkowanie urządzeń mechanicznych i elektrycznych,

−

niewłaściwe

przechowywanie

zabezpieczenie

materiałów

łatwo

palnych

i wybuchowych,

−

elektryczność statyczna,

−

wybuchy gazów skroplonych lub spręŜonych, materiałów pirotechnicznych, pyłów
oraz oparów cieczy łatwo palnych,

−

brak ładu i porządku na i wokół stanowiska pracy i w pomieszczeniach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposoby walki z poŜarami

Znane są dwa sposoby walki z poŜarami, pierwszy z nich to tzw. obrona czynna,

stosowana wówczas, gdy walczymy juŜ z powstałym ogniem, drugi natomiast to obrona
bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania poŜaru. Przy obronie czynnej
powinny być spełnione następujące warunki:

−

plan i wymiary budynku powinny umoŜliwiać szybką ewakuację ludzi w razie poŜaru,

−

urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
rozmieszczone, tj. w pobliŜu miejsc, w których poŜar jest prawdopodobny oraz w pobliŜu
wyjść,

−

instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umoŜliwiały jak
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu poŜaru,

−

rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umoŜliwiać straŜy
poŜarnej dojazd i gaszenie poŜaru.

W zakładach przemysłowych o duŜym zagroŜeniu poŜarowym zakłada się specjalne

instalacje gaśnicze, np. tryskacze uruchamiane ręcznie lub działające automatycznie.
Instalacje automatyczne zaczynają działać pod wpływem wzrostu temperatury.

Typy poŜarów

A -

spalaniu ulegają ciała stałe pochodzenia organicznego (paliwa stałe, drewno, papier,
tkaniny itp.),

B -

ogień obejmuje ciecze palne lub substancje stałe przechodzące w stan płynny pod
wpływem wysokiej temperatury (paliwa ciekłe, alkohole, oleje, smary, materiały
bitumiczne itp.),

C -

płoną gazy palne (acetylen, metan, propan-butan, wodór, gaz koksowniczy lub ziemny)

D -

zapaleniu uległy metale lekkie (magnez, sód, potas).
Podział ten ma istotne znaczenie przy wyborze odpowiedniego rodzaju środków

gaśniczych.

PoŜary typu A moŜna gasić wodą lub pianą tworzona przez zmieszanie wody

z substancją  pianotwórczą,  poniewaŜ  środki  te  nie  dopuszczają  tlenu  do  pokrytych  nimi
przedmiotów  i obniŜają  temperaturę  palącego  się  materiału.  Wyjątkiem  są  sytuacje,  gdy
ogniem  objęte  są  urządzenia  elektryczne  pod  napięciem  lub  palące  się  materiały  wchodzące
z wodą  w  reakcje  chemiczne,  którym  towarzyszy  wydzielanie  się  wodoru  lub  tlenu
podtrzymującego palenie.

W takich przypadkach, jak równieŜ przy gaszeniu poŜarów typu B, konieczne jest

stosowanie dwutlenku węgla. Jako gaz cięŜszy od powietrza wypełnia on szczelnie przestrzeń
objętego  poŜarem  pomieszczenia  poczynając  od  dolnych  jego  partii,  co  prowadzi  w  efekcie
do  obniŜenia  stęŜenia  tlenu  w  powietrzu.  W  przeciwieństwie  do  wody  i  piany  –  dwutlenek
węgla  nie  przewodzi  elektryczności.  Izoluje  teŜ  przed  dostępem  tlenu  palące  się  substancje
płynne,  podczas  gdy  woda  i  piana  powodują  wypieranie  lŜejszych  od  wody  palących  się
płynów na powierzchnię środka gaśniczego.

Przy gaszeniu poŜarów C naleŜy przede wszystkim odciąć dopływ paliwa gazowego.

JeŜeli jest to niemoŜliwe, stosuje się specjalne środki i techniki gaszenia dostępne
zawodowym straŜom poŜarnym.

PoŜary typu D oraz palące się instalacje i urządzenia elektryczne pod napięciem gasi się

przy pomocy specjalnych proszków gaśniczych.

Wszystkie wymienione środki gaśnicze stosowane są przy pomocy urządzeń zwanych

gaśnicami. Na kaŜdej dopuszczonej do uŜytku gaśnicy umieszczony jest dobrze widoczny
napis informujący o rodzaju środka gaśniczego i typie poŜaru, przy którym gaśnica moŜe być
stosowana. Gaśnice dopuszczone do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem
oznaczone są dodatkowo literą E.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje sprzętu przeciwpoŜarowego
Gaśnice proszkowe:

−

z wewnętrznym ładunkiem zasilającym CO

dozowaniem środka gaśniczego przez

zawór lub prądownicę proszkową,

−

pod stałym ciśnieniem, z zaworem dozującym, wyposaŜonym we wskaźnik ciśnienia.

Zastosowany w gaśnicach proszek gaśniczy BC lub ABC oraz róŜne wersje pojemności

zbiorników  pozwalają  na  szeroki  zakres  ich  zastosowania.  Są  szczególnie  zalecane  do
zabezpieczania  przeciwpoŜarowego  róŜnych  typów  samochodów,  garaŜy,  biur,  mieszkań,
warsztatów,  magazynów,  hal  przemysłowych,  zakładów  energetycznych  i  chemicznych,
budynków administracji państwowej, słuŜby zdrowia, oświaty, nauki, kultury itp.

Gaśnice śniegowe

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy BC oraz poŜarów instalacji i urządzeń

elektrycznych

znajdujących

się

pod

napięciem.

Wykonane

bazie

butli

wysokociśnieniowych zawierających CO

. Zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach,

magazynach, stacjach benzynowych i halach przemysłowych.

Gaśnice i agregaty pianowe

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy AB. Zalecane do stosowania w przemyśle

petrochemicznym, drzewnym, na stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwopalnych, bazach
transportowych, zabudowaniach rolniczych.

Agregaty gaśnicze

Przeznaczone są do gaszenia poŜarów grupy BC lub ABC (w zaleŜności od stosowanego

proszku).  Znajdują  szczególne  zastosowanie  jako  uzupełnienie  sprzętu  w  akcjach
ratowniczych  straŜy  poŜarnych,  kolumn  transportowych,  jako  zabezpieczenie  lotnisk,
w rafineriach oraz innych duŜych zakładach przemysłowych.

Zasady  kształtowania  bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy  w  zakładzie
ceramicznym

Rozwój gospodarki jest związany z szybkim wdraŜaniem nowych technologii, maszyn,

chemizacji,  elektryfikacji,  nowych  metod  organizacji  pracy.  Procesy  produkcyjne  i  metody
pracy  ulegają  ciągłym  zmianom.  Coraz  częściej  stosuje  się  mechanizację  prac  ręcznych
i automatyzację  całych  procesów  wytwórczych.  Technika  wyręcza  człowieka  z  uciąŜliwej
pracy  fizycznej,  ale  stwarza  nie  mniejsze  zagroŜenie  dla  Ŝycia  i  zdrowia.  Projektanci.
Konstruktorzy,  technolodzy  muszą  zwracać  uwagę,  aby  przy  projektowaniu  i  wdraŜaniu
nowych  środków  produkcji  nie  powstawały  warunki  pracy,  które  mogą  wpłynąć  ujemnie  na
zdrowie  pracowników.  Wymaga  to  ogólnej  znajomości  wpływu  warunków  pracy  na
biologiczne,  tzn.  fizjologiczne  i  psychiczne  właściwości  człowieka.  Główne  kierunki
działania w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy:

–

wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy, uwzględniające
stan zdrowia, predyspozycje i zdolności,

–

przystosowanie technicznych i organizacyjnych uwarunkowań pracy oraz natęŜenie czynników
materialnych środowiska pracy i ryzyka zawodowego do biologicznych właściwości
człowieka,

–

przystosowanie

potrzeb

człowieka

róŜnorodnych

czynników

warunkujących

psychospołeczne środowisko pracy (kultura stosunków międzyludzkich, motywacje pracy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Działania profilaktyczne przeciw wypadkom prowadzi się w następujących

kierunkach:

−

stosowania takiej organizacji pracy, która powoduje usunięcie zatrudnionych ze strefy
bezpośrednich zagroŜeń, wymusza stosowanie bezpiecznych metod pracy i stwarza
warunki do bezpiecznej pracy,

−

wprowadzania takich rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych, które eliminują
(ograniczają) źródła zagroŜeń urazowych (przez wdraŜanie bezpiecznej techniki
lub stosowanie róŜnorodnych środków techniki bezpieczeństwa pracy),

−

odpowiedniego doboru pracowników do wymagań danej pracy pod względem
kwalifikacji zawodowych, sprawności psychoruchowych i zdrowotnych oraz stwarza się
pozytywne motywacje bezpiecznego zachowania i działania.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie przepisy określają wymagania jakimi powinny odpowiadać obiekty i budynki,
w których znajdują się pomieszczenia pracy?

Jakie wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy powinny spełniać
pomieszczenia pracy?

W jakim celu i dla kogo są stosowane znaki bezpieczeństwa na terenie zakładu pracy?

Jakie środki zapobiegawcze naleŜy stosować w celu ochrony przeciwpoŜarowej budynku,
terenu zakładu pracy?

Czy warunki pracy mają wpływ na fizjologiczne i psychiczne właściwości człowieka?

Na co powinni zwrócić uwagę projektanci, konstruktorzy i technolodzy przy
projektowaniu i wdraŜaniu nowych środków produkcji?

Jakie

uwarunkowania

naleŜy

spełnić

podczas

kształtowania

bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy?

Jakie rozwiązania organizacyjne stosuje się, Ŝeby przeciwdziałać wypadkom?

Jakie rozwiązania technologiczne i konstrukcyjne stosuje się, Ŝeby przeciwdziałać
wypadkom?

10. Jaki znasz sprzęt przeciwpoŜarowy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z przedstawionymi znakami i uzupełnij opisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni w której się znajdujesz do

wyjścia ewakuacyjnego. Wyjaśnij, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne.

Wykonaj szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się

znaki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni w której się znajdujesz do
wyjścia ewakuacyjnego,

wyjaśnić, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne,

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się
znaki,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dobierz podpisy do znaków:

Rysunek do ćwiczenia 3:

Znaki: a) ostrzegawczy, b) zakazu, c) nakazu, d) informacyjny [10, s.28]

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać podpisy do znaków,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Przedstaw główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy w zakładzie ceramicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w poradniku dla ucznia główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy w zakładzie ceramicznym,

scharakteryzować poszczególne kierunki działań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Określ, w jakich kierunkach powinny być prowadzone działania profilaktyczne

przeciwdziałające wypadkom.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w poradniku dla ucznia w jakich kierunkach powinny być prowadzone
działania profilaktyczne przeciwdziałające wypadkom,

scharakteryzować kierunki działań profilaktycznych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 6

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze, w zaleŜności od rodzaju poŜaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcjami przeciwpoŜarowymi oraz instrukcjami stosowania sprzętu
i środków gaśniczych,

zidentyfikować rodzaj poŜaru,

zanotować moŜliwe do zastosowania środki gaśnicze,

scharakteryzować środki gaśnicze.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcje przeciwpoŜarowe,

−

instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić główne kierunki działania przy kształtowaniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy?

wskazać kierunki w jakich powinny być prowadzone działania
profilaktyczne przeciwdziałające wypadkom?

zdefiniować pojęcie poŜar?

wymienić główne przyczyny poŜarów?

omówić rodzaje środków gaśniczych?

wskazać typy poŜarów?

wskazać przeznaczenie gaśnic do gaszenia poŜaru typu D?

wskazać do jakich typów poŜarów uŜywane są gaśnice pianowe,
proszkowe, śniegowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

4.5.1. Materiał nauczania

PrzeŜycie osób cięŜko rannych (poszkodowanych) w wypadkach i katastrofach zaleŜy od

jak najszybszego udzielenia im pomocy medycznej i właściwej organizacji transportu.

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje Ŝycie, gdy u poszkodowanego wystąpią:

−

zaburzenia w oddychaniu (bezdech),

−

zatrzymanie krąŜenia,

−

krwotok,

−

wstrząs pourazowy.
Udzielanie pierwszej pomocy w wyŜej wymienionych stanach nie jest skomplikowane,

lecz wymaga minimalnych wiadomości i praktycznych umiejętności.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy naleŜy zabezpieczyć miejsce

wypadku, ustawić znaki i światła ostrzegawcze.

Czynności ratownika podczas udzielania pierwszej pomocy

JeŜeli poszkodowany wymaga czynności podtrzymujących krąŜenie i oddychanie,

tamowania  krwotoku  lub  ochrony  uszkodzonego  kręgosłupa  –  pierwszej  pomocy  powinny
udzielać tylko osoby przeszkolone w tym zakresie. W zaleŜności od sytuacji, liczby rannych
oraz charakteru obraŜeń powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub kilka karetek,
zespół  reanimacyjny,  straŜ  poŜarną,  pogotowie  energetyczne  lub  gazowe.  Czynności
reanimacyjne  naleŜy  kontynuować  aŜ  do  czasu  przybycia  wezwanej  ekipy  pogotowia
ratunkowego.

Rys. 14. Fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności [5, s. 41].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oparzenia

Oparzenia są efektem zadziałania wysokiej temperatury lub substancji chemicznej. Rozmiar

uszkodzeń w przypadku oparzeń termicznych zaleŜy od temperatury działającego czynnika, jego
rodzaju  i  czasu  działania.  Miejsca  oparzone  naleŜy  oziębić  wodą  bieŜącą,  chłodną,  nakładając
mokre kompresy lub umieszczając poparzonego w wannie. Schłodzenie miejsca poparzenia przez
20 do 30 minut ogranicza rozległość i głębokość oparzeń.
Przy  oparzeniach  chemicznych  (kwasami)  postępujemy  podobnie.  Po  oparzeniu  prądem
elektrycznym  poszkodowany  wymaga  dodatkowej  obserwacji  kardiologicznej,  nawet  gdy  rana
nie  wymaga  pomocy  lekarskiej.  Przy  oparzeniach  kończyn  naleŜy  koniecznie  zdjąć
poszkodowanemu  obrączki,  pierścionki  i  bransoletki.  Nie  wolno  zdejmować  części  ubrania
przylegających  bezpośrednio  do  miejsca  oparzonego.  Powstałą  ranę  zabezpiecza  się  –  po  jej
wcześniejszym oziębieniu – opatrunkiem jałowym, kompresem lub czystym prześcieradłem.
W przypadkach, gdy doszło do:

–

oparzenia głębokiego, z martwicą skóry,

–

oparzenia twarzy, dłoni, stóp lub krocza,

–

zachłyśnięcia się dymem lub płomieniem,

–

poparzenia powyŜej 15% powierzchni ciała, niezbędna jest pomoc lekarska.

Zranienia

JeŜeli dochodzi do utraty części ciała (najczęściej palca lub kończyny), naleŜy opatrzyć

pozostałe rany i zatamować miejsce krwawienia, a odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym
(umieszczonym w wodzie z lodem) lub w suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.

Zranienia naleŜy przede wszystkim chronić przed infekcją. Brud z ran powierzchniowych

usuwa się wodą lub wodą utlenioną. Głębokie rany wymagają bezwzględnie interwencji
lekarskiej, a pierwsza pomoc polega na zawinięciu rany opatrunkiem na czas transportu.

Nie usuwamy z rany tkwiących w niej ciał obcych. Nawet w przypadku niewielkich ran

zabrudzonych kurzem, błotem lub ziemią, naleŜy zgłosić się do przychodni chirurgicznej celem
zabezpieczenia przeciwtęŜcowego.

Choremu z cięŜkimi urazami jamy brzusznej nie naleŜy podawać napojów, a jedynie zwilŜyć

wargi. Gdy poszkodowany, oczekując na pomoc, przebywa w chłodnym miejscu, powinno się go
okryć kocem lub płaszczem.

Zatrucia

ZagroŜenie dla ludzkiego zdrowia z powodu swej toksyczności stanowią przewaŜnie

rozmaite substancje gazowe lub ciekłe, uŜywane głównie do celów technologicznych albo będące
produktem ubocznym reakcji chemicznych zachodzących w związku z wykonywanymi pracami.
Do zatruć dochodzi najczęściej przez:

−−−−

wdychanie oparów tych substancji,

−−−−

omyłkowe spoŜycie,

−−−−

kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.
Szkodliwość paliw i rozpuszczalników dla dróg oddechowych jest tym większa, im

bardziej są one lotne w temperaturze pokojowej. Dlatego najgroźniejsze są benzyny ekstrakcyjne
uŜywane jako rozpuszczalniki, następnie benzyny silnikowe (takŜe bezołowiowe), a w dalszej
kolejności nafta, oleje napędowe, opałowe i smarne.
Objawami ostrego zatrucia organizmu są typowe następstwa poraŜenia centralnego układu
nerwowego, takie jak:

−

bóle głowy,

−

oszołomienie,

−

drgawki,

−

utrata przytomności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc przy ostrych zatruciach polega na wygodnym ułoŜeniu poszkodowanego

w pomieszczeniu o nieskaŜonym powietrzu i wezwaniu szybkiej pomocy lekarskiej. Właściwy
ratunek moŜe być prowadzony wyłącznie w odpowiednio wyposaŜonych placówkach słuŜby
zdrowia, poniewaŜ polega on na:

−

płukaniu układu oddechowego,

−

zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,

−

terapii neutralizującej toksyny w organizmie.
Oprócz ostrych pojawiają się teŜ zatrucia przewlekłe, będące konsekwencją długotrwałego

naraŜenia na kontakt z substancjami toksycznymi o stosunkowo niewielkim stęŜeniu.

Charakterystycznymi ich objawami są:

−

zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,

−

kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,

−

bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.

PoraŜenie prądem elektrycznym

Pierwsza pomoc polega na przerwaniu obwodu elektrycznego, najczęściej przez

wyciągnięcie  wtyczki  z  gniazdka  lub  wykręcenie  bezpiecznika.  Gdy  to  nie  jest  moŜliwe,
ratownik  oddziela  poraŜonego  od  obwodu  elektrycznego  przez  odciągnięcie  za  odzieŜ.  Sam
izoluje  się  od  podłoŜa  przy  pomocy  suchej  deski  lub  suchej  tkaniny,  względnie  innego
materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za odzieŜ nie jest moŜliwe, dokonuje się oddzielenia
poraŜonego  za  pomocą  suchej  listwy  drewnianej  lub  kija.  Ratownik  musi  być  zawsze
dokładnie  izolowany.  Nie  wolno  chwytać  ratowanego  przedmiotem  przewodzącym  prąd
elektryczny lub gołymi rękami za ciało.

Po usunięciu poraŜonego z niebezpiecznego miejsca kontroluje się u niego oddech

i tętno. W przypadku utraty przytomności i przy zachowanym oddechu stosuje się. bezpieczne
ułoŜenie  na  boku  i  przytrzymuje  go,  aby  wskutek  bezładnych  ruchów  nie  doszło  do
opadnięcia  języka  i  zatkania  wejścia  do  krtani.  W  razie  zatrzymania  oddechu  stosuje  się
sztuczne  oddychanie,  najlepiej  metodą  usta  –  usta,  za  pomocą  maski  ustno–gardłowej.
W razie zatrzymania akcji serca naleŜy wykonać natychmiast zewnętrzny masaŜ serca.

W wypadku rozwijania się szoku rozpoczyna się postępowanie przeciwwstrząsowe.

Sprawdza  się  tętno  na  tętnicy  szyjnej,  stosuje  się  ułoŜenie  zapewniające  autotransfuzję  krwi
przez  uniesienie  kończyn  ku  górze,  powodujące  przemieszczenie  krwi  w  kierunku  serca
i mózgu.  Równocześnie  chroni  się  chorego  przed  utratą  ciepła,  uspokaja  pobudzonego
emocjonalnie.  Zabrania  się  palenia  i  picia  alkoholu.  Niewskazane  jest  równieŜ  posługiwanie
się do ewakuacji przygodnym transportem, który moŜe wywołać dodatkowe urazy.

Nad stanem ogólnym czuwa się stosując kilkakrotne mierzenie częstości i miarowości

tętna. JeŜeli tętno jest namacalne i ciśnienie tętnicze utrzymuje się w granicach zbliŜonych do
normalnego, szanse uratowania poszkodowanego są duŜe. Tymczasem naleŜy wezwać
karetkę pogotowia ratunkowego i powiadomić, z jakim rodzajem poraŜenia ma się do
czynienia.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku naleŜy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn

wypadku w sposób wykluczający:
1)

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,

dokonywanie zmiany ich połoŜenia, jak równieŜ zmiany połoŜenia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Telefony alarmowe

W przypadku pojawienia się zagroŜenia naleŜy zawiadomić odpowiednie słuŜby

ratownicze:

−

999 – pogotowie ratunkowe,

−

998 – straŜ poŜarna,

−

997 – policja,

−

112 – słuŜby zintegrowane (System Ratownictwa Zintegrowanego – tylko z telefonów
komórkowych)
Dzwoniąc naleŜy podać dokładną informację o miejscu i okolicznościach wypadku,

a takŜe ilości osób poszkodowanych.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

Jakie czynności powinien wykonać kolejno ratownik?

Co to jest: zatrucie, zranienie, oparzenie?

Jakie są objawy ostrego zatrucia?

Co naleŜy zrobić, aby zabezpieczyć miejsce wypadku?

Kiedy przy oparzeniach niezbędna jest pomoc lekarza?

W jakich przypadkach pierwszej pomocy powinny udzielać tylko osoby do tego
przeszkolone?

Jak naleŜy postępować z ciałami obcymi w ranach?

W jakich sytuacjach prąd elektryczny jest groźny dla człowieka?

Dlaczego nie wolno zbliŜać się do poraŜonego prądem elektrycznym?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli wymienione poniŜej fazy ratowania poszkodowanego w przypadku

omdlenia w odpowiedniej kolejności (wybierz właściwe):sprawdzanie czynności serca,
zewnętrzny masaŜ serca, masaŜ wykonywany równocześnie ze sztucznym oddychaniem,
kontrola tętna, sztuczne oddychanie, przywracanie droŜności układu oddechowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać nazwy wszystkich faz,

przeanalizować ich treść decydując, w jakiej kolejności powinny być wykonywane,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj objawy zatrucia, zranienia, oparzenia. Przypnij kartki z objawami

w odpowiednich rubrykach tabeli. Niektóre z nich moŜna przypiąć do więcej niŜ jednej
rubryki.

Zatrucie

Zranienie

Oparzenie

Objawy:  wymioty,  widoczna  rana  szarpana,  uszkodzenie  błon  śluzowych,  ból  głowy,
oszołomienie,  drgawki,  utrata  przytomności,  widoczna  rana  cięta,  biegunka,
zaczerwienienie  błon  śluzowych,  bladość,  obrzęki  błon  śluzowych,  kaszel,  krwawienie,
duszności,  zaburzenia  oddychania,  senność,  zaburzenia  pracy  serca,  ból  brzucha,  drętwienie
kończyn

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać wszystkie wymienione objawy,

przeanalizować je decydując, jakiego przypadku dotyczą,

przypiąć kartkę z objawem w odpowiedniej kolumnie lub kolumnach na tablicy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plansza z tabelą,

−

kartki z wypisanymi objawami chorobowymi,

−

pinezki,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Połącz początek zdania z jego końcem, tak aby stanowiły sensowną całość.

Przy oparzeniu prądem elektrycznym naleŜy…

…zdjąć

poszkodowanemu

obrączki,

pierścionki

i bransoletki.

Przy oparzeniach nie naleŜy…

…zgłosić

się

przychodni

chirurgicznej

celem

zabezpieczenia przeciwtęŜcowego.

JeŜeli doszło do poparzenia powyŜej 15%
powierzchni ciała naleŜy…

…zdejmować

części

ubrania

przylegających

bezpośrednio do miejsca oparzonego.

Przy oparzeniach kończyn naleŜy…
JeŜeli doszło do utraty części ciała naleŜy…

…dodatkowo

zapewnić

poszkodowanemu

opiekę

kardiologiczną.
…okryć go kocem lub płaszczem.

W przypadku zabrudzenia rany kurzem, błotem
lub ziemią, naleŜy…

…ułoŜyć poszkodowanego wygodnie w pomieszczeniu
o nieskaŜonym powietrzu.

JeŜeli poszkodowany, oczekując
na pomoc przebywa w chłodnym miejscu,
naleŜy…

…zwrócić się o pomoc do lekarza.

Przy ostrym zatruciu w oczekiwaniu na pomoc
lekarską, naleŜy…

…odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym lub
suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać wszystkie części zdań,

przeanalizować je decydując, które z nich powinny się łączyć,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

treść zadania dla kaŜdego ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Opracuj procedurę udzielenia pierwszej pomocy rannemu w wybranym wypadku

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić kolejne czynności, jakie naleŜy wykonać w zaistniałej sytuacji,

krótko opisać poszczególne działania,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować objawy zatrucia?

omówić sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zranienia?

omówić fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności?

prawidłowo zabezpieczyć miejsce wypadku?

wyjaśnić, w jakich przypadkach niezbędna jest pomoc lekarska?

udzielić pomocy osobie poraŜonej prądem elektrycznym o niskim
napięciu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  przestrzegania  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny
pracy  pierwszej  pomocy  w  wypadkach  przy  pracy  i  organizacji  stanowiska  pracy.
Wszystkie  zadania  są  zadaniami  wielokrotnego  wyboru  i  tylko  jedna  odpowiedź  jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową
odpowiedź X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

Test składa się z dwóch części o róŜnym stopniu trudności: I część – poziom
podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  jego
rozwiązanie  na  później  i  wróć  do  niego,  gdy  zostanie  Ci  czas  wolny.  Trudności  mogą
przysporzyć  Ci  zadania:  16–20,  gdyŜ  są  one  na  poziomie  trudniejszym  niŜ  pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Znak

oznacza

skrzyŜowanie na drodze ewakuacyjnej.

umiejscowienie zestawu do udzielania pierwszej pomocy.

umiejscowienie planu ewakuacji.

miejsce, w którym moŜe pojawić się zagroŜenie dla zdrowia.

W przypadku poŜaru naleŜy zawiadomić straŜ poŜarną dzwoniąc pod numer
a)

997 lub 112 (z telefonu komórkowego).

998 lub 112 (z telefonu komórkowego).

999 lub 113 (z telefonu komórkowego).

998 lub 113 (z telefonu komórkowego).

Rysunek przedstawia

maski, półmaski.

okulary ochronne.

osłony twarzy.

tarcze.

rodkiem ochrony indywidualnej w przypadku ochrony przed hałasem na stanowisku

operatora urządzeń ceramicznych są
a)

okulary.

wkładki przeciwhałasowe.

buty.

rękawice.

Na stanowisku pracy, w którym występuje zagroŜenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia
wolno zatrudnić pracownika, który
a)

ukończył 18 lat.

ukończył 21 lat.

waŜy co najmniej 90 kg.

waŜy miej niŜ 90 kg.

PoŜar w którym płoną gazy palne (acetylen, metan, propan - butan, wodór, gaz
koksowniczy, lub ziemny) to poŜar typu
a)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowym dokumentem określającym prawa i obowiązki pracownika jest

prawo budowlane.

Kodeks pracy.

karta pracownika.

ustawa o zawodzie ceramika.

Młodociany moŜe być zatrudniony w godzinach

do 16

00.

do 12

do 23

do 14

Negatywnym skutkiem hałasu nie jest
a)

zaburzenie akcji serca.

zmiana rytmu oddychania.

łamliwość kości.

zaburzenie wzroku.

10.

Stosowanie nauszników i wkładek przeciwhałasowych jest konieczne, jeŜeli hałas na
stanowisku pracy operatora urządzeń ceramicznych przekracza
a)

55 dB.

65 dB.

75 dB.

85 dB.

11.

Do ochrony przeciwwibracyjnej nie stosuje się
a)

kurtek przeciwwibracyjnych.

rękawic przeciwwibrcyjnych.

pasów przeciwwibrcyjnych.

obuwia przeciwwibrcyjnych.

12.

Znak

ostrzega Ŝe są prowadzone prace

przy uŜyciu niebezpiecznych materiałów.

spawalnicze.

na wysokości.

z wykorzystaniem urządzeń ciśnieniowych.

13.

W celu ochrony przed negatywnymi skutkami wydzielania substancji trujących w postaci
gazów, par lub pyłów w pomieszczeniach operatora maszyn ceramicznych stosuje się
a)

zasłony.

rolety.

osłony.

mechaniczne urządzenia wentylacyjne.

14.

Szkodliwe dla zdrowia operatora urządzeń przemysłu ceramicznego nie są
a)

pyły zawierające wolny dwutlenek krzemu.

pyły pochodzenia organicznego.

urządzenia wentylacyjne.

pyły niektórych tworzyw sztucznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

Skutkiem działania hałasu na organizm ludzki jest
a)

reumatyzm.

ból głowy.

utrata wzroku.

schorzenia skóry.

16.

Zabroniona młodocianym jest praca
a)

na powietrzu.

w brygadzie.

w naraŜeniu na czynniki szkodliwe.

na jedną zmianę.

17.

Do gaszenia poŜaru w magazynie paliw naleŜy uŜyć gaśnicy
a)

proszkowej.

niegowej.

pianowej.

nie moŜna uŜywać gaśnicy.

18.

Na stanowisku pracy operator maszyn ceramicznych powinien pamiętać, Ŝe
a)

osoba z kierownictwa nie powinna być szkolona z bhp.

stan maszyn nie powinien być kontrolowany.

części wirują nie stwarzają zagroŜenia.

zabrania się remontu i konserwacji w czasie ruchu maszyny.

19.

W przypadku poraŜenia prądem ratownik powinien w pierwszej kolejności
a)

uwolnić człowieka poraŜonego spod prądu.

rozpoznać stan zagroŜenia poŜarowego.

skontrolować oddech poraŜonego.

zmierzyć i skontrolować tętno.

20.

W przypadku, gdy w sytuacji zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia, powstrzymanie się od
wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego zagroŜenia dla pracownika to pracownik
a)

powinien podjąć działania w celu usunięcia zagroŜenia i pozostać na stanowisku do
czasu przybycia pomocy.

ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając o tym przełoŜonego.

nie ma prawa oddalić się z miejsca pracy do czasu przybycia przełoŜonego.

ma prawo oddalić się jak najprędzej z miejsca zagroŜenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Folie szkoleniowe dla specjalisty bhp. Wydawnictwo Informacji Zawodowej, Weka,
1998–2000

Francuz W.M., Sokołowska R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa: KWP Bud –
Ergon OW PZITB, 1998

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa: WSiP, 1998

KKNSZZ, Solidarność, Bezpieczeństwo i zdrowie a warunki pracy. Podręcznik
szkoleniowy. Gdańsk 1992

Kozłowski M. (red): Przedsiębiorczość, organizacja i bezpieczeństwo pracy. Vogel
Publishing, Wrocław 1999

Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół
zawodowych. WSiP, Warszawa 1996

Pawełczyk D.: Przygotowanie do bezpiecznej pracy. ITE–PIB, Radom 2007

Pawełczyk D.: Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska. ITE–PIB, Radom 2007

Polskie Normy: PN–92/N–01256/02 Zasady bezpieczeństwa. Ewakuacja

10.

Praca zbiorowa: Kultura bezpieczeństwa. CIOP i PIB, Warszawa 2006

11.

Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, 2002

12.

Rospond A.: Maszyny i urządzenia. WSiP, 1978